راهنمای گرفتن پاسپورت | مدارک و هزینه ها + شرایط تمدید گذرنامه

گذرنامه یا پاسپورت یکی از مدارک شناسایی رسمی در سطح بین‌المللی است که از طریق آن، یک دولت از دولت‌های دیگر درخواست می‌کند تا اجازه ورود یا گذر از خاکشان را به شهروندانش بدهند. البته گذرنامه‌ها در صورت داشتن ویزا، که به‌صورت برچسبی مهرخورده به یکی از صفحه‌های خالی گذرنامه چسبانده می‌شود، برای مسافرت خارجی معتبر می‌شوند. علاوه بر این، گذرنامه به‌عنوان اوراق هویتی معتبر می‌تواند در انجام امور اداری و بانکی نیز مورد استفاده قرار بگیرد.

پاسپورت اوراق هویتی شهروندان در سطح بین‌‌المللی محسوب می‌شود و در اغلب کشورهای دنیا دارای شکل و ساختار کمابیش یکسانی است. در اولین صفحه گذرنامه و صفحه داخلی پشت جلد، متنی در مورد مسئولیت صاحب گذرنامه در خصوص حفظ آن و مالکیت کشور صادرکننده پاسپورت درج شده است. همچنین، عبارت‌هایی درباره نگهداری از آن و درخواست تحویل آن به پلیس و مراجع قانونی در صورت مفقودی نوشته شده است.

در صفحه اطلاعات شخصی نیز اطلاعات دارنده پاسپورت شامل نام، نام خانوادگی، نام، نام پدر، تاریخ و محل تولد، جنسیت و عکس صاحب پاسپورت، تاریخ صدور و انقضا، کشور محل اقامت، محل صدور و نام و سمت صادر کننده ثبت شده است. در حال حاضر، پاسپورت‌ها دارای شماره‌ای تایپ شده در پایین صفحه اطلاعات هستند که اطلاعات پاسپورت در آن به‌صورت کد ثبت شده است و از استانداردهای ICAO پیروی می‌کند.

صفحه بعدی به‌منظور چسباندن عکس همراهان صاحب گذرنامه استفاده می‌شود و مابقی صفحه‌ها خالی هستند که برای انجام عملیات اداری مانند مهر ورود و خروج به کشور مقصد یا مبدا، چسباندن ویزا یا اجازه کار و توضیحاتی از قبیل محدودیت مسافرت، تغییر زمان اعتبار پاسپورت و... مورد استفاده قرار می‌گیرند.

طبق قانون سه نوع گذرنامه در ایران وجود دارد:

گذرنامه‌ای که به شهروندان هر کشور اعطا می‌شود. با استفاده از این گذرنامه می‌توان برای مقاصد گردشگری، تحصیل و تجارت به خارج از کشور مسافرت کرد.

این نوع گذرنامه به دیپلمات‌ها و مقام‌های سطح بالای سیاسی اعطا می‌شود. گاهی اوقات سیاست‌های صدور ویزا برای دارندگان این نوع از گذرنامه با افراد عادی متفاوت است.

این گذرنامه برای کارمندان دولت به‌منظور سفرهای کاری‌شان در نظر گرفته شده‌ است. قوانین مربوط به آن‌ها همانند گذرنامه‌های دیپلماتیک است.

طبق ماده ۱۴ قانون گذرنامه، صدور گذرنامه عادی در ایران به عهده شهربانی کل کشور و در خارج از ایران نیز ماموران کنسولی یا سیاسی‌ عهده‌دار امور کنسولی خواهند بود.

عکس‌ از وب‌سایت ساعدنیوز

نام نوزادانی هم که از بانوان ایرانی مقیم خارج در زمان توقف مادر در ایران متولد شوند، در گذرنامه مادر ثبت می‌شود و البته در این مورد نیازی هم به اجازه پدر وجود ندارد. همچنین زمانی که خارج از ایران، شوهر ایرانی در محل تولد نوزاد حاضر نباشد، باز هم نام نوزاد به‌عنوان همراه در گذرنامه مادر ثبت می‌شود.

عکس‌ از وب‌سایت ساعدنیوز

کلیه متقاضیان برای دریافت گذرنامه باید مدارک زیر را به‌همراه داشته باشند و البته باید توجه داشت که حضور فرد متقاضی گذرنامه (در همه رده‌های سنی) در دفتر پلیس+ ۱۰ ضروری است:

• اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی با تائیدیه ثبت احوال برای کلیه متقاضیان
• ارائه اصل آخرين گذرنامه (در صورت معتبر بودن)
• یک قطعه عکس بیومتریک که در دفتر پلیس +۱۰ اخذ می‌شود با در نظر داشتن شرایط زیر:آقایان بدون کلاه، عینک، کراوات، زیور آلات و آرایش مو و محاسن به‌طوری که پیشانی و گوش‌ها مشخص باشند. همچنین رنگ لباس و زمینه یکسان نباشد.خانم‌ها با حجاب کامل بدون آرایش و زیورآلات، با استفاده از روسری یا مقنعه ساده و تیره به‌طوری که گردی صورت مشخص باشد. (برای دختران بالای ۶ سال با حجاب کامل)هزینه عکس در دفاتر پلیس +۱۰ مبلغ ۱۳۰,۶۶۰ ریال است.
• آقایان بدون کلاه، عینک، کراوات، زیور آلات و آرایش مو و محاسن به‌طوری که پیشانی و گوش‌ها مشخص باشند. همچنین رنگ لباس و زمینه یکسان نباشد.
• خانم‌ها با حجاب کامل بدون آرایش و زیورآلات، با استفاده از روسری یا مقنعه ساده و تیره به‌طوری که گردی صورت مشخص باشد. (برای دختران بالای ۶ سال با حجاب کامل)
• هزینه عکس در دفاتر پلیس +۱۰ مبلغ ۱۳۰,۶۶۰ ریال است.
• اجازه محضری برای افراد زیر ۱۸ سال از سوی پدر یا قیم قانونی
• افرادی که سن بالای ۱۵ سال دارند، باید شناسنامه عکس‌دار ارائه دهند.
• افرادی که سن کمتر از ۱۵ سال دارند باید گواهی اشتغال به تحصیل، دفترچه بیمه یا گذرنامه عکس‌دار ارائه دهند.
• افراد زیر ۶ سال باید به‌همراه یک قطعه عکس در دفتر پلیس+۱۰ حاضر شوند.
• بازنشستگان نظامی که پنج سال از زمان بازنشستگی نگذشته باشد، باید از حفاظت یگان مربوطه نامه‌ای را ارائه دهند.
• نظامیان شاغلی که قصد دریافت گذرنامه دارند باید نامه حفاظت یگانشان را ابتدا در دبیرخانه اداره گذرنامه ثبت کنند و سپس به دفاتر خدمات الکترونیک نظامی ارائه دهند.

• ارائه اصل و کپی کارت هوشمند پایان خدمت یا معافیت یا موافقت‌نامه سازمان وظیفه عمومی برای مشمولان

نکته: همان طور که گفته شد آقایان باید کارت پایان خدمات یا معافیت‌شان به‌صورت هوشمند باشد و افرادی هم که درخواست کارت هوشمند کرده باشند بعد از گذشت ۲۴ ساعت از زمان ثبت درخواست، می‌توانند با در دست داشتن برگ ثبت درخواست، به مراحل مربوط به گذرنامه اقدام کنند.

• نیازی به ارائه کارت پایان خدمت برای آقایان بالای ۵۰ سال وجود ندارد.
• دانشجویان و دانش‌آموزان باید نامه‌ای را از محل تحصیل‌شان دریافت و به سازمان وظیفه عمومی تحویل دهند.

اجازه محضری همسر بانوان متاهل الزامی است و بندی جداگانه در فرم درخواست به همین منظور درج شده است. البته در خصوص بانوان مقیم خارج نیازی به اجازه محضری همسر وجود ندارد. بانوانی که همسرشان فوت شده باید اصل گواهی فوت یا اصل شناسنامه باطل شده را ارائه کنند و برای خانم‌های مطلقه نیز ارائه اصل طلاق‌نامه اجباری است.

توجه داشته باشید افرادی که در خارج از کشور متولد شده‌اند، باید مدرک نحوه ورودشان را نیز برای دریافت گذرنامه ارائه کنند. افرادی نیز که می‌خواهند گذرنامه‌شان را ابطال کنند که بیش از یک سال اعتبار دارد، دریافت نامه از اداره گذرنامه برایشان الزامی است.

باید توجه داشت که به‌طور معمول، زمان گرفتن یا تمدید گذرنامه حدود یک تا دو هفته است؛ اما اگر نیاز سریع‌تری به گذرنامه دارید، می‌توانید از طریق دفاتر پلیس +۱۰ ثبت درخواست را انجام دهید و با در دست داشتن مدارک، به اداره‌کل گذرنامه استان مراجعه کنید.

گذرنامه نیز همانند بسیاری از مدارک شناسایی دارای مدت اعتبار است. در ایران بر اساس قانون، گذرنامه‌های جدید از تاریخ صدور پنج سال اعتبار دارند که فقط برای پنج سال دیگر می‌توان آن‌ها را تمدید کرد. افرادی که گذرنامه دارند، می‌توانند از آن برای سفر به کلیه کشور‌ها استفاده کنند؛ اما ممکن است در مواردی دولت سفر به کشوری خاص را ممنوع یا محدود کند که در این صورت باید بر اساس قانون عمل شود و ممکن است امکان سفر به آن کشور وجود نداشته باشد.

عکس‌ از وب‌سایت ایبِنا

افرادی که قصد دریافت گذرنامه را دارند باید همانند سایر امور، مراحل اداری را پشت سر بگذارند. البته دریافت گذرنامه چندان کار دشواری نیست و می‌توانید با مراجعه به دفاتر پلیس+۱۰ یا همان خدمات الکترونیک انتظامی این کار را انجام دهید.

در ابتدا، باید با پرداخت مبلغ هزار تومان (۱۰,۰۰۰ ریال) فرم و شناسه گذرنامه را از دفتر پلیس+۱۰ دریافت کنید. بعد از انجام این کار باید دو فیش بانکی را به مبلغ‌های ۶۲,۵۰۰ ریال و ۱,۲۵۰,۰۰۰ ریال به حساب شهرداری و نیروی انتظامی واریز کنید. واریز از طریق اینترنت، عابربانک و فیش واریزی بانک به هیچ عنوان قابل‌قبول نیست و فقط از طریق دستگاه کارتخوان (POS) مستقر در دفاتر انجام می‌شود.

البته هزینه درخواست صدور گذرنامه با احتساب هزینه پستی در دفاتر الکترونیک انتظامی مبلغ ۵۳۶,۰۰۰ ریال است که از طریق دستگاه‌های کارت خوان موجود در دفاتر دریافت می‌شود.

گذرنامه‌های عادی در ایران پنج سال اعتبار دارند که می‌توان آن‌ها را برای یک بار دیگر به‌مدت پنج سال تمدید کرد. باید توجه داشت که برای تمدید گذرنامه نیز باید مدارک فوق را همراه داشته باشید.

متقاضیان قبل از مراجعه به دفاتر پلیس+۱۰ باید مدارک زیر را به‌همراه داشته باشند:

مدارک مشترک برای بانوان و آقایان

۱. تهيه فرم و شناسه گذرنامه از دفاتر خدمات الکترونيک انتظامي (پليس+۱۰)

۲. پرداخت وجوه مقرر از طریق دستگاه کارتخوان (POS) موجود در پیشخوان (واریز از طریق اینترنت، عابر بانک و فیش واریزی بانک به هیچ عنوان قابل‌قبول نیست.)

۳. اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی يا تأئيديه ثبت احوال برای کليه متقاضيان.

۴. ارائه اصل آخرين پاسپورت (در صورت معتبر بودن)

۵. عکس بیومتریک:

• ۶ ماه از تاريخ انداختن آن نگذشته باشد.
• آقايان بدون کلاه و عينک کراوات و زيور آلات و آرایش مو و محاسن به‌طوری که پيشانی و گوش‌ها مشخص باشند. همچنین، رنگ لباس و زمینه یکسان نباشد.
• خانم‌ها با حجاب کامل بدون آرايش و زيورآلات، با استفاده از روسری یا مقنعه ساده و تیره به‌طوری که گردی صورت مشخص باشد. (برای دختران بالای ۶ سال با حجاب کامل)

۶. اجازه محضری برای افراد زير ۱۸ سال از سوی پدر یا قیم قانونی.

۷. افراد بالای ۱۵ سال ضمن حضور در دفتر باید شناسنامه عکس‌دار ارائه کنند.

۸. افراد زیر ۱۵ سال ضمن حضور در دفتر باید گواهی اشتغال به تحصيل، دفترچه بيمه يا گذرنامه عکس‌دار ارائه کنند.

نکته: برای افراد زیر ۶ سال، کودک باید در دفتر حاضر شده و ولی کودک یک قطعه عکس از کودک خود را ارائه کند.

۹. بازنشستگان نظامی که پنج سال تمام از بازنشستگی آن‌ها نگذشته است، ارائه نامه از حفاظت يگان مربوطه الزامی است.

• بازنشستگان نظامی که پنج سال از بازنشستگی آن‌ها می‌گذرد، باید اصل و کپی کارت کانون بازنشستگان را ارائه دهند (نیازی به ارائه گواهی از سازمان متبوع وجود ندارد.)
• نظامیان شاغل باید نامه موافقت حفاظت یگان مربوطه را ابتدا به دبیرخانه اداره گذرنامه ارائه و پس از ثبت به دفاتر خدمات الکترونیک انتظامی ارائه کنند.

عکس‌ از وب‌سایت مجله اینترنتی پامپا

مدارک اختصاصی برای تمدید پاسپورت بانوان

اجازه محضری برای بانوان متاهل از سوی همسر؛

• بانوان مقيم خارج نیازی به اجازه محضری همسر ندارند؛ همچنین، اقامت با گذرنامه ايرانی قابل‌قبول است.
• بانوانی که همسر آن‌ها فوت کرده، باید اصل گواهی فوت همسر و يا اصل شناسنامه باطل شده همسر و بانوان مطلقه باید اصل طلاق‌نامه را ارائه کنند.

مدارک اختصاصی برای تمدید پاسپورت آقایان

ارائه اصل و کپی کارت پايان خدمت يا معافيت صرفا هوشمند (کارت‌های قدیمی اعتبار ندارند) يا موافقت‌نامه سازمان وظيفه عمومی برای مشمولان.

• افرادی که اقدام به تعویض کارت پایان خدمت یا معافیت قدیمی به هوشمند کرده‌اند، پس از گذشت ۲۴ ساعت از درخواست تعویض، می‌توانند با ارائه برگه ثبت درخواست تعویض کارت به افسران گذرنامه مستقر در دفاتر خدمات الکترونیک انتظامی، درخواست صدور یا تعویض گذرنامه دهند.
• آقايان بالای ۵۰ سال احتياج به ارائه کارت پايان خدمت ندارند.
• آقايان دانشجو يا دانش‌آموز برای خروج از کشور باید نامه از محل تحصيل خود دريافت و به سازمان وظيفه عمومی تحويل دهند.

برای تعویض پاسپورت متقاضی باید شخصا با در دست داشتن مدارک به نزدیک‌ترین دفتر پلیس +۱۰ به محل زندگی خود مراجعه کند. در دفتر پیشخوان پس از ارائه مدارک و واریز وجوه مقرر، افسر گذرنامه حاضر در دفتر مدارک را بررسی کرده و پس از تائید وی، رسیدی توسط پیشخوان به متقاضی تحویل داده می‌شود. ارائه این رسید در زمان تحویل گذرنامه الزامی است.

پاسپورت جدید توسط پست از یک هفته تا حداکثر ۱۰ روز به نشانی مندرج در فرم متقاضی ارسال می‌شود. این زمان برای صدور گذرنامه جدید در صورت مفقودی ۶ ماه است.

عکس‌ از وب‌سایت سفریتو

شهروندان ایرانی ساکن خارج از کشور که متقاضی صدور یا تعویض پاسپورت‌های خود هستند، می‌توانند جهت اطلاع از شرایط و ضوابط صدور گذرنامه به وب‌سایت سفارت ایران در کشور محل اقامت خود و نیز سامانه امور کنسولی ایرانیان وزارت امور خارجه مراجعه کنند.

مراحل صدور/تعویض پاسپورت در خارج از کشور

هموطنان مقیم خارج از کشور اعم از ایرانیان دارای تابعیت خارجی (دو تابعیتی)،‌ ایرانیان دارای اقامت قانونی یا پناهندگی یا در صورت نیاز به تمدید/تعویض گذرنامه‌های مخدوشه یا مفقوده و نیز، تفکیک گذرنامه همراهان خود می‌توانند طبق قانون گذرنامه مصوب ۱۳۵۱/۱۲/۱۰ به نزدیک‌ترین نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در محل زندگی خود به‌صورت حضوری مراجعه کرده و مدارک لازم را ارائه کنند. کلیه مراحل صدور از طریق این نمایندگی‌ها انجام می‌شود. همچنین، اطلاعات پاسپورت‌های صادره از طریق وزارت امور خارجه به ناجا ارسال می‌شود.

مدارک لازم برای تمدید پاسپورت در خارج از کشور

• تکمیل فرم صدور گذرنامه
• ارائه اصل گذرنامه فعلی و یک سری فتوکپی صفحه‌های دو، سه و صفحه دارای آخرین مهر خروج
• ارائه اصل شناسنامه جمهوری اسلامی ایران و یک سری فتوکپی از کلیه صفحه‌ها (شناسنامه افراد بالای ۱۵ سال باید عکس‌دار باشد.)
• عکس بیومتریک

هزینه صدور/تعویض پاسپورت در خارج از کشور

کلیه هزینه‌های مربوط به تعویض/صدور پاسپورت در خارج از کشور بر اساس تعرفه‌های کنسولی مصوب هیئت محترم دولت توسط نمایندگی‌های کنسولی دریافت می‌شود.

تجدید پاسپورت در ایران در شعبه‌های پلیس +۱۰ و در خارج از ایران در سفارت‌خانه‌ها یا نمایندگی‌های کنسولی ایران امکان‌پذیر است.

عکس‌ از وب‌سایت خبرگزاری ایسنا

مشمولان وظیفه عمومی نسبت به افرادی که پایان خدمت یا کارت معافیت دارند باید مراحل بیشتری را برای دریافت گذرنامه (آن هم با شرایط خاص) سپری کنند. افرادی ذکوری که سن آن‌ها ۱۸ سال تمام باشد، مشمول خدمت وظیفه به حساب می‌آیند. در این رابطه، عده‌ای به‌دلایل مختلف کارت معافیت دریافت می‌کنند؛ ولی سایر افراد از نظر قانونی مشمول به حساب آمده و برای خروج از کشور باید مواردی را پشت سر بگذارند.

مشمولان می‌توانند از طریق سفر‌های علمی، زیارتی، سیاحتی، ورزشی، مطالعاتی، کاری–ماموریتی و دوره‌های مشترک از کشور خارج شوند و البته این کار نیز نیازمند اقداماتی است. این افراد برای خروج از کشور بر اساس سفری که قصد انجام آن را دارند، باید مبلغی را به‌عنوان وثیقه به بانک بسپارند. این میزان برای سفر‌های علمی ۸ میلیون تومان پول نقد یا ضمانت نامه بانکی است. مشمولان در سفر‌های سیاحتی باید ۱۵ میلیون تومان پول (یا ضمانت) ‌به‌عنوان وثیقه قرار دهند و این مبلغ در سفر‌های زیارتی به عراق و عربستان نیز این میزان ۳ میلیون ریال وجه نقد است. اما مشمولانی که قصد خروج از کشور را به‌دلیل سفر دوره‌های مشترک دارند، باید ۱۵ میلیون تومان وجه نقد به‌عنوان وثیقه نزد بانک قرار دهند.

باید به این نکته نیز توجه داشت که مشمولان برای خروج از کشور نباید غیبت داشته باشند. دانشجویان مشمولی که مایل به دریافت گذرنامه برای سفر مطالعاتی هستند، در مقطع کارشناسی ارشد می‌توانند ۶ ماه و در مقطع دکتری ۱۲ ماه خارج از کشور باشند.

مشمولان بعد از ورود به کشور نیز برای دریافت مبلغ وثیقه باید خودشان در محل وظیفه عمومی حضور داشته باشند.

کلیه شهروندان دارای سن قانونی که منع قانونی ندارند و نیز کودکانی که زیر ۱۸ سال یا تحت ولایت یا قیومت هستند، با اجازه ولی می‌توانند گذرنامه دریافت کنند. مشمولان وظیفه (سربازی) نیز تنها با دریافت مجوز کتبی از اداره وظیفه عمومی می‌توانند پاسپورت بگیرند.

بانوان متاهل نیز برای دریافت گذرنامه باید موافقت کتبی همسر یا در موارد اضطراری، اجازه دادستان شهرستانی را ارائه دهند که در آن درخواست گذرنامه داده‌اند.

البته باید به این نکته نیز توجه داشت که افرادی که توانسته‌اند با صدور اجازه توسط سازمان یا فردی گذرنامه بگیرند، اگر فرد یا سازمان از اجازه‌اش عدول (خودداری) کند، در این صورت وی نمی‌تواند از کشور خارج شود و تا زمان از بین رفتن مانع، گذرنامه وی ضبط می‌شود.

عکس‌ از وب‌سایت Disruptor League

افرادی که قصد خروج از کشور و دریافت گذرنامه را دارند باید توجه داشته باشند که همه افراد جامعه نمی‌توانند گذرنامه دریافت کنند. برای مثال، گروه‌های زیر اجازه دریافت گذرنامه را ندارند:

• افرادی که بر اساس اعلام کتبی مقامات قضایی حق خروج از کشور را ندارند.
• افرادی که در خارج از ایران دارای سوءپیشینه باشند.
• فرد یا افرادی که سفر آن‌ها به خارج از کشور بنا به تشخیص مقامات قضایی مخالف مصالح جمهوری اسلامی باشد.
• افرادی که به‌طور قطعی دارای بدهی مالیاتی و اجرای دادگستری و ثبت اسناد باشند.

افرادی که گذرنامه‌شان را گم کرده باشند، باید برای پیگیری مراتب قانونی به دفاتر پلیس+۱۰ مراجعه کنند. شهروندان تهرانی نیز برای اعلام فقدان گذرنامه باید به اداره گذرنامه واحد غرب تهران واقع در یافت‌آباد مراجعه کنند.

نکته: گذرنامه‌ای که فاقد اعتبار باشد، در صورت گم شدن نیازی به اعلام فقدان ندارد.

عکس‌ از وب‌سایت دیدبان

شهروندانی که پاسپورت معتبر آن‌ها مخدوش یا مفقود شده، می‌توانند برای اعلام فقدان یا تعویض گذرنامه به اداره گذرنامه مراجعه کنند. (شهروندان تهرانی جهت اعلام فقدان و تعویض گذرنامه مخدوش یا بررسی ممنوعیت فقط باید به اداره گذرنامه تهران بزرگ واقع در خیابان مطهری، خیابان کوه نور مراجعه کنند.)

نکته: افرادی که اعتبار گذرنامه مفقود یا مخدوش آن‌ها به اتمام رسیده است، نیازی به اعلام فقدان نداشته و می‌توانند مستقیما به دفاتر مراجعه کنند.

شهروندان ایرانی مقیم خارج از کشور نیز می‌توانند در صورت مفقودی پاسپورت می‌توانند مراتب را به سفارت‌، نمایندگی‌ کنسولی یا دفتر حفاظت منافع ایران در کشور مربوطه اطلاع دهند. همچنین، در خارج از کشور علاوه بر سفارت یا کنسولگری باید پلیس و مقام‌های محلی نیز در جریان قرار بگیرند.

برای اطلاع از هزینه‌های تعویض پاسپورت اعم از عادی یا مفقودی به اطلاعیه درگاه خدمات الکترونیک انتظامی (پلیس +۱۰) مراجعه کنید.

اولین گذرنامه ثبت شده در تاریخ مربوط به ۴۵۰ سال پیش از میلاد مسیح و در کتاب مقدس یهودیان است. بنا بر عهد عتیق (تورات) نحمیا از یهودیان شناخته‌شده که در کاخ شوش مباشر اردشیر یکم هخامنشی بود، برای سفر به یهودیه از اردشیر یکم نامه‌ای دریافت می‌کند تا تضمینی برای به سلامت عبور کردن از اراضی تحت سلطه دیگر فرمانروایان باشد.

تصویری از یک گذرنامه ایرانی قدیمی | عکس‌ از وب‌سایت برترین‌ها

گذرنامه به‌معنای امروزی آن، در اواخر قرن نوزدهم میلادی به وجود آمد؛ تعدادی از کشورها از جمله امپراتوری بریتانیا برای تسهیل سفر شهروندان خود در قلمرویشان، گذرنامه‌ای ایجاد کردند که تنها یک برگ داشت.

نوشته صفحه آخر گذرنامه آمریکایی | عکس‌ از وب‌سایت Wikipedia

ابن روند ادامه داشت تا اینکه در سال ۱۹۲۰ میلادی نخستین پیمان‌نامه جهانی در رابطه با استفاده از گذرنامه در سطح بین‌المللی مورد توافق اعضای جامعه ملل قرار گرفت و طبق مصوبه قرار بر این شد تا اطلاعات تمام گذرنامه‌ها به زبان فرانسوی (زبان دیپلماتیک آن دوره) ثبت شود.

امروزه، تمام گذرنامه‌ها علاوه بر زبان رسمی کشور مرجع صدور به‌صورت PASSPORT، PASSEPORT یا PASAPORTE روی جلد آن‌ها نام‌گذاری می‌شوند و اطلاعات داخل آن‌ها نیز غیر از زبان محلی، حداقل باید به یکی از زبان‌های انگلیسی، فرانسوی یا اسپانیایی درج شده باشد. جالب است بدانید که در قدیم، به پاسپورت «تَذکَره مُرور» گفته می‌شد.

در ایران نیز افرادی که قصد خروج از کشور را دارند،‌ باید گذرنامه داشته باشند. بر اساس قانون، گذرنامه سندی است که از طرف ماموران صلاحیت‌دار دولت، برای مسافرت اتباع ایرانی به خارج و اقامت در خارج صادر می‌شود.

در ماده دوم از فصل اول کلیات قانون گذرنامه آمده است که تمام اتباع ایرانی برای خروج یا اقامت در خارج از کشور باید گذرنامه دریافت کنند و صدور گذرنامه نیز منوط به ارائه اسنادی است که هویت و تابعیت ایرانی تقاضاکننده را ثابت کند. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که بر اساس قانون، خروج افراد ایرانی از کشور بدون گذرنامه غیرقانونی است. مطابق قانون گذرنامه، پلیس گذرنامه، یکی از پلیس‌های تخصصی تابع پلیس اطلاعات و امنیت عمومی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است که به موجب قانون و تقسیم کار ملی، به نیابت از وزارت امور خارجه، وظیفه تائید صلاحیت اتباع دولت جمهوری اسلامی ایران را برای ورود و خروج به کشور و صدور گذرنامه بر عهده دارد.

همچنین در قانون گذرنامه مصوب ۱۳۵۱/۱۲/۱۰ مجلس شورای ملی، در مواد ۵ و ۱۴ آمده است :

بازرسی گذرنامه و مدارک مسافرت و رسیدگی به آن‌ها در مرز، با شهربانی کل کشور و در نقاطی که شهربانی نباشد به عهده ژاندارمری کل‌کشور است. ماموران مربوط مکلف هستند تا از ورود افرادی جلوگیری کنند که فاقد گذرنامه یا مدارک لازم برای ورود به ایران باشند.

بر اساس جدیدترین گزارش موسسه هنلی در ژانویه ۲۰۲۲، ایران از جمله کشورهایی است که در فهرست معتبرترین پاسپورت‌های جهان، قعرنشین محسوب می‌شود. پاسپورت ایران در کنار جمهوری دموکراتیک کنگو با امتیاز ۴۲، در جایگاه صدویکم قرار گرفته است؛ بنابراین کشورهای بدون ویزا برای ایرانیان ۴۲ کشور عنوان شده است.

طبق اعلام سردار حسین اشتری، فرمانده ناجا، ار تاریخ ۴ آبان ۱۳۹۹ برای دریافت گذرنامه نیاز به مراجعه به دفاتر پلیس نیست. به عبارت دیگر، در صورتی‌که احراز هویت از قبل صورت گرفته باشد، درخواست گذرنامه به‌صورت الکترونیک داده شده و گذرنامه درب منزل تحویل داده می‌شود.

شاید مهم‌ترین وجه تمایر پاسپورت‌ها در جهان رنگ جلدها آن‌ها باشد. در سراسر دنیا جلد پاسپورت‌ها تنها در چهار رنگ آبی، مشکی، قرمز و سبز عرضه می‌شود و هر کشوری دلایل خود را برای انتخاب یکی از این چهار رنگ دارد. معاون ریاست بازاریابی پاسپورت ایندکس دراین‌باره چنین می‌گوید:

اغلب گذرنامه‌های دنیا بر اساس رنگ‌های اصلی آبی و قرمز تعیین می‌شوند، از این جهت تنوع بسیار زیادی در این زمره رنگ‌ها قابل‌مشاهده است. هنگامی‌ که کشوری تصمیم به انتخاب رنگ جلد گذرنامه می‌گیرد، عواملی از قبیل منطقه جغرافیایی، سیاست و حتی مذهب دخیل می‌شوند.

آنتونی فیلبین، مسئول تعیین استاندارد اندازه جلد پاسپورت، فرمت و تکنولوژی آن در سازمان بین‌المللی هوانوردی، در رابطه با موضوع تعیین رنگ جلد پاسپورت چنین اظهار کرده است که:

هیچ قانونی برای تعیین رنگ جلد گذرنامه وجود ندارد و این امر تنها به هویت ملی باز‌می‌گردد.

برای نمونه، گذرنامه‌های قرمز و کبود توسط اعضای اتحادیه اروپا (به‌جز کرواسی) استفاده می‌شود. کشورهای حوزه دریای کارائیب و تعدادی از کشورهای آمریکای مرکزی از رنگ آبی استفاده می‌کنند. این در حالی است که کشورهای اسلامی رنگ سبز را برای جلد پاسپورت‌های خود انتخاب کرده‌اند. تعدادی از کشورها نیز رنگ مشکی و طیف‌های تیره آبی و قرمز را به‌دلیل رسمیت بیشتر و نیز کمتر دیده شدن آلودگی برای جلد پاسپورت برگزیده‌اند.