همه چیز درباره سیاره مریخ؛ آیا انسان روزی به این سیاره پا می‌گذارد؟
مریخ، چهارمین سیاره منظومه شمسی، محیطی خشک و صخره‌ای دارد. رنگ سرخ آن، باعث شده است که لقب «سیاره سرخ» را به خود بگیرد. این سیاره در طول تاریخ، همواره بشر را مجذوب خود کرده است و امروزه یکی از کاوش‌شده‌ترین اجرام منظومه شمسی به شمار می‌رود.
به نقل از لایو ساینس؛ از آنجا که مریخ شباهت‌هایی به زمین دارد، مریخ‌نوردها و مدارگردهای متعددی در این سیاره به دنبال نشانه‌هایی از حیات در گذشته یا حال هستند.
درباره سیاره مریخ
مریخ به‌طور متوسط در فاصله ۲۲۸ میلیون کیلومتری خورشید می‌چرخد و اندازه مدار آن حدود ۱٫۵ برابر مدار زمین است. رسیدن نور خورشید به مریخ حدود ۱۳ دقیقه طول می‌کشد؛ در حالی که این زمان برای سیاره ما نزدیک به هشت دقیقه است. سفرهای پیشین از زمین به سیاره سرخ، بسته به موقعیت مداری و فاصله دو سیاره در زمان پرتاب، بین ۱۲۸ تا ۳۳۳ روز به طول انجامیده است. گرچه مریخ‌نوردهای رباتیک متعددی را به مریخ فرستاده‌اند، تاکنون هیچ انسانی قدم بر سطح آن نگذاشته است. آژانس‌های فضایی مختلف جهان در حال برنامه‌ریزی برای تغییر این وضعیت در دهه‌های آینده هستند. در ادامه به نکات جالبی درباره مریخ اشاره خواهیم کرد:
- نام مریخ از خدای جنگ روم باستان گرفته شده است. طبق گفته ناسا، رومی‌ها این سیاره را در آسمان شب می‌دیدند و رنگ سرخش آن‌ها را به یاد خون می‌انداخت.
- مریخ به این دلیل سرخ به‌نظر می‌رسد که غبار پوشاننده سطح آن سرشار از اکسید آهن است.
- مریخ فقط زنگ‌زده نیست؛ بلکه بسیار غبارآلود هم هست. این سیاره هر چند سال یک بار طوفان‌های گرد و غبار سراسری را تجربه می‌کند و گردبادهای غول‌پیکر غبار موسوم به «شیطان‌های گرد و غبار» (dust devils) در مریخ می‌توانند تا بیش از ۱٫۶ کیلومتر بالاتر از سطح سیاره قد بکشند.
- مریخ میزبان بلندترین کوه منظومه شمسی، یعنی «المپوس مونس» یا «کوه المپوس» (Olympus Mons) است که ارتفاعی معادل سه کوه اورست روی هم چیده شده دارد.
- «مریخی‌ها» (بیگانگان اهل مریخ) واقعی نیستند؛ اما دانشمندان زمانی فکر می‌کردند که وجود دارند. پژوهشگران زمانی تصور می‌کردند لکه‌های تیره‌ای که روی مریخ می‌دیدند، کانال‌هایی هستند که نشان از وجود شهرهای پیشرفته و حیات هوشمند در مریخ دارند.
آیا مریخ از زمین بزرگتر است؟
خیر، مریخ کوچکتر از زمین است. طبق اطلاعات آژانس فضایی اروپا (ESA)، قطر آن تقریبا ۶,۷۹۴ کیلومتر است. این عدد، حدود نصف قطر زمین به‌شمار می‌آید. سیاره سرخ، بسیار شبیه به زمین و صخره‌ای به‌نظر می‌رسد. کاوشگرهای ناسا نشان داده‌اند که ساختار درونی مریخ نیز به زمین شباهت دارد. پوسته بیرونی مریخ طبق اعلام ناسا، ۱۰ تا ۵۰ کیلومتر ضخامت دارد و عمدتا از آهن، منیزیم، آلومینیوم، کلسیم و پتاسیم تشکیل شده است. زیر آن، گوشته‌ای سنگی به ضخامت ۱,۲۴۰ تا ۱,۸۸۰ کیلومتر قرار دارد که هسته‌ای متراکم از آهن، نیکل و گوگرد با شعاع ۱,۵۰۰ تا ۲,۱۰۰ کیلومتر را در برمی‌گیرد.
آیا مریخ قمر دارد؟
بله، مریخ دو قمر کوچک و سیب‌زمینی‌شکل به نام‌های «فوبوس» (Phobos) و «دیموس» (Deimos) دارد. این قمرها به نام دو پسر آرس، خدای جنگ یونان (که رومی‌ها او را مارس می‌نامیدند)، نام‌گذاری شده‌اند. نام‌های فوبوس و دیموس به ترتیب به معنای «ترس» و «وحشت» هستند.
قمر داخلی‌تر، فوبوس، دهانه‌های برخوردی زیادی دارد و قطر آن تقریبا ۲۲٫۲ کیلومتر است. پیش‌بینی می‌شود که این قمر حدود ۵۰ میلیون سال دیگر یا متلاشی شود یا به مریخ برخورد کند. دیموس ۲٫۵ برابر دورتر از فوبوس به دور مریخ می‌چرخد و اندازه‌ای نصف فوبوس دارد؛ قطر آن حدود ۱۲٫۶ کیلومتر است. هر دو قمر عمدتا از سنگ و آهن ساخته شده‌اند و امکان دارد که زمانی سیارک‌هایی بوده باشند که در دام گرانش مریخ افتاده‌اند.
آیا در مریخ حیات وجود دارد؟
دانشمندان ناسا بر این باورند که ممکن است زمانی حیات به وفور در مریخ وجود داشته است،؛ زیرا شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد این سیاره میلیاردها سال پیش بسیار گرم و مرطوب‌تر بود. اینکه آیا امروزه موجود زنده‌ای در مریخ وجود دارد یا خیر، مشخص نیست. با این حال، دانشمندان می‌توانند حدس‌های علمی‌تری درباره نوع حیاتی که ممکن است در آنجا وجود داشته باشد یا موجوداتی که در گذشته می‌زیسته‌اند، مطرح کنند. اگر امروزه حیاتی در مریخ وجود داشته باشد، احتمالا میکروسکوپی باشند؛ یعنی موجودات بسیار ریزی که زیر خاک مریخ زندگی می‌کنند.
مریخ‌نورد «پشتکار» (Perseverance) ناسا، سال‌ها مشغول حفاری سنگ‌های مریخی برای جمع‌آوری نمونه بود؛ به این امید که دانشمندان روزی بتوانند آن‌ها را برای یافتن نشانه‌های حیات آزمایش کنند.
آیا در مریخ آب وجود دارد؟
اگرچه مریخ امروزه سیاره‌ای خشک است، شواهد فراوانی نشان می‌دهد که زمانی اقیانوس‌ها و رودخانه‌هایی در سراسر مریخ وجود داشتند. خطوط حک‌شده بر روی سنگ‌ها نشان‌دهنده محل جریان آب در گذشته هستند و حتی ممکن است سواحل شنی شبیه به آنچه امروز در زمین داریم، وجود داشته باشند. با این حال، در حدود دو میلیارد سال گذشته یا بیشتر، آب مریخ خشک شده است. برخی ماهواره‌ها، نشانه‌هایی از آب به شکل یخ‌زده در قله بلندترین آتشفشان‌های مریخ و دریاچه‌های یخ‌زده مدفون در اعماق سطح سیاره پیدا کرده‌اند؛ اما در حال حاضر، هیچ آب مایعی در سیاره سرخ مشاهده نشده است.
آیا انسان‌ها مریخ را کاوش کرده‌اند؟
انسان‌ها هرگز به مریخ نرفته‌اند؛ اما ما صدها سال است که آن را مطالعه می‌کنیم. شروع مطالعات با «ویلیام هرشل» (William Herschel)، ستاره‌شناس بریتانیایی بود که در اواخر دهه ۱۷۰۰ از طریق یک تلسکوپ اولیه، سیاره سرخ را رصد کرد. اولین فضاپیمایی که با موفقیت به مریخ رسید، کاوشگر «مارینر چهار» (Mariner 4) ناسا در ژوئیه ۱۹۶۵ بود. این کاوشگر بدون هیچ سرنشین انسانی، از کنار مریخ عبور کرد و طبق اعلام ناسا، عکس‌هایی از سطح سیاره فرستاد.
در سال ۱۹۷۱، «مارینر ۹» (Mariner 9) ناسا اولین فضاپیمایی بود که با موفقیت به دور مریخ چرخید. طبق گفته انجمن سیاره‌شناسی (The Planetary Society)، فضاپیماهای «وایکینگ یک و دو» (Viking 1 and 2) اولین ساخته‌های دست بشر بودند که در سال ۱۹۷۶ به سطح سیاره سرخ رسیدند و بیش از چند دقیقه دوام آوردند. آن‌ها از سطح مریخ عکس گرفتند و اولین جست‌وجو برای حیات را در این سیاره را انجام دادند.
مریخ‌نوردهای «کنجکاوی» (Curiosity) و «پشتکار» (Perseverance) ناسا، اکتشافات علمی باورنکردنی‌ای داشته‌اند. پشتکار بالگرد «نبوغ» (Ingenuity) را که اولین بالگرد پرنده در مریخ محسوب می‌شد، حمل می‌کرد؛ این بالگرد تصاویر شگفت‌انگیز زیادی گرفت تا اینکه در سال ۲۰۲۴ طی یک فرود سخت، چند پره آن شکست. مریخ‌نورد «ژورونگ» (Zhurong) چین در سال ۲۰۲۱ با موفقیت بر مریخ فرود آمد و تصاویر زیبا و حتی صداهایی از سطح آن ارسال کرد. بسیاری از ماموریت‌های دیگر، چه در گذشته و چه در حال حاضر، بینش‌های شگفت‌انگیزی درباره تاریخچه سیاره آشکار کرده‌اند و ماموریت‌های برنامه‌ریزی‌شده آینده نیز باید به ادامه این پیشرفت کمک کنند. ناسا قصد دارد در دهه ۲۰۳۰ انسان‌ها را برای کاوش سیاره سرخ بفرستد، اگرچه هنوز برنامه مشخصی برای انجام این کار وجود ندارد.
نظر شما درباره این سیاره حیرت‌انگیز چیست؟ آیا تابه‌حال آن را با تلسکوپ مشاهده کرده‌اید؟ اگر تجربه‌ای در این‌باره دارید، با مخاطبان کجارو در میان بگذارید.
منبع عکس کاور: wallpapers.com، عکاس: نامشخص