مشهورترین لباس‌های سنتی جهان؛ آیینه‌ای از فرهنگ‌ها و هویت‌ها

از «ساری» هندی تا کلاه مخروطی ویتنامی، جهان مملو از لباس‌های سنتی رنگارنگ و پر جزئیاتی است که فرهنگ‌های متنوعی را منعکس می‌کنند. برخی از این لباس‌ها، عمق تاریخ و فرهنگ منطقه‌ای را نشان می‌دهند و برخی دیگر، نشان‌دهنده جایگاه اجتماعی یا شرایط خاصی در جوامع خود هستند. با وجود تفاوت‌های موجود، همه لباس‌های سنتی در جهان، جذابیت ظاهری مشترکی دارند که به‌راحتی توجه هر بیننده‌ای را جلب می‌کند.

شناخت لباس‌ های سنتی جهان، این امکان را به افراد می‌دهد تا به فرهنگ کشورهای دیگر نزدیک‌تر شوند و به درک بهتری از جامعه میزبان برسند. در این نوشتار، نگاهی مختصر به تنوع بی‌نظیر لباس‌ های سنتی جهان خواهید داشت و با چند نمونه از این پوشاک‌ منحصربه‌فرد، بیشتر آشنا خواهید شد.

«ساری» (Sari) در ظاهر، ساده‌ترین پوشاک ممکن است؛ تکه‌ پارچه‌ای که می‌تواند تا ۹ متر طول داشته باشد. با این حال، ساری یکی از پرکاربردترین و شیک‌ترین لباس‌های جهان به شمار می‌رود که به روش‌های مختلفی قابل پوشیدن است.

ساری در تمام لایه‌های جامعه هند دیده می‌شود؛ از انواع ساده و نخی که در روستاهای هند و توسط مردم بافته می‌شود، تا مدل‌های بسیار مجلل و مدرن که در رویدادهای مد، نظیر هفته مد هند، بر تن مانکن‌ها به چشم می‌خورد.

ساری، لباس سنتی زنان هند

از فیلم‌هایی چون «شجاع‌دل» (Braveheart) تا برنامه‌های تلویزیونی، دامن اسکاتلندی یا «کیلت» (kilt) به‌عنوان نمادی فرهنگی و مظهر اصالت اسکاتلند جا افتاده است؛ هرچند استفاده از آن توسط «مل گیبسون» (Mel Gibson) و در نقش «ویلیام والاس» (William Wallace) از نظر تاریخی چندان درست نیست.

اگر به بازی‌های سنتی هایلند (Highland Games) در اسکاتلند سر بزنید، خواهید دید که سنت پوشیدن این دامن همچنان زنده است. از لباس‌های بی‌نقص رقصنده‌های حرفه‌ای و پوشش رسمی نوازندگان نی‌انبان گرفته تا شرکت‌کنندگان در مسابقات سنگین و قدرتی، دامن‌ اسکاتلندی در رویدادهای سنتی، حرف اول را می‌زند.

دامن اسکاتلندی

«تراخت» (Tracht)، شامل «لدرهوسن» (lederhosen) یا شلوار چرمی برای مردان و «دریندل» (dirndls) برای زنان، پوشش سنتی در جنوب آلمان و اتریش است. نسخه‌های مختلفی از این سبک سنتی وجود دارد که بسته به منطقه و مد تغییر می‌کند؛ از کلاه‌های پوم‌پوم دار جنگل سیاه (bollenhut) تا نسخه‌های کاملا مدرن و دوخت‌های متفاوت، هریک به‌نوعی، جذابیت خاصی به این پوشاک سنتی باواریایی بخشیده است.

خانواده باواریایی با لباس سنتی تراخت

هر کس که به دیدار معابد بالی در اندونزی می‌رود، باید حداقل دو بخش اساسی از لباس سنتی بالی را بر تن کند؛ یک شال یا به عبارتی، «سلندانگ» (selendang) و دامنی شبیه «سارونگ» (Sarong) که به آن «کاین» (kain) می‌گویند. لباس کامل زنان برای جشن‌های معبد نیز شامل بلوز «کبایا» (kebaya) و ترکیب پیچیده و شگفت‌انگیزی از منسوجات زیبای بالیایی مانند بافت «ایکات» (ikat) و «باتیک» (batik) می‌شود که زیبایی منحصربه‌فرد پارچه‌های بالی را به‌طور کامل نشان می‌دهد.

لباس زنان معبد بالی در اندونزی

قوم ماسایی، از کوچک‌ترین گروه‌های قومی در کنیا به حساب می‌آید که به‌دلیل ظاهر متمایز، شهرت زیادی دارند. آن‌ها این شهرت جهانی را مدیون پوشاک چشمگیرشان هستند؛ پارچه‌های قرمز درخشان، تزیینات مهره‌ای پیچیده و برای مردان جوان، موهای بلند و رنگ شده به رنگ اخرایی، بسیار جالب‌توجه به نظر می‌رسد.

مهره‌کاری‌ها معنای زیادی دارند؛ یکی از نمادهای اوج هنر ماسایی، یقه‌ تزیینی عروس است که با ظرافت تمام ساخته می‌شود و از نظر هنری، ارزش بالایی دارد.

مرد ماسایی با لباس سنتی قرمز

لباس سنتی زنان «هررو» (Herero) در نامیبیا، برگرفته از لباس‌های دوره ویکتوریایی است که توسط مهاجران آلمانی در دوران جنگ‌های خونین اوایل قرن بیستم پوشیده می‌شد. حال این لباس، به‌عنوان بخشی از هویت فرهنگی هرروها حفظ شده است.

ظاهر این لباس، بسیار متمایز است؛ دامن بلند و پرچینی که تا روی زمین می‌آید؛ بالاتنه تنگ با آستین‌های پف‌دار و یک کلاه شاخ‌ شکل، شبیه شاخ‌های گاو که نماد قدرت و هویت این قوم است.

زن هررو با لباسی به سبک ویکتوریایی

در مناطق شمالی نروژ، سوئد، فنلاند و نیز شبه‌جزیره «کولا» (Kola) در شمال غربی روسیه، مردم «سامی» (Sámi) زندگی می‌کنند که از قدیمی‌ترین اقوام اروپا هستند. پوشش آن‌ها بر اساس مناطق مختلف، کمی متفاوت به نظر می‌رسد؛ اما مهم‌ترین لباس، «کلت» (kolt) یا در زبان سامی شمالی «گاکتی» (gákti) نامیده می‌شود که شبیه به تونیک یا پیراهن است.

در لباس‌های آن‌ها، رنگ‌های روشن مانند آبی، قرمز، زرد و سبز به چشم می‌خورد و از پوست و خز گوزن شمالی برای کمربند، چکمه و دستکش استفاده می‌کنند.

زن سامی با لباس سنتی

در بوتان، کشوری کوچک در کوه‌های هیمالیا بین چین و هند، پوشیدن لباس سنتی برای همه افراد اجباری است. لباس سنتی مردان، «گو» (Gho) نام دارد که به‌شکل پیراهنی تا زانو است و با کمربندی به نام «کرام» (keram) بسته می‌شود.

برای مناسبت‌های رسمی، شالی از ابریشم به نام «کابنی» (kabney) نیز به این لباس اضافه می‌کنند که رنگ آن، نشان‌دهنده موقعیت اجتماعی فرد است. لباس سنتی زنان نیز معمولا پیراهنی بلند به نام «کیرا» (kira) است که تا مچ پا می‌رسد و شال آن‌ها، «راچوس» (rachus) نام دارد.

گو، لباس سنتی مردان بوتان

کلاه بولری یا «بولر» (bowler) که اغلب نماد شخصیت‌های انگلیسی چون آقای «بنکس» (Mr Banks) در فیلم «مری پاپینز» (Mary Poppins) است، بخشی از پوشش سنتی زنان قبیله «آیمارا» (Aymara) در بولیوی به حساب می‌آید که در زبان محلی، با نام «چولاس» (cholas) نیز شناخته می‌شوند.

در بازارهای شهر «لاپاز» (La Paz)، پایتخت بولیوی، این زنان را با کلاه‌های بولری خواهید دید که به سبک خاصی با لباس‌های محلی آن‌ها ترکیب شده است. گفته می‌شود که این کلاه‌ها در دهه ۱۹۲۰ میلادی به بولیوی رسید؛ زمانی که به‌دلیل اندازه‌ کوچک، برای مردان نامناسب تشخیص داده شد. سپس، این کلاه‌ها به‌قیمت ارزان در اختیار زنان محلی قرار گرفت و به مرور زمان، به‌عنوان بخشی از پوشش سنتی آن‌ها پذیرفته شد.

زن آیمارا در بولیوی با کلاه بولر

با سفر به منطقه «ناگالند» (Nagaland) در شمال هند و شرکت در «جشنواره نوک‌شاخ» (Hornbill Festival) که در ماه دسامبر برگزار می‌شود، می‌توانید شاهد مراسم و نمایش بی‌نظیری از فرهنگ قبیله‌های مختلف این منطقه باشید.

افراد هر قبیله در طول جشنواره، با لباس‌های خاص خود حضور پیدا می‌کنند و هرکدام، سبک و پوشش منحصر به‌فردی دارند؛ با مجموعه تماشایی از سرپوش‌های تزیینی و جذاب که از پر، بامبو، خز رنگ‌شده بز و عاج گراز ساخته شده‌ است. ناگالند همچنین، به‌ واسطه صنایع دستی و بافت‌های سنتی خود، از جمله شال‌های زیبای «ناگا» (Naga) شهرت فراوانی دارد.

لباس‌ محلی ناگالند در شمال هند

ویتنام، کشوری با تنوع غنی در پوشاک سنتی است و در مناطق شمالی، می‌توان لباس‌های پر زرق‌وبرقی مانند پارچه‌های قرمز ابریشمی یا «بروکاد» (Brocade) مردم قوم «همونگ» (Hmong) و سرپوش‌های تزیین شده‌ قوم «دائو قرمز» (Red Dao) را مشاهده کرد.

نمادین‌ترین پوشاک ویتنامی، «کلاه مخروطی» (Conical hats) یا «نون لا» (non la) است که به‌عنوان یک اکسسوری ضروری، در سراسر کشور دیده می‌شود. نسخه خاص این کلاه که آن را در شهر «هوئه» (Hué) خواهید یافت، «نون بای تو» (non bai tho) نام دارد و حاوی خطوط شعری در لبه کلاه است که تنها زمانی دیده می‌شود که در برابر نور قرار بگیرد.

مردم ویتنام با کلاه‌های مخروطی شکل

«لباس‌های فلامنکو» (Flamenco dresses)، یا به عبارت بهتر، «ترخه ده فلامنکو» (Traje de flamenco) و «ترخه ده خیتانا» (Traje de gitana)، لباس‌های زرق‌و‌برق‌داری هستند که با چین‌های فراوان به پایان می‌رسند و به‌عنوان نماد رقصنده‌های فلامنکو در جنوب اسپانیا شناخته می‌شوند.

بهترین زمان برای دیدن این لباس‌ها در جشنواره آوریل (Feria de Abril) شهر «سویا» (Seville) است؛ جایی که زنان محلی آن را به تن می‌کنند. با این حال، بهترین مدل این لباس‌ها، مدل «باتا ده کولا» (bata de cola) است که با دنباله بلند خود برای سبک خاصی از رقص، مورد استفاده قرار می‌گیرد. رقصنده، این لباس را به‌گونه‌ای تحت کنترل خود در می‌آورد که گویی، دنباله لباس به‌ صورت زنده حرکت می‌کند و جاذبه‌ای چشم‌گیر، به نمایش در می‌آید.

دامن‌های سنتی فلامنکو در اسپانیا

کلاه استتسون بزرگ، چکمه‌های خاص و شاید سنگ‌های زینتی، نماد کلاسیک فرهنگ گاوچران‌های جنوب آمریکا است. گرچه این نوع پوشش به لطف ستارگان موسیقی، بیشتر محبوب شد و مورد توجه قرار گرفت؛ اما کلاه «استتسون» (Stetson) همچنان به‌عنوان نمادی واقعی از فرهنگ آمریکایی و معرف لباس گاوچران‌ها شناخته می‌شود.

«جان بی. استتسون» (John B. Stetson) از اهالی فیلادلفیا، این کلاه را طراحی و شرکتش را در سال ۱۸۶۵ میلادی تاسیس کرد؛ اما این کلاه، همواره سمبلی از سرزمین گاوچران‌ها بود و به‌ویژه در تگزاس، مدل «۱۰ گالن استتسون» (The ten-gallon Stetson)، به نماد اصلی تبدیل شده است.

مردان آمریکایی با کلاه سنتی استتسون

جزیره «ساردینیا» (Sardinia)، به شمال آفریقا نزدیک‌تر است تا سرزمین اصلی ایتالیا و این نزدیکی، در تاریخ متنوع و لباس سنتی آن منعکس شده است. لباس‌های محلی این منطقه، تاثیرات زیادی از فرهنگ اسپانیایی و مراکشی گرفته‌اند.

هر روستا در ساردینیا، سبک خاص خود را دارد؛ اما برخی ویژگی‌های مشترک میان آن‌ها به چشم می‌خورد. برای مثال، شال، تور یا کلاه، دامن‌های چین‌دار بلند و پیله‌دار و بلوزهای گلدوزی‌شده، از جمله عناصر مشترک به حساب می‌آیند. لباس‌های سنتی برخی از مناطق، به‌ویژه استان «نیورو» (Nuoro) نیز به‌واسطه طرح‌ها و دوخت‌های ظریف و غنی خود، بسیار زیبا و چشمگیر هستند.

زنان با لباس‌‌های گلدوزی سنتی ساردینیا

«چفیه» (keffiyeh)، روسری سنتی شطرنجی است که برخی از مردم خاورمیانه از آن استفاده می‌کنند. این پوشش در رنگ‌ها، سبک‌ها و نام‌های متنوعی دیده می‌شود. در اردن به نام «شماق» (shemagh) و در عربستان سعودی به نام «غتره» (ghutrah) شناخته می‌شود و معمولا به رنگ سفید، قرمز و سفید است که با نوار سیاهی به نام «عقال» (agal)، روی سر ثابت می‌ماند.

مشهورترین نسخه این پوشش سنتی، چفیه سیاه‌ و سفید فلسطینی است که به نمادی از اعتراض و نیز عنصر مد روز در سراسر جهان تبدیل شده است. حتی در سال ۲۰۰۷ میلادی، برند لوکس «بالنسیاگا» (Balenciaga)، نسخه‌ای از آن را برای نمایش مد خود تولید کرد.

چفیه بر صورت سرباز سلطنتی اردن

«کواف» (Coiffe)، نوعی سرپوش پیچیده از جنس تور است که در گذشته، به‌عنوان بخشی از لباس‌های محلی در منطقه «بریتانی» (Brittany) در فرانسه مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ اما امروزه، تنها در جشن‌های محلی یا مراسم خاص مذهبی موسوم به «پاردون‌ها» (pardons) مشاهده می‌شود.

از چشمگیرترین نوع کواف‌ها می‌توان به «بیگودن کواف» (bigouden coiffe) اشاره کرد که از منطقه اطراف «پونت لابه» (Pont L’Abbé) سرچشمه می‌گیرد. این سربند استوانه‌ای، از جنس توری محکم است و می‌تواند تا ارتفاع خیره‌کننده ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر بالا برود.

کواف بر سر زنان بریتانی در فرانسه

«کیمونو» (Kimono) به‌معنای «چیزی که پوشیده می‌شود»، نماد اصلی فرهنگ سنتی ژاپن به شمار می‌آید. از قرن هفدهم میلادی به بعد، کیمونو به لباس اصلی زنان و مردان ژاپنی و روشی برای بیان هویت فردی آن‌ها تبدیل شده است.

کیمونو هنوز هم در مناسبت‌های خاص، مانند عروسی‌ها، در ژاپن پوشیده می‌شود و نسخه‌های مدرن آن در نقاط مختلف جهان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. تزیینات سطحی کیمونو نیز اهمیت ویژه‌ای دارد؛ به‌طور مثال، طرح درنا روی آن، به‌معنای خوشبختی، خوش‌شانسی و طول عمر است.

کیمونو ژاپنی

منسوجات مایا در سراسر ارتفاعات گواتمالا، به فراوانی دیده می‌شود؛ اما هیچ کجا به‌اندازه‌ شهر کوچک «تودوس سانتوس کوچوماتان» (Todos Santos Cuchumatán)، به این فرهنگ وفادار نیست؛ جایی که سنت‌های محلی، همچنان به‌خوبی حفظ شده‌اند.

زبان اول مردم این منطقه نه اسپانیایی، بلکه «مام» (Mam) است و لباس‌های مردانه با طرح‌های خاصشان، به‌راحتی قابل تشخیص‌اند؛ شلوارهای راه‌راه قرمز و سفید، شلوارک‌های پشمی سیاه، پیراهن‌های گلدوزی‌شده و کلاه‌های حصیری، پوشش رنگارنگ مردان را شامل می‌شود.

این فرهنگ بومی، در جشن «عید همه قدیسان» (All Saints) به اوج خود می‌رسد؛ به‌ویژه در مسابقه اسب‌سواری پرجنب‌وجوشی که آغازگر این جشن‌ها است.

لباس مردانه تودوس سانتوس کوچوماتان، گواتمالا

کت و دامن دو تکه شنل (Chanel) که نماد ظرافت زنانه در منطقه «آپر ایست ساید» (Upper East Side) نیویورک است، اغلب از پارچه توییت (Tweed) و با الهام‌ از سبک اسکاتلندی تولید می‌شود. این کت و دامن در میان زنان شیک‌پوش سراسر جهان محبوبیت دارد؛ اما خاستگاه اصلی آن، «خانه‌ مد شنل» در پاریس است.

برای ادای احترام به این لباس کلاسیک جذاب، می‌توانید از ساختمان «خیابان کامبون» (Rue Cambon) در پاریس بازدید کنید؛ جایی که آپارتمان شخصی «کوکو شنل» (Coco Chanel) در دهه ۱۹۵۰ میلادی در آن قرار داشت و هنوز هم، فروشگاهی از برند شنل، در طبقه همکف آن به چشم می‌خورد.

کت و دامن شنل

شما از مشهورترین لباس‌های سنتی جهان چه می‌دانید؟ آیا لباسی می‌شناسید که در این متن، از آن یاد نشده است؟ لطفا نگاه و نظر ارزشمند خود را با کجارو و همراهان آن نیز به اشتراک بگذارید.

عکس کاور:مهره‌کاری سنتی قوم ماسایی؛ منبع عکس: grimballjewelers.com؛ نام عکاس: نامشخص