سفری به دنیای کلاه‌ های سنتی جهان؛ قصه‌هایی از فرهنگ، تاریخ و مد

لباس در طول تاریخ همیشه چیزی فراتر از یک پوشش ساده بوده است و البته کلاه هم از این قاعده مستثنا نیست. نوع کلاهی که استفاده می‌کنیم، حقایق زیادی را درباره ما بیان می‌کند؛ مثلا اینکه اهل کجا هستیم. کلاه‌ها از گذشته‌های دور، بخش مهمی از پوشش سنتی بوده‌اند و به همین دلیل جایگاه اجتماعی و سیاسی هر شخص و حتی شرایط آب‌وهوایی منطقه‌ای که زندگی می‌کرده را نشان می‌داده‌اند. اهمیت کلاه در بعضی موارد آن‌قدر زیاد بوده که حتی به نماد یک کشور تبدیل شده‌اند.

اگر دوست دارید بیشتر درباره‌ی کلاه‌های سنتی بدانید، در ادامه به نقل از ماتادور نتورک، ۱۱ کلاه جالب از سراسر دنیا را معرفی می‌کنیم؛ از کلاه‌های خزدار مخصوص مناطق سردسیر گرفته تا کلاه‌های نظامی که داستان‌های شگفت‌انگیزی در پس خود دارند.

بااینکه برخی از کلاه‌ها فقط جنبه‌ زیبایی دارند، برخی دیگر، مانند «سامبررو» یا «سمبررو» (Sombrero Hat) باهدف خاصی طراحی شده‌اند. این کلاه سنتی مکزیکی که لبه‌ پهنی هم دارد، از فرد در مقابل آفتاب‌سوختگی محافظت می‌کند. این کلاه مثل یک سایه‌بان عمل می‌کند و به همین دلیل نامش از یک کلمه اسپانیایی به معنای «سایه» گرفته شده است. در زبان اسپانیایی هر کلاه لبه‌داری را می‌توان سامبررو دانست.

منشأ دقیق پیدایش این کلاه مشخص نیست؛ بااین‌حال طبق یکی از معروف‌ترین نظریه‌ها، از این کلاه اولین بار کابوی‌های مستیسو (Mestizo) در مکزیک استفاده می‌کرده‌اند. نوع طراحی سامبررو در گذشته نشان‌دهنده جایگاه اجتماعی افراد بوده است. هر چه لبه‌های کلاه پهن‌تر و تزئینات آن بیشتر بود، یعنی صاحب کلاه ثروت و منزلت اجتماعی بالاتری داشت. در تولید بعضی کلاه‌ها از مواد گران‌قیمت‌تر مانند نمد به‌جای کاه استفاده می‌شد که این هم یکی از نشانه‌های جایگاه اجتماعی بالا بود.

«کلاه فز» یا «فینه» (Fez Hat) معمولا جزء پوشش سنتی مردان در مراکش و خاورمیانه بوده؛ اما نمونه‌هایی از آن در مناطقی مانند قبرس و صربستان هم استفاده می‌شده است. این کلاه نمدی بدون لبه و تخت، در دوران امپراتوری عثمانی محبوب شد. داستان از این قرار بود که سلطان محمود دوم در راستای مدرنیزه کردن ارتش، استفاده از عمامه را ممنوع و فز را به‌عنوان کلاه نظامیان معرفی کرد.

تغییر کلاه نظامیان، آن‌چنان موفقیت‌آمیز بود که بعدها مصطفی کمال آتاتورک برای اینکه هویت جمهوری ترکیه را از حکومت عثمانی جدا کند، استفاده از فز را ممنوع کرد. رنگ قرمز خاص این کلاه از توت‌های سرخ بومی شهر فز در مراکش استخراج می‌شد و به همین دلیل این کلاه فز نام گرفت.

«کلاه بوش استرالیایی» (Aussie Bush Hat) اولین بار در سال ۱۸۸۵ میلادی توسط نیروهای نظامی مورد استفاده قرار گرفت؛ بااین‌حال، از سال ۱۹۰۳ به یکی از اجزای اصلی یونیفرم ارتش استرالیا تبدیل شد؛ اما این کلاه فقط مخصوص سربازان نبود و برندهای قدیمی تولید کلاه، مانند «آکوبرا» (Akubra) از اوایل قرن بیستم این مدل را به‌عنوان یک آیتم جدید به دنیای مد معرفی کردند.

کلاه‌های آکوبرا لبه‌های پهنی داشتند و از نمد ساخته‌شده با خز خرگوش تولید می‌شدند. اگر فیلم «داندی کروکودیل» (Crocodile Dundee) را دیده باشید، احتمالا کلاه کاراکتر اصلی این فیلم که از نوع بوش بود را هم به خاطر می‌آورید. آکوبرا چنان محبوب شد که اغلب افراد کلاه بوش را به اسم کلاه آکوبرا می‌شناسند؛‌ درست مثل اتفاقی که برای برند کلینیکس افتاد و در حال حاضر بسیاری از افراد هر نوع دستمال کاغذی را کلینیکس می‌نامند.

«تام او شانتر» (Tam O’ Shanter Hat) یکی از کلاه‌های سنتی اسکاتلندی است که قدمت آن به قرن ۱۶ میلادی برمی‌گردد. این کلاه پس از انتشار شعر «رابرت برنز» (Robert Burns) در سال ۱۷۹۰ میلادی به این نام شناخته شد؛ اما اینکه قبلا چه اسمی داشت، مشخص نیست. این کلاه شباهت زیادی به «کلاه گلنگری» (Glengarry) و «کلاه بالمورال» (Balmoral) دارد که قبل از تام او شانتر به‌عنوان کلاه رسمی سربازان پیاده‌نظام اسکاتلند استفاده می‌شدند.

کلاه تام‌اوشانتر که بسیار نرم و راحت است، در ابتدا فقط توسط مردان استفاده می‌شد؛ اما در دهه‌ ۱۹۲۰ مدل جدیدی از آن به نام «تام» (Tam) به دنیای مد زنان در اروپا و آمریکا راه پیدا کرد. کلاه بافتنی سنتی «راستافاری‌ها» (Rastafari) نیز که به نام «تام» شناخته می‌شود تا حدی به این مدل شباهت دارد.

راستافاری‌ها به پیروان جنبش راستافاری گفته می‌شود که یک جنبش دینی و فرهنگی محسوب می‌شود. این جنبش اوایل قرن ۲۰ در جامائیکا پدیدار شد.

«کلاه تیرولین» (Tyrolean Hat) که با نام‌های «آلپاین» یا «باواریایی» نیز شناخته می‌شود، ریشه در کشورهای مرکزی اروپا مانند اتریش، آلمان و سوئیس دارد. این کلاه اولین بار در منطقه‌ تیرول که در مرز ایتالیا و اتریش امروزی قرار دارد، مورد استفاده قرار گرفت. نکته جالب اینکه این کلاه در تمام قرن بیستم به‌عنوان یکی از نمادهای مهم دنیای مد باقی ماند.

کلاه تیرولین معمولا از نمد سبز ساخته می‌شد و با پر، گل یا چیزهای دیگر تزئین می‌شد. امروزه این کلاه دیگر در پوشش روزمره استفاده نمی‌شود؛ اما همچنان نماد فرهنگ تیرولی و باواریایی محسوب می‌شود. در حال حاضر از این کلاه در «جشن اکتبرفست» (Oktoberfest) استفاده می‌شود.

«کلاه اوشانکا» (Ushanka Hat) معروف‌ترین کلاه روسی است. با توجه به اینکه روسیه زمستان‌های بسیار سرد و سختی دارد، جای تعجب نیست که چرا این کلاه کاملا از خز ساخته می‌شود. اوشانکا تقریبا تمام صورت را می‌پوشاند و بیشتر به دلیل گوش‌پوش‌هایی که دارد، معروف است.

این کلاه‌های بسیار گرم که ابتدا توسط سربازان روسیه و اروپای شرقی استفاده می‌شد، در حال حاضر هم بخشی از یونیفرم زمستانی ارتش سرخ به‌حساب می‌آید.

در حال حاضر بیش از آنکه این کلاه یک نماد فرهنگی و سیاسی باشد، بیشتر به‌عنوان یک پوشش فوق‌العاده گرم و راحت شناخته می‌شود. شاید جالب باشد بدانید که مدل‌های امروزی اوشانکا معمولا از یک نوع خز مصنوعی به نام «خز ماهی» ساخته می‌شوند.

«کلاه ماهیگیر یونانی» (Greek Fisherman’s Hat) یک کلاه سنتی پشمی و نقاب‌دار است که قدمت آن به اوایل قرن ۱۹ برمی‌گردد که دریانوردان از آن به‌عنوان یک اکسسوری استفاده می‌کردند. نکته جالب اینکه شخصیت‌های معروفی تاکنون از این کلاه استفاده کرده‌اند؛ از «جان لنون» (John Lennon؛ موسیقیدان معروف قرن ۲۰) گرفته تا «ولادیمیر لنین» (Vladimir Lenin؛ بنیان‌گذار اتحاد جماهیر شوروی).

این کلاه خیلی زود میان ملوانان نیروی دریایی تجاری محبوب شد و تا آغاز قرن ۲۰ در روستاهای ساحلی مدیترانه به‌وفور از آن استفاده می‌شد. بااین‌حال، این کلاه زمانی شناخته شد که جان لنون آن را به سر گذاشت و پس از او «باب دیلن» (Bob Dylan) و دیگر موزیسین‌های آمریکایی هم از آن استفاده کردند.

اگر فیلم‌های آسیای شرقی را دیده باشید، حداقل یک‌بار «کلاه مخروطی آسیایی» (Conical Asian Hat) را دیده‌اید. این کلاه مخصوص یک کشور یا حتی یک منطقه‌ خاص در آسیا نیست و از آن در چندین کشور شرق و جنوب آسیا استفاده می‌شده است. این کلاه طراحی خاصی دارد و از فرد در مقابل آفتاب سوزان و باران محافظت می‌کند. به همین دلیل، کشاورزان در کشورهایی مانند ویتنام و ژاپن از این کلاه زیاد استفاده می‌کردند.

در گذشته، مدل‌های تزیین‌شده‌ای از این کلاه هم بود که نجیب‌زادگان از آن استفاده می‌کردند. این مدل‌های خاص به نمادی از مقام و جایگاه اجتماعی تبدیل شده بودند.

«کلاه کوفی» (Kufi Hat) یک کلاه بدون لبه و چسبان است که هنوز هم در مناطق شمال، شرق و غرب آفریقا و بخش‌هایی از جنوب آسیا از آن استفاده می‌شود. این کلاه در غرب آفریقا بخشی از پوشش سنتی مردان است و در مناطق دیگر اغلب به همراه لباس‌های مذهبی استفاده می‌شود.

کلاه کوفی قلاب‌بافی‌شده بیشتر در کشورهای اسلامی و مدل‌های طرح دار آن بیشتر توسط مسیحیان و یهودیان آفریقایی استفاده می‌شود. در آمریکا نیز افراد با باورهای مذهبی مختلف این کلاه را به سر می‌گذارند.

اگرچه این کلاه را بیشتر مردان استفاده می‌کنند؛ اما در برخی سنت‌ها به‌عنوان یک اکسسوری مشترک برای زنان و مردان شناخته می‌شود.

کلاه‌های نرم و افتاده «بره» یا «برت» (Beret Hat)، اولین بار در عصر برنز و در اروپا استفاده شدند؛ اما استفاده گسترده از آن در قرن ۱۹ اتفاق افتاد. این کلاه در فرانسه و اسپانیا بسیار محبوب شد. پس از جنگ جهانی اول،‌ مدل نظامی این کلاه در ارتش چند کشور اروپایی مورد استفاده قرار گرفت.

بااینکه شخصیت‌هایی مانند «تلانیوس مانک» (Thelonious Monk؛ پیانیست بزرگ جاز) و چه گوارا (از شخصیت‌های تأثیرگذار انقلاب کوبا) باعث معروف شدن این کلاه شدند، برت همچنان در نگاه جهانیان نماد استایل فرانسوی به‌حساب می‌آید.

«کلاه بولر» (Bowler Hat) در اواسط قرن ۱۹ توسط توماس و ویلیام بولر طراحی و معرفی شد. هدف آن‌ها این بود که کلاه بولر جایگزین کلاه‌هایی شود که زمین‌داران سوار بر اسب از آن‌ها استفاده می‌کردند. این کلاه معمولاً به شاخه‌های درختان برخورد می‌کرد و باعث مشکل می‌شد. کلاه بولر ابتدا در میان مردان طبقه کارگر بریتانیا و بعدها در آمریکا رایج شد و پس از آن به‌سرعت استفاده از آن در میان طبقات بالا هم گسترش یافت.

پس از معرفی این کلاه در آمریکای جنوبی یعنی در دهه ۱۹۲۰، کلاه‌ بولر به یکی از اصلی‌ترین لباس‌های زنان بولیوی تبدیل شد. روایت‌هایی وجود دارد که می‌گویند: «کلاه‌های بولر برای استفاده کارگران راه‌آهن به قاره آمریکا فرستاده می‌شدند؛ اما چون اندازه آن‌ها کوچک‌تر از حد انتظار بود، زنان بومی از این کلاه‌ها به‌عنوان بخشی از مد روز استفاده می‌کردند.» این کلاه هنوز هم جزئی از سبک لباس پوشیدن زنان بولیوی است.

آیا تاکنون کلاه‌های سنتی کشورهای مختلف را از نزدیک دیده‌اید؟ کدام‌یک از این کلاه‌ها برای شما جالب‌تر بود؟ اگر کلاه‌های جذاب دیگری می‌شناسید که داستان‌های اسرارآمیزی پشت آن‌ها است،‌ لطفاً دیدگاه‌ها و اطلاعاتتان را با ما و دیگر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.