خانه های تاریخی اصفهان | تاریخچه + عکس و شرایط بازدید

اصفهان، نصف جهان، شهری است که تاریخ و فرهنگ غنی آن در گوشه گوشه کوچه‌هایش ریشه دوانده است. یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های این شهر را می‌توان خانه‌های تاریخی آن دانست که هر یک، روایتی از زندگی و هنر گذشتگان را در دل خود جای داده‌اند. این خانه‌ها با معماری بی‌نظیر و تزیینات چشم‌نواز، گنجینه‌هایی ارزشمند از هنر ایرانی محسوب می‌شوند. از جمله این بناهای زیبا می‌توان به خانه تاریخی بخردی، خانه تاریخی ملاباشی، خانه تاریخی امین التجار، خانه تاریخی دهدشتی، خانه تاریخی مشروطیت، خانه تاریخی شیخ الاسلام اصفهان و... اشاره کرد که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

• آدرس: اصفهان، خیابان ابن سینا، پشت بیمارستان امین، کوچه سنبلستان، پلاک ۵۶
• وب‌سایت:bekhradi-house.com
• صفحه اینستاگرام:donse_bekhradi@
• تلفن: ۳۴۷۱۹۰۳۷ ۰۳۱
• قدمت: دوره صفوی
• کاربری: بوتیک هتل

منبع عکس: esfahanemrooz.ir. عکاس: نامشخص

خانه تاریخی بخردی در شمال شهر اصفهان قرار دارد و قدمت آن به اوایل دوره صفوی بازمی‌گردد؛ البته با گذشت زمان، تغییر و تحولات بسیاری در این خانه ایجاد شده است. خانه بخردی در منتهی‌الیه غربی باغ جمیلان ساخته شده و طول محوطه اصلی آن به‌اندازه عرض باغ بوده است. این بنا از نوع خانه‌های ایوان‌دار است؛ به‌طوری که ایوان در قسمت میانی، تالار اصلی در جبهه شمالی ایوان و اتاق‌ها در سمت شرق و غرب آن قرار گرفته‌اند. تزیینات خانه تاریخی بخردی با اصالت، خلوص و سادگی، بسیار زیبا هستند. این خانه دارای ۱۲ اتاق، دو حیاط و اندرونی و بیرونی و دو شاه‌نشین با شیشه‌کاری‌های رنگارنگ و زیبا است. خانه تاریخی بخردی در اسفندماه سال ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۵۴۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

خانه بخردی اولین خانه تاریخی دوره صفویه است که پس از پنج سال مرمت و بازسازی به‌عنوان بوتیک هتل در ایران مورد استفاده قرار گرفت. در این پروژه سعی شد با حفظ اصالت بنا، تسهیلات رفاهی لازم برای میهمانان مانند حمام و سرویس‌های بهداشتی درون اتاق‌ها، آشپزخانه، پذیرش، حیاط و باغچه به خانه بخردی اضافه شوند. مرتضی بخردی، مسئول پروژه مرمت این بنا بوده است و به همین دلیل، نام این خانه را به افتخار وی، بخردی گذاشتند.

منبع عکس‌ها: bekhradi-house.com. عکاس: نامشخص

• آدرس: اصفهان، محله‌ پا قلعه، خیابان هشت بهشت غربی، خیابان ملک، بن‌بست شماره سه
• وب‌سایت: motamedihouse.com
• صفحه اینستاگرام:motamedi_house@
• تلفن: ۳۲۶۵۳۸۳۸ ۰۳۱
• قدمت: دوره زندیه
• کاربری: بوتیک هتل

منبع عکس: اسنپ تریپ. عکاس: نامشخص

خانه دو طبقه ملاباشی دارای سه ورودی، بخش‌های مختلفی برای زندگی مانند شاه‌نشین، اتاق ۹ دری، زمستان‌نشین و دو اتاق پنج دری، تابستان‌نشین، فضاهایی با نورگیرهای باشکوه و فضاهای خدماتی مانند اتاق‌کار دارای معماری با فضاهای بسته‌تر و همچنین بخش‌های دیگری چون سرداب، حیاط بیرونی و حیاط اندرونی بوده است. شیشه‌های رنگارنگ، کنگره‌های چوبی، هنر فلزکوبی روی چوب و مفروش بودن تمام اتاق‌ها از جذابیت‌های این بنا به شمار می‌روند که هر بیننده‌ای را شگفت‌زده خواهد کرد. قوس‌های نیم‌دایره، گچ‌بری‌های نیم برجسته يا گل چدنی، نقاشی‌هایی با نقش گل و مرغ، ارسی‌ها با نقوش اسلیمی، قطاربندی، مقرنس‌كاری، آینه‌کاری و طلاکاری از دیگر تزیینات داخلی خانه ملاباشی هستند.

منبع عکس‌ها: رهبال آسمان، صاحب نیوز، mihmansho.com. عکاسان: نامشخص

خانه ملاباشی در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. این بنا در حال حاضر، در اختیار بخش خصوصی است و به‌عنوان بوتیک هتل فعالیت دارد. برای بازدید از خانه باید از قبل هماهنگی‌های لازم را انجام دهید. گردشگران معمولا برای بازدید از خانه ملاباشی زنگ را می‌زنند و پس از هماهنگی اقدام به بازدید می‌کنند. اگر به هنر، معماری، تاریخ و عکاسی علاقه دارید، حتما به خانه ملاباشی اصفهان سر بزنید.

• آدرس: اصفهان، چهارراه تختی، خیابان عبدالرزاق، نرسیده به خیابان حکیم
• قدمت: دوره قاجار
• ساعت بازدید: ۹:۰۰ تا ۲۰:۰۰
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۳): ۲۰,۰۰۰ تومان

منبع عکس: isfahanvisit.com. عکاس: نامشخص

خانه امین التجار یا خانه امین اصفهان، یکی از زیباترین خانه های تاریخی اصفهان است که متاسفانه به‌دلیل ساخت خیابان بخش زیادی از حیاط آن از بین رفته است. این بنا متعلق به شخصی به نام «محمد علی امین التجار» (یکی از کاسبان و تاجران مشهور اصفهان) از نسل سادات خاتون آبادی بوده است و قدمت آن به عصر قاجار بازمی‌گردد. امین التجار اصفهانی از چهره‌های تاثیرگذار در دوران مشروطه در اصفهان بود و همیشه از مشروطه‌خواهان حمایت می‌کرد. جالب است بدانید بسیاری از جلسات مربوط به مبارزات مشروطه‌خواهان در خانه امین التجار برگزار می‌شده است و پس از پیروزی انقلاب مشروطه، حبیب‌الله امین التجار (پسر محمدعلی امین التجار) به‌عنوان نماینده مردم اصفهان انتخاب می‌شود. به‌علاوه، یکی از سرشناس‌ترین بانوان اصفهان به نام بانو نصرت بیگم امین معروف به مجتهده امین در این خانه تاریخی متولد شده است.

منبع عکس: گوگل‌مپ؛ عکاس: sogol gh

خانه امین التجار با نام خانه انگورستان نیز شهرت دارد؛ زیرا خانه امین التجار در زمینی ساخته شده که در زمان سلطنت نادرشاه افشار، باغ انگوری در آن قرار داشته است. معمار سازنده خانه انگورستان ملک اصفهان، استاد حسین چی و تاریخ وقف‌نامه آن سال ۱۳۴۱ هجری قمری است. حیاط اندرونی و بیرونی، اتاق آرامگاه، اتاق نظارت، حوض‌خانه و شاه‌نشین از بخش‌های عمارت انگورستان هستند. خانه امین التجار دو طبقه است و ۱۴ اتاق مزین به آینه‌کاری، نقاشی‌های بسیار زیبا و گچ‌بری دارد. در میان طبقه اول این بنا یک حوض با سه فواره به چشم می‌خورد که زیبایی فضا را دوچندان کرده است. در طبقه دوم نیز تالارهایی مزین به نقاشی و گچ‌بری دیده می‌شوند که در گذشته از آن‌ها برای پذیرایی از مهمانان استفاده می‌شده است. ایوان خانه امین التجار با ۶ ستون بلند به زیبایی تزیین‌شده در کنار پنجره‌ها و درب‌های مزین به خاتم‌ کاری و منبت‌کاری و شیشه‌های رنگی و ارسی‌ها هر فردی را میخکوب هنر و معماری ایرانی می‌کند. این اثر در آذرماه سال ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۲۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

• آدرس: اصفهان، چهار باغ پایین، کوچه جهان نما، بن‌بست دهدشتی
• صفحه اینستاگرام:hougercafe@
• تلفن: ۰۹۱۳۴۲۰۸۰۰۴
• قدمت: دوره قاجار
• کاربری: کافه رستوران
• ساعت کاری: ۱۲:۰۰ تا ۲۳:۰۰

منبع عکس: اینستاگرام کافه هوگر. عکاس: نامشخص

خانه تاریخی دهدشتی اصفهان در حال حاضر به یک کافه رستوران (کافه رستوران هوگر) تبدیل شده است. کافه هوگر با منوی باکیفیت و متنوع از پرطرفدارترین رستوران‌های اصفهان به شمار می‌آید و هرروز گردشگران بسیاری برای تجربه مزه کردن یک غذای لذیذ در فضای باشکوه یک خانه تاریخی با حیاطی بزرگ و در کنار حوض باصفای آن به این رستوران می‌روند. در کافه هوگر می‌توانید انواع غذاهای سنتی ایرانی و اصفهانی مانند کشک‌ بادمجان و کاله جوش و همچنین نوشیدنی‌های گرم و سرد را سفارش دهید.

• آدرس: اصفهان، خیابان میرداماد، کوچه امین
• وب‌سایت:mosaverolmolki.com
• قدمت: اواخر دوره زندیه و اوایل قاجاریه
• امکان بازدید ندارد

منبع عکس: اینستاگرام (mhdigolipour@)؛ عکاس: مهدی گلی پور

محمدحسین مصورالملکی معروف به حاج مصور الملکی از نقاش‌ها و طراحان و البته شاعران پرآوازه اصفهانی بود که در خلق آثار نقاشی چشم‌گیر و طراحی، نگارگری، تذهیب‌کاری و... هنر را به اوج رسانده بود. خانه این هنرمند بزرگ و نامدار اصفهانی امروزه یکی از زیباترین خانه‌های تاریخی اصفهان به شمار می‌رود. خانه حاج مصور الملکی در محله نو اصفهان که در سال ۱۳۵۳ به ثبت فهرست آثار ملی ایران رسید، متعلق به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار است.

خانه حاج مصور الملکی با قدمتی در حدود ۲۶۰ سال، به شیوه بناهای دوره صفویه ساخته شده است و مساحتی بالغ‌بر ۷۴۰ متر مربع دارد. بر اساس شواهد سازنده این خانه شخصی غیر از حاج محمدحسین مصورالملکی بود است. حاج مصور الملکی احتمالا در سال ۱۳۲۰ خانه را از شخص اول خریداری کرده و تا پایان عمر در آن سکونت داشته است.

در حال حاضر (سال ۱۴۰۳) خانه حاج مصور الملکی امکان بازدید ندارد؛ اما ساختمان بنا از فضاهای متنوعی تشکیل شده است که همگی در اطراف حیاطی مستطیل‌شکل قرار گرفته‌اند. ورودی خانه از گوشه جنوبی حیاط است و در ورودی به روی هشتی مشترک با خانه‌های مجاور گشوده می‌شود. در قسمت شمالی خانه تالار پذیرایی با تزیینات خاص و دیدنی قرار دارد. حوض‌خانه خانه تاریخی مصورالملکی اصفهان با حوضی هشت‌گوشه نیز در گوشه ضلع شمالی خانه قرار دارد.

• آدرس:اصفهان، محله حسن آباد، خیابان نشاط، کوچه ۱۴ (کوچه مقصود بیک)
• صفحه اینستاگرام:khanemashrote@
• تلفن: ۳۲۲۱۲۵۶۶ ۰۳۱
• قدمت: دوره قاجار
• کاربری: موزه
• ساعت بازدید:۸:۰۰ تا ۱۳:۰۰
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۳): رایگان

منبع عکس:hameghlim.com. عکاس: نامشخص

خانه مشروطیت از زیباترین خانه های تاریخی اصفهان است؛ بنایی با قدمتی از دوره قاجار که در ابتدای حکومت رضا شاه پهلوی، متعلق به فردی به نام محمد تقی رازی اصفهانی (از علماس سرشناس زمان خود و سرسلسله نجفی در اصفهان) و استاد شیخ فضل‌الله نوری بود. خانه مشروطیت در گذشته به‌عنوان مکانی برای برگزاری جلسات بین مشروطه‌خواهان، علما، روشنفکران، آزادی‌خواهان و رجال سیاسی و فرهنگی بختیاری و اصفهانی و مشورت و هم‌فکری مورد استفاده قرار می‌گرفت. این بنا از دو شاه‌نشین در جبهه شمالی و جنوبی، دو حیاط اندرونی و بیرونی و ۱۲ اتاق تشکیل می‌شود و با وجود انواع گچ‌بری‌ها، نقاشی‌های دیواری، پنجره و شیشه‌های رنگی و دیگر تزیینات زیبا گردشگران بسیاری را به‌سمت خود می‌کشاند.

• آدرس: اصفهان، چهارراه تختی، ابتدای خیابان چهار باغ پایین، کوچه شیخ الاسلام
• قدمت: دوره صفوی-قاجار

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان. عکاس: صادق بصیرت

خانه تاریخی شیخ الاسلام محل سکونت محمدباقر سبزواری، شیخ الاسلام اصفهان و نوادگان او بود. در تاریخچه این بنا آمده است که شاه عباس دوم توسط علامه محسن فیض کاشانی از ملا محمد باقر سبزواری درخواست می‌کند که به اصفهان بیاید و شیخ‌الاسلام این شهر باشد. وی باغی سلطنتی با ۱۶۵۰ متر مربع مساحت در محله «سینه پایینی» در نزدیکی باغ همایون را به محقق سبزواری واگذار می‌کند و دستور ساخت عمارتی با زیر بنای۶۸۲ متر مربع به سبک چهل ستون را می‌دهد؛ عمارتی که محقق سبزواری و همسرش سرو قد خانم (یکی از دختران اشراف دربار صفوی) در آن ساکن می‌شوند. دیوان‌خانه (عمارت اصلی) این بنا، مرکز قضا و حکومت شرعی آن دوره مملکت و به‌خصوص پایتخت بود.

خانه تاریخی شیخ الاسلام از نوع خانه‌های دو ایوانی است که در ضلع شمالی آن می‌توان معماری دوره صفوی را تماشا کرد؛ البته باید بدانید که تزیینات بسیاری نیز در دوره قاجار به این خانه اضافه شده‌اند.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان. عکاس: صادق بصیرت

یک حوض نسبتا کوچک و دو باغچه به‌شکل هشت‌ضلعی در دو سوی آن در حیاطی بزرگ، شاه‌نشین (به‌صورت پنج دری یا ارسی)، راهروهای کناری، اتاق‌های سه دری، پشت بام و یک اتاق گوشواره جالب با سقف گنبدی و تزیینات نقش‌برجسته گچی برخی از بخش‌های خانه تاریخی شیخ الاسلام هستند. ایوان بزرگ و بلند این بنا با کاربندی‌های نفیس تزیینی از دوره صفوی، انواع تزیینات گره‌چینی در درب و پنجره‌ها، گچ‌بری و نقاشی‌های زیبای دوره معماری قاجاری در ضلع‌های طرفین و آینه‌کاری سقف، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. در حال حاضر بخشی از این خانه تاریخی عرصه عمومی و بخشی دیگر، عرصه خصوصی و در اختیار بازماندگان شیخ الاسلام است. در قسمت خصوصی خانه تنها بخش کوچکی از معماری صفوی حفظ شده و بقیه ساختمان دارای معماری دوره پهلوی دوم است.

خانه تاریخی شیخ الاسلام پس از سال‌ها مرمت و بازسازی (حدود ۱۴ سال) توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در سال ۱۳۸۹ تبدیل به موزه نساجی یا «خانه نساجی اصفهان» شد و کارگاه‌های هنرهای سنتی (زری‌بافی، سفال‌گری و گره‌چینی) در این خانه تاریخی برگزار می‌شد. این خانه مجددا مورد مرمت قرار گرفته است و پس از آن، بخشی از خانه تاریخی شیخ الاسلام به کارگاه تولید زنده زری‌بافی اختصاص خواهد یافت و بخشی از آن به کافه رستوران و موزه صنایع دستی تبدیل خواهد شد.

خانه تاریخی شیخ‌الاسلام که در شهریورماه سال ۱۳۵۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید، طبق رسم دیرینه روضه‌خوانی، در دهه اول محرم درهای خود را از ساعت ۱۸ تا ۱۹:۳۰ به روی عزاداران حسینی باز می‌کند.

• آدرس: اصفهان، میدان امام علی (ع)، خیابان هاتف، کوچه یخچال، کوچه هارونیه
• قدمت: دوره قاجار
• امکان بازدید ندارد

منبع عکس: touristgah.com. عکاس: نامشخص

خانه سرهنگ وثیق انصاری، بنایی سه طبقه با قدمتی از دوره قاجار است که در آذرماه ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۲۵۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. ورودی این خانه تاریخی در ضلع جنوب غربی آن قرار دارد؛ جایی که در گذشته یک هشتی و پس از هشتی، دالانی مخالف با جهت ورودی قرار داشت تا افراد غریبه نتوانند به‌صورت مستقیم به داخل فضاهای اندرونی خانه دید مستقیم داشته باشند. پس از عبور از دالان به حیاط زیبای خانه انصاری خواهید رسید.

خانه وثیق انصاری از یک تالار با دو گوشواره در دو طرف آن تشکیل شده است. سقف و دیوارهای مزین به مقرنس و طلاکاری، تالار صلیب شکل (شاه‌نشین) با ارسی‌های ظریف و کاغذدیواری در نمای شاه‌نشین از جمله جذابیت‌های این بنای تاریخی اصفهان هستند. مرتفع‌ترین بخش خانه، فضای پیرامونی حوضخانه ضلع شمال شرقی است که به سه طبقه می‌رسد و پنجره‌های طبقه آخر آن با خلق رقص نور، تصویر زیبای این خانه را تکمیل می‌کنند.

• آدرس: اصفهان، محله شهشهان، خیابان عبدالرزاق، کوچه شیخ بهایی، کوچه جعفریان، پلاک ۳۲
• قدمت: دوره قاجار
• امکان بازدید ندارد

منبع عکس: touristgah.com. عکاس: نامشخص

خانه شهشهانی از خانه های تاریخی شهر اصفهان است که بر اساس کتیبه موجود در ضلع شمالی اتاق میانی، سال ساخت آن، ۱۲۷۶ قمری تخمین زده می‌شود. اطلاعات دقیقی درباره زمان و سازنده این بنا در دست نیست؛ با این حال گفته می‌شود که خانه شهشهانی توسط داروغه اصفهان (میرزا حسین آقانقلی) ساخته شده است. محله شهشهان در دوره قاجار به‌دلیل نزدیکی به نقاط مهم شهر، محل سکونت بزرگان و دولت مردان بود و از مناطق اشرافی اصفهان به شمار می‌آمد.

خانه شهشهانی با ۳۰۰ متر مربع مساحت، دارای دو ورودی غربی و شرقی است و اتاق‌های مختلف آن دور حیاط قرار دارند. حیاط خانه دارای یک حوض و دو باغچه کوچک است و اتاق‌های آن (در ضلع شمالی بنا) شامل اتاق آینه‌کاری شده، اتاق طلاکاری شده و پنج دری می‌شوند. اتاق شاه‌نشین در ضلع شرقی خانه قرار گرفته است. زیرزمین، قهوه‌خانه، چاه آب، آب‌انبار و مطبخ (در ضلع غربی)، گوشواره‌ها، ایوان، بالاخانه (انبار چوب و زغال) و صندوق‌خانه (انبار سلاح‌های سرد و گرم و آذوقه) از دیگر بخش‌های خانه شهشهانی هستند. این بنا در مهرماه ۱۳۸۱ خورشیدی با شماره ۶۵۲۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

• آدرس: استان اصفهان، بخش مرکزی شهرستان خمینی شهر، خمینی شهر، محله لادره فروشان، بلوار توحید، کوچه نقدی
• تلفن: ۳۳۶۷۵۶۱۵ ۰۳۱
• قدمت: دوره قاجار
• ساعت بازدید: ۸:۰۰ تا ۱۴:۰۰ و از ۱۶:۰۰ تا ۱۷:۳۰
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۳): رایگان

منبع عکس: ویکی پدیا. عکاس: نامشخص

خانه‌ سرتیپ سدهی یکی دیگر از خانه های تاریخی اصفهان است که بر اساس کتیبه سردر ورودی آن، در سال‌های ۱۳۱۶ تا ۱۳۱۵ هجری قمری ساخته شده است. صاحب این خانه، سرتیپ محمد حسن خان امینی سدهی (فرمانده‌ ظل السلطان، پسر ناصرالدین شاه و حاکم وقت اصفهان)، بوده است؛ بنایی که در ۲۵ اسفند سال ۱۳۸۰ به‌عنوان یکی از آثار تاریخی ایران به ثبت ملی رسید. سرتیپ سردهی در دوره انقلاب مشروطیت، سال‌های جنگ جهانی اول و هرج‌ومرج و قحطی و بیماری، امنیت بخش وسیعی از اصفهان را تامین می‌کرد. وی چهار فرزند داشت که هر یک دارای خانه‌های تاریخی جداگانه در هم‌جوار دیوان‌خانه بودند.

خانه سرتیپ سدهی از بخش‌های مختلفی چون چند خانه، دیوان‌خانه، اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری، چایخانه، حسینیه، حوضخانه (مزین به نقاشی‌های فرنگی از جمله موتیف‌های اسلیمی، پل و پرندگان)، حمام، نارنجستان، برج مراقبت و میدان اسب‌دوانی تشکیل شده است و از مصالح به کار رفته در آن می‌توان به خشت و آجر اشاره کرد. سردر پوشیده از گچ و رسمی‌بندی، تزییناتی چون منبت‌کاری، گچ‌بری، آینه‌کاری و پنجره‌های گره‌چینی در قسمت‌های مختلف، خانه سرتیپ سدهی را تبدیل به بنایی ارزشمند و محبوب در میان گردشگران کرده‌اند. عکاسی از این خانه نیاز به مجوز دارد.

• آدرس: اصفهان، خیابان هاتف، خیابان مشیر، ابتدای کوی هارونیه
• صفحه اینستاگرام:moshirolmolk@
• تلفن: ۳۲۲۲۳۲۳۰ ۰۳۱
• قدمت: دوره صفوی
• کاربری: موزه، کافه، نگارخانه، گالری، سالن کنفرانس
• ساعت بازدید: ۸:۰۰ تا ۱۸:۰۰
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۳): ۵۰,۰۰۰ تومان

منبع عکس: akharinkhabar.ir. عکاس: علی علیرضایی

در سراسر خانه‌ مشیرالملک، تزیینات زیبا و متنوعی مانند نقاشی، گره‌چینی چوبی و نمای رنگین شیشه‌های ارسی، گچ‌بری و آینه‌کاری به چشم می‌خورند و در حیاط آن نیز یک حوض بزرگ صلیبی شکل و زیبا وجود دارد که زیبایی این بنا را دوچندان کرده است. خانه‌ مشیرالملک تاریخ پر فراز و نشیبی را تا به امروز تجربه کرده و از گذشته تا به امروز صاحبان بسیاری داشته است.

منابع عکس‌ها: locations.kadro.co، reiseniran.de عکاسان: مهدی شاهدلی، نامشخص

مهم‌ترین بخش خانه‌ مشیرالملک، این کاخ مجلل و باشکوه، تالار و شاه‌نشین آن است که بزرگ‌ترین و تاریخی‌ترین ارسی موجود در ایران (ارسی ۹ لنگه) را دارد و اتاق‌های سه‌ دری در طرفین آن دیده می‌شوند. این خانه تاریخی با لقب عمارت چرمی نیز شناخته می‌شود؛ زیرا نام یکی از مالکان آن، حاج حسن چرمی (یکی از تجار شهر اصفهان) بوده است.

خانه مشیرالملک انصاری اصفهان در تاریخ ۱۹ بهمن ۱۳۸۸ با شماره ۲۹۷۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. سر در بزرگ خانه‌ مشیرالملک به‌شکل یک قوس نیم‌دایره است و در گوشه شمال غربی بنا قرار دارد. سیستم ورودی خانه از هشتی و دالان‌هایی تشکیل می‌شود که هر یک افراد را به بخشی از خانه مانند فضای گوشه حیاط، اسطبل در شمال خانه یا سرایداری هدایت می‌کنند.

بخشی از خانه‌ مشیرالملک در حال حاضر (سال ۱۴۰۳) به‌عنوان موزه فعال است؛ موزه‌ای ارزشمند که در جهت حفظ و عرضه کلکسیون‌های اسلامی جهان، تلاش می‌کند. به‌علاوه، در کتابخانه این خانه بیش از ۱۸ هزار جلد کتاب موجود است. حوض‌خانه خانه مشیرالملک نیز امروزه به‌عنوان نگارخانه هنرمندان اسلامی ایرانی استفاده می‌شود و یک اتاق کنفرانس برای علوم دینی در جبهه شرقی بنا وجود دارد. در خانه مشیرالملک، یک شربت‌سرا و کافه نیز فعالیت می‌کنند که می‌توانید اصیل‌ترین و خوشمزه‌ترین دسرها و نوشیدنی‌های ایرانی مانند باقلوا، چای خوش‌عطر و انواع شربت‌های مخصوص را در آن نوش جان کنید.

• آدرس: اصفهان، محله جلفا، کوچه تبریزی‌ها، دانشکده حفاظت و مرمت اصفهان
• قدمت: دوره صفوی
• کاربری: دانشكده حفاظت و مرمت دانشگاه هنر اصفهان
• امکان بازدید پس از هماهنگی با حراست دانشگاه اصفهان و صدور مجوز

منبع عکس: visitiran.ir. عکاس: نامشخص

خانه تاریخی سوکیاس یکی از جذاب‌ترین و دیدنی‌ترین خانه‌های تاریخی در محله جلفای اصفهان است که با تلفیقی از معماری اسلامی و مسیحی هر بازدیدکننده‌ای را شگفت‌زده خواهد کرد. نام این عمارت از سوکیاسیان، آخرین مالک آن، گرفته شده است. خانه تاریخی سوکیاس در دوره پهلوی متروکه شد؛ اما در سال ۱۳۵۲ فرح پهلوی آن را خرید و در اختیار دانشگاه فارابی قرار داد.

خانه سوکیاس در واقع مجموعه‌ای از دو خانه‌ است که با شماره یک و دو شناخته می‌شوند. خانه سوکیاس شماره یک، در میان دو خانه سوکیاس دو و خانه داوید قرار دارد و قدمت آن به دوره صفویه بازمی‌گردد؛ عمارتی دو طبقه با مساحتی در حدود ۳,۱۰۰ متر مربع که در دو بخش شمالی و جنوبی واقع شده است.

خانه سوکیاس در کنار خانه سوکیاس دو و در محله تبریزی‌های اصفهان قرار دارد. این اثر در شهریور ۱۳۵۳ با شماره ثبت ۹۹۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. دانشگاه هنر اصفهان، در سال ۱۳۷۶ این خانه را خریداری و مرمت کرد. یک سال پس از بازسازی، بخش جنوبی خانه جهت آموزش فضای آموزشی برای گروه مرمت مورد استفاده قرار گرفت. در حال حاضر، ضلع شمالی خانه به آزمایشگاه‌های تخصصی گروه مرمت (شیمی و متالوژی) تعلق دارد و در ضلع جنوبی آن، کارگاه‌های تخصصی مرمت مانند مرمت نقاشی، مرمت سفال، مرمت پارچه، مرمت عاج و استخوان، مرمت کاغذ و مرمت شیشه به چشم می‌خورند. از جمله فضاهای آموزشی این بنا می‌توان به بخش‌های آتلیه ترسیم فنی و آزمایشگاه مواد مصالح و همچنین کارگاه‌های مرمت کاغذ، چرم، پارچه، نقاشی و فلز اشاره کرد.

منبع عکس‌ها: visitiran.ir. عکاسان: نامشخص

ورودی اصلی خانه سوکیاس با سردری زیبا و مزین به مقرنس‌کاری‌های ساده و چشم‌نواز از همان ابتدا شکوه این بنا را به رخ بیننده می‌کشد. معماری این خانه بسیار خاص است و در آن تزییناتی چون نقاشی‌های فرنگی و طلاکاری به چشم می‌خورند. در تالار مرکزی خانه سوکویاس، یک حوض سنگی هشت‌گوش وجود دارد که اطراف آن با رواق‌های دو طبقه و مزین به هنرمندی استادکاران اصفهانی و طرح‌های نقاشی مینیاتوری عصر صفوی، به سبک رضا عباسی پر شده است‌. به گفته آبراهام کورگیان، نقاش معروف ارمنی، خانه سوکیاس در سال ۱۶۵۵ (دوره حکومت شاه عباس صفوی) توسط مترجم سفیر انگستان بنا شده است و نقاشی‌های روی ایوان آن، متعلق به ملکه الیزابت هستند.

ایوان شمالی خانه سوکیاس با زیبایی نفسگیرش توسط سه پنجره ارسی از تالار وسط عمارت جدا شده است. در دو طرف ایوان نیز تصاویری از مسیحیان و همسرانشان دیده می‌شوند. حاشیه‌های نقاشی ایوان، تزیینات اسلیمی و ختایی دارند و اگر به سقف ایوان نگاه کنید، در زیبایی قاب‌بندی‌های چوبی و تخته‌کوبی‌های شطرنجی آن غرق خواهید شد. سقف تالار عمارت نیز با یک ترنج زیبا تزیین شده است و قسمت پایین آن با وجود رسم‌بندی و تقسیمات هندسی جلوه خاصی دارد.

• آدرس: استان اصفهان، بخش مرکزی شهرستان اصفهان، شهر خوراسگان، بزرگراه جی، خیابان اباذر، کوچه عطائی
• قدمت: دوره صفوی
• امکان بازدید ندارد

منبع عکس: touristgah.com. عکاس: نامشخص

این عمارت در گذشته از چند باب خانه (حدود ۲۰ خانه)، یک باغ و بخش‌های دیگری همچون انبار، کارگاه قالی‌بافی، حویج خانه (محل نگهداری حبوبات)، اسطبل و گاورو تشکیل می‌شد.

در حال حاضر (سال ۱۴۰۳) تنها ۹ خانه از مجموعه خان خوراسگان سالم باقی مانده‌اند که صاحب شخصی دارند.

منبع عکس: touristgah.com. عکاس: نامشخص

مجموعه شاه‌نشین و آینه خانه مهم‌ترین بخش‌های عمارت خان هستند که پس از ورود به آن‌ها با تماشای گچ‌بری، نقاشی‌های روغنی و درب‌های نفیس و مقرنس‌کاری شده، متوجه می‌شوید که این بنا به دوره صفویه تعلق دارد؛ البته باید بدانید که هسته اولیه این مجموعه منتسب به اواخر حکومت صفویان است و مجموعه خان خوراسگان به‌مرور زمان تکمیل شده و توسعه یافته است. باقر خان خوراسگانی، صاحب مجموعه عمارت خان بوده است و امروزه نقاشی و پرتره وی بر دیواره‌های خانه دیده می‌شود. عمارت خان شامل فضاهای اندرونی و بیرونی است و ورودی آن یک هشتی با کاربندی ساده دارد.

• آدرس: اصفهان، انتهای خيابان حافظ، كوچه شماره سه
• صفحه اینستاگرام:hamdamo_saltaneh@
• تلفن: ۳۲۲۴۷۷۷۴ ۰۳۱
• قدمت: دوره قاجار
• کاربری: کافه رستوران
• ساعت کاری: ۱۱:۳۰ تا ۲۳:۳۰

منبع عکس: گوگل‌مپ؛ عکاس: Rasaa Media Group

در نزدیکی میدان نقش‌جهان اصفهان خانه‌ای قرار دارد که زمانی محل سکونت همدم السلطنه، دختر امیرکبیر، بود. همدم السلطنه یا همدم الملوک دختر امیرکبیر و خواهرزاده ناصرالدین‌شاه قاجار بود که با ظل السلطان، پسر ناصرالدین‌شاه و حاکم اصفهان، ازدواج کرد.

خانه‌ای که محل سکونت همدم السلطنه بود و امروزه با نام خانه تاریخی همدم السلطنه شناخته می‌شود، در دوره قاجار تاسیس شد و حدود ۱۷۰ سال قدمت دارد. در سال‌های گذشته این خانه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و سپس تبدیل به کافه رستوران شد. حضور کافه رستوران در یک خانه تاریخی، آن‌هم در مرکز تاریخی شهر اصفهان، باعث شده است تا مشتریان بتوانند در محیطی که رنگ و بوی کاملا تاریخی دارد، از خوردن و آشامیدن انواع خوراکی و غذاهای سنتی و ایرانی لذت ببرند.

• آدرس: اصفهان، خیابان چهارباغ پایین، حد فاصل میدان شهدا تا چهار راه تختی ، کوچه پشت بارو (۱۴)، کوچه شهیدبحرینیان، بن‌بست گل داوودی، پلاک ٧٦
• وب‌سایت:kianpour-house.com
• صفحه اینستاگرام:kianpour.house@
• تلفن: ۳۳۳۹۲۴۴۴ ۰۳۱ | ۰۹۱۳۳۰۴۹۱۸۵
• قدمت: اوایل دوره قاجار
• کاربری: بوتیک هتل

منبع عکس: Tripadvisor؛ عکاس: نامشخص

خانه کیانپور اصفهان در محله پشت بارو و بافت تاریخی بیدآباد قرار دارد. این خانه در حال حاضر در مالکیت خصوصی آقای هوشنگ کیانپور است و در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد.

خانه تاریخی کیانپور اصفهان با قریب به ۲۵۰ سال قدمت، یادگار به‌جامانده از دوره قاجار است و نمونه‌ای از خانه‌های با اصالت معماری ایرانی محسوب می‌شود. مساحت خانه حدود ۴۳۶ متر مربع است و از قسمت‌های مختلفی تشکیل می‌شود که تعدادی از این بخش‌ها از جمله ساباط و سردر از بین رفته‌اند. ضلع شمالی خانه شامل شاه‌نشین و اتاق‌های جانبی است که تزیینات شاه‌نشین هر بیننده‌ای را به وجد می‌آورند. ضلع شرقی خانه شامل اتاق تالار زمستان نشین با ارسی چوبی و سبک اسلیمی و اتاق سه دری است. از دیگر بخش‌های خانه می‌توان به مطبخ، چاه، اتاق ضیافت‌خانه و... اشاره کرد که هریک تزیینات و ویژگی‌های معماری منحصربه‌فردی دارند.

خانه کیانپور بعد از پشت سر گذاشتن فرایند دقیق مرمت و بازسازی زیر نظر هوشنگ کیانپور (مرمتگر بنا) و مسلم کیانپور (کارشناس ارشد مرمت معماری شهری) در عین حفظ کامل اصالت بنا، تبدیل به بوتیک هتل گردید و از اواخر سال ۱۳۹۳ کار خود را آغاز کرد.

• آدرس: اصفهان، چهارراه تختی، چهارباغ پایین، محله قدیمی پشت بارو، کوچه پردیس (کوچه ۱۱ پیچ)
• قدمت: دوره صفوی
• امکان بازدید عمومی ندارد

منبع عکس: گوگل مپ، عکاس: Zahra A

خانه‌ اخوان حقیقی یکی دیگر از خانه های بسیار قدیمی اصفهان با قدمتی از دوره صفویه است که در یکی از محله‌های قدیمی شهر به نام پشت بارو قرار دارد؛ محله‌ای که در گذشته بسیار آباد و پررونق بوده است. بیشتر عناصر معماری به‌کار رفته در این خانه معماری صفوی را به نمایش می‌گذارند و ویژگی‌های معماری قاجاری به‌ندرت در آن به چشم می‌‌خورند. همان طور که از نام این خانه مشخص است، مالک بنا فردی به نام اخوان حقیقی بوده است. این خانه در سال ۱۳۵۲ توسط دولت وقت خریداری و در اختیار وزارت فرهنگ و هنر آن زمان قرار گرفت و در تاریخ ۲۹ شهریور ۱۳۵۳ با شماره ثبت ۹۹۲ به‌عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسید.

خانه حقیقی از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل می‌شود و یک حیاط نسبتا بزرگ با باغچه و یک حوض دارد که کف آن پس از بازسازی آجرفرش شده است. در قسمت شمالی این خانه می‌توانید اتاق شاه‌نشین را با یک پنجره ارسی بزرگ بسیار زیبا تماشا کنید؛ ارسی بزرگی که با تزییناتی چون نقاشی رسمی‌بندی و مقرنس‌کاری چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند. از دیگر تزیینات بنا می‌توان به طلاکاری و گل و بوته‌های منقش اشاره کرد که شباهت‌های بسیاری به تزیینات دوره کریم‌خان در شیراز دارند. در بخش شرقی خانه حقیقی یک سالن دیگر به چشم می‌خورد که در گذشته مخصوص سکونت افراد خانه بوده است و در آن از مهمانان پذیرایی نمی‌کردند. در بخش غربی نیز اتاق‌ها و در اطراف آن‌ها راهروها قرار گرفته‌اند.

خانه حقیقی در طول سال‌های جنگ بین ایران و عراق متحمل آسیب‌هایی شد؛ به همین دلیل بعدها استادان هنر و معماران آن را مرمت و بازسازی کردند. در حال حاضر پنجره‌های ارسی خانه حقیقی، جذاب‌ترین بخش این بنا و یکی از نمونه‌های نفیس مشبک‌کاری، هنر سنتی ایران، هستند.

• آدرس: اصفهان، خيابان‌ حکیم‌ نظامی، کوچه سنگتراش‌ها، بن‌بست زیتون (پلاک ۱۰)
• صفحه اینستاگرام:keshish_house_hotel@
• تلفن: ۳۶۲۵۵۹۱۸ ۰۳۱ و ۳۶۲۵۱۲۲۲ ۰۳۱
• قدمت: دوره قاجار
• کاربری: بوتیک هتل

منبع عکس: Tripadvisor؛ عکاس: نامشخص

در کوچه‌های تاریخی حوالی خیابان حکیم نظامی اصفهان یکی دیگر از خانه‌ های تاریخی اصفهان را خواهید یافت. خانه کشیش اصفهان که با نام خانه کشیش گاراکین نیز شناخته می‌شود، یک بنای تاریخی متعلق به دوره قاجار است که در کوچه سنگ تراش‌ها قرار دارد و معماران در ساخت آن از سبک معماری دوره صفویه بهره گرفته‌اند.

خانه کشیش اصفهان متعلق به کشیشی ارمنی به نام گاراکین هانانیان بوده است. این کشیش متولد جلفا بود و تحصیلات اولیه خود را در مدارس ارامنه جلفا به پایان رساند و سپس برای ادامه تحصیلات راهی هندوستان شد. او سرانجام پس از مرگ در کنار ناقوس کلیسای وانک اصفهان به خاک سپرده شد.

خانه کشیش هانانیان در اصفهان یک عمارت بزرگ شامل چندین اتاق، شاه‌نشین، هشتی و ایوان است که همگی با تزیینات چشم‌نواز پوشانده شده‌اند. ایوان خانه کشیش که بیش از هر بخش دیگری توجه بینندگان را به خود جلب می‌کند، با تزیینات گچ‌بری و آینه‌کاری زیباسازی شده است و سقف آن روی چهار ستون چوبی زیبا قرار گرفته است.

خانه کشیش در سال ۱۳۸۴ توسط همایون افهام خریداری و با کمک کارشناسان مرمت آثار هنری بازسازی شد. امروزه این خانه تاریخی به‌عنوان یکی از بوتیک هتل‌های زیبای اصفهان به کار خود ادامه می‌دهد.

• آدرس: اصفهان، خیابان ابن سینا، پشت مسجد جامع اصفهان، کوچه شهیدان جهدی
• قدمت: دوره قاجار
• کاربری: کارگاه صنایع دستی و موزه
• هزینه بازدید (سال ۱۴۰۳): رایگان

منبع عکس: گوگل‌مپ؛ عکاس: حمیدرضا بانی

خانه جواهری در یکی از تاریخی‌ترین محله‌های شهر اصفهان قرار دارد. این خانه که نام صاحب خود یعنی آقای جواهری را به خود گرفته است، در حال حاضر به‌عنوان محلی برای تولید و عرضه صنایع دستی فعالیت دارد. قدمت خانه تاریخی جواهری به دوره قاجار بازمی‌گردد؛ اما تاریخ دقیق ساخت آن مشخص نیست.

پلان خانه جواهری مربعی شکل است و بخش‌های مختلف خانه چهار ضلع این پلان مربع شکل را در بر گرفته‌اند. در بخش‌های مختلف این خانه می‌توان تالار، اتاق‌ها، حوض‌خانه، حوض، ایوان‌های طبقه دوم و... را مشاهده کرد. این خانه قدیمی در سال ۱۳۸۴ از مالک اصلی خریداری و پس از مرمت و بازسازی به فهرست آثار ملی ایران اضافه شد.

خانه جواهری پس از مرمت و ثبت ملی به‌ کارگاه صنایع دستی اصفهان تغییر کاربری داد و به پاتوقی برای هنرمندان و هنر دوستان تبدیل شد. در این سال‌ها ده‌ها غرفه هنر و صنایع دستی اصفهان در این مکان فعالیت کرده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به جواهرسازی، سفالگری، منبت‌کاری، میناکاری، ملیله‌کاری، تذهیب، طراحی سنتی، ‌نقاشی روی چرم و کلیدسازی اشاره کرد.

• آدرس: اصفهان، محله سینی پایینی، خیابان عبدالرزاق
• قدمت: دوره قاجار
• امکان بازدید ندارد

منبع عکس: touristgah.com. عکاس: نامشخص

خانه جناب حدود ۲۰۰ سال قبل توسط محمدحسین میرزا (پدر سلطنت خانم از بانوان مهم دربار قاجار) در شهر اصفهان ساخته شد. جالب است بدانید در زمان احداث این بنا یکی از کوچه‌های آن محله به نام میر سید علی جناب، همسر سلطنت خانم، بود. این خانه در گذشته به‌صورت مجموعه‌ای متشکل از چند باب ساختمان مسکونی و چندین حیاط متصل به‌هم بود؛ اما متاسفانه در حال حاضر آن خانه‌های تاریخی تخریب شده و جای خود را به ساختمان‌های بازسازی شده، چند طبقه و مدرن داده‌اند.

مالک خانه جناب، میر سید علی جناب، نوه سلطنت خانم، است؛ وی تا سال ۱۳۹۴ در یکی از همین خانه‌های قدیمی زندگی می‌کرد. بخشی از این خانه مانند ارسی و پادری محفوظ مانده؛ در حالی که دیگر بخش‌های عمارت بازسازی شده‌اند.

• آدرس: اصفهان، خیابان عبدالرزاق، محله پشت بارو، بن‌بست زرگر
• قدمت: دوره قاجار
• امکان بازدید عمومی ندارد

تمام نماهای خانه تاریخی اعلم مزین به گچ‌بری است و در ایوان‌های شمالی و جنوبی بنا، ستون‌های سنگی به چشم می‌خورند که همه با هنر حجاری تزیین شده‌اند. سایر بخش‌های خانه (سقف و دیوارها) نیز تزیینات آینه‌کاری، طلاکاری، گچ‌بری و نقاشی دارند. حیاط بزرگ خانه دکتر اعلم در چهار جبهه توسط بنا احاطه شده است. جبهه شمالی مرتفع‌تر و بارزتر از سایر قسمت‌های خانه است و شامل تالار شاه‌نشین در میانه و دو اتاق سه دری در طرفین می‌شود. سراسر این ضلع حیاط توسط یک ایوان ستون‌دار، پوشانده شده است؛ ایوانی که نمای آن در مقابل تالار میانه این جبهه، ارتفاع بیشتری دارد و قوس نیم‌دایره‌ای بر فراز آن جلوه‌ای خاص به این قسمت از خانه بخشیده است.

در وسط حیاط خانه دکتر اعلم یک حوض طویل قرار دارد و در دو طرف حوض، دو باغچه دیده می‌شوند که طراوت خاصی به این خانه تاریخی داده‌اند. تالار جبهه شمالی خانه اعلم به‌وسیله ارسی هفت دهنه مرتفع و وسیعی به ایوان مقابل خود گشوده می‌شود و توسط درب‌های منبت‌کاری شده با دو کفش‌کن با طرفین خود ارتباط دارد. اتاق‌های سه دری این جبهه، مانند تالار ارتفاعی معادل دو طبقه دارند و با سه در به ایوان مقابل خود باز می‌شوند؛ این اتاق‌ها همچنین در ارتفاع بالاتر دارای پنجره‌هایی به بیرون هستند. یک زیرزمین نیز در جبهه شمالی وجود دارد که با وجود یک حوض مرمری در میانه خود و نورگیرهایی چوبی، فضایی مطلوب و خنک برای استراحت ساکنان در روزهای گرم سال بوده است.

جبهه جنوبی خانه اعلم با یک ایوان ستون‌دار در مقابل یک تالار هفت دری با تزیینات خورشیدی‌ها و روزنه‌های چوبی گره‌سازی با شیشه‌های رنگارنگ در بالای خود (با کاربری سفره‌خانه) و جبهه های شرقی و غربی، مطبخ، درشکه خانه و اتاق‌های مخصوص خدمه و نگهبانان دیگر بخش‌های خانه اعلم را تشکیل می‌دهند.

خانه بخردی، منبع عکس: گوگل‌مپ. عکاس: الهه پیمانی

اگر از خانه های تاریخی اصفهان دیدن کرده‌اید، تجربه‌های و نظرات خود را با ما و دیگر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

منبع عکس کاور: aoapedia.ir. عکاس: نامشخص (خانه بخردی)