لانههای چنگرها نمونه‌ای شگفت‌انگیز از سازگاری پرندگان با محیط‌های مختلف هستند. این پرندگان آبزی با توانایی خیره‌کننده‌ای از مواد موجود در اطراف خود برای ساخت لانه‌هایشان استفاده می‌کنند. در مناطق شهری مانند آمستردام، لانههای آنها اغلب با پلاستیک، زبالهها و مواد دورریختنی ساخته میشوند که نشان‌دهنده تاثیر مستقیم فعالیت‌های انسانی بر زیستگاه‌های طبیعی است.
به گزارش نشنال جئوگرافی؛ لانههای چنگرها نه تنها به عنوان پناهگاهی برای تولید مثل، بلکه شاهدی از تعامل میان طبیعت و انسان هستند. رفتار چنگرها توجه دانشمندان و علاقه‌مندان به محیط زیست را برای مطالعه تطبیق‌پذیری پرندگان جلب کرده است.
لانه سازی چنگرها در آمستردام
چنگرها پرندگان سیاه آبزی با پاهای بزرگ هستند که به نظر نمی‌رسد بتوانند بر مسیرهای آبی حکمرانی کنند؛ اما در آمستردام، آنها سرسخت و اهل تعیین قلمرو هستند و «گانگسترهای کانال» نامیده میشوند. چنگرها بیش از ۳۰ سال پیش، از مزارع نزدیک به شهر نقل مکان کردند و حتی در مرکز شلوغ شهری نیز دوام آوردند. دانشمندان در حال تحقیق در این باره هستند که چطور چنگرها و پرندگان دیگر خود را با محیط‌های شهری تطبیق می‌دهند و آیا این تغییر به نفع آنها است یا خیر.
لانه‌ای ۳۰ساله از پرنده چنگر، حاوی تبلیغ شکلات مارس مربوط به جام جهانی ۱۹۹۴ و ماسکهای صورت دوره کرونا بود
اکنون، مطالعه‌ای جدید زباله‌های پلاستیکی در یکی از بزرگ‌ترین لانههای چنگرها در شهر در طول ۳۰ سال را بررسی کرده و نشان می‌دهد که چنگرها چه زمانی در شهر لانه‌سازی و تولید مثل می‌کنند.
یک لانه بسیار بزرگ، ۳۰ سال زندگی چنگرها در منطقه‌ای از آمستردام را ثبت کرده است. قدیمی‌ترین شیء موجود در لانه، تبلیغ شکلات مارس مربوط به جام جهانی ۱۹۹۴ بود و جدیدترین آن، بسته‌بندی یک پروتئین بار. بسته‌بندی آب‌نبات، پوشش ساندویچ‌های «مک‌دونالد» (McDonald) و ماسکهای صورت، نمایانگر سال‌های سپری‌شده بودند که مورد آخر با همه‌گیری کرونا پیوند داشت. همین ماسکهای صورت در لانههای دیگر نیز پیدا شدند.
با بررسی لایه‌بندی پلاستیکی موجود در لانههای پرندگان، دانشمندان می‌گویند که آنها نه تنها درباره پرندگان، بلکه درباره انسان‌ها نیز اطلاعات کسب می‌کنند.
ورود چنگرها به آمستردام
پایتخت هلند دارای کانال‌های بتنی، انبوهی از گردشگران و کمبود پوشش گیاهی است. برخلاف مزارع و تالاب‌های دل‌انگیز اطراف شهر، این مکان جای جذابی برای لانه‌سازی چنگر نیست؛ با این حال، این پرندگان در دهه ۱۹۸۰ میلادی وارد شهر شدند. احتمالا چند چنگر شجاع در حال کشف مناطق، در نهایت به قلب شهر رسیدند.
چنگرها مقاومت کردند. آنها با هر چیزی که می‌توانستند، اغلب با زباله و بسته‌بندی‌های غذا، شروع به ساخت لانه کردند. امروزه حداقل ۲۰۰ چنگر در شهر وجود دارد. لانههای نامرتب آنها اسکله‌ها، ستون‌ها و قایق‌ها را پر کرده و موجب ناخرسندی ساکنان شده است. دانشمندان کنجکاو شدند که لانههای پلاستیکی چنگرهای آمستردام چه چیزهایی می‌توانند درباره رفتار پرندگان و همچنین انسان‌ها بگویند.
تحقیقات روی لانه چنگرهای آمستردام
تیم تحقیقاتی، ۱۵ لانه رهاشده چنگرها را از اطراف آمستردام جمع‌آوری کردند. در لانه‌ای با طولانی‌ترین و قابل تاریخ‌گذارترین سابقه، پژوهشگران ساعت‌ها با دقت صرف کردند تا لانه را لایه به لایه جدا و هر تکه زباله را برای یافتن سرنخ‌هایی از سن آن، مانند تاریخ انقضا یا لوگوهای قدیمی، بررسی کنند. پس از تکمیل لایه‌شناسی، آنها زمان احتمالی ساخت لانه را با تصاویر «گوگل استریت ویو» (Google Street View) از موقعیت لانه‌ها مقایسه کردند. گوگل استریت ویو برای اولین بار در سال ۲۰۰۸ در دسترس قرار گرفت.
مطالعه لانه‌ها یکی از معدود روش‌هایی است که زیست‌شناسان می‌توانند رفتار پرندگان را بدون مشاهده مستقیم آنها مطالعه کنند
زباله‌های قابل تاریخ‌گذاری، بهویژه زباله‌های مک‌دونالد، با دقت مطالعه شدند. جدول زمانی لانه‌سازی مبتنی بر پلاستیک با تصاویر خیابانی مطابقت داشت. در یک سال، تیم تحقیقاتی می‌توانست چنگری را روی لانه ببیند؛ در سال دیگر، لانه به وضوح با پلاستیک ساخته شده بود و مردم در نزدیکی آن، با بسته‌بندی‌های یک‌بار مصرف غذا می‌خوردند. این مشاهدات به تیم تحقیقاتی اطمینان داد که استنتاج‌هایشان درباره الگوهای لانه‌سازی دقیق است.
مطالعه لانه‌ها یکی از معدود روش‌هایی است که زیست‌شناسان می‌توانند رفتار پرندگان را بدون مشاهده مستقیم آنها مطالعه کنند. فرصت‌هایی برای تشریح دقیق و تاریخ‌گذاری یک لانه، مانند کاری که این تیم تحقیقاتی انجام داد، کمیاب است.
استفاده از پلاستیک از حدود سال ۱۹۵۰ میلادی در سراسر جهان افزایش یافت. تحقیقات نشان می‌دهد که پلاستیک از همان زمان در لانه‌ها ظاهر شد. با کاهش استفاده از روزنامه‌ها، حضور آنها در لانه‌ها نیز کاهش یافت و تاریخ‌های مفید و آشکار از بین رفت. این واقعا جالب است که می‌توان روندها را در طول زمان مشاهده کرد. پرندگان دیگر، مانند کفچه‌نوک‌ها، توکاها و مرغ‌های دریایی نیز پلاستیک را برای لانه‌هایشان استفاده می‌کنند؛ این یک پدیده جهانی است.
استفاده از پلاستیک از حدود سال ۱۹۵۰ میلادی در سراسر جهان افزایش یافت و از همان زمان در لانه پرندگان نیز ظاهر شد
تنها حدود پنج درصد از مواد موجود در لانه بزرگ موردبررسی، قابل تاریخ‌گذاری بود؛ بنابراین پرسش‌ها همچنان باقی است؛ برای مثال، به سختی می‌توان تایید کرد که آیا لایه‌های ضخیم‌تر پلاستیک با رفت‌و‌آمد بیشتر افراد مرتبط است یا خیر. تیم تحقیقاتی همچنین در جست‌وجوی لانههای قدیمی‌تر گونه‌های دیگر پرندگان است که از پلاستیک استفاده کرده‌اند.
از زمان انتشار این مطالعه، باستان‌شناسان با تیم تحقیقاتی تماس گرفته‌اند و از داده‌های لانههای پلاستیکی برای ثبت فعالیت انسانی هیجان‌زده شده‌اند. بسیاری از آنها هرگز به این فکر نکرده بودند که این لانههای پرندگان می‌توانند به عنوان ذخایر باستان‌شناسی تلقی شوند. متاسفانه، در دوران انسان‌محوری، این لانه‌ها این‌گونه هستند.
مزایا و معایب لانههای پلاستیکی چنگرها
پرسشی که مطرح است این است که آیا لانههای پلاستیکی به چنگرها کمک می‌کنند یا به آنها آسیب می‌رسانند. لانههای پلاستیکی بیشتر از لانههای طبیعی دوام میآورند؛ اما این ممکن است به معنای محافظت بهتر در برابر شکارچیان یا عوامل طبیعی نباشد. پرندگان ممکن است در آنها گیر کنند؛ بهویژه در اشیای دارای نخ مانند ماسکهای صورت.
لانههای پلاستیکی بیشتر از لانههای طبیعی دوام میآورند؛ اما محافظت کمتری در برابر شکارچیان یا عوامل طبیعی فراهم می‌کنند
پرندگان ممکن است خفه یا در صورت خوردن زباله، دچار آسیب داخلی شوند؛ همچنین مواد شیمیایی مضر ممکن است در آنها نفوذ کند. همچنین این سوال وجود دارد که آیا تطبیق پرندگان با زندگی در شهر، با همه تهدیدهای آن، چیز خوبی است یا خیر. از یک سو، خوب است که آنها می‌توانند در محیط‌های شهری و محیط‌هایی که ما تغییر داده‌ایم دوام بیاورند؛ زیرا ما بخش بزرگی از جهان را تغییر می‌دهیم؛ اما می‌بینیم که آنها می‌توانند آسیب ببینند.
هوا و آب آلوده می‌تواند بر سلامت پرندگان تاثیر بگذارد و اگر غذاهای جدید هورمون‌هایشان را تغییر دهند، تولید مثل آنها ممکن است کاهش یابد.
تیم تحقیقاتی قصد دارد به مطالعه مزایا و معایب ساخت و ساز پلاستیکی ادامه دهد و به جست‌وجوی لانههای چنگرها با تراکم بالای پلاستیک ادامه خواهد داد. پلاستیک در لانه‌ها مانند آینه عمل می‌کند و به ما می‌گوید که انسان‌ها چگونه با محیط زیست رفتار می‌کنند.
اگر اشیای عجیبی در لانه پرندگان دیده‌اید، تجربه خود را با ما و دیگر همراهان کجارو در میان بگذارید.
منبع عکس کاور: naturepl.com، عکاس: Laurent Geslin
سوالات متداول
چنگرهای آمستردام چطور لانه میسازند؟
چنگرهای آمستردام لانههای خود را به طرز جالبی با استفاده از مواد موجود در محیط اطرافشان میسازند. به دلیل زندگی در یک محیط شهری، این مواد اغلب شامل پلاستیک، زبالهها و مواد دورریختنی میشوند.
مزایا و معایب لانههای پلاستیکی چنگرها چیست؟
لانههای پلاستیکی بیشتر از لانههای طبیعی دوام میآورند؛ اما این ممکن است به معنای محافظت بهتر در برابر شکارچیان یا عوامل طبیعی نباشد. پرندگان ممکن است در آنها گیر کنند؛ بهویژه در اشیای دارای نخ مانند ماسکهای صورت.