نمادهای قدرت و زیبایی ژاپن؛ از سامورایی تا سوشی

ژاپن، سرزمینی با تلفیقی شگفت‌انگیز از سنت و مدرنیته، نمادهای گوناگونی دارد که هویت فرهنگی و ملی آن را نشان می‌دهند. این نمادها، از عناصر طبیعی گرفته تا دستاوردهای هنری، در طول تاریخ تکامل یافته و به بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ ژاپن تبدیل شده‌اند. در حالی که نمادهای سنتی مانند کوه فوجی، سوشی، گل‌های گیلاس (ساکورا) و باغ‌های ذن همچنان جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ ژاپن دارند، نمادهای مدرنی مانند انیمه، مانگا، ربات‌ها و فناوری‌های پیشرفته به‌تدریج به نمادهای ملی این کشور تبدیل شده‌اند. این نمادهای مدرن، نشان‌دهنده پویایی و نوآوری جامعه ژاپن هستند و نقش مهمی در معرفی فرهنگ این کشور به جهان ایفا می‌کنند.

نمی‌توان از نمادهای ژاپن صحبت کرد و حرفی از تویوتا، هوندا، نیسان، مزدا، سوزوکی، یاماها، کاوازاکی و... نزد که نام‌هایی مطرح در صنعت خودرو و موتور ژاپن هستند. از هوندا که یکی از معتبرترین تولیدکنندگان خودرو و موتورسیکلت در جهان است تا یاماها که به‌عنوان برندی محبوب و پرطرفدار در بین موتورسواران شناخته می‌شود، این برندها به نمادی از تعهد ژاپن به کیفیت و نوآوری تبدیل شده‌اند. کشور ژاپن را با نمادهای متعددی می‌شناسند که در ادامه می‌توانید با برخی از معروف‌ترین آن‌ها آشنا شوید.

کمتر کسی پیدا می‌شود که نداند، کیمونو لباس سنتی ژاپن‌ها است! این لباس امروزه به‌ندرت به کار می‌رود و فقط در مناسبت‌های خاص مانند عروسی‌ها، مراسم چای، رویدادهای رسمی سنتی و تشییع جنازه پوشیده می‌شود. انتخاب سبک و رنگ کیمونو به عواملی مانند موقعیت، سن و وضعیت تاهل فرد بستگی دارد. در سال‌های اخیر، خدمات اجاره کیمونو برای گردشگران بسیار محبوب شده است.

کیمونوهای مردانه در مقایسه با کیمونوهای زنانه، معمولا رنگ‌های ملایم‌تری دارند و از پارچه‌های مات تهیه می‌شوند. به همین دلیل، کیمونوهای زنانه اغلب مثل اثری هنری هستند و زیبایی آن‌ها بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. کیمونوهای زنانه به‌طور سنتی از ابریشم هستند؛ اما امروزه از پارچه پلی‌استر نیز برای دوخت آن‌ها استفاده می‌شود که با تزییناتی همچون گلدوزی و نقاشی، جذابیتی دوچندان پیدا می‌کنند.

هزینه کیمونو از حدود ۱۰,۰۰۰ ین برای یک‌دست لباس ساده با پارچه‌ ارزان تا میلیون‌ها ین برای لباس ابریشمی لوکس با گلدوزی‌های ظریف، متغیر است. این لباس همراه با کفش‌های سنتی و کیف دستی کوچکی برای خانم‌ها ارائه می‌شود. جالب است بدانید که لباسی شبیه به کیمونو به نام یوکاتا در ژاپن وجود دارد که به‌طور معمول در جشنواره‌های تابستانی به کار می‌رود.

از نمادهای ژاپن که شهرتی بین‌المللی دارد و به صنعتی عظیم بدل شده است، باید به مانگا اشاره کرد. «مانگا» به کمیک‌هایی با سبک ژاپنی یا داستان‌های مصور گفته می‌شود که در اواسط قرن بیستم میلادی شکل گرفت و همچنان محبوبیت زیادی دارد. دنیای وسیع و متنوع مانگا از داستان‌های تاریخی و علمی-تخیلی گرفته تا عاشقانه و مضامین عمیق درباره زندگی، ژانرهای مختلفی را در بر می‌گیرد. مانگا در کتاب‌فروشی‌ها و حتی سوپرمارکت‌های سراسر ژاپن به فروش می‌رسد. از معروف‌ترین مانگاهای ژاپن باید به «وان پیس» (One Piece)، «ناروتو» (Naruto) و «شیطان کش: کیمتسو نو یائیبا» (Demon Slayer: Kimetsu no Yaiba) اشاره کرد.

علاوه بر مانگا، انیمه‌های ژاپنی نیز حسابی طرفدار دارند و بخش جدایی‌ناپذیری از خاطرات دوران کودکی بسیاری از ما هستند. انیمه‌ها ما را به سفری پرماجرا در دنیای خیال می‌برند. با شخصیت‌های دوست‌داشتنی‌شان هم‌ذات‌پنداری می‌کنیم؛ با غم‌ها و شادی‌هایشان همراه می‌شویم و از داستان‌های پرفراز و نشیب آن‌ها درس می‌گیریم.

انیمه به سبکی از انیمیشن می‌گویند که در ژاپن یا تحت‌تاثیر آن ساخته می‌شود. این کلمه در زبان ژاپنی به معنی کارتون یا انیمیشن است و ژاپنی‌ها از آن برای توصیف تمام کارتون‌ها بدون در نظر گرفتن کشور سازنده استفاده می‌کنند؛ اما در خارج از ژاپن، انیمه به انیمیشن‌های اختصاصی ژاپن اشاره دارد. انیمه‌های این کشور با ویژگی‌هایی مانند گرافیک خیره‌کننده، شخصیت‌های پرانرژی و موضوعات جذاب علمی-تخیلی، عاشقانه و نیروهای ماوراءالطبیعه از سایر انیمیشن‌ها متمایز می‌شوند.

انیمه‌های سریالی از برنامه‌های تلویزیونی معروف در ژاپن هستند؛ ضمن اینکه، انیمه‌های سینمایی نیز جایگاه ویژه‌ای در این کشور دارند. چهره‌های سرشناسی مانند «هایائو میازاکی» (Hayao Miyazaki)، «کاتسوهیرو اوتومو» (Katsuhiro Otomo)، «ایسائو تاکاهاتا» (Isao Takahata) و «ساتوشی کن» (Satoshi Kon) نقش مهمی در این صنعت داشته‌اند. «آکیرا» (Akira)، «صدای خاموش» (A Silent Voice)، «شهر اشباح» (Spirited Away) و «مدفن کرم‌های شب‌تاب» (Grave of the Fireflies) از بهترین انیمه‌های این کشور هستند.

حتما در فیلم‌ها و بازی‌های کامپیوتری، نینجاها را دیده‌اید. نینجا به‌معنای «کسی که مخفیانه کاری انجام می‌دهد»، به‌نوعی جنگجو گفته می‌شد که در عصر سامورایی‌ها در جنگ‌های غیرمتعارف مانند نفوذ، خرابکاری و ترور تخصص داشت. نینجاها برای غافلگیری حریفان از تاکتیک‌های فریب استفاده می‌کردند. به‌دلیل روش‌های غیرمتعارف آن‌ها که با راه و رسم جنگجویان ژاپنی در تضاد بود، نینجاها از افتخار و عزت سامورایی‌ها بی‌بهره بودند.

مجموعه‌ گسترده‌ مهارت‌هایی که نینجاها تمرین می‌کردند، «نینجوتسو» (Ninjutsu) نامیده می‌شد و به‌معنای «هنر پنهانی» بود. این مهارت‌ها شامل آموزش مبارزه‌های مسلحانه، تکنیک‌های سلاح، استراتژی نظامی، هواشناسی، هندسه و کنترل تنفس می‌شد. نینجوتسو به‌صورت نسل به نسل در خانواده‌ها یا مستقیما از استاد به شاگرد یا شاگردان منتخب انتقال می‌یافت. این پنهان‌کاری و رازداری باعث شده است که اطلاعات دقیق و مستندی در مورد نینجاها وجود نداشته باشد و داستان‌های فراوانی در مورد آن‌ها، هم در داخل ژاپن و هم در خارج از آن، شکل بگیرد.

در اوایل قرن یازدهم میلادی، ساکنان شهرهای «ایگا» (Iga) و «کوکا» (Koka) به‌دلیل مهارتشان در جنگ‌های غیرمتعارف شهرت یافتند و این مناطق به پناهگاهی ایدئال برای پناهندگان، راهزنان و بازندگان نبردها تبدیل شدند. امروزه، ایگا و کوکا به‌عنوان سرزمین‌ سنتی نینجاها شناخته می‌شوند و تعدادی از ساختمان‌های واقعی مورداستفاده نینجاها در گذشته، به موزه‌هایی برای نمایش ابزار و سلاح‌های آن‌ها تبدیل شده‌اند.

سامورایی‌ها، جنگجویان معروف ژاپنی بودند که طبقه نظامی حاکم را تشکیل دادند و در نهایت به بالاترین طبقه‌ اجتماعی در دوره «ادو» (Edo) تبدیل شدند. سامورایی‌ها از طیف وسیعی از سلاح‌ها مانند تیر و کمان و نیزه استفاده می‌کردند؛ اما سلاح اصلی و نماد آن‌ها، شمشیر بود.

با ظهور بازی‌های ویدیویی در دهه ۱۹۵۰، کشور ژاپن به سرعت خود را در این حوزه مطرح کرد. جایگاه منحصربه‌فردی که ژاپن در میان گیمرها و علاقه‌مندان به بازی‌های ویدیویی دارد، به‌لطف خلاقیت بی‌حدوحصر افراد، استودیوها و ناشرانی است که دوران کودکی و بزرگ‌سالی ما را شکل داده‌اند.

بازی‌سازان ژاپنی همچنان در دنیا پیشرو هستند و به خلق آثار نوآورانه و تعیین‌ ترندهای جدید در این صنعت ادامه می‌دهند. بازی «اتک آن تایتان ۲» (Attack on Titan 2)، بازی « ارواح شجاع بلیچ» (Bleach: Brave Souls) و بازی «کاپیتان سوباسا: ظهور قهرمانان جدید» (Captain Tsubasa: Rise of New Champions) از جمله بازی‌های کامپیوتری ژاپنی هستند که طرفداران زیادی دارند.

صنعت خودرو، یکی از صنایعی است که ژاپن در آن حرفی برای گفتن دارد. تا اواخر دهه ۱۹۶۰، صنعت خودروسازی ژاپن بیشتر متکی به تقلید از طراحی‌های آمریکایی و اروپایی بود و خودروسازان این کشور برای جلب نظر مشتریان در بازارهای جهانی، از مدل‌های غربی الگوبرداری می‌کردند. دهه ۱۹۸۰ نقطه‌عطفی در صنعت خودروسازی ژاپن بود؛ زمانی که برندهای این کشور با طراحی‌های جدید و منحصربه‌فرد، هویت مستقل خود را به جهانیان معرفی کردند. برنامه استقلال طراحی خودروهای ژاپنی در دهه ۱۹۹۰ به اوج خود رسید و محصولات آن دوره به‌عنوان گنجینه‌های ارزشمند صنعت خودرو به یادگار مانده‌اند. امروزه، خلاقیت و نوآوری در طراحی، از ویژگی‌های بارز شرکت‌های خودروسازی ژاپنی است که آن‌ها را از سایر رقبا متمایز می‌کند. نام‌های درخشان مزدا، نیسان، تویوتا و هوندا، به‌عنوان برندهای موفق ژاپنی، کیفیت و اطمینان را به‌معنای واقعی کلمه برای خودروهای ژاپنی در سراسر جهان به ارمغان آورده‌اند.

ژاپن غول صنعت موتورسیکلت‌سازی جهان به شمار می‌رود؛ جایی که چهار شرکت بزرگ موتورسیکلت‌سازی هوندا، یاماها، سوزوکی و کاوازاکی در آن فعالیت می‌کنند. درآمد این صنعت بیشتر از طریق صادرات تامین می‌شود.

کدام نقطه از دنیا را می‌شناسید که یک ربات دایناسور در پذیرش هتل از شما استقبال کند یا رستورانی که کارکنان رباتی داشته باشد؟ تاریخ رباتیک با نام ژاپن گره خورده و این کشور، خاستگاه ربات‌های انسان‌نمای شگفت‌انگیز است. خلاقیت ژاپنی‌ها در حوزه رباتیک به ساخت ربات‌های پرستار و دوست محدود نمی‌شود؛ آن‌ها، ربات‌هایی برای آتش‌نشانی، حمل بار و فیزیوتراپی نیز ساخته‌اند.

ژاپن یکی از پیشگامان در توسعه و استفاده از فناوری‌های پیشرفته رباتیک است و با تولید درصد بالایی از کل ربات‌های صنعتی در جهان، جزو پیشروترین و برترین تولیدکننده‌های ربات صنعتی به حساب می‌آید؛ به‌طوری که شرکت‌های ژاپنی بیشترین ثبت اختراع رباتیک در سراسر جهان را داشته‌اند. چندین شرکت مطرح ژاپنی در بازار جهانی این حوزه فعالیت می‌کنند که از آن جمله می‌توان به «میتسوبیشی الکتریک» (Mitsubishi Electric)، «فانوک» (FANUC) و «صنایع سنگین کاوازاکی» (Kawasaki Heavy Industries) اشاره کرد.

سوشی قطعا شناخته‌شده‌ترین غذای ژاپنی در خارج از اين کشور است که محبوب زیادی نیز بين خود ژاپنی‌ها دارد. در سرزمین آفتاب تابان، سوشی معمولا در مناسبت‌های خاص مانند جشن‌ها و مراسم سنتی سرو می‌شود. در قرن‌های گذشته، سوشی به ماهی ترشی گفته می‌شد که در سرکه قرار داشت. امروزه سوشی را می‌توان به‌عنوان غذایی برنجی تعریف کرد که برنج آن با سرکه مخصوص سوشی تهیه می‌شود. انواع مختلفی از سوشی وجود دارد که از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به «نیگیری‌ زوشی» (Nigiri zushi)، «ماکی‌ زوشی» (Maki sushi)، «ایناری‌زوشی» (Inarizushi)، «تماری‌زوشی» (Temarizushi) و «گونکان‌ماکی» (Gunkan maki) اشاره کرد.

رامن، یکی از غذاهای معروف ژاپنی است که اکثر مردم جهان با آن آشنا هستند. این سوپ نودل در اصل از چین وارد ژاپن شده و در دهه‌های اخیر به یکی از محبوب‌ترین غذاهای این کشور تبدیل شده است. رامن، قیمت بالایی ندارد و به‌راحتی در دسترس است؛ از همین رو، انتخابی مقرون‌به‌صرفه برای گردشگران به شمار می‌رود. رستوران‌های رامن تقریبا در تمام نقاط این کشور یافت می‌شوند و انواع و اقسام این غذای خوشمزه را سرو می‌کنند. نودل رامن از گندم تهیه می‌شود و در انواع مختلفی وجود دارد. نودل‌های رایج رامن، بلند و کشسان هستند؛ اما مدل‌های دیگر نودل از نازک و صاف تا ضخیم و موج‌دار نیز در این غذا استفاده می‌شود. رامن‌ها بر اساس نوع آب‌گوشتشان نام‌گذاری شده‌اند که میسو رامن (Miso Ramen؛ خمیر سویا) و شویو رامن (Shoyu Ramen؛ سس سویا) از معروف‌ترین‌ها هستند.

«سومو» (Sumo)، کشتی سنتی ژاپنی، ورزشی کاملا مردانه است. سومو که ورزش ملی کشور به شمار می‌رود، در دوران باستان به‌عنوان نمایشی برای سرگرمی خدایان «شینتو» (Shinto) شکل گرفت. بسیاری از آداب و رسوم این ورزش، دارای ریشه‌های مذهبی مانند پاک‌سازی نمادین تشک با نمک هستند که امروزه نیز همچنان اجرا می‌شوند.

قواعد سومو ساده هستند؛ هر کشتی‌گیری که اول از محدوده دایره‌ای رینگ خارج شود یا با هر قسمتی از بدن به غیر از کف پاهایش به زمین برخورد کند، بازنده اعلام می‌شود. مبارزات روی سکوی مرتفعی صورت می‌گیرد که از خاک رس ساخته و با لایه‌ای از شن پوشیده شده است. یک مسابقه معمولا فقط چند ثانیه طول می‌کشد؛ اما در موارد نادر می‌تواند یک دقیقه یا بیشتر هم ادامه داشته باشد. در سومو هیچ محدودیت وزنی یا دسته‌بندی خاصی وجود ندارد؛ به این معنی که کشتی‌گیران به‌راحتی می‌توانند با کسی که چندین برابر اندازه آن‌ها است، مبارزه کنند. در نتیجه، افزایش وزن بخشی ضروری از تمرینات سومو است.

انجمن سومو ژاپن، هر سال ۶ مسابقه برگزار می‌کند که سه مورد در توکیو و یک مسابقه در هر یک از شهرهای اوساکا، ناگویا و فوکوئوکا است. هر دور از مسابقات، ۱۵ روز به طول می‌انجامد که در آن، کشتی‌گیران به‌جز کشتی‌گیران رده پایین‌تر که تعداد مبارزات کمتری دارند، هرروز در یک مبارزه شرکت می‌کنند.

یکی هنرهای ژاپنی‌ها که ابزار و سایل خاصی نمی‌خواهد، اوریگامی نام دارد که شامل هنر تازدن کاغذ به اشکال مختلف و بدون استفاده از چسب یا قیچی است. با این هنر می‌توان اشیای مختلفی از حیوانات تا انواع گل و هواپیما را درست کرد.

محبوب‌ترین شی اوریگامی در بین ژاپنی‌ها، اوریگامی لک‌لک است که نمادی از طول عمر به شمار می‌رود. گفته می‌شود آماده‌کردن ۱۰۰۰ لک‌لک می‌تواند باعث برآورده‌شدن یک آرزو شود. به‌طور معمول ۱۰۰۰ لک‌لک اوریگامی به بیماران داده می‌شود تا برای آن‌ها آرزوی بهبودی سریع داشته باشند. علاوه بر این، لک‌لک نمادی از صلح است؛ به همین دلیل، تعداد زیادی لک‌لک‌ تاشده در کنار بناهای یادبود در «پارک‌ یادبود صلح هیروشیما» (Hiroshima Peace Memorial Park) و «پارک صلح ناگاساکی» (Nagasaki Peace Park) وجود دارد.

یکی از نمادهایی که ژاپن به آن شناخته می‌شود، باغ‌های معروفش است که هنر و طبیعت را با هم ادغام کرده‌اند و هر گردشگری را به وجد می‌آورند. باغ‌های ژاپنی به زیبایی ساده و مینیمالیستی خود شهرت دارند و فضایی برای تفکر و مدیتیشن فراهم می‌کنند. این باغ‌ها با تاکید بر زیبایی طبیعی، تا حد امکان عاری از اجزای مصنوعی و دست‌ساخته‌‌های بشر هستند و نمادهایی از مذهب سنتی شینتو و بودیسم را در دل خود جای داده‌اند.

طراحی باغ در ژاپن، هنری مهم است که قدمت آن به بیش از ۱۰۰۰ سال می‌رسد. سبک‌های مختلفی از باغ‌های ژاپنی وجود دارد که تحت‌تاثیر فلسفه بودایی و شینتو، به‌همراه تاثیراتی از چین، شکل گرفته‌اند. کاره‌سان‌سویی (Karesansui؛ سبک منظره خشک یا باغ ذن)، یکی از سبک‌های باغ‌های ژاپنی است که به‌جای آب، شامل شن و سنگ و تعداد کمی گیاه برای خلق فضایی آرامش‌بخش می‌شود. «تسوکی‌یاما» (Tsukiyama؛ سبک باغ تپه) از قدیمی‌ترین سبک‌های باغ ژاپنی به حساب می‌آید که از تپه‌های مصنوعی تشکیل شده است. چانیوا (Chaniwa؛ باغ چای)، نوعی باغ سنتی ژاپنی به شمار می‌رود که برای برگزاری مراسم چای به کار می‌رفت. «کایوشیکی‌ تین» (Kaiyu shiki teien؛ باغ پیاده‌روی) در قرن هفدهم میلادی، معمولا در عمارت‌های اشراف‌زادگان یا فرماندهان جنگی ساخته می‌شد.

«سوبونیوا» (Tsuboniwa؛ سبک حیاط)، در فضایی محصور مانند حیاط یا پاسیو قرار دارد. یکی دیگر از باغ‌های ژاپنی، «هیرانیوا» (hiraniwa؛ باغ مسطح) است که فضای مسطح سرسبزی دارد و در آن خبری از تپه و حوض نیست.

باغ‌های معروفی را می‌توان در سراسر ژاپن یافت که زیباترین آن‌ها شامل «باغ کنروکوئن» (Kenrokuen Garden)، «موزه هنر آداچی» (Adachi Museum of Art)، «ویلای امپراتوری کاتسورا» (Katsura Imperial Villa) و «کوکدرا» (Kokedera) ‌می‌شود.

کدام نماد ژاپن، جذابیت بیشتری برایتان دارد؟ نماد معروف دیگری از این کشور می‌شناسید که در این مقاله به آن اشاره نشده باشد؟ حتما دیدگاه ارزشمند خود را با همراهان کجارو در میان بگذارید.

منبع عکس کاور: gamerant.com، تصویرگر: نامشخص