حصن کیفا و ۱۳ دهکده غرق شده (قسمت اول)

حصن‌کیفا نام منطقه‌ای در جوار ساحل رود دجله است که در سال ۱۹۸۱ منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی طبیعی معرفی شد. در نتیجه‌ی کاوش‌های باستان‌شناسی در این منطقه سکونتگاهی متعلق به ۹۵۰۰ سال قبل از میلاد کشف شد.

اما تقریبا پس از یک سال از کشف محوطه، متاثر از ذخایر آب ایلیسو (Ilisu) محوطه به مرور رو به نابودی نهاد. به گفته‌ی مسئولان ترکیه، وجود ذخایر آب ایلیسو ضروری است، چراکه برق و آب مناطق کمترتوسعه‌یافته‌ی منطقه‌ی کردنشین را تامین می‌کند.

مناره‌ی مسجد الریزک حصن‌کیفا در کرانه‌ی رود دجله

بنابر آخرین گزارش جنبش حفظ حصن‌کیفا، که در سال ۲۰۰۶ علیه پروژه‌ی ساخت سد ایلیسو تشکیل شد، بر اثر ساخت سد حدود ۷۸,۰۰۰ نفر از ساکنان و ۳۰۰۰ نفر از مردمان عشایر اطراف حصن‌کیفا مجبور به جابه‌جایی خواهند شد، نزدیک به ۲۰۰ روستا به‌علاوه‌ی ۴۰۰ محوطه‌ی باستان‌شناسی و بناهای مذهبی از مسجد و کلیسا گرفته تا معابد و آرامگاه‌های باستانی به زیر آب خواهند رفت.

بقایای پل قدیم دجله، پلی چهارقوسی که قوس مرکزی‌اش زمانی بزرگ‌ترین در جهان بود، از قابل‌توجه‌ترین آثار در این منطقه است. علاوه بر آن بسیاری از جانداران دریایی، نظیر لاک‌پشت نرم‌کاسه‌ی فرات، در معرض خطر قرار می‌گیرند.

مسئولان همچنین قول داده‌اند که پارکی فرهنگی» کنار دهکده‌ی باستانی بسازند و بسیاری از بناهای حصن‌کیفا را به آنجا منتقل کنند. اما همین امر هم به‌خاطر عدم شفافیت از سال ۲۰۱۵، که انتقال اولین سازه (آرامگاه زینل بی (Zeynel Bey)) شروع شد، محل نقد بسیاری قرار گرفته است. به نوشته‌ی جنبش، درباره‌ی تاثیر مخربی که انتقال‌ها می‌تواند روی آثار داشته باشد نیز نگرانی وجود دارد.

ویرانه‌های دژ در حصن‌کیفا

در سال ۲۰۰۸، پروژ‌ه‌ی ۱.۲ میلیارد یورویی (۱٫۱ میلیارد پوندی) به‌خاطر آن که با استانداردهای بانک جهانی میراث و محیط زیست هم‌خوانی نداشت، معلق شد و حصن‌کیفا در فهرست محوطه‌های در معرض خطر قرار گرفت. به‌علاوه آن که در سال ۲۰۱۶ اروپا نسترا (Europa Nostra)، سازمان میراث فرهنگی اروپا و گروه مشاور در یونسکو، آن را جزو «هفت محوطه‌ای که در معرض بیشترین تهدید است» قرار داد.

همه این‌ها در حالی است که گفته می‌شود حصن‌کیفا و دره‌ی دجله‌ی اطراف آن نه تا از ده شاخص لازم برای رسیدن به جایگاه میراث جهانی یونسکو را دارد. حتی در سال ۱۹۷۸ نیز حصن‌کیفا از سوی هیئت عالی بناهای کشور عنوان «محوطه‌ی درجه یک باستان‌شناسی» را دریافت کرد. با همه این احوال، پروژه‌ی سدسازی ادامه یافت و بنا بر اعلان ویسل ارگلو (Veysel Eroglu)، وزیر آب و جنگل‌های ترکیه، در ماه آگوست تا حدود ۹۷ درصد پیشرفت داشته است.

بقایای پل قدیم دجله در حصن‌کیفا

بنا بر گزارش جنبش حفظ حصن‌کیفا، با شروع آبگیری و زیر آب رفتن دهکده از اواخر سال ۲۰۱۸ و آغاز سال ۲۰۱۹، عمل جابه‌جایی ساکنان حصن‌کیفا در سال ۲۰۱۸ آغاز می‌شود.

خبرگزاری تلگراف (Telegraph Travel) با وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه و همچنین پیمانکار پروژه (DSI) تماس گرفته و هر دو تایید کردند که کار پارک فرهنگی حصن‌کیفا در حالت تعلیق قرار دارد و تاریخ پایان سد ایلیسو و دیگر امور پیرامونی پروژه مشخص نیست.

اما به گفته‌ی جنبش: «کارخانه‌ی نیروی هیدروالکتریک هنوز کامل نشده؛ پل بزرگ نزدیک حصن‌کیفا و بسیاری جاده‌های اطراف هنوز در دست ساخت هستند و سلب مالکیت صدها خانوار و ساخت حصن‌کیفای جدید هنوز ادامه دارد».

از پروژه‌ی بحث‌برانگیز گفتیم، بد نیست سری هم به دیگر شهرها و دهکده‌های غرق‌شده در دنیا بزنیم.

این شهر کوهستانی در ناحیه‌ی ترنتینو-آلتو آدیجه (Trentino-Alto Adige) در سال ۱۹۵۰ ویران شد تا دو دریاچه‌ی بزرگ به هم بپیوندند و کارخانه‌ی هیدروالکتریک ساخته شود. تنها نشانه از وجود شهر، برج ناقوس کلیسا است که از آب بیرون زده که گاهی اوقات در زمستان که دریاچه یخ‌زده قابل دیدن است.

کورن ونستا

اپکوئن، در زمین‌های کشاورزی جنوب غرب بوینس آیرس، زمانی مرکز شلوغ کوچکی کنار دریاچه بود که ۱,۵۰۰ نفر در فصل به ۲۰,۰۰۰ گردشگر سرویس می‌دادند.

در دوران طلایی شهر، همان قطارهایی که با آن گندم صادر می‌کردند، بازدیدکنندگان را از پایتخت برای استراحت و حمام آب گرم در آب نمکی اپکوئن به این منطقه می‌آورد.

بارانی شدید به‌علاوه‌ی رشته زمستان‌های پربارش موجب شد تا آب دریاچه در ۱۰ نوامبر ۱۹۸۵ بالا آمده و سرازیر شود. در نتیجه دهکده به زیر آب رفت و این وضعیت مدت ۲۵ سال به طول انجامید تا سال ۲۰۰۷ که طی چند سال خشک، آب پایین آمد.

دهکده از آن موقع دیگر بازسازی نشد، اما دوباره مقصد گردشگری شد؛ مردم مسیر ۵۵۰ کیلومتری از بوینس آیرس را طی حداقل ۶ ساعت از طریق جاده‌های باریک طی می‌کنند تا به آنجا برسند.

دانلود ویدیو

روستای دوهزارساله‌ی پرتغالی در کناره‌ی رود هوممن (Homemn) در شمال پرتغال نیز بر اثر ساخت منبع آب در اوایل دهه‌ی هفتاد میلادی به زیر آب رفت.

در فصل خشک که آب پایین می‌آيد، بقایای دیوارها و پنجره‌ها و درهای خانه‌های روستا قابل‌مشاهده است.

ویلارینیو، پرتغال

برای دهه‌ها، تنها نشانه‌ی وجود دهکده‌ی غرق‌شده‌ی پتسی منار مخروطی کلیسایی بود که از دریاچه بیرون زده بود. اما از سال گذشته، دهکده‌ی واقع در کناره‌ی شرقی این کشور آمریکای جنوبی سانتی‌متر به سانتی‌متر شروع به سربرآوردن کرد.

امروزه، گاوها پای کلیسای ۲۶ متری و در چمن‌های گلی آن می‌چرند و گردشگران و ساکنان پیشین دهکده به آن سرمی‌زنند تا ببینند چه چیزی باقی مانده است.

دلیل این پدیده‌ی عجیب خشکسالی‌های شدیدی بود که بیشتر ونزوئلا را فرا گرفت. دهکده‌ی کوهستانی به‌خاطر ساخت سدی در سال ۱۹۸۴ به زیر آب رفته بود.

ویرانه‌های پتسی، ونزوئلا