نخستین کشورهای اروپا: دروازه‌های کهن و تمدن‌های باستانی

پس از استرالیا، اروپا کوچک‌ترین قاره جهان محسوب می‌شود که تقریبا به ۵۰ کشور مستقل تقسیم شده است. اروپا تاریخی غنی دارد و قدمت برخی از کشورهای آن به قرن‌ها پیش می‌رسد؛ البته در اینجا منظور امپراتوری‌های باستانی مثل روم یا دولت‌شهرهای یونان باستان نیست؛ بلکه منظور آن مناطقی است که با تعاریف امروزی از کشور یا دولت‌-ملت هم‌خوانی دارد. در این مقاله، با ۱۰ مورد از قدیمی ترین کشورهای اروپا، از کشور هلند با قدمت حدود پنج قرن تا سان مارینو با تاریخ ۱,۷۰۰ ساله، آشنا خواهید شد.

• تاسیس: ۲۶ ژوئیه ۱۵۸۱ میلادی
• استقلال‌یافته از: امپراتوری اسپانیا، به‌ویژه «پادشاهی کاستیل» (Kingdom of Castile)
• بنیان‌گذار: نامشخص
• نام شناخته‌شده امروزی: هلند

تا قرن شانزدهم میلادی، بسیاری از ایالت‌های هلندی از دوک‌نشین‌هایی تحت حاکمیت امپراتوری روم مقدس تشکیل می‌شد. در نیمه اول قرن شانزدهم، این ایالت‌ها ابتدا به زیر سلطه خاندان فرانسوی «بورگوندی» (Burgundy) و سپس تحت حاکمیت خاندان پادشاهی «هابسبورگ» (Habsburg) درآمدند. در طی انقلاب هلندی‌ها در نیمه دوم قرن شانزدهم میلادی بر ضد اسپانیا، بیشتر ایالات هلند طبق «قانون انصراف» (Act of Abjuration) به استقلال دست یافتند.

منبع عکس: boijmans.nl، نقاش: Charles Rochussen

تصمیم به استقلال را در ابتدا فرمانده ایالت‌های هلندی گرفت؛ زیرا شاه فیلیپ دوم، حاکم اسپانیا از خاندان هابسبورگ، نتوانسته بود وظایف خود را انجام دهد و شورشیان را سرکوب کند؛ یعنی در عمل، تاج‌وتخت خود را از دست داد.

هلند سومین کشوری است که مجلس انتخابی تشکیل داد و به‌طور کلی، به‌خاطر سیاست‌های ترقی‌خواهانه‌اش شهرت دارد. این کشور عضو موسس بسیاری از نهادها و سازمان‌ها، از جمله اتحادیه اروپا و «منطقه یورو» (Eurozone) است. کشور هلند از لحاظ آزادی مطبوعات، آزادی اقتصادی، شادی، کیفیت زندگی و توسعه انسانی رتبه بالایی دارد و مزایای اجتماعی بسیاری برای شهروندان خود ایجاد می‌کند. نظام مالیاتی هلند بسیار برابری‌طلب است.

منبع عکس: Holland.com، عکاس: نامشخص

• تاسیس: سال ۱۲۹۷ میلادی
• استقلال‌یافته از: جمهوری جنوا (The Republic of Genoa)
• بنیان‌گذار: فرانچسکو گریمالدی (Francesco Grimaldi)
• نام شناخته‌شده امروزی: موناکو

نام «موناکو» از واژه یونانی «مونویکوس» (Monoikos)، به معنی «تک‌خانه»، می‌آید. طبق یک افسانه باستانی، خانه هرکول تنها معبد موجود در آن منطقه بود؛ از این‌رو موناکو نام گرفت. موناکو در اختیار امپراتوری روم مقدس بود تا آنکه به جنوایی‌ها رسید. در سال ۱۲۱۵ میلادی، موناکو به‌عنوان مستعمره جمهوری جنوا احیا شد. این مستعمره توسط خاندان گریمالدی اداره می‌شد تا آنکه در سال ۱۲۹۷ میلادی، فرانچسکو گریمالدی آن را از جنوا جدا کرد.

منبع عکس: A Photographic Trip Around the World، عکاس: نامشخص

اقدام فرانچسکو گریمالدی سنگ بنای ایجاد کشوری به نام موناکو شد. به‌مدت یک سده، گریمالدی و جمهوری جنوا سر موناکو با یکدیگر جنگیدند. سرانجام، خاندان گریمالدی در سال ۱۴۱۹ میلادی، رسما موناکو را خریداری کرد.

همچنان خاندان گریمالدی موناکو را اداره می‌کند و کشور فرانسه مسئولیت دفاع از موناکو را بر عهده دارد؛ هرچند موناکو مستقل است و دو واحد نظامی کوچک نیز دارد. موناکو عضو «شورای اروپا» (Council of Europe) و «سازمان بین‌المللی فرانکفونی» (Francophonie) است.

منبع عکس: IYC Yachts، عکاس: نامشخص

• تاسیس: ۱ اوت ۱۲۹۱ میلادی
• استقلال‌یافته از: پادشاهی مرکب آراگون (The Crown of Aragon)
• بنیان‌گذار: نامشخص
• نام شناخته‌شده امروزی: سوئیس

جوامع ساکن در دره‌های آلپ مرکزی، برای ایجاد تجارت امن و آزاد و حفاظت از منافع مشترک خود، اتحادیه‌ای به نام کنفدراسیون سوئیس را تشکیل دادند. تا پیش از تشکیل اتحادیه، به این جوامع، «ایالت‌های جنگلی» (Forest States) می‌گفتند. این اتحادیه غیررسمی به کشوری تبدیل شد که ما امروزه به نام سوئیس می‌شناسیم.

منبع عکس: Blog Nationalmuseum، نقاش: نامشخص

منطقه سوئیس در اصل تحت حاکمیت امپراتوری روم مقدس قرار داشت؛ اما در بیشتر مواقع خودمختار بود. در سال ۱۲۹۱ میلادی، «منشور فدرال» (Federal Charter) یا همان سند تاسیس کنفدراسیون سوئیس ایجاد شد و جوامع روستایی مختلف بر سر آن توافق کردند.

امروزه کشور سوئیس یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شود. سوئیس به بی‌طرف بودنش در مناسبات بین‌المللی شهره است و از لحاظ ثروت، کیفیت زندگی، آزادی‌های مدنی، اقتصاد و توسعه در جایگاه بالایی قرار دارد.

منبع عکس: WorldFirst، عکاس: نامشخص

• تاسیس: سال ۱۲۷۸ میلادی
• استقلال‌یافته از: پادشاهی مرکب آراگون
• بنیان‌گذار: نامشخص
• نام شناخته‌شده امروزی: آندورا

در فهرست قدیمی‌ ترین کشورهای اروپا، «آندورا» کشوری به‌معنای معمول نیست؛ آندورا در اصل شاهزاده‌نشینی کوچک محصور در خشکی میان دو کشور اسپانیا و فرانسه است که پیشتر بخشی از خاک فرانسه بود. در قرن سیزدهم میلادی، «اسقف‌نشین اورگل» (Bishop of Urgell) در منطقه کاتالونیا و «کنت فوا» (Count of Foix) یا همان رئیس دولت فرانسه در جنوب فرانسه با یکدیگر بر سر آندورا درگیری نظامی داشتند.

منبع عکس: L E Ataire، نقاش: نامشخص

سرانجام، با وساطت «پدروی سوم» (Peter III)، پادشاه آراگون، در سال ۱۲۷۸ میلادی، دو طرف به توافقی رسیدند، مبنی بر اینکه حاکمیت آندورا را به‌طور مساوی میان خود تقسیم کنند و این توافق عاملی برای استقلال آندورا شد.

آندورا ششمین کشور کوچک قاره اروپا محسوب می‌شود. امید به زندگی در این کشور ۸۱ سال است و از این لحاظ، بالاترین نرخ امید به زندگی را در میان کشورهای جهان دارد. همچنین آندورا عضو سازمان ملل متحد است.

منبع عکس: NUVO Magazine، عکاس: Fonin

• تاسیس: قرن دوازدهم میلادی
• استقلال‌یافته از: نامشخص
• بنیان‌گذار: اریک د ویکتوریس (Eric the Victorious)
• نام شناخته‌شده امروزی: سوئد

تاریخ شکل‌گیری کشور سوئد به‌طرز عجیبی مبهم است. سرزمین «سویلند» (Svealand)، نام اولیه سوئد، حتی در قرن هشتم میلادی، وجود داشت. به آن دوره، «عصر وایکینگ‌ها» (Viking Age) می‌گویند که تقریبا از قرن هشتم تا یازدهم میلادی طول کشید. در قرن دوازدهم میلادی، «اریک د ویکتوریس» توانست بر دیگر قبایل سوئدی فائق شود و دودمان «بیلبو» (Bjalbo) را تاسیس کند.

منبع عکس: sweden.se، نقاش: Johan Gustaf Sandberg

پادشاهی متحد سوئد در حدود قرن دوازدهم میلادی به‌طور رسمی تاسیس شد و ازاین‌رو، سوئد یکی از قدیمی ترین کشورهای اروپا محسوب می‌شود.

استانداردهای زندگی در سوئد بسیار بالا است. این کشور از لحاظ بالاترین درآمد سرانه، رتبه هشتم را دارد و به‌طور کلی در حوزه‌های آموزش، سلامت، برابری، اقتصاد و آزادی‌های مدنی جزو کشورهای برتر محسوب می‌شود. سوئد از لحاظ مساحت، سومین کشور بزرگ اتحادیه اروپا است.

منبع عکس: Travel + Leisure، عکاس: نامشخص

• تاسیس: ۵ اوت ۱۱۴۳ میلادی
• استقلال‌یافته از: پادشاهی لئون (Kingdom of Leon)
• بنیان‌گذار: شاه آفونسوی یکم (King Afonso I)
• نام شناخته‌شده امروزی: پرتغال

پرتغال از سال ۱۰۹۶ تا ۱۱۳۹ میلادی کنت‌نشینی نیمه‌مستقل در «پادشاهی لئون» بود. در ۲۶ ژوئیه سال ۱۱۳۹، «آفونسو هنریک» (Afonso Henriques) به‌عنوان شاه پرتغالی‌ها پذیرفته شد. در سال بعد، شاه آفونسوی یکم «پیمان صلح توی» (Treaty of Tui) با شاه لئون را بر هم زد و به منطقه «گالیسیا» (Galicia) در پادشاهی لئون حمله کرد؛ در نتیجه، در تابستان سال ۱۱۴۰ یا ۱۱۴۱ میلادی، جنگ معروف به «والدوز» (Valdevez) میان پرتغال و پادشاهی لئون در گرفت.

منبع عکس: Wikimedia، عکاس: Alves Gaspar

از جزئیات جنگ اطلاعی در دست نیست؛ اما سرانجام حاکمان دو طرف در سال ۱۱۴۳ میلادی به «پیمان سامرا» یا «زامورا» (Treaty of Zamora) دست یافتند که در پی آن، پادشاهی پرتغال به استقلال رسید.

امروزه، کشور پرتغال یکی از ۱۵ دولت‌ پایدار جهان به شمار می‌رود و از لحاظ صلح‌آمیز بودن، جایگاه سوم را دارد. این کشور از استانداردهای زندگی بالا و اقتصاد خوبی نیز برخوردار است. پرتغال عضو بنیان‌گذار سازمان «ناتو» (NATO)، «جامعه کشورهای پرتغالی‌زبان» (Community of Portuguese Language Countries) و همچنین عضو سازمان‌های دیگری نظیر سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا است.

منبع عکس: Conde Nast Traveler، عکاس: Christine Chitnis

• تاسیس: سال ۹۶۵ میلادی
• استقلال‌یافته از: نامشخص
• بنیان‌گذار: شاه گورام پیر (King Gorm the Old) و پسرش، هارالد بلاتند گورمسون (Harald Bluetooth Gormsson)
• نام شناخته‌شده امروزی: دانمارک

در اواخر قرن هشتم میلادی، قلمرو دانمارک تقریبا تثبیت شده بود و به حاکمان آن، شاه می‌گفتند. طبق گزارش «سنگ‌های یلینگ» (Jelling Stones) متعلق به قرن دهم در دانمارک، این کشور ابتدا در سال ۹۶۵ میلادی به حکومتی شبیه به دولت‌-ملت دست یافت. در آن زمان، «هارالد بلاتند گورمسون» دین مسیحیت را به مردم دانمارک معرفی کرد. تاریخ پادشاهی دانمارک به کمی پیش از این تاریخ برمی‌گردد. تلاش برای مسیحی کردن دانمارکی‌ها احتمالا برای جلوگیری از حمله امپراتوری روم مقدس یا دیگر قدرت‌های مسیحی به دانمارک بود.

منبع عکس: Wikimedia، نقاش: Christian Krohg

امروزه دانمارک به خاطر کیفیت خوب پویایی اجتماعی، استاندارد زندگی، سلامت، برابری درآمد، آموزش، سطح پایین فساد و حمایت از آزادی‌های مدنی، در فهرست شادترین کشورهای جهان قرار دارد. دانمارک جزو کشورهای بنیان‌گذار سازمان‌های ناتو و سازمان ملل متحد است.

منبع عکس: The New Yorker، عکاس: Fedor Selivanov

• تاسیس: سال ۹۲۷ میلادی
• استقلال‌یافته از: نامشخص
• بنیان‌گذار: اتلستن (Athelstan)
• نام شناخته‌شده امروزی: انگلستان، پادشاهی متحد بریتانیا

حمله وایکینگ‌ها در قرن نهم میلادی، توازن قدرت در میان پادشاهی‌های انگلیسی و بومیان «آنگلوساکسون‌» (Anglo-Saxons) را بر هم زد؛ اما اتلستن، شاه آنگلوساکسون‌ها، توانست پادشاهی‌های متعدد آنگلوساکسون را تحت یک حاکمیت مستقل درآورد. بدین ترتیب در سال ۹۲۷ میلادی، پادشاهی انگلستان شکل گرفت و انگلستان همراه با دانمارک و نروژ بخشی از امپراتوری دریای شمال «کانوت بزرگ» (Cnut the Great) شد.

منبع عکس: The Historic England Blog، عکاس: نامشخص

مناطق شمالی انگلستان مدام میان شاهان انگلیسی و مهاجمان نروژی دست به دست می‌شد تا آنکه سرانجام آن مناطق در سال ۹۵۴ میلادی تحت کنترل انگلستان درآمد، بخشی از آن به اسکاتلند واگذار و فرایند یکپارچگی انگلستان کامل شد. پادشاهی انگلستان پیش از آنکه به کشور انگلستان مدرن تبدیل شود، تغییرات بسیار زیادی را از سر گذراند.

انگلستان اولین کشور صنعتی جهان محسوب می‌شود. امروزه، انگلستان بخشی از پادشاهی متحد بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی است. این کشور پنجمین اقتصاد بزرگ جهان از لحاظ تولید ناخالص داخلی و نهمین اقتصاد از لحاظ برابری قدرت خرید را دارد. بسیاری از کشورهای دیگر نظام پارلمانی انگلستان را پذیرفته‌اند. پادشاهی متحد بریتانیا عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد است.

منبع عکس: AMA Travel، عکاس: نامشخص

• تاسیس: اوت ۸۴۳ میلادی
• استقلال‌یافته از: نامشخص
• بنیان‌گذار: شارل تاس (Charles the Bald)
• نام شناخته‌شده امروزی: فرانسه

«امپراتوری کارولنژی» را همان شاهانی اداره می‌کردند که بر فرانک‌ها فرمان می‌راندند؛ بنابراین، می‌توان این امپراتوری را منشا کشور فرانسه دانست. امپراتوری کارولنژی در قرن هشتم میلادی، عملا بر تمام اروپای غربی تا رشته‌کوه «پیرنه» (Pyrenees) تسلط داشت. آن‌ها در سال ۷۳۲ میلادی، در نبرد «تور» (Tours)، در جنگ با قوای مسلمان اندلس پیروز شدند و توانستند قلمرو خود را تثبیت کنند.

منبع عکس: Britannica، نقاش: نامشخص

فرانسه برای اولین‌بار در سال ۴۸۶ میلادی با نام «فرانکیا» (Francia) متحد شد؛ اما از سال ۸۴۳ میلادی و طی «پیمان وردون» (Treaty of Verdun) بود که فرانسه به‌شکل یک دولت‌-ملت درآمد.

امروزه، فرانسه محبوب‌ترین مقصد گردشگران خارجی محسوب می‌شود؛ سالانه ۸۳,۰۰۰,۰۰۰ گردشگر از این کشور بازدید می‌کنند. از لحاظ تولید ناخالص داخلی، فرانسه ششمین اقتصاد بزرگ جهان را دارا است. مجموع ثروت خانوارها در فرانسه به حدی است که این کشور را به چهارمین کشور ثروتمند جهان بدل می‌کند. کشور فرانسه یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد و یکی از اعضای اصلی اتحادیه اروپا و بسیاری از سازمان‌های دیگر است.

منبع عکس: Radical Storage، عکاس: نامشخص

• تاسیس: ۳ سپتامبر سال ۳۰۱ میلادی
• استقلال‌یافته از: امپراتوری روم
• بنیان‌گذار: مارینوس (Marinus)
• نام شناخته‌شده امروزی: سان مارینو

طبق افسانه‌های محلی، «مارینوس قدیس» همراه با دوست خود جزیره‌ای در کرواسی کنونی را ترک کرد و به‌عنوان سنگ‌تراش به شهر «ریمینی» (Rimini) در شمال شرقی ایتالیا رفت. در پی آزار و اذیت مسیحیان توسط امپراتوری روم در اوایل قرن چهارم میلادی، مارینوس به «کوه تیتانو» (Monte Titano) گریخت و در آنجا کلیسای کوچکی ساخت. آن کلیسا عامل به وجود آمدن جامعه رهبانی مستقل و در نهایت ساخت شهر و دولت سان مارینو شد.

منبع عکس:‌ALOR Italy، عکاس: Paolo Ferraris

جمهوری سان مارینو دولتی کوچک و یکی از کوچک‌ترین کشورهای جهان است. این کشور تنها ۶۲ کیلومتر مربع مساحت و ۳۵,۴۳۶ نفر (سال ۲۰۲۴) جمعیت دارد. سان مارینو یکی از قدیمی‌ترین دولت‌های مستقل جهان و قدیمی‌ترین جمهوری مشروطه محسوب می‌شود. قانون اساسی سان مارینو در سال ۱۶۰۰ میلادی نوشته شد و از این لحاظ نیز قدیمی‌ترین قانون اساسی مکتوب در تاریخ را دارد. این قانون اساسی تا به امروز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کشور سان مارینو از لحاظ تولید ناخالص داخلی، یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان است و یکی از پایین‌ترین نرخ‌های بیکاری را در قاره اروپا دارد. سان مارینو مازاد بودجه دارد و هیچ بدهی ملی نیز برای این کشور ثبت نشده است.

منبع عکس: Mappr، عکاس: نامشخص

اگر به قدیمی ترین کشورهای اروپا سفر کرده‌اید، تجربه خود را با ما و دیگر همراهان کجارو در میان بگذارید.

عکس کاور: سن مارینو، منبع عکس: Islands، عکاس: Edgar Moskopp