استالین به قطب گردشگری زادگاهش تبدیل شده است
بازدیدکنندگان در موزه‌ی استالین (Stalin Museum) واقع در شهر گوری گرجستان، با حقایق جالبی درباره‌ی استالین آشنا می‌شوند. این شهر کوچک زادگاه رهبر سابق شوروی است. ژوزف استالین، خواننده‌ی خوبی بود و شعر می‌نوشت. در زمان حکومتش، ۹۰۰۰ شرکت دولتی فعالیت خود را آغاز کردند. یکی از نوه‌های دختری او در پورتلند، مغازه دارد. از میان هدایایی که طرفداران استالین به او دادند، کت خز بسیار شیکی بود که اکنون در قفسه‌ای شیشه‌ای در موزه‌ی استالین آویزان است. راهنمای تور موزه می‌گوید:
یک شرکت پوشاک در مسکو، این کت را به استالین تقدیم کرد، اما استالین آن را نپوشید، چراکه با سلیقه‌ی او جور در نمی‌آمد.
این موزه، در سال ۱۹۵۷ درست چهار سال پس از مرگ استالین، آغاز به‌کار کرد؛ فضای بیرونی ساده‌ای به‌سبک سوسیالیست کلاسیک دارد و فضای داخلی آن که با فرش‌های قرمز پوشیده شده‌اند، با نقاشی‌ها، عکس‌ها و یادگاری‌های شخصی استالین پر شده است. در سمت چپ ورودی موزه، یک واگن قطار قرار دارد، همان واگنی که استالین در تابستان ۱۹۴۵ برای حضور در کنفرانس پوتسدام در آلمان سوار شده بود، پرده‌های آن دست‌نخورده باقی‌مانده، هرچند شیشه‌ی ضدگلوله‌ی آن مدت‌ها قبل تعویض شده است.
حس‌وحال حاکم بر موزه ستودنی است، روایتی تکان‌دهنده از کودک فقیری که باوجود ناملایمات زیاد و مدت‌زمان طولانی حبس در زندان‌های تزار، پله‌های ترقی و قدرت را درنوردید. ماسک مرگ استالین روی پایه‌ای سنگی گذاشته شده، مثل یک رهبر محبوب که جسدش درمعرض دید عموم قرارگرفته باشد.
گرجستان، کشور کوچکی بین روسیه و ترکیه است که غذاهای معروف و مناظر فوق‌العاده دیدنی دارد، هرچند جاذبه‌ی شناخته‌شده‌ی گردشگری چندانی ندارد. همان تعداد کم جاذبه نیز به «بهیُسِب بِساریُنیس دزِ جوغاشویلی» معروف به ژوزف استالین تعلق دارد، فرزند پینه‌دوزی که به یکی از بزرگ‌ترین جنایاتکاران بشریت تبدیل شد. در اینجا این سؤال مطرح می‌شود که چطور یک کشور، از هیولایی مثل استالین برای جذب گردشگر استفاده می‌کند؟
شاید پاسخ این سؤال در همان موضوعاتی باشد که در این موزه هیچ اشاره‌ای به آن‌ها نشده است، نظیر گولاگ (gulag)، سیستم اردوگاه‌ها و زندان‌های بردگان در زمان حکومت استالین که بیش از یک میلیون نفر در آن‌ها به‌سر می‌بردند، یا پاکسازی بزرگ که کارزار استالین برای تصفیه و اعدام در دهه‌ی ۱۹۳۰ بود. هرچند اشاره‌ی مختصری به اشتراکی‌سازی اجباری در کشاورزی شوروری شده است که به گرسنگی حدود چهار میلیون اوکراینی منتهی شد. درصورتی‌که ماجرای این ظلم و ستم به گوش ما نخورده باشد، شاید فکر کنیم که این تصمیم، موفقیت بزرگی بود که تعدادی نقاط ضعف داشت. راهنمای تور موزه می‌گوید:
باوجود اشتباهات بسیار زیادی که در زمان اشتراکی‌سازی اجباری شوروی اتفاق افتاد، مزارع جمعی شکل گرفت.
تلاش گرجستان برای اینکه با استالین و میراث او چه کند، گاهی اوقات منجر به راهکارهای عجیب‌وغریبی شده است، به‌عنوان مثال در سال ۲۰۱۳، رئیس اداره‌ی ملی گردشگری، پیشنهاد داد که گرجستان می‌تواند محلی جذاب برای چینی‌ها باشد. او گفت:
ما می‌توانیم استالین را مثل یک کالای گردشگری به بازار چین بفروشیم.
رئیس اداره‌ی ملی گردشگری در سال ۲۰۱۴ اخراج شد. بااینکه گرجستان، اقدامات گردشگری مبتنی بر استالین را کنار گذاشته است، اما استالین همچنان جاذبه‌ی زیادی به‌خصوص در میان چینی‌ها و روس‌ها دارد. طبق اعلام تیا چوبینیز، کسی که پشت پیشخوان این مرکز گردشگری می‌نشیند، سال گذشته حدود ۱۶۲ هزار نفر از موزه‌ی استالین دیدن کرده‌اند که این تعداد بازدیدکننده بیشتر از هر موزه‌ی دیگری در کشور است.
از آنجا که مقامات اداره‌ی گردشگری هیچ سؤالی را درباره‌ی گردشگری مرتبط با استالین پاسخ نمی‌دهند، امکان تأیید این ادعا وجود ندارد؛ هرچند این حد از حساسیت قابل‌درک است. استالین در سال‌های آغازین زندگی‌اش در این کشور، الهام‌بخش احساسات عمیقی نظیر احترام و عزت بوده است. این موضوع به‌خصوص در گوری مشهود است، جایی‌که مردم زیادی به‌ویژه افراد مسن‌تر، او را به‌عنوان شخصیتی تاریخی می‌دانند که یک امپراتوری بنا کرد و در جنگ جهانی دوم، نازی‌ها را شکست داد. یکی از کارگران ساختمانی بازنشسته‌ی ۷۰ ساله که در پارک کنار موزه حضور داشت، گفت:
او مردی بود که به رهبر یک کشور بزرگ تبدیل شد. استالین یک نابغه بود.
این‌گونه نظرات طرفداران استالین، برای بسیاری از جوان‌ترهای گرجستان آزاردهنده و متعصبانه است. درواقع، استالین هیچ‌گاه احساسی نسبت به سرزمین مادری خود نداشت و برای چندین دهه این کشور را مورد اجحاف قرار دارد. بیش از ۴۰۰ هزار گرجستانی از کشور اخراج و اکثر آن‌ها به‌ضرب گلوله کشته شدند. سایمن سیبیگ مانتیفوری، تاریخ‌دان و نویسنده‌ی کتاب «استالین جوان»، می‌گوید:
در اقدامات وحشیانه‌ی دهه‌ی ۳۰ به‌نظر می‌رسد که گرجستانی‌های زیادی اعدام شدند، به‌طوری‌که تعدادشان نسبت به هر جمهوری دیگری، بیشتر بود. احتمالاً این موضوع به ارتباط نزدیک استالین با رهبران گرجستان مربوط می‌شد.
ده‌ها سال پس از فروپاشی شوروی، حضور ناخوشایند روس‌ها همچنان در این منطقه باقی ماند. در سال ۲۰۰۸، گوری یکی از شهرهایی بود که در طول جنگی کوتاه و فاجعه‌بار، از سوی روسیه بمباران و اشغال شد. در اثر این جنگ ۲۰ درصد از گرجستان در اختیار روسیه قرار گرفت، البته این اتفاق شوم شامل حال گوری نشد.
در خیابان مقابل موزه، یک‌سری مغازه‌ی فروش سوغاتی قرار دارد که انواع و اقسام وسایل تزئینی با موضوع استالین، از بشقاب‌های تزئینی و ماگ‌های قهوه گرفته تا مجسمه‌های مینیاتوری، خودکار، پیپ، فندک و... را به‌فروش می‌رسانند.
برخلاف تمام شواهد درباره‌ی کمونیست‌بودن استالین، حس گسترده‌ای بین مردم این کشور حاکم است که می‌گوید او به این موضوع تظاهر می‌کرد، اما به‌طور مخفیانه یک گرجستانی ملی‌گرا بود. نوتسا باتیاشویلی، استادیار دانشگاه آزاد تفلیس که درباره‌ی نقش استالین در خاطرات مردم گرجستان نوشته است، می‌گوید:
مردم زیادی به ما گفته‌اند که استالین در آپارتمانش، یک صلیب نگه‌می‌داشت، همین موضوع نشان می‌دهد که او یک مسیحی بوده است. به اعتقاد مردم، استالین بود که ارزش و اهمیت غذاهای گرجستانی را در کرملین بالا برد. این طرز فکر عجیب به‌نظر می‌رسد، چراکه هیچ‌کس نمی‌تواند اقدامی از استالین را عنوان کند که واقعاً به‌نفع گرجستان بوده باشد. مگر آنکه بدنامی‌های بین‌المللی که استالین برای گوری به‌ارمغان آورد را به‌حساب آوریم.
عشق مردم این شهر به استالین گاهی‌اوقات به تیتر خبرها تبدیل می‌شود. به‌عنوان مثال دولت در سال ۲۰۱۰، مجسمه‌ی بزرگ او را که از دیرباز در مرکز شهر بود، برداشت. در ماه مه گذشته که مصادف با هفتادو‌چهارمین سالگرد پیروزی در جنگ جهانی دوم بود، گروهی از فعالان خواستار بازگشت این مجسمه به محل پرافتخارش شدند؛ هرچند به این درخواست توجهی نشد.
شهر گوری نیز درخواست دولت مبنی بر کاهش انتشار اخبار مبالغه‌آمیز درباره‌ی موزه‌ی استالین را نادیده گرفته است. در سال ۲۰۱۲ وزیر فرهنگ اعلام کرد، به‌منظور تکریم قربانیان ظلم و ستم، تغییر و تحولاتی در موزه انجام خواهد شد، به‌طوری‌که حقایق عینی درباره‌ی استالین را به‌نمایش خواهد گذاشت. این وعده هیچ‌گاه محقق نشد و در عوض، اتاقی به بخش‌های موزه اضافه شد که در آن میزی که برای گرفتن اعتراف از بازداشت‌شدگان استفاده می‌شد، به‌همراه کپی یک سلول زندان قرار داشت. به‌نظر می‌رسد که افزودن این اتاق با شک‌وتردیدهایی همراه بوده است، چرا که وقتی گروهی از گردشگران اروپایی به دیدن موزه رفته بودند، راهنمای تور این اتاق را اصلاً به آن‌ها نشان نداد و در آخر تور هم از آن‌ها بابت بازدید از موزه تشکر کرد. گردشگران مات‌ومبهوت مانده بودند.
یکی از آن‌ها که آلمانی بود، در کمال ناباوری می‌گفت:
او اینجا یک قهرمان است! گرجستان نویسنده‌های بسیار مشهوری دارد که همه به آن‌ها افتخار می‌کنند، اما ظاهراً مردم درک نمی‌کنند که استالین همه آن‌ها را به گولاگ فرستاد و منجر به مرگ‌شان شد.
اگر برای سفر به گرجستان برنامه‌ریزی می‌کنید، می‌توانید تور گرجستان را در کجارو جستجو کرده و بهترین آفر تور را از میان آژانس‌های معتبر مسافرتی با پایین‌ترین قیمت خریداری کنید. همچنین برای داشتن برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای سفر خود، کجارو فهرست کاملی از جاهای دیدنی گرجستان را در اختیار شما قرار داده است که ضمن کسب اطلاعات لازم درباره آن‌ها، سفر راحت‌تر و بهتری به گرجستان داشته باشید.