لباس های سنتی هندی، نماد فرهنگ و گذشته پر فراز و نشیب این کشور

در عصری که بیشتر کشورهای دنیا در حال غربی کردن جوامع خود و جهان شدنی هستند، هند موفق شده تا با استفاده از لباس‌های سنتی مردمش، فرهنگ غنی خود را حفظ خود. لباس‌ها و پوشاکی که هندی‌ها استفاده می‌کنند، بسیار گسترده و گوناگون است؛ به‌طوری که برای هر مراسمی، لباس مختص آن را بر تن می‌کنند. لباس‌هایی که در هند مورد استفاده است، طی زمان به تکامل رسیده‌اند.

«ساری هندی» لباس سنتی زنان هند است. این لباس متشکل از یک تکه پارچه به طول ۴٫۵ تا ۸ متر و عرضی به پنهای ۶۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر است. نوع پوشش آن بسته به مراسم مختلف، متفاوت است و هر بار می‌توان این لباس را به نوع دیگری بر تن کرد. زنان هندی معمولا این پارچه را دور کمر پیچانده و باقی آن روی شانه‌ها می‌اندازند، به‌طوری که قسمت جلویی آن باز باشد. قدمت این لباس به دوران «تمدن دره سند» یعنی در حدود ۲۶۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، باز می‌گردد. هندی‌ها به‌دلیل گرمای هوا و نیز انعطاف بالای این لباس، ترجیح می‌دادند خود را با آن بپوشانند. این پوشاک طی زمان تحولاتی به خود دیده و اکنون حدودا ۷۵ درصد از زنان هندی، همه‌روزه آن را بر تن می‌کنند.

خاستگاه لباس «لهنگا چولی»، مناطق گجرات، راجستان و کوچ است. این لباس بلند، دارای چاک و دامنی کلوش است. دامن این پیراهن با قسمت بالایی آن که چولی نام دارد، جفت می‌شود. قسمت بالایی این لباس باید کاملا اندازه بدن باشد. این پوشاک در نقش و رنگ‌های متنوعی تولید می‌شود و طراحی آن نیز شدیدا از فرهنگ مغول تاثیر گرفته است. لهنگا چولی بیشتر به‌دلیل گلدوزی‌های پیچیده و ظریفش معروف است که عمدتا در مراسمات ازدواج و جشن‌های خاص پوشیده می‌شود. زنان هندی معمولا لهنگا چولی را با «چونری» می‌پوشند. چونری لباسی رنگارنگ و بلند است که اطرافش دارای نوار است. چونری را اغلب دور سر بسته و دنباله‌اش را از پشت سر آویزان می‌کنند که بسیار شبیه به سربند لباس عروس زنان غربی است.

شلوار قمیض و چوریدار یک نوع لباس دست راحتی و موقر است که زنان هندی در مناطق پنجاب و کشمیر آن را بر تن می‌کنند. امروزه این پوشاک یکی از رایج‌ترین لباس‌های سنتی مورد استفاده در میان زنان هندی است. این لباس متشکل از یک شلوار شبیه به پیژامه به نام Salwar یا همان «شلوار» است که قسمت‌های کمر و غوزک پای آن محکم و تنگ است. چوریدار نیز ممکن است به‌جای Salwar پوشیده شود و بخش‌های کمر و غوزک پا را بیشتر از قبل تنگ کند. طراحان لباس هندی، با استفاده از طراحی دلنشین، گلدوزی و بافت زیبا موفق شده‌اند پوشاکی بسیار موفق تولیدکننده که در میان زنان هندی از محبوبیت بالایی برخوردار است.

لونگی یا پنچه، پارچه‌ای بلند است که به دور کمر بسته می‌شود و لباسی بسیار پرطرفدار در هند است. لونگی معمولا متشکل از پارچه‌ای نخی است اما گاهی آن را با نخ و سوزن نیز کوک می‌کنند که شکل استوانه‌ای مانند به خود می‌گیرد. مردان و زنان هندی، هر دو این لباس رنگارنگ و گلدار را می‌پوشند که عمدتا مختص مراسم غیررسمی است. برخی از مردان هندی در مراسم رقص، این لباس را بر تن می‌کنند.

لونگ، لباس سنتی مردان هندی است. لونگ پارچه‌ای دوخته نشده است که طول آن در حدود ۴/۵ متر است. این لباس در قسمت‌های کمر و غوزک پا تنگ بوده و دارای گره‌ای در ناحیه‌ی کمر است. مردان هندی معمولا لونگ را به‌همراه «کورته» می‌پوشند که در نواحی شرقی هند به «لونگ کورته» نیز معروف است. کورته، پیراهن سفید و گشادی است که تا زانوها پایین می‌آید و زنان و مردان هندی، هر دو از آن استفاده می‌کنند. مردم جنوب هند، لونگ را با آنگاواسترام (angavastram) که پوششی جلیقه‌مانند و بدون دکمه است نیز می‌پوشند. ست لباس لونگ و کورته، هم مناسب مراسم رسمی و هم مراسم غیررسمی است که طی دوران مختلف تکامل یافته و به‌عنوان یک نماد فرهنگی در هند کرد پیدا کرده است. یکی از مبارزان آزادی معروف هند یعنی ماهاتما گاندی، همیشه در مراسمات رسمی از لباس لونگ استفاده می‌کرد که موجب شهرت و محبوبیت این پوشاک در آن‌سوی مرزهای هند نیز شد.

بنگالا که با عنوان جادپوری (Jodhpuri) نیز شناخته می‌شود، لباس سنتی مردان هندی است. نام جادپوری ازاین‌رو برای این لباس انتخاب شده که در دوران استعمار هند توسط بریتانیا، لباس مردان ایالت جادپور هند، همین پوشاک بود. این پوشاک متشکل از یک کت به سبک کت‌های غربی و یک شلوار دارای طراحی‌ها و نقش‌های مختلف است. این ست، گاهی با یک جلیقه نیز همراه می‌شود. از جمله ویژگی‌های کت این لباس، دکمه‌های گلدوزی شده و آستر یقه‌ی آن است. از آنجایی که بنگالا یا جادپوری، لباسی شیک در میان دیگر پوشاک سنتی هندی به شمار می‌رود، در بسیاری از فیلم‌های بالیوودی نیز شاهد آن هستیم و در بیشتر مراسم رسمی و غیررسمی نیز از آن استفاده می‌شود.

آنگارخا یک نوع لباس قدیمی و درباری هندی است که بیشتر به‌دلیل راحتی و انعطافش معروف است. این پوشاک، یک نوع لباس مختص بالاتنه است که کناره‌هایش روی هم قرار گرفته و بسته می‌شود، البته می‌توان آن را به‌صورت باز نیز پوشید. آنگارخا هم به‌شکل بلند است و هم کوتاه که می‌توان آن را از روی کت یا پیراهن بر تن کرد. از جمله ویژگی‌های این لباس می‌توان به یقه‌ی مثلث و هفت‌شکل آن در قسمت جلویی و یک لایه‌ی پوشاننده‌ی داخلی برای پوشاندن قسمت باز یقه که با عنوان «پرده» شناخته می‌شود، اشاره کرد. طراحی و بلندی و کوتاهی این لباس بسته به مناطق مختلف، متفاوت است که عمدتا نیز در ایالت‌های راجستان و گجرات هند از محبوبیت خاصی برخوردار است.

اشکان یا شروانی، یک نوع کت هندی است که تا زانوها پایین می‌آید. این پوشاک، لباس درباری مردان هندی در زمان قرون وسطی بود که طی زمان تکامل یافته و اکنون تبدیل به یک جامه‌ی امروزی شده است. اشکان دارای چاک‌های در کناره‌ها و قسمت جلویی لباس است که در گذشته با استفاده از نخ‌هایی به هم گره زده می‌شد. اشکان یا شروانی دارای گلدوزی و نقش و نگاره‌های هندی است که اغلب با چوریدار و لونگ پوشیده می‌شود. این لباس در هر دو مراسم رسمی و غیررسمی مورد استفاده است اما با این حال، هندی‌ها آن را بیشتر اوقات در مراسم ازدواج و دیگر جشن‌ها بر تن می‌کنند.

لباس «جامه» در دوران امپراتوری گورکانیان محبوب شد. ظاهر این لباس مانند ردا بوده و قسمت سینه‌ی آن تنگ و پایینش دارای دامنی کلوش است. جامه دارای آستین‌های بلندی است و قسمت پایین زیر بغل آن به آستین گره زده شده است. بخش‌های پایینی این لباس با استفاده از پارچه‌ای متفاوت از دیگر قسمت‌های آن، آذین‌بندی شده است. جامه که از محبوبیت کمتری نسبت به دیگر پوشاک سنتی هندی برخوردار است، عمدتا در شهر کوچ ایالت گجرات و راجستان مورد استفاده است. این لباس در مکان‌های یاد شده، طی دوران مختلف، تغییرات زیادی به خود دیده است.

دستار یا عمامه، پارچه‌ای بسیار بلند است که از کوچک و بزرگ تا ساده و نقش‌دار متفاوت است. معروف‌ترین نوع دستار در هند، «عمامه» است که متشکل از لباسی پیچیده شده در دور سر است. معمولا مردان هندی دستار را بر سر خود می‌گذارند که نشان از احترام و غرور آنان دارد. عمامه‌های متفاوتی در هند وجود دارد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از «عمامه‌ی فیتا» مختص ایالت مهاراشترا و «عمامه‌ی پیشاوری» مختص ایالت پیشاور. کلاه گاندی یا نهرو نیز از جمله دستارهای پرطرفدار هندی است.

پدیده‌های غرب‌گرایی و جهانی شدن، طراحی لباس‌های عصر حاضر هند را تحت‌تاثیر خود قرار داده‌اند. اگرچه «ساری» یکی از محبوب‌ترین لباس‌های هندی به شمار می‌رود، اما این روزها زنان هندی ترجیح می‌دهند کمتر از لباس‌های پوشیده‌تری مانند «قمیض» یا «شلوار» استفاده کنند. برخی دیگر از زنان هندی نیز علاقه‌ی بیشتری به لباس‌های غربی مانند دامن و جین پیدا کرده‌اند. مردان هندی به‌ویژه طبقه‌ی کارگر، لباس‌های سنتی را خود را برای مراسم غیررسمی استفاده می‌کنند و در موقعیت‌های رسمی‌تر، لباس‌های غربی مانند کت و شلوار، جین و تی‌شرت بر تن می‌کنند.