معمای اجداد انسان؛ نگاهی به انسان‌ های اولیه

احتمالا تاکنون جسته‌وگریخته مطالبی درباره انسان‌های اولیه شنیده‌اید یا خوانده‌اید؛ اما آیا می‌دانستید که آن‌ها یکی از جذاب‌ترین و در عین حال، رمزآلودترین فصل‌های تاریخ بشریت را رقم زده‌اند؟ نکته جالب اینجا است که انسان‌های اولیه با کمترین امکانات توانستند راهی برای بقا پیدا کنند و پایه‌های تمدن امروزی را بنا نهند. از کشف آتش گرفته تا ساخت ابزارهای ابتدایی، هر دستاوردی که توسط این نسل از بشر حاصل می‌شد، سرآغاز تحولی بزرگ در تاریخ بشر بود؛ اما انسان‌های نخستین چه ویژگی‌هایی داشتند و چگونه تکامل یافتند؟ اگر کنجکاو هستید که پاسخ این پرسش‌ها را بدانید، با ما همراه باشید.

اصطلاح «انسان‌های اولیه» به تمامی انسان‌های قبل از تاریخ اطلاق می‌شود که بیش از دو میلیون سال پیش روی زمین زندگی می‌کردند. این انسان‌ها ازلحاظ فیزیکی و رفتاری، تفاوت‌های زیادی با انسان‌های امروزی داشتند. انسان‌های نخستین در شرایط سخت و محیط به‌شدت ناامن زندگی می‌کردند و به همین دلیل، برای حفظ بقا مجبور به شکار و ساخت ابزارهای ابتدایی بودند. آن‌هابا وجود امکانات محدود، توانستند بر چالش‌های محیطی غلبه کنند و به‌تدریج با یادگیری مهارت‌هایی مانند استفاده از آتش، ساخت پناهگاه و ارتباطات اجتماعی، توانستند اولین گام‌ها را برای شکل‌گیری تمدن‌های امروزی بردارند. انسان‌های اولیه به‌تدریج صاف‌تر راه ‌رفتند، قدرت تفکر و حل مسئله بیشتری پیدا کردند و در نهایت یاد گرفتند که به‌صورت گروهی زندگی کنند.

انسان‌های اولیه ویژگی‌های فیزیکی و رفتاری بسیار متفاوتی نسبت به ما داشتند. افزایش تدریجی حجم مغز، تغییر فرم دست‌ها و کاهش اندازه دندان‌ها و فک‌، باعث شد که بتوانند ابزارهای پیچیده‌تری بسازند و رفتارهای اجتماعی و فرهنگی پیشرفته‌تری از خود نشان دهند. علاوه بر این، تغییر فرم پاها و لگن به آن‌ها این امکان را داد که کم‌کم بتوانند روی دو پا راه بروند و حرکت کنند. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های انسان‌های نخستین را می‌توان بر اساس اطلاعات سایت britannica.com، موارد زیر دانست:

• راه رفتن روی دو پا: یکی از مهم‌ترین تغییرات تکاملی انسان‌های اولیه که موجب شد بتوانند از دستانشان برای حمل ابزار استفاده کنند، توانایی راه رفتن روی دو پا بود.
• اندازه مغز: در مقایسه با انسان‌های امروزی، مغز انسان‌های اولیه کوچک‌تر بود؛ اما همچنان توانایی‌های شناختی پیشرفته‌ای داشتند.
• رژیم غذایی: انسان‌های اولیه عمدتا گیاه‌خوار بودند و از میوه‌ها و سبزی‌ها تغذیه می‌کردند؛ اما بعدها با ساخت ابزار، توانستند شکار کنند و به‌این‌ترتیب گوشت وارد رژیم غذایی‌شان شد.
• ساختار اجتماعی: به‌طور دقیق مشخص نیست که زندگی اجتماعی انسان‌های اولیه چگونه بوده است؛ ولی احتمالا در گروه‌های کوچک و دارای سلسله‌مراتب زندگی می‌کرده‌اند.
• استفاده از ابزار: از مهم‌ترین ویژگی‌های انسان‌های اولیه می‌توان به استفاده از سنگ، چوب و استخوان برای شکار، تکه کردن غذا و ساخت سرپناه اشاره ‌کرد.
• تطبیق‌پذیری: انسان‌های اولیه به‌خوبی با شرایط محیطی مختلف خود را تطبیق می‌دادند و به همین دلیل، می‌توانستند به مناطق جدید مهاجرت کنند و زنده بمانند.

بر اساس فسیل‌هایی که تاکنون کشف شده است، انسان‌های اولیه بسته به زمان، گونه و محیط زندگی‌شان؛ قدهای بسیار متفاوتی داشتند.

• ۴۰,۰۰۰ سال پیش: «مردان کرومانیون»، یعنی نخستین هوموساپینس‌هایی که در اروپا ساکن شدند، به‌طور میانگین ۱۸۳ سانتی‌متر قد داشتند. این شکارچیان برای زنده ماندن در شرایط سخت لازم بود که قدرت بدنی بالایی داشته باشند. اصل و نسب آفریقایی آن‌ها نیز احتمالا در بلند قد بودنشان نقش مهمی داشته است؛ زیرا بدن‌های کشیده و پاهای بلند، سازگاری بیشتری با آب‌وهوای گرم‌ آفریقا داشته است.
• ۱۰,۰۰۰ سال پیش: قد مردان اروپایی به ۱۶۲٫۵ سانتی‌متر کاهش یافت. دانشمندان این تغییر را ناشی از رواج کشاورزی و تغییرات آب‌وهوایی می‌دانند. کشاورزان نسبت به شکارچیان، تنوع غذایی کمتری داشتند و به همین دلیل سوءتغذیه در میان آن‌ها شایع‌ بود. علاوه بر این، ارتباط نزدیک انسان با حیوانات اهلی، باعث شیوع بیماری‌های جدید در جوامع انسانی شد که رشد و سلامت آن‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌داد.
• گونه‌های کوتاه‌قامت: برخی از گونه‌های انسانی،‌ مانند هومو فلورسی (هابیت‌ها) که در جزیره فلورس اندونزی زندگی می‌کردند، میانگین قدی حدود ۱۰۰ سانتی‌متر داشتند.

انسان‌های اولیه در دنیایی زندگی می‌کردند که بقا، بزرگ‌ترین چالش برای آن‌ها بود. متوسط امید به زندگی انسان‌های اولیه حدود ۳۳ سال بوده است. این عدد سختی‌های فراوان زندگی در آن دوران را نشان می‌دهد. مرگ‌ومیر بالا در دوران کودکی، شکار شدن توسط حیوانات، بیماری‌های واگیردار و آسیب‌های فیزیکی، از جمله عوامل مهمی بودند که عمر انسان‌های نخستین را کاهش می‌دادند. جالب است بدانید که اگر فردی در کودکی از این عوامل تهدیدکننده جان سالم به درببرد، احتمالا می‌توانست تا ۵۰ یا ۶۰ سالگی هم به زندگی خود ادامه دهد. این افراد معمولا تجربه و مهارت بیشتری در شکار، ساخت ابزار و پیدا کردن منابع غذایی داشتند که موجب بقای طولانی‌تر آن‌ها می‌شد.

ازدواج انسان‌های اولیه بر اساس اطلاعات سایت marriagecounselingtip.com، تقریبا هیچ شباهتی به مفهوم امروزی آن ندارد. در عصری که انسان‌های نخستین زندگی می‌کردند، روابط بین مردان و زنان بیشتر به‌دلیل نیازهایی مانند تولیدمثل و بقا شکل می‌گرفت تا نیازهای عاطفی. بر همین اساس احتمالا انسان‌های اولیه با هدف تقسیم غذا و منابع، روابط جنسی متعدد و ناپایداری داشتند.

با گذر زمان و تغییر ساختارهای اجتماعی، به‌ویژه وقتی جوامع از شکارچی بودن به کشاورزی روی آوردند، نشانه‌هایی از شکل‌گیری ازدواج‌های مبتنی بر انتخاب و خواست فردی مشاهده ‌شد. دلیل این تغییرات را می‌توان نیاز به همکاری بیشتر در تامین منابع و تربیت فرزندان دانست.

ظهور جوامع کشاورزی و یک‌جانشینی به‌مرور باعث نیاز به ساختارهای اجتماعی پایدارتر و تغییر روابط جنسی به‌سمت مفهوم ازدواج به‌عنوان یک قرارداد اجتماعی و اقتصادی شد. در آن دوران، ازدواج به تنظیم روابط بین خانواده‌ها و قبایل کمک می‌کرد و ابزاری برای مدیریت منابع بود.

تاکنون گونه‌های مختلفی از انسان‌های اولیه شناسایی شده است که ازنظر ویژگی‌های فیزیکی، رفتار و نحوه زندگی با یکدیگر تفاوت‌های قابل‌ملاحظه‌ای داشته‌اند. شناخته‌شده‌ترین گونه‌های انسان‌های اولیه بر اساس سایت mysmartgene.com عبارت‌اند از:

• لوسی یا جنوبی کپی (Australopithecines): این انسان‌ها که مغز کوچکی هم داشتند، حدود دو تا چهار میلیون سال پیش در آفریقا زندگی می‌کردند. این‌ گونه‌ها یکی از نخستین انسان‌هایی بودند که می‌توانستند روی دو پا هم راه بروند؛ بااین‌حال، بیشتر عمر خود را روی درختان سپری می‌کردند.
• انسان ماهر (Homo habilis): این‌ گونه حدود ۲٫۴ تا ۱٫۴ میلیون سال پیش در آفریقا زندگی می‌کرد و اولین انسان‌هایی بودند که توانستند ابزارهای سنگی بسازند. این انسان‌ها مغز بزرگ‌تری نسبت به گونه‌های قبلی داشتند و اولین قدم‌ها در جهت انسان‌های مدرن را برداشتند.
• انسان راست قامت (Homo erectus): این انسان‌ها حدود ۱٫۹ میلیون سال پیش تا ۱۱۰ هزار سال پیش در آفریقا و سپس در آسیا و اروپا زندگی می‌زیسته‌اند. این انسان‌ها نخستین کسانی بودند که از ابزارهای پیچیده استفاده می‌کردند و احتمالا آتش را هم همین گونه کشف کردند. یکی دیگر از ویژگی‌های راست‌قامتان، این بود که می‌توانستند کامل روی دو پا راه بروند.
• انسان ‌هایدلبرگی (Homo heidelbergensis): این‌ گونه که حدود ۷۰۰ هزار تا ۳۰۰ هزار سال پیش در آفریقا و اروپا زندگی می‌کرد، گونه‌ای میان انسان‌های اولیه و انسان‌های مدرن بود. این انسان‌ها زندگی اجتماعی پیچیده‌تری داشتند و احتمالا اولین کسانی بودند که در قالب گروه‌های بزرگ شکار می‌کردند.

• انسان دنیسووا (Denisova Hominins): این‌گونه حدود ۵۰ هزار تا ۱۰۰ هزار سال پیش در آسیای میانه زندگی می‌کرد و از نظر فیزیکی کمی شبیه به نئاندرتال‌ها بود. این‌ گونه‌ که از طریق دی‌ان‌ای کشف شده است، با انسان‌های نئاندرتال و مدرن روابط ژنتیکی داشتند.
• انسان گاتنگی (Homo Gautengensis): این انسان‌ها حدود دو میلیون تا ۶۰۰ هزار سال پیش در آفریقا زندگی می‌کردند و یکی از گونه‌های اولیه جنس هومو (Homo) است. این انسان‌ها بیشتر ویژگی‌های مشابه با انسان ماهر داشتند.
• انسان کارورز (Homo ergaster): این‌ گونه که حدود ۱٫۹ تا ۱٫۴ میلیون سال پیش در آفریقا می‌زیسته‌اند، اولین گونه‌هایی بودند که از ابزارهای پیچیده‌ استفاده ‌می‌کردند.
• انسان رودولفی (Homo rudolfensis): این‌ گونه حدود ۱٫۹ تا ۱٫۸ میلیون سال پیش در آفریقا زندگی می‌کرد و مغز بزرگ‌تری نسبت به انسان ماهر داشت. رودولفی‌ها شبیه به گونه‌های اولیه بود؛ اما تفاوت‌هایی در اندازه و شکل استخوان‌ها باهم داشتند.
• انسان پیشگام (Homo antecessor): این انسان‌ها حدود ۱٫۲  میلیون تا ۸۰۰ هزار سال پیش در اروپا زندگی می‌کردند. پیشگام‌ها یکی از اولین گونه‌های هومو در این قاره بودند.
• انسان سپرانن سیس (Homo cepranensis): این‌ گونه حدود ۵۰۰ هزار تا ۳۵۰ هزارسال پیش در ایتالیا زندگی می‌کرد و شباهت زیادی به انسان ‌هایدلبرگی داشت.
• انسان نئاندرتال (Homo neanderthalensis): این انسان‌ها که حدود ۴۰۰ هزار تا ۴۰ هزار سال پیش در اروپا و آسیای میانه زندگی می‌کردند، گونه مقاوم و قدرتمندی بودند که از ابزارهای پیچیده‌ای استفاده می‌کردند. نئاندرتال‌ها رفتار بسیار نزدیکی به انسان‌های امروزی داشتند.
• انسان رودزیایی (Homo rhodesiensis): این‌ گونه حدود ۳۰۰ هزار تا ۱۲۵  هزار سال پیش در آفریقا زندگی می‌کرد و به‌لحاظ فیزیکی مشابه انسان‌های هایدلبرگ بود.
• انسان فلورسی (Homo floresiensis): این انسان‌ها حدود ۱۰۰ هزار سال پیش در جزیره فلورس اندونزی زندگی می‌کردند. این انسان‌ها جثه کوچک و مغز کوچکی داشتند؛ اما ازنظر ابزارسازی پیشرفته‌تر از گونه‌های دیگر بودند.
• انسان خردمند (Homo sapiens): این‌ گونه حدود ۳۰۰ هزار سال پیش در آفریقا ظهور کرد و تنها گونه‌ هومو به حساب می‌آید که تاکنون زنده مانده است. از ویژگی‌های انسان‌های خردمند می‌توان به زبان پیچیده، تفکر انتزاعی و توانایی ایجاد فرهنگ و هنر اشاره کرد.

تکامل انسان‌های اولیه طی یک فرایند بسیار پیچیده و در طول میلیون‌ها سال رخ داد. انسان‌های اولیه تغییرات زیادی را تجربه کردند که منجر به ظهور انسان‌های مدرن شد. سیر تکامل را به چند لحاظ می‌توان بررسی کرد:

یکی از نخستین تغییرات، توانایی راه رفتن روی دو پا بود که به انسان‌های اولیه این امکان را می‌داد تا از دست‌هایشان برای نگه‌داشتن ابزار استفاده کنند. باگذشت زمان، اندازه مغز انسان‌های اولیه هم افزایش پیدا کرد که همین امر موجب بهبود توانایی‌های شناختی و اجتماعی آن‌ها شد. دگرگونی رژیم غذایی و استفاده از ابزارها هم منجر به تغییراتی در ساختار دندان‌ها و فک شد. تغییر فرم دندان‌ها و فک، تطبیق‌پذیری انسان‌های اولیه با محیط و منابع غذایی در دسترس را نشان می‌دهد.

انسان‌های نخستین به‌مرور تغییراتی را در استخوان‌ها به‌ویژه در ناحیه دست و پا تجربه کردند که باعث شد بتوانند ابزارهای پیچیده‌تری بسازند. در نهایت می‌توان به تغییر فرم صورت و چانه اشاره کرد که موجب تکامل توانایی صحبت کردن شد.

یکی از مهم‌ترین تاثیراتی که ساخت ابزارهای سنگی و بعد فلزی در زندگی انسان‌های اولیه داشت، دسترسی به منابع غذایی بهتر بود. آتش‌افروزی مهارت دیگری بود که موجب شد انسان‌های اولیه به پخت‌وپز و گرم کردن محیط روی بیاورند.

پیچیده‌تر شدن ساختار اجتماعی سبب شد که انسان‌های اولیه به سیستم‌های ارتباطی پیشرفته‌تری نیاز پیدا کنند؛ در نتیجه زبان و نمادگرایی به‌تدریج تکامل پیدا کرد. وقتی تعاملات اجتماعی بیشتر و ساختارهای اجتماعی بزرگ‌تر شد، مفاهیمی مانند تقسیم کار، همکاری و تبادل اطلاعات به وجود آمد.

در طی چند میلیون سال، مغز و سیستم عصبی انسان‌ها به‌تدریج تکامل پیدا کرد که همین باعث کسب مهارت‌های شناختی، حل مسئله و تفکر انتزاعی شد. این پیشرفت‌ها نقش مهمی در استفاده از ابزارهای پیچیده‌، شکل‌گیری فرهنگ و روابط اجتماعی داشت.

اگر شما هم اطلاعات جذابی درباره انسان‌های اولیه دارید که در این متن به آن‌ها اشاره نکردیم، خوشحال می‌شویم نظرات خود را با ما و کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

منبع عکس کاور: store24h7.com، عکاس: نامشخص