دانستنی‌های شگفت‌انگیز و عجایب جنگل آمازون

جنگل‌ها از مهم‌ترین زیستگاه‌های متنوع گیاهی و جانوری به شمار می‌روند که به‌دلیل شرایط اقلیمی، قطع بی‌رویه درختان، آتش‌سوزی و عدم حفاظت در معرض نابودی قرار دارند. یکی از این جنگل‌ها که بزرگ‌ترین جنگل بارانی و گرمسیری جهان به شمار می‌رود، «آمازون» نام دارد که در تعادل آب‌وهوای کره زمین بسیار موثر است. آمازون با تنوع پوشش گیاهی و جانوری، حقایق شناخته‌شده و شگفتی‌های مبهم خود مورد توجه تمام محققان و گردشگران است.

منبع عکس: blog.okala.com، عکاس: ناشناس

جنگل آمازون بزرگ‌ترین جنگل بارانی کره زمین است که بخش وسیعی از شمال قاره آمریکای جنوبی را شامل می‌شود. این جنگل بخش‌هایی از ۹ کشور برزیل، پرو، کلمبیا، بولیوی، ونزوئلا، گویان، سورینام، اکوادور و گویان فرانسه را در بر می‌گیرد. جنگل آمازون از شمال به ارتفاعات گویان، از غرب به کوه‌های آند، از جنوب به فلات مرکزی برزیل و از شرق به اقیانوس اطلس محدود می‌شود. (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: touristgah.com، عکاس: ناشناس

بیشترین مساحت جنگل‌های آمازون در حوضه آبریز رود آمازون حدود ۲۰۰ تا ۵۰۰ میلیون سال پیش شکل گرفته است. این جنگل‌‌ها انواع گوناگونی از درختان پهن‌برگ را شامل می‌شوند که نقش بسیار مهمی در تولید اکسیژن و جذب دی اکسیدکربن موجود در هوا ایفا می‌‌کنند. به‌طور کلی می‌توان گفت نیمی از اکسیژن جهان از جنگل‌های آمازون تولید می‌شود؛ همین امر سبب شده است که این جنگل به‌عنوان ریه زمین شناخته شود و از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین میراث طبیعی یاد کنند.

عبور رودخانه آمازون از دل جنگل جلوه خاصی به آن بخشیده و زیبایی آن را دوچندان کرده است. این جنگل نامزد قرارگیری در جدیدترین فهرست عجایب هفت‌گانه است. جنگل آمازون حدود ۶٫۷ میلیون کیلومتر مربع مساحت دارد که این عدد معادل بیش از چهار درصد از کل خشکی‌های کره‌ زمین است. بخش‌هایی از جنگل آمازون در کشور برزیل (۶۰ درصد)، پرو (۱۳ درصد)، کلمبیا (۹ درصد)، بولیوی (۵ درصد)، ونزوئلا (۵ درصد)، گویان (۳ درصد)، سورینام (۲ درصد)، اکوادور (۱٫۵ درصد) و گویان فرانسه (۱٫۵ درصد) قرار دارد.

زمانی که کاشف اسپانیایی، فرانسیسکو ده اوریانا، در نزدیکی رودخانه آمازون با جنگجویان زن از قبیله تاپویاس روبه‌رو شد، به یاد اساطیر یونان باستان، آنان را با نام «آمازون» اطلاق کرد و رودخانه را آمازون نامید. نام جنگل نیز از رودخانه آمازون برگرفته شده و در زمان اسپانیایی و پرتغالی به «ریو آمازوناس» معروف است.

منبع عکس: idehalmag.com، عکاس: ناشناس

در جنگل آمازون عجایب و حقایق بسیاری وجود دارد که بسیاری از آن‌ها از دید بشر پنهان مانده و برخی از این عجایب شناخته شده‌اند.

در سال ۱۹۲۲ یک کشیش کاتولیک اعلام کرد که در سفر به مناطق دورافتاده جنگل‌های آمازون، مار اعجاب‌انگیزی دیده است؛ اما توجهی به گفته او نشد. او هفت سال بعد دوباره به این منطقه سفر کرد و بار دیگر ماری بزرگ دید. بررسی‌ها و مطالعات نشان از آن داشتند که نوعی از مارها بنام آناکوندای سبز (Green Anaconda) در این منطقه زندگی می‌کنند که تا بیش از ۹ متر رشد می‌کنند.

خانواده‌ای از عنکبوت‌های بزرگ به نام «تارانتولا» در دنیا وجود دارد که گونه آمازونی آن، بزرگترین عنکبوتی است که تاکنون در جهان کشف شده و طول آن تا ۳۳ سانتی‌متر می‌رسد؛ این‌گونه قادر به شکار موش‌ها و حتی پرندگان کوچک است. علاوه بر این، اهالی منطقه نیز داستان‌هایی از نوعی عنکبوت نقل می‌کنند که با ایستادن روی پاهای عقب خود به بزرگی یک انسان می‌شود؛ هرچند هیچ شاهد علمی برای این مدعا وجود ندارد.

منبع عکس: wired.com، عکاس: Lary Reeves

نوعی از عنکبوت موسوم به «سیکلوسا» در جنگل‌های آمازون زندگی می‌کند که توانایی منحصربه‌فردی دارد. این عنکبوت با جمع‌آوری برگ گیاهان، خرده‌ریزهای محیط و حشرات مرده، عنکبوتی بزرگ‌تر از جثه خود را در میان تارهایش می‌سازد که به‌واسطه آن ترس بر دل تمام شکارچیان بیافکند.

منبع عکس: projectyourself.com، عکاس: ناشناس

در سال ۲۰۱۲ سازه‌ای عجیب و شگفت‌آور در جنگل‌های آمازون اکوادور کشف شد که چگونگی ساخت آن هنوز بر کسی آشکار نیست. در دل جنگل‌های این منطقه هرمی به ارتفاع تقریبی ۸۰ متر وجود دارد که از بلوک‌های سنگی به وزن حداقل دو تن (۲,۰۰۰ کیلوگرم) ساخته شده است. این سنگ‌های عظیم با مواد غیرقابل نفوذی به یکدیگر متصل شده‌اند که هنوز ناشناخته است. نکته قابل‌توجه دیگر، ابزارهای بسیار بزرگی است که در نزدیکی این سازه یافت شده و با توجه به وزن و ابعادشان، برای انسان‌های امروزی قابل استفاده نیستند.

در افسانه‌های محلی اکوادور صحبت از انسان‌های غول‌پیکری است که در زمان‌های دور می‌زیسته‌اند، بر این اساس برخی گمان می‌کنند که این یافته‌ها می‌توانند سرنخی برای کشف شهر گمشده غول‌ها و انسان‌های عظیم‌الجثه گذشته باشند؛ هرچند گروه بزرگی از دانشمندان بر این باورند که این یافته‌ها دست‌ساز نیست، بلکه فرم‌های طبیعی زمین‌شناسی است که در طی سالیان دراز و بر اثر تغییرات محیط شکل گرفته است.

منبع عکس: ion.ir، عکاس: ناشناس

بر دیواری در قلب جنگل آمازون در کلمبیا تصاویری از انسان‌ها و حیوانات منقرض‌شده عصر یخبندان وجود دارد که به نظر می‌رسد ۱۲,۵۰۰ سال پیش توسط دو قبیله «یانومامی» و «کایاپو» ترسیم شده باشد. این اثر هنری توسط یک تیم باستان‌شناسی انگلیسی-کلمبیایی کشف شده است که تصاویری از شترهای عظیم‌الجثه و اسب‌های عصر یخبندان در آن مشاهده می‌شود. با توجه به این‌ موضوع که آب‌وهوای مرطوب و خاک اسیدی این منطقه تمام آثار فرهنگی و سوابق کتبی بومیان را از بین برده است، عجیب به نظر می‌رسد که این دیوار با گذشت مدت زمان طولانی بدون تغییر باقی مانده است.

منبع عکس: quora.com، عکاس: ناشناس

صد‌ها کره سنگی بزرگ در جنگل‌های آمازون در کشور کاستاریکا کشف شده که قدمت آن‌ها به دوران ماقبل تاریخ می‌رسد و برخی از آن‌ها بیش از ۲٫۵ متر قطر دارند. باستان‌شناسان هنوز علت و چگونگی ساخت این کره‌ها را نیافته‌اند. نردیک‌ترین منابع هم‌جنس این سنگ‌ها بسیار دورتر از محل کشف آن‌ها قرار دارند؛ یعنی انسان‌های اولیه با ابزارهای بسیار ابتدایی این سنگ‌های کروی کامل را ساخته‌، آن‌ها را کیلومتر‌ها هل داده‌، از تپه‌ها بالا برده‌، از رودخانه‌ها و جنگل‌های انبوه گذرانده و به این نقطه آورده‌اند. برخی معتقدند این سنگ‌ها با اهداف آیینی ساخته شده‌اند، با این حال هیچ دلیل و سند قطعی برای اثبات این ادعا وجود ندارد و منشا و هدف ساخت آن‌ها تا امروز به‌صورت یک راز باقی مانده است.

منبع عکس: zoomit.ir، عکاس: ناشناس

جنگل آمازون در تمام فصول سال بارانی است و هوایی گرم و بسیار مرطوب دارد. دمای این جنگل زیبا در قسمت‌های مختلف آن متغیر است. میانگین دمای هوا در بخش مرکزی جنگل حدود ۳۰ درجه سانتی‌گراد و در بخش‌های غربی آن حدود ۲۵ درجه سانتی‌گراد است.

منبع عکس: blog.okala.com، عکاس: ناشناس

با توجه به پوشش گیاهی متراکم جنگل آمازون، تنوع حیرت‌انگیزی از حیوانات و حشرات نیز در این جنگل وجود دارد. با بررسی محققان و دانشمندان تاکنون بیش از ۲٫۵ میلیون گونه حشره، ۱,۲۹۴ گونه پرنده، ۴۲۸ گونه از دوزیستان، ۴۲۷ گونه از پستانداران و ۳۷۸ گونه از خزندگان در جنگل آمازون و بیش از ۲,۲۰۰ نوع ماهی در رودخانه آمازون شناسایی شده است. برخی از این‌گونه‌های جانوری برای انسان و سلامت او مضر و خطرناک به شمار می‌روند که از میان آن‌ها می‌توان به جگوار، آناکوندا (بزرگترین مار جهان)، کیمن سیاه، شیر کوهی، مارماهی، ماهی پیرانیا، خفاش خون آشام و قورباغه زهرآگین اشاره کرد.

منبع عکس: hamshahrionline.ir، عکاس: ناشناس

پوشش و تنوع گیاهی جنگل آمازون از تمام نقاط جهان بیشتر است؛ به‌‌طوری‌که ۴۰,۰۰۰ گونه گیاه در این منطقه وجود دارد. تعداد درختان جنگل آمازون به ۳۹۰ میلیارد اصله می‌رسد که که شامل ۱۶,۰۰۰ هزار گونه درخت است. درختان کمیابی در این جنگل وجود دارند که نقش حیاتی در کره زمین ایفا می‌کنند؛ اما در معرض انقراض قرار گرفته‌اند و زندگی ساکنان منطقه نیز به ‌آن‌ها وابسته است.

تنها ۲۰۰ نوع میوه از ۳,۰۰۰ نوع میوه جنگل‌های آمازون در دیگر نقاط جهان وجود دارد. میوه‌های عجیب آمازون مثل کوپوآکو (Cupuacu)، مانگوستین (Mangosteen)، جابوتیکابا (Jabuticaba)، فیسالیس (Physalis)، پرتقال میمون (Monkey orange)، مونسترا (Monstera)، کیوی (Kiwi)، گوآوا (Guava) و پاپایا (papaya) از میوه‌های معروف این جنگل به شمار می‌روند.

منبع عکس: blog.okala.com، عکاس: ناشناس

در جنگل‌های آمازون تعدادی از قبایل بومی وجود دارند که به دور از هیاهوی شهر و به سبک گذشته و اجدادشان به زندگی خود ادامه می‌دهند. این قبایل بومی در دل جنگل آمازون زندگی می‌کنند و هیچ ارتباطی با دنیای بیرون ندارند. قبایل بومی دیگری نیز در شهرها و روستاهای اطراف زندگی می‌کنند که تعداد آن‌ها به ۲۰ میلیون نفر می‌رسد. فرهنگ‌ها و زبان‌های این قبایل متفاوت است؛ به‌طور کلی حدود ۲۰۰ قبیله وجود دارند که به ۱۸۰ زبان مختلف صحبت می‌کنند.

در حال حاضر حدود ۲۴ میلیون نفر در بخش برزیلی جنگل آمازون زندگی می‌کنند که افرادی از قبایل مختلف با فرهنگ و رسوم گوناگون را شامل می‌شوند. بیشتر این افراد، سرخ‌پوستانی هستند که نژاد آن‌ها به مهاجرانی بازمی‌گردد که بین ۱۳ هزار تا ۱۷ هزار سال پیش از سیبری به منطقه آمازون وارد شدند. شواهد نشان می‌‌دهد که نخستین انسانی که در این قسمت از جنگل سکونت داشته، حدود ۱۱,۲۰۰ سال پیش، پا در آن گذاشته است.

در مرز پرو در جنگل‌های آمازون، قبیله‌ای آدم‌خوار زندگی می‌‌کنند که افراد این قبیله در سال ۲۰۰۹ پسر جوانی را کشته و او را خورده‌اند. افراد بسیاری نیز در بخش‌های گوناگون جنگل بزرگ آمازون زندگی می‌کنند که تاکنون هیچ نشانی از آن‌ها نبوده است و هیچ راه ارتباطی با دنیای امروزی ندارند و همواره نام قبایل جدیدی از میان این جنگل‌ها به گوش می‌رسد.

بیش از ۱۰ قبیله از گروه‌های کوچک انسانی در بخش‌های دور افتاده جنگل آمازون زندگی می‌کنند. برخی از آن‌ها نسبت به غریبه‌ها و کاشفانی که به مناطق زندگی آن‌ها سفر می‌کنند، مهربان و کنجکاو هستند. آن‌ها وسایل خود مانند پوست حیوانات، تیر و کمان‌های دست‌ساز را با وسایل کاربردی کاشفان مانند کارد و ظروف پخت‌وپز مبادله می‌کنند. برخی از این قبایل کوچک بسیار وحشی و خطرناک هستند؛ به‌طوری که بسیاری از محققان در سفر به مناطقی از آمازون که پر از بومی‌های خطرناک است، ناپدید شده‌اند. این بومی‌ها شکارچیان ماهری هستند که به‌آرامی و مخفیانه حرکت می‌کنند.

منبع عکس: idehalmag.com، عکاس: ناشناس

هر ساله در ماه های ژوئیه و اوت، قبایل بومی مستقر در جنگل آمازون و روستاهای اطراف، جشنی را برگزار می‌کنند که «کوارپ» (Kuarep) نامیده می‌شود. در جشن کوارپ هر قبیله، غذاهای بومی، رقص‌های متنوع و آیین‌های خود را به نمایش می گذارد. ورود غریبه‌ها و گردشگران تنها با اجازه روسای قبیله امکان‌پذیر است و جذابیت زیادی به‌همراه دارد. این جشن مخصوص قبایلی است که با وجود زندگی در جنگل، با یکدیگر و گاهی با دنیای بیرون ارتباط برقرار می‌کنند.

در برخی از مناطق جنگل‌های آمازون، جنگ‌های طولانی در میان قبایل مختلف جریان دارد. در این جنگ‌ها که به‌طور ناگهانی و بدون هشدار رخ می‌دهد، مردان قبیله از وسایل ابتدایی اما کشنده استفاده می‌کنند، یکدیگر را می‌کشند و زنان را به بردگی می‌گیرند. این قبایل بیشتر چادرنشین هستند و مدام به قسمت‌های مختلف جنگل مهاجرت می‌کنند تا از حمله دشمنان در امان بمانند. این جنگ‌ها و کشتارها، جمعیت قبیله‌ها را محدود نگه می‌دارد.

منبع عکس: seirogasht.ir، عکاس: ناشناس

رودخانه آمازون رودخانه‌ای طویل است که از کوه‌های آند در آمریکای جنوبی سرچشمه می‌گیرد و پس از گذر از دل جنگل‌های آمازون در قسمت برزیل در انتها به اقیانوس اطلس می‌ریزد. رودخانه آمازون با ۱,۱۰۰ انشعاب و ۷,۶۰۰ کیلومتر طول، بلندترین رودخانه آمریکای جنوبی و دومین رودخانه بلند جهان پس از رود نیل به شمار می‌رود؛ این رودخانه حدود ۱۱ میلیون سال است که بدون وقفه جریان دارد.

بستر رودخانه آمازون در برخی نقاط به‌اندازه‌ای عریض است که امکان کشتیرانی را برای افراد فراهم می‌کند. دمای متعادل آب رودخانه نیز دلیلی برای زندگی حیوانات نادر و کمیاب در این منطقه شده است. اولین کاشف اسپانیایی که توانست کل طول رودخانه را با قایق طی کند، فرانسیسکو ده اوریانا نام داشت که در سال ۱۵۴۲ میلادی این کار را با علاقه فراوان انجام داد. این فرد، نام «آمازون» را بر این رود نهاده است.

منبع عکس: nationalgeographic.com، عکاس: ناشناس

رودخانه «شانای تیمپیشکا» (Shanay Timpishka) در مرکز جنگل‌های آمازون در خاک کشور پرو، با ۶ متر عمق، ۲۵ متر عرض و ۶٫۴ کیلومتر طول قرار دارد. این رودخانه یکی از شاخه‌های رود آمازون به شمار می‌رود که آب آن با دمای بیش از ۹۳ درجه سانتی‌گراد به‌اندازه‌ای داغ است که همواره هاله‌ای از بخار روی آن مشاهده می‌شود. از آنجایی که هیچ فعالیت آتشفشانی در نزدیکی این رودخانه وجود ندارد، منشاگرمای این آب را گرادیان زمین‌گرمایی (Geothermal Gradient) می‌دانند، پدیده‌ای که طی آن گسستگی ساختار‌های زمین و گرمای زیرزمینی گازهای داغ را از اعماق زمین وارد آب‌های سطحی می‌کند.

در رودخانه جوشان آمازون که به «تنها رودخانه جوشان جهان» ملقب است، امکان حیات هیچ جانداری وجود ندارد. برخی از بومیان، رودخانه جوشان را مقدس می‌دانند و بر انرژی معنوی آن باور دارند؛ از این‌رو برای دعا و آوازخواندن در کنار رودخانه می‌نشینند و برخی از بازدیدکنندگان نیز به‌آن‌ها ملحق می‌شوند؛ فقط باید مراقب باشند تا داخل آب نیفتند.

منبع عکس: zistonline.com، عکاس: ناشناس

در قلب جنگل‌ آمازون و در میان درختان تنومند، دکل بلندی به ارتفاع ۳۲۵ متر به‌منظور مشاهده تغییرات شیمیایی در راستای پژوهش تغییرات اقلیمی در سطح دنیا ساخته شده است. این برج در جست‌و‌جوی گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسید کربن، مونوکسید دی نیتروژن و اوزون است که جو را گرم می‌کنند.

داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط برج باید در طی ۳۰ سال در قالب الگوهایی به ثبت برسد و امکان پیش‌بینی تغییرات اقلیمی فراهم شود تا بر تصمیمات دولت‌ها درباره محیط زیست تاثیر بگذارد. در جنگل آمازون که به ریه تنفسی کره زمین مشهور است، برخی از عوامل طبیعی و انسانی، تهدیدهای زیست محیطی جدی برای جنگل‌های آمازون به شمار می‌روند.

مناطق وسیعی از بخش برزیلی جنگل آمازون، طی سال‌های اخیر بیش از ۱۸ درصد کاهش یافته است. قطع درختان، گسترش کشتزارهای سویا و ایجاد دام‌داری دلیل این جنگل‌زدایی‌ها بوده‌ است. جنگل‌های آمازون نقش زیادی در تصفیه هوای زمین دارند؛ از این‌رو دولت برزیل در سال ۲۰۰۹ متعهد شد تا جلوی جنگل‌زدایی را در این کشور بگیرد. بر اساس این تعهد، باید تا سال ۲۰۳۰ میلادی ۸۰ درصد از جنگل‌زدایی در این کشور به نسبت جنگل‌زدایی بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۵ کاهش یابد.

از سال ۲۰۱۹ با روی کار آمدن ژایر بولسونارو رئیس‌جمهوری برزیل، به‌رغم تعهدات این کشور مبنی بر حفظ آمازون، همچنان سالانه مساحت بسیاری از این جنگل‌ها نابود می‌شوند. رکورد جدید جنگل‌زدایی در نیمه اول سال ۲۰۲۲، رکورد قبلی سال ۲۰۱۶ را شکست که نشان‌دهنده افزایش تخریب در این دوره ریاست جمهوری برزیل است. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که حدود ۳,۷۵۰ کیلومتر مربع از جنگل آمازون در سال ۲۰۲۲ تخریب شده است.

برخی از قسمت‌های جنگل آمازون توسط مردم بومی محفاظت می‌شود. این زمین‌ها مستقل هستند و قوانین هیچ کشوری در آن‌ها اعمال نمی‌شود. برخی چوب‌بر‌ها نیز به‌صورت غیرقانونی اقدام به بریدن درخت‌های بعضی مناطق می‌کنند که اگر توسط مردم بومی دستگیر شوند، شکنجه یا حتی کشته می‌شوند.

برخی از درختان جنگل‌ آمازون مانند گونه‌هایی از درختان گردوی برزیلی و نخل نیز در معرض خطر انقراض قرار دارند. زندگی ساکنان آمازون به میوه، دانه، پوشال و خواص دارویی این درختان وابسته است. این درختان نقش موثری در پایداری خاک و تعدیل آب‌وهوا ایفا می‌کنند.

منبع عکس: khabaronline.ir، عکاس: ناشناس

آتش‌سوزی در جنگل آمازون معمولا محصول سیاست‌های دولتی حاکم بر کاربری زمین و دستور‌العمل‌های شرکت‌ها برای تامین کالا است. زمانی که کشاورزان و دامداران درختان جنگل را آتش می‌زنند تا زمینی برای کشت‌وکار و دام‌پروری ایجاد کنند، شعله‌های آتش به‌راحتی در جنگل بارانی پخش می‌شود، مقادیر قابل‌توجهی دی‌ اکسید کربن‌ را در جو آزاد می‌کند و باعث آلودگی هوای منطقه‌ای و جهان می‌شود؛ حتی می‌تواند بر الگوهای بارندگی نیز تاثیر بگذارد.

در سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۱۰ میلادی، خشکسالی شدیدی در جنگل‌های آمازون رخ داد که بخش وسیعی از پوشش گیاهی مناطق گوناگون را نابود کرد. بر اساس نتایج پژوهش‌های محققان اداره هواشناسی بریتانیا افزایش متوسط دمای جهان به‌اندازه دو درجه سلسیوس، سبب نابودی حدود ۴۰ درصد این جنگل‌ها می‌شود؛ همچنین افزایش متوسط دما به‌اندازه سه درجه، ۷۵ درصد از پوشش جنگلی منطقه آمازون را تا پایان قرن جاری نابود خواهد کرد.

اگر تجربه بازدید از جنگل‌های آمازون را داشته‌اید، نظرهای خود را در بخش دیدگاه‌های مقاله با ما و دیگر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

منبع عکس کاور: gahar.ir، عکاس: ناشناس