جاهای دیدنی زنجان

زنجان یکی از شهرهای شگفت‌انگیز و کمتر شناخته‌شده شمال‌غرب ایران زمین است. اگر به‌دنبال مناطق بکر و کمتر دیده شده در ایران می‌گردید، با کجارو همراه باشید تا شما را با برخی از دیدنی‌های این شهر جذاب آشنا کنیم.

در مسیر تهران به زنجان در میان دشتی فراخ در زنجان گنبدی آجری با روکش کاشی‌های فیروزه‌ای خودنمایی می‌کند. این بنای تاریخی که به بزرگ‌ترین گنبد آجری دنیا شهرت دارد، گنبد سلطانیه نامیده می‌شود و به دستور الجایتو یا سلطان محمد خدا بنده که در زمان ایلخانیان فرمانروا بود، ساخته شد و در روایتی آمده است که این بنا آرامگاه وی است. این گنبد دیدنی در سال ۱۳۸۴ خورشیدی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. جالب است بدانید که گنبد سلطانیه در قدیم به‌عنوان ساعت آفتابی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

داش کسن یا معبد اژدها، در واقع باقی‌مانده معبدی منحصربه‌فرد متعلق به دوره ایلخانی است. در داش کسن (که واژه‌ای ترکی است و به‌معنای «سنگ تراش» است) ترکیب شگفت‌انگیزی از معماری ایرانی و چینی مشاهده می‌کنید که در کمتر جایی می‌توانید نظیر آن را بیابید. پس از حمله مغول به ایران سلسله‌های پادشاهی که رگ و ریشه مغولی داشتند به مرور زمان شیفته فرهنگ و معماری ایران شدند و پادشاهان آن‌ها سعی می‌کردند نام و هویت ایرانی برای خود برگزینند. ایلخانیان نیز از این قاعده مستثنی نبودند و به همین دلیل می‌توان عناصر معماری ایرانی را در کنار طرح‌های بی‌نظیر اژدها در داش کسن که در نزدیکی روستای زیبای ویر قرار دارد، مشاهده کرد. در ضمن از ما نشنیده بگیرید؛ اما مردم محلی داستان‌های عجیب و غریب زیادی درباره زندگی شبانه جن‌ها در این معبد دارند!

در قدیم که ماشین لباسشویی وجود نداشت و بیشتر مردم برای شستن لباس‌ها یا ظرف‌هایشان به لب رودخانه می‌رفتند، زنجان محلی به‌ صورت شبانه‌روزی و رایگان برای شستشوی لباس‌ها و ظروف برای مردم بنا کرده بود، که امروزه به نام موزه رختشویخانه یا موزه مردم‌شناسی زنجان است و از جمله مشهورترین جاهای دیدنی زنجان محسوب می‌شود. این موزه از حوضچه‌های زیادی با کاربردهای گوناگون از جمله حوضچه‌های لباس‌های تقریبا تمیز و آبکشی و حوضچه‌های مخصوص شستشوی ظروف تشکیل شده است.

در قلب بافت قدیمی شهر، طویل‌ترین بازار ایران، مجموعه بازار قدیمی زنجان قرار گرفته که از قدیم تاکنون جمعیت پرجوش و خروشی را در حال خریدوفروش به خود دیده است. این بازار با ۵۶ راه ورودی اصلی و فرعی به شبکه ارتباطی تمام شهر راه دارد. در کنار بازار راسته‌ها، تیمچه‌ها و کاروان‌سراهای فراوانی قرار گرفته که بسیار دیدنی هستند.

عکاس: علی زوار

قلعه بهستان در شهرستان ماهنشان زنجان و درست کنار دودکش‌های جن قرار دارد. نام دیکر این قلعه، کهن دژ است که به‌دلیل قرار گرفتن در نزدیکی روستای بهستان، به قلعه بهستان هم شهرت دارد. این قلعه برخلاف قلعه‌های دیگر، کمی عجیب است و داخل دودکش‌های جن ساخته شده و ظاهری متفاوت دارد.

خیلی‌ها ممکن است به زنجان سفر کرده باشند و تابه‌حال نام دودکش جن را نشنیده باشند. دودکش جن در ۱۱۳ کیلومتری شهر زنجان در نقطه‌ای افسانه‌ای و جادویی قرار گرفته است. دودکش جن در اصطلاح زمین‌شناسی «هودو» نامیده می‌شود و در اصل به‌نوعی فرسایش گفته می‌شود که بر اثر آن مناره‌های بلند و نازکی از رسوبات و سنگ‌هایی از لایه‌های ابتدایی باقی می‌مانند.

مجموعه تفریحی ائل داغی که از آن به عنوانی بام زنجان نیز یاد می‌شود، در شمالی‌ترین ناحیه زنجان در دامنه کوه گاوازنگ قرار گرفته و یکی از مراکز تفریحی و گردشگری این شهر به شمار می‌رود. این مجموعه دارای تمام امکانات رفاهی و تفریحی از قبیل آلاچیق‌های چوبی، کافی‌شاپ، قایق‌سواری، رستوران، آسیاب، آبشار مصنوعی است.

گاوازنگ در واقع کوهی است که مشرف به این تفرجگاه است و در قدیم یکی از مهم‌ترین مناطق طبیعت‌گردی و کوهنوردی برای زنجانی‌ها به شمار می‌رفت. امروزه این منطقه به یک تفرجگاه تمام و کمال تبدیل شده که خانواده‌ها و گردشگران می‌توانند در آن لحظات خوشی را تجربه کنند. فضای سبز و آلاچیق‌های بسیار باعث شده‌اند تا بسیاری از مردم این شهر و مسافران برای تفریح و استفاده از هوای پاک، مشاهده منظره شهر زنجان، قدم زدن در کنار دریاچه مصنوعی و البته کافه‌نشینی و رستوران‌گردی به گاوازنگ بروند و اوقات خوشی را تجربه کنند.

در قلب بافت قدیمی شهر در نزدیکی بازار زنجان، مسجد جامع قرار دارد. این مسجد توسط یکی از پسران «فتحعلی شاه قاجار» به نام «عبدالله میرزا دارا» بنا شده است. بنایی چهار ایوانی با کاشی‌کاری‌های هفت رنگ اسلیمی و گل و بوته و گچبری‌های مقرنس از مشخصات این مسجد هستند که همه نمایان‌گر سبک معماری دوره قاجار هستند.

عمارت ذوالفقاری یکی از بناهای به‌جای مانده از دوران قاجار است که زمانی ساختمان اداری و مسکونی حکمران زنجان به شمار می‌رفت. این عمارت در حال حاضر به نام موزه باستان‌شناسی زنجان شناخته می‌شود و در آن می‌توانید مومیایی‌های مردان نمکی با مو و ریش‌های بلند سپید که متعلق به دوران هخامنشی است را تماشا کنید.

حمام حاج داداش یکی از بناهای تاریخی شهر زنجان است که هنوز بعد از گذشت چندین سال بافت خود را حفظ کرده و با تغییر اندک و کمی تزیینات زیبا به سفره‌خانه‌ای جذاب برای استفاده گردشگران و مردم تبدیل شده است. این حمام دیدنی با کاشی‌هایی به رنگ زرد، آبی تیره، آبی روشن و فیروزه‌ای مزین شده است.

این مسجد که متعلق به دوره قاجار است، معماری ویژه‌ای دارد که با اکثر مساجد ساخته شده در ایران متفاوت است. مسجد خانم گنبد ندارد، اما دو مناره بسیار قطور و کوتاه با تزیینات زیبای کاشی و آجر دارد که ضمن حفظ هویت معماری قاجاری، آن را به مسجدی منحصربه‌فرد تبدیل کرده است. این مسجد که در منطقه فخیم‌الدوله زنجان قرار گرفته به درخواست یکی از زنان مقتدر ایران به نام جمیله خانم که دختر حسین قلی خان نظام‌العداله بود، ساخته شد و به همین دلیل به «مسجد خانم» معروف شده است.

در مسیر زنجان به کردستان در محور جنوبی حومه شهر روی رودخانه زنجان‌رود، پلی تاریخی به نام پل میر بهاءالدین یا پل کهنه قرار گرفته است. پل کهنه کاملا از آجر ساخته شده و در نمای داخلی بزرگ‌ترین طاق آن به خط معقلی تاریخ ساخت آن با ذکر مقدس یاعلی حکاکی شده است. این پل تاریخی نام خود را از سازنده خود به ارث برده و قدمت ساخت آن به دوران قاجار و زمان حکومت «ناصرالدین شاه قاجار» باز می‌گردد. این پل همچنین در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

کوه و تپه‌های رسی آلا‌داغ‌لار، کوه‌های رنگارنگی به رنگ قهوه‌ای، سبز، قرمز، زرد، نارنجی و سفید هستند که وقتی بارندگی می‌شود و خاک رس این کوه‌ها خیس می‌شود، چشم‌اندازی بسیار دیدنی ایجاد می‌کنند. زمانی که از زنجان به‌سمت شهر‌ ماه‌نشان در حرکت هستید، می‌توانید منظره شگفت‌انگیز این کوه‌های رنگارنگ را تماشا کنید.

در میان دشتی وسیع دریاچه‌ای با چشم‌انداز زیبا قرار گرفته که حکم سراب را برای این منطقه دارد. این دریاچه شگفت‌انگیز که با نام پری، خندقلو و شورگول شناخته می‌شود و تنها دریاچه طبیعی استان زنجان است. دریاچه پری همچنین یکی از جاذبه‌های توریستی و و کمتر شناخته شده استان زنجان در شهر ماهنشان محسوب می‌شود.

آبشار شارشار تنها آبشار شناخته شده زنجان در شمال‌غربی شهر در میان سنگ‌های صخره‌ای، در منطقه‌ زیبای تهم در فاصله کمی از دریاچه مصنوعی تهم است. شفاف بودن آب آبشار و درختانی که دورتادور آن را احاطه کرده و غوطه‌ور در آب هستند، منظره‌ای مانند منظره‌های درون تابلوهای نقاشی و کارت پستال‌ها پدید آورده‌اند.

غار کتله خور بزرگ‌ترین غار خشکی آبی جهان است که در جنوب خدابنده در ۸۰ کیلومتری استان زنجان قرار گرفته است. این غار که مزین به قندیل‌های رنگی آویزان از سقف است، از سه طبقه با گذرگاه‌های اصلی و تونل‌های فرعی بسیار تشکیل شده است. امکانات رفاهی و تفریحی نیز در نزدیکی این غار شگفت‌انگیز برای رفاه حال گردشگران فراهم شده است.

این غار سه طبقه هنوز بخش‌های حفاری نشده بسیاری دارد و بخش بزرگی از آن نیز برای گردشگران عادی در دسترس نیست و صرفا غارنوردان حرفه‌ای می‌توانند از این بخش‌ها بازدید کنند؛‌ اما همان بخشی که برای بازدید عموم در دسترس است نیز بسیار بزرگ و طولانی است و اگر علاقه‌مند به غار و استالاگمیت‌ها و استالاگتیت‌ها باشید، حداقل دو ساعت در داخل این غار خواهید بود.

کارشناسان معتقدند این غار تقریبا همسن غار علیصدر همدان است؛ اما دو تفاوت اصلی دارند؛ یکی اینکه غار علیصدر آبی است ولی کتله خور کاملا خشک است و می‌توانید داخل آن قدم بزنید. دوم اینکه خلوص آهک غار کتله خور بیشتر است که باعث شده نمای داخل آن زیباتر و مسحورکننده‌تر باشد.

رودخانه قزل اوزن یکی از جاذبه‌های طبیعی و دیدنی‌های زنجان به شمار می‌رود و به‌دلیل رنگ قرمز رنگش به قزل اوزن معروف شده است. این رودخانه از کوه‌های چهل چشمه در کردستان سرچشمه گرفته و از قشلاق‌های افشار در اطراف خدابنده وارد زنجان می‌شود. رودخانه قزل اوزن همچنین نقش بسیار پررنگ و مهمی در رونق کشاورزی در زنجان دارد. همچنین مناظر اطراف رودخانه بسیار جذاب و دیدنی هستند.

در ۴۵ کیلومتری جنوب‌غربی زنجان، در منطقه‌ای کوهستانی در سه کیلومتری مرکز شهر ایجرود، پیست اسکی بزرگی به وسعت ۸۰ هکتار با نام پاپایی قرار گرفته است. این پیست دارای شیب‌های ملایمی است، به همین دلیل برای استفاده مردم عادی و اسکی‌بازان آماتور و مبتدی نیز مناسب است.

نویسنده: شیدا خرمشاهی