با توجه به حضور زیاد مسیحیان در ایران در طول تاریخ، عجیب نیست که کلیساهای زیادی در سراسر کشورمان ساخته شده‌اند. این کلیساها که مکان‌‌هایی بسیار مقدس برای هموطنان مسیحی و ارامنه ما هستند، هر ساله با نزدیک شدن به آغاز سال میلادی و جشن‌های کریسمس، پذیرای گردشگران ایرانی و حتی خارجی زیادی هستند. این موضوع را بهانه‌ای قرار دادیم تا تعدادی از بهترین و زیباترین کلیساهای ایران را در قالب این مقاله به شما معرفی کنیم.
«سرخ آباد»، کوچک‌ترین کلیسای جهان در ایران
شاید خیلی از شما نام این کلیسا را نشنیده باشید. کلیسای سرخ آباد در روستایی به همین نام در حوالی شهرستان سوادکوه در استان مازندران واقع شده است. به نظر می‌رسد که مهندسین ایتالیایی که در زمان پهلوی برای ساخت راه‌آهن به این منطقه آمده بودند، این روستا را برای انجام مراسم‌های مذهبی خود ساخته‌اند. سند این موضوع نیز نوشته‌ای است که به زبان ایتالیایی بر سر در این کلیسا حک شده است.
کلیسای سرخ‌آباد طول و عرض سه متر در سه متر دارد و به احتمال زیاد، کوچک‌ترین کلیسای جهان است. این کلیسا از گچ و آجر ساخته شده است و کف و دیوارهایش با سیمان پوشیده شده است. کلیسای سرخ آباد در تاریخ ۷ مرداد ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و تحت مرمت نیز قرار گرفت، ولی متاسفانه اکنون تابلوی راهنمای کلیسا برداشته شده و کلید در ورودی آن نیز گویا در دسترس نیست! قطعا این کوچک‌ترین عضو خانواده کلیساهای ایران نیاز به توجه بیشتری دارد.
«قره کلیسا»، گل سرسبد کلیساهای ایران
بدون شک قره کلیسا مشهورترین کلیسای ایران است. کلیسایی که در سال ۲۰۰۸ میلادی در فهرست آثار جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است. این کلیسا در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران در استان آذربایجان غربی واقع شده و هر ساله در مناسبت‌های مختلف میزبان مسیحیانی از کشورهای همسایه ایران نیز است.
عکس از: instazu.com
این کلیسا دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. به‌عنوان نمونه می‌توان به معماری زیبا و حجم‌پردازی در بنا اشاره کرد که یکی از بهترین نمونه‌های اجرای هنرهای تجسمی است. همچنین دیوارهای دفاعی و برج‌های دیده‌بانی که در اطراف این کلیسا قرار دارند، از قره کلیسا یک قلعه نیز ساخته‌اند.
بنای اولیه این کلیسای قدیمی به اوایل سده چهارم برمی‌گردد و روی آرامگاه «تادئوس مقدس» که از مبشران دین مسیحیت بوده، ساخته شده است. به همین خاطر است که نام دیگر آن تادئوس مقدس است. به قره کلیسا لقب اولین کلیسای جامع جهان مسیحیت نیز داده شده است. همه ساله در ایام کریسمس این کلیسا میزبان بسیاری از ارامنه و مسیحیان از ایران و کشورهای مختلف است.
بیشتر بخوانید:
«وانک»، نجات دهنده مقدس
کلیسای جامع وانک که نام دیگرش «آمنا پرکیچ» به معنی نجات‌دهنده مقدس است، در محله جلفا در شهر اصفهان قرار دارد.این کلیسا در زمان شاه عباس دوم در اصفهان ساخته شده و در ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ به شماره ۸۵ در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
عکس از :کاظم قانع
گنبد کلیسای وانک مانند گنبد مساجد ایرانی عهد صفوی ساخته شده است.همچنین دو برج ناقوس نیز در این کلیسای زیبا به چشم می‌خورند.
اما شاید مهم‌ترین ویژگی این کلیسا که آن را تبدیل به یکی از زیباترین کلیساهای ایران کرده است، نقاشی دیوارها و طلاکاری‌های آن باشد. تمامی دیوارها، طاق نماها، داخل گنبد و تمامی زوایای کلیسا با رنگ روغن نقاشی شده و در این نقاشی‌ها از سبک نقاشی ارمنی و «تذهیب» استفاده شده است. همچنین طلاکاری‌هایی هم در این کلیسا انجام گرفته که به واقع، زیبایی کم‌نظیری به آن بخشیده است.
عکس از:کجارو نمایی زیبا از نقاشی‌های داخل کلیسای وانک
همه ساله و در مناسبت‌های مختلف مثل روزهای کریسمس، کلیسای وانک نیز یکی از شاخص‌ترین محل‌های گردهمایی مسیحیان است.
بیشتر بخوانید:
«کانتور»، کوچک‌ترین کلیسای ارتودوکس‌ها
اگر سری به کوچه «ثبت احوال» در خیابان «دارایی» شهر قزوین بزنید، می‌توانید این کلیسا را ببینید. کلیسای کانتور که به «برج ناقوس» نیز معروف است، به گفته کارشناسان در زمان جنگ جهانی دوم ساخته شده و متعلق به ارتودوکس ها است.
نکات جالبی در طراحی بنای این کلیسا وجود دارد. به‌عنوان نمونه، شکل کلی بنای آن به‌صورت صلیب ساخته شده و این موضوع با کمی دقت در هنگام ورود قابل تشخیص است. همچنین محراب این کلیسا را به‌سمت شرق ساخته‌اند که دلیل آن را اهمیت زیاد طلوع خورشید برای مسیحیان عنوان می‌کنند.
عکاس: علیرضا کیخا
دو سنگ قبر در داخل محوطه کلیسا وجود دارد که کارشناسان بناهای تاریخی آن‌ها را متعلق به یک مهندس و یک خلبان روسی می‌دانند. همچنین در داخل کلیسا دو اتاق وجود دارد که یکی از آن‌ها مخصوص غسل تعمید و دیگری اتاق کشیش بوده است. این کلیسا را هم می‌توان جزو کلیساهای کوچک ایران طبقه‌بندی کرد.
بیشتر بخوانید:
«سرکیس مقدس»، بزرگترین کلیسای تهران
کلیسای سرکیس مقدس در خیابان نجات اللهی در شهر تهران واقع شده است. این کلیسا با هزینه شخصی یکی از هموطنان ارامنه ایران به نام «مارکار سرکیسیان» و طراحی مهندس «آفتاندلیانس» در سال ۱۳۴۹ ساخته شده است. پس از ساخت این کلیسا مقر خلافت ارامنه تهران از کلیسای مریم مقدس به این محل انتقال پیدا کرد.
طراحی این بنا به‌شکل «بازیلیکا» یا همان صلیبی است. دیوارهای خارجی آن با سنگ مرمر سفید رنگ پوشیده شده‌اند. باید اعتراف کرد که این کلیسا از نظر طراحی خارجی واقعا باشکوه و زیبا ساخته شده است. این کلیسا در حال حاضر بزرگترین کلیسای ارامنه تهران است.
عکس از: commons.wikimedia
یکی از مهم‌ترین آثاری که در محوطه این کلیسا به چشم می‌خورد، یادمان نسل‌کشی ارمنی‌ها است. این یادمان متشکل از سه قطعه سنگ از جنس مرمر سفید است که روی آن‌ها نقش‌هایی که نمادهایی از رستاخیز مسیح، آزادی خواهی و پایبندی به دین و ایمان و اعتقاد به پیروزی حق و حقیقت هستند، حک شده‌اند. همچنین عبارات «یادبود شهدای ارامنه» و «۲۴ آوریل ۱۹۱۵» نیز روی آن نقش بسته‌اند.
کلیسای «مریم مقدس»، اولین کلیسای جامع ارامنه تهران
کلیسای حضرت مریم، کلیسایی واقع در خیابان سی تیر در شهر تهران است که قدمت آن به دوره پهلوی برمی‌گردد و قبل از ساخته شدن کلیسای سرکیس مقدس، مهم‌ترین و مهم‌ترین کلیسای ارامنه در شهر تهران بود. این کلیسا اولین کلیسای جامع ارامنه تهران است و آقای «نیکلای مارکف» معمار آن بوده است. برخی از ویژگی‌های معماری این کلیسا اقتباسی از معماری زمان قرون‌وسطا در کشور ارمنستان است.
کلیسای مریم مقدس در سال ۱۳۸۱ با شماره ۷۲۳۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و یکی از شاخص‌ترین کلیساهای معروف تهران برای گردهمایی ارامنه و مسیحیان این شهر در مناسبت‌های مختلف است.
بیشتر بخوانید:
کلیسای مریم مقدس؛ بزرگ ترین و قدیمی‌ترین کلیسای تبریز
کلیسای مریم مقدس تبریز قدمتی حداقل پانصدساله دارد؛ ازاین‌رو عجیب نیست که مسیحیان تبریز این مکان را برای برگزاری مراسم‌شان برگزیده‌اند. اینجا بزرگترین و قدیمی‌ترین کلیسای تبریز است که ارمنیان تبریز مراسم ملی مذهبی کلیسای حواری ارمنی را در آن برگزار می‌کنند. منظور از کلیسای حواری ارمنی، یا به اختصار کلیسای ارمنی، آن است که فقط ارمنیان مسیحی در آن حضور می‌یابند.
از روی قدیمی‌ترین سنگ قبر موجود در کلیسا می‌توان مطمئن شد که قدمت کلیسا حداقل به حدود سال‌های ۸۷۹ تا ۹۷۹ خورشیدی (۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ میلادی)، یعنی دوره صفوی می‌رسد. اما از طرف دیگر معماری سردر کلیسا شبیه معماری دوره‌ی ایلخانی است که موجب می‌شود قدمت آن را دو سه قرنی عقب‌تر و به قرن هفتم هجری (۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ میلادی) ببرد. جدا از معماری دوره‌ی ایلخانی، آنچه باعث می‌شود ساخت آن دردوره‌ی ایلخانی را تایید کند، اشاره‌ی مارکو پولو (۱۲۵۴-۱۳۲۴) به این کلیسا است. او در مسیر سفرش به چین به این کلیسا اشاره کرده است.
عکس از: www.itto
«سنت استپانوس»، مستحکم همچون دژ
کلیسای سنت استپانوس، در ۱۶ کیلومتری غرب شهر جلفا در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. نام این کلیسا برگرفته از استپنانوس، شهید اول راه مسیحیت است.
عکس از: hiveminer
کلیسای سنت استپانوس در منطقه‌ای کوهستانی و در میان دره سرسبزی واقع شده است و حصاری سنگی اطراف بنای آن را احاطه کرده که شامل بارویی بلند با هفت برج نگهبانی و پنج پشت بند استوانه‌ای سنگی است که این قلعه را شبیه یک دژ محکم کرده است. قسمت‌های اصلی این کلیسا شامل نمازخانه، اجاق دانیال و برج ناقوس هستند.
نمایی از داخل کلیسای سنت استپانوس
این کلیسا هم از اهمیت خاصی در بین ارامنه ایران برخوردار است و در یک از روز سال هزاران نفر از ارمنیان در این محل جمع می‌شوند تا ضمن انجام زیارت، مراسم‌های خاص خود را نیز اجرا کنند. این کلیسا همچنین در تاریخ ۱۵ اسفند ماه سال ۱۳۴۱ با شماره ۴۲۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
عکس از: alamy
بیشتر بخوانید:
«سورپ گاراپت»، نمادی از احترام بین ادیان
کلیسای سورپ گاراپت در خیابان طالقانی شهر آبادان واقع شده است. نکته جالب در مورد این کلیسا این است که دقیقا در همسایگی دیوار به دیوار مسجد امام جعفر صادق (ع) این شهر قرار گرفته است که این خود نماد آزادی عقیده و احترام بین ادیان است.
عکس از: wikipedia
این کلیسا در سال ۱۳۱۹ ساخته شده است و بین سال‌های ۷۵ تا ۷۸ نیز مورد بازسازی قرار گرفته است. در زمان هشت سال دفاع مقدس این کلیسا به‌عنوان مکانی برای آموزش رزمندگان نیز استفاده می‌شده است. در حال حاضر، با توجه به کم بودن شمار مسیحیان در شهر آبادان مراسم خاصی در این کلیسا برگزار نمی‌شود.
«ننه مریم»، دومین کلیسای قدیمی جهان
کلیسای ننه مریم یکی از بناهای تاریخی و آثار گردشگری شهر ارومیه است که در خیابان خیام قرار دارد. از آنجا که شهر ارپمیه از دیرباز محل زندگی خیلی از مردم مسیحی بوده، طبیعی است که کلیساهای زیادی در این شهر وجود داشته باشند که یکی از شاخص‌ترین آن‌ها کلیسای ننه مریم است. روایت‌هایی وجود دارد که از این کلیسا به‌عنوان دومین کلیسای قدیمی جهان پس از کلیسای «بیت لحم» فلسطین نام می‌برند. در مورد تاریخ ساخت این بنا گفته شده که قدمت آن به سال ۳۲ میلادی برمی‌گردد. البته کلیسای ننه مر
(عکس از کلیسای اقوام آشوری در ارومیه مجاورت کلیسای ننه مریم )عکس از: irantravel.tours
نکته جالبی که در مورد این کلیسا وجود دارد، این است که نه نیمکتی در آن وجود دارد و نه جایگاهی برای اعتراف یا وعظ کشیش در آن دیده می‌شود. معماری این کلیسا آمیزه ای از معماری ساسانی و پارتی است و همچنین فاقد تزیینات ویژه یا نقاشی های خاص است.
بیشتر بخوانید:
به‌جز کلیساهایی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد، کلیساهای دیگری نیز در سراسر ایران وجود دارند که هرکدام به نوبه خود اهمیت زیادی برای مردم نواحی مختلف کشور به‌خصوص هموطنان مسیحی و ارمنی‌مان دارند. با نزدیک شدن به روزهای کریسمس نیز حال و هوای خیلی از این کلیساها می‌تواند رنگ و بوی خاصی به خود بگیرد. کریسمس مبارک!
عکس کاور از: فرزادخابوشانی خبرگزاری ایسنا