راهنمای سفری سبز و مسئولانه:‌ چگونه در سفر به شمال کمترین آسیب را به طبیعت بزنیم؟

منابع طبیعی کشور در شمال، از جنگل‌ های هیرکانی گرفته تا سواحل خزر، سرمایه‌هایی عظیم هستند که زندگی همه موجودات منطقه به آن‌ها وابسته است. در واقع به لطف این منابع بسیاری از نیازهای حیاتی ما و دیگر موجودات زنده مثل آب، اکسیژن، مواد غذایی و دارویی و ... برطرف می‌شود؛ ازاین‌رو باید در راستای حفظ این منابع تدابیری اندیشه شود تا جنگل‌ها و سواحل شمال برای آیندگان نیز بمانند. یکی از روش‌های حفظ منابع طبیعی در سفر به شمال، آشنایی با راه‌کارهای حفاظت از طبیعت در سفر است؛ مثلا با مدیریت زباله‌ها، صرفه‌جویی در آب و مواد غذایی در طبیعت‌گردی و ... می‌توان به محیط زیست کمک کرد.

منابع طبیعی شمال کشور شامل جنگل، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سواحل دریای خزر می‌شوند. این منابع به صورت مستقیم و غیرمستقیم تاثیرات مثبتی روی زندگی انسان‌ها می‌گذارند؛ ازاین‌رو لازم است که در حفظ آن‌ها کوشا باشیم و این منابع را بدون تخریب، برای آیندگان به ارث بگذاریم.

جنگل‌های هیرکانی شمال کشور به دلیل اهمیت ویژه‌ای که دارند، در فهرست میراث طبیعی یونسکو به ثبت رسیده‌اند.

• حفاظت از اکوسیستم: جنگل‌های هیرکانی محل سکونت انواع گیاهان و جانوران هستند که برخی از آن‌ها نیز به عنوان گونه‌های نادر شناخته شده‌اند. در صورت تخریب جنگل‌ها، این گونه‌های گیاهی و جانوری از بین می‌روند. این موضوع پیامدهای ناگواری مثل شیوع بیماری‌ها، ضعیف شدن خاک و ... در پی خواهد داشت. در نتیجه زمین دیگر مکان مناسبی برای زندگی انسان نخواهد بود.
• پژوهش: به نقل از ایران چارتر یکی از دلایل حفاظت از جنگل، انجام تحقیقات علمی است. در واقع نمونه‌های زنده حیوانات و گیاهان در جنگل‌ها، منبعی عالی برای انجام پژوهش‌های علمی هستند.
• تغییرات وضعیت جوی: یکی از مهم‌ترین نقش‌های درختان در طبیعت، جذب دی‌اکسید کربن و تبدیل آن به اکسیژن مورد نیاز موجودات زنده است؛ به همین خاطر به لطف جنگل‌ها موجودات زنده می‌توانند در هوایی پاک نفش بکشند. همچنین در صورت نابودی جنگل، تعادل چرخه آب و هوایی برهم می‌خورد و مشکلاتی مثل افزایش دما، کاهش بارش باران و بروز خشک‌سالی به وجود خواهد آمد.
• حفظ خاک: جنگل‌ها از بروز مشکلاتی مثل رانش زمین، فرسایش خاک و سیل جلوگیری می‌کنند. نابودی جنگل و بروز این بلایای طبیعی، موجب بروز خسارت‌های فراوان می‌شود.

• تامین آب شیرین: جنگل‌ها به صورت طبیعی آب‌ها را تصفیه می‌کنند. به همین خاطر در صورت تخریب آن‌ها، انسان با آلودگی آب‌های شیرین مواجه خواهد شد.
• اقتصاد: به لطف وجود منابع طبیعی، شهرهای شمالی به مقصد سفر بسیاری از مسافران تبدیل شده‌اند؛ به همین خاطر نیز اقتصاد بسیاری از این شهرها به گردشگران وابسته است. در صورت نابودی منابع طبیعی و در نتیجه عدم ورود مسافر به این شهرها، مردم بومی با مشکلات اقتصادی رو‌به‌رو خواهند شد. همچنین بسیاری از صنایع کشور به چوب درختان نیازمند هستند؛ ازاین‌رو نابودی جنگل به سیستم اقتصادی کشور نیز آسیب‌های جبران ناپذیری وارد می‌کند.

امروزه به دلیل زمین‌خواری در سواحل شمال، برداشت بی‌رویه شن و ماسه، ورود فاضلاب‌ها به دریا و... سواحل و دریای شمال کشور در معرض تخریب گسترده‌ای قرار دارند. از طریق وضع قانون و افزایش آگاهی عمومی می‌توان به حفظ سواحل و دریای شمال کشور کمک فراوانی کرد.

• اکسیژن: جالب است بدانید دریا نیز مانند جنگل، نقش مهمی در تولید اکسیژن دارد. به نقل از ایکو بی‌ان‌بی دریاها حدود ۷۰ درصد اکسیژن مورد نیاز زمین را تولید و در حدود یک چهارم دی‌اکسید کربن زمین را جذب می‌کنند.
• موجودات دریایی: دریا زیستگاه موجودات گوناگونی است. این موجودات دریایی مثل ماهی‌ها منبع تغذیه انسان هستند و بسیاری از ویتامین‌های مورد نیاز بدن را تامین می‌کنند. در عین حال نیز صید موجودات دریایی، منبع درآمد و امرار معاش بسیاری از مردم شهرهای شمالی کشور است.
• سلامت: به لطف دریا و ساحل انسان‌ها می‌توانند ورزش‌های ساحلی متنوعی مثل شنا، والیبال ساحلی، فوتبال ساحلی، پیاده‌روی، یوگا و... را تجربه کنند که هر یک نیز مزایای زیادی برای سلامت افراد دارند؛ به عنوان مثال شنا در دریا منجر به تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود سلامت روان و کاهش وزن می‌شود. انجام تمرینات ورزشی در ساحل نیز نسبت به باشگاه‌های ورزشی فواید بیشتری برای ورزشکاران خواهد داشت؛ از جمله آن‌ها می‌توان به استشمام هوای تازه، ایجاد فشار کمتر بر مفاصل و افزایش تمرکز اشاره کرد.

• وضعیت اقلیمی: افزایش دمای کره زمین مشکلاتی مثل طوفان‌های تخریب‌کننده، آب شدن یخ‌ها، افزایش سطح دریاها و از بین رفتن سواحل، انقراض گیاهان و جانوران و... را در پی خواهد داشت. دریا با جذب گرما، دمای هوای کره زمین را متعادل می‌کند و از این طریق مانع بروز بسیاری از رخدادهای طبیعی می‌شود.
• اقتصاد: صنعت کشتیرانی یکی از مشاغل پررونق در شهرهای شمالی به شمار می‌رود. از طریق کشتیرانی صادرات و وارد انجام می‌گیرد و بستر مناسبی نیز برای اشتغال افراد، خصوصا مردم بومی به وجود می‌آید. به همین خاطر این صنعت نقش مهمی در رشد وضعیت اقتصادی کشور ایفا می‌کند.

یکی از راهکارها جهت حفاظت از محیط زیست، مدیریت میزان بار است. با کاهش میزان بار در سفر، می‌توان به حفظ محیط زیست کمک فراوانی کرد. فرقی نمی‌کند که با خودروی شخصی یا هواپیما راهی سفر شمال می‌شوید، درهرحال هر چقدر که میزان بار شما بیشتر باشد، به همان میزان مصرف سوخت افزایش پیدا خواهد کرد. به همین خاطر نیز در صورتی که در هواپیما اضافه بار داشته باشید، باید مبلغ بیشتری بپردازید. در خودرو نیز هر ۴۵ کیلوگرم بار اضافه باعث می‌شود که میزان مصرف سوخت تا دو درصد افزایش پیدا کند. از‌این‌رو، در سفر به شمال تنها لوازم ضروری را به‌همراه داشته باشید.

استفاده از وسایل نقلیه شخصی، افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای و در نتیجه آلودگی هوا را در پی دارد. برای جلوگیری از این مشکل می‌توانید برای سفر به شمال از وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس‌ها و قطار استفاده کنید.

قبل از سفر در مورد نوع اقامتگاه‌ها تحقیق کنید. برخی از اقامتگاه‌های شمال با محیط زیست سازگار هستند و در ساخت آن‌ها از مواد ساختمانی بومی استفاده شده است. همچنین برخی موارد دارای منبع تامین انرژی تجدیدپذیر مثل پنل خورشیدی هستند. در برخی اقامتگاه‌ها نیز استفاده از ظروف یک بار مصرف را به حداقل می‌رسانند و از لوازم بازیافتی استفاده می‌کنند. از دیگر ویژگی‌های این نوع اقامتگاه‌ها می‌توان به عدم استفاده از محصولات باغبانی سمی، سرو غذاهای محلی و پرورش سبزیجات و محصولات ارگانیک اشاره کرد.

اگر قصد دارید با تورهای گردشگری به سفر بروید، تورهایی را انتخاب کنید که حفاظت از محیط زیست را در اولویت قرار می‌دهند. به نقل از آکیس تورهای گردشگری دوست‌دار محیط زیست همواره در تلاش هستند که در سفر از منابع طبیعی به صورت صحیح استفاده کنند، آلودگی برجای نگذارند و به حیوانات و محل زندگی آن‌ها آسیب وارد نکنند.

در هنگام سفر به طبیعت شمال، باید این نکته را بدانید که طبیعت زیستگاه و خانه بسیاری از جانداران است و شما مهمان طبیعت محسوب می‌شوید؛ ازاین‌رو، از وارد کردن هرگونه آسیب به محل زندگی حیوانات بپرهیزید و چرخه زندگی آن‌ها را از تعادل خارج نکنید؛ به عنوان مثال قبل از برپایی چادر مسافرتی، محیط را به خوبی مورد بررسی قرار دهید تا در نزدیکی لانه حیوانات کمپ نکنید. همچنین هرگز به حیوانات جنگل غذا ندهید. غذای انسان‌ها با دستگاه گوارش حیوانات جنگل سازگار نیست و می‌تواند به آن‌ها صدمه جبران ناپذیری وارد کند. یکی دیگر از آثار مخرب غذا دادن به حیوانات، انتقال بیماری از حیوان به انسان است.

می‌توان با رعایت چند نکته در هنگام کمپینگ در شمال از آلوده شدن محیط زیست جلوگیری کرد. برای این منظور هرگز بدن خود را با مواد شوینده صنعتی در دریا، رودخانه یا آبشار نشویید؛ حتی مقدار کمی از مواد شوینده نیز می‌تواند باعث آلودگی آب‌ها شود. برای شست‌وشوی دست، صابون‌های قابل تجزیه به همراه داشته باشید. فرآیند شست‌و‌شو نیز باید در فاصله ۷۰ متری از رودها یا دریاچه انجام گیرد. بهتر است که برای شستن دست‌ها از ظرف استفاده کنید و آب آلوده را در ظرف بریزید. با پخش آب آلوده موجود در ظرف در نقاط مختلف، طبیعت صدمه کمتری می‌بیند.

اگر در محل کمپینگ به سرویس بهداشتی دسترسی ندارید، مدفوع را در عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متری در خاک دفن کنید. همچنین محل دفن باید ۷۰ متر از منابع آبی فاصله داشته باشد تا مدفوع موجب آلودگی آب نشود.

جهت صرفه‌جویی در مصرف آب راه‌کارهای متفاوتی وجود دارد؛ به عنوان مثال در سفر برای تمیز کردن دست‌ها به جای آب و مواد شوینده از ضدعفونی کننده‌های مخصوص دست بهره ببرید. به نقل از فول تایم کروانینگ بهتر است برای تهیه غذا از ظروف کمتری استفاده کنید تا برای شست‌و‌شو مصرف آب کاهش پیدا کند؛ حتی می‌توانید غذاها را کباب کنید تا به ظرف احتیاج پیدا نکنید. برای تمیز کردن موها، شامپو خشک به‌همراه داشته باشید. در هنگام شست‌و‌شوی ظروف، ابتدا آن‌ها را به خوبی پاک کرده و سپس آبکشی نمایید.

در سفر به طبیعت شمال تلاش کنید که کوچک‌ترین تغییری در مناظر طبیعی به وجود نیاورید. در واقع در طبیعت‌گردی تنها اثری که باید از افراد برجای بماند، رد پای آن‌ها است؛ ازاین‌رو هرگز برای کمپ زدن سطحی را هموار نکنید، شاخه درختان را نشکنید، روی تنه درختان یادگاری ننویسید، گیاهان، میوه کاج، سنگ‌ها و ... را برندارید و از بردن حیوانات به خانه و محل زندگی خود بپرهیزید. همچنین مراقب باشید که گونه‌های گیاهی شمال را به سایر نقاط انتقال ندهید؛ برای مثال قبل از ترک جنگل زیرانداز خود را بتکانید و کفش و تایر خودرو را با دستمال پاک کنید. اگر می‌خواهید از طبیعت یادگاری داشته باشید، لحظه‌های خود در لوکیشن های عکاسی شمال کشور با دوربین ثبت کنید.

بسیاری از در سفر به شمال، برای تهیه غذا یا گرم شدن آتش روشن می‌کنند. باید بدانید که روشن کردن آتش تاثیرات مخرب زیادی در طبیعت برجای می‌گذارد. با‌این‌وجود، با روشن کردن آتش به صورت اصولی و صحیح می‌توانید این آثار منفی را به حداقل برسانید.

در برخی از مکان‌های مخصوص کمپینگ در شمال، فضایی مخصوص برای آتش روشن کردن وجود دارد که توصیه می‌شود از آن‌ها بهره بگیرید. از روشن کردن آتش در نزدیکی درختان، علف‌زار و برگ‌های خشک بپرهیزید. برای روشن کردن آتش ابتدا به صورت دایره‌ای چند سنگ را روی خاک، شن یا قلوه سنگ بچینید. اگر سنگ پیدا نکردید، با کمک خاک فضایی حلقوی به ارتفاع ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر درست کنید. برای روشن کردن آتش نیز تنها مجاز به استفاده از شاخ و برگ خشک درختان موجود روی زمین هستید؛ در واقع نباید شاخ و برگ خشک متصل به درخت را قطع کنید. در نهایت پس از استفاده از آتش، روی آن آب بریزید تا زغال‌ها و چوب‌ها کاملا سرد شوند.

یکی از کارهای مهمی که باید در سفر به شمال انجام دهید، تفکیک زباله‌ها است. از‌این‌رو حتما در سفر دو کیسه برای تفکیک زباله‌های تر و خشک به‌همراه داشته باشید. اگر در طبیعت سطل زباله مشاهده کردید، کیسه‌ها را درون آن‌ها بریزید؛ در غیر این صورت هیچ زباله‌ای از خود در طبیعت برجای نگذارید و آن‌ها را در شهر درون سطل زباله بیندازید. توجه کنید که حتی برجای گذاشتن زباله‌های تجزیه‌پذیر مثل پوست میوه‌ها نیز به محیط زیست آسیب وارد می‌کند؛ در واقع این مواد برای گیاهان، حیوانات و میکروب‌های خاک خطرآفرین هستند.

با تولید کمپوست، زباله کمتری از شما در طبیعت برجای می‌ماند و از این طریق به حفظ محیط زیست کمک می‌کنید. برای تولید کمپوست، زباله‌های تر را که با خود از سفر آورده‌اید، در حیاط خانه یا گلدان بریزید و آن‌ها را با خاک مخلوط کنید. در گذر زمان با پوسیده شدن زباله‌ها، کمپوست تولید می‌شود. با انجام این کار خاک را نیز تغذیه خواهید کرد.

زباله‌های خشکی که در سفر تفکیک کرده‌اید را مورد بررسی قرار دهید. از برخی آن‌ها می‌توان به صورت مجدد استفاده کرد. همچنین در برخی از شهرها شهرداری یا برخی شرکت‌های خصوصی، زباله‌ها را دریافت می‌کنند و در ازای آن محصولاتی مثل شوینده ارائه می‌دهند.

در سفر به طبیعت شمال، به جای استفاده از ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی، از ظروف چند بار مصرف یا تجربه‌پذیر بهره ببرید؛ به عنوان مثال برای آب، قمقمه به‌همراه داشته باشید و برای نوشیدن چای از لیوان‌های مخصوص سفر استفاده کنید. همچنین برای حمل و نگهداری لوازم، ساک پارچه‌ای تهیه کنید.

در هنگام سفر به شمال، تنها به اندازه مورد نیاز غذا بپزید؛ با انجام این کار نه‌تنها در مواد غذایی صرفه‌جویی می‌کنید، بلکه دورریز و زباله کمتری نیز خواهید داشت. همچنین در سفر از خرید بی‌رویه بپرهیزید و به جای خرید کالاهای بسته‌بندی شده، مواد غذایی فله و عمده را به مقدار مورد نیاز بخرید.

شما برای محافظت از طبیعت در سفر چه کارهایی انجام می‌دهید؟ خوشحال می‌شویم نظرها و تجربه‌های خود را با ما و همراهان کجارو به اشتراک بگذارید.

منبع عکس کاور: ویکی مدیا؛ عکاس: Mardetanha