مناطق آزاد ایران | لیست مناطق آزاد تجاری ایران + تاریخچه شکل گیری

مناطق آزاد ایران با توجه به نوع فعالیت به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هرکدام عملکرد مربوط به خود را دارند. از جمله مناطق آزاد می‌توان به منطقه آزاد تجاری، منطقه آزاد صنعتی، منطقه آزاد تجاری- صنعتی، منطقه آزاد گمركی، منطقه آزاد گردشگری، منطقه آزاد شركت‌ها، منطقه پردازش صادرات، منطقه ممتاز صادراتی و منطقه ویژه اقتصادی اشاره کرد.

طبق قانون به‌منظور سرعت در انجام امور زیربنایی، ایجاد شغل، تنظیم بازار کالا، ایجاد ارتباطات اقتصادی با کشورهای همسایه، بالا بردن ضریب امنیت اقتصادی کشور و منطقه، افزایش میزان تولید و صادرات کشور، ارائه بهتر خدمات عمومی و در یک کلمه عمران و آبادانی کشور، به دولت اجازه داده شده است که مناطق آزادی تجاری - صنعتی را راه‌اندازی کند.

در ایران هفت منطقه آزاد تجاری- صنعتی کیش، قشم، چابهار، انزلی، ارس، اروند و ماکو فعالیت می‌کنند که در این مقاله از کجارو شما را بیشتر با آن‌ها آشنا می‌کنیم.

منبع عکس: epe.ir

جزیره کیش با مساحتی حدود ۹۱ کیلومتر مربع، دومین جزیره بزرگ خلیج فارس بعد از جزیره قشم است. این جزیره بخشی از استان هرمزگان محسوب می‌شود که فاصله کوتاهی با بندرعباس و امارات متحده عربی دارد. جزیره کیش به‌دلیل موقعیت قرارگیری، طبیعت زیبا، آب و هوای دلپذیر و امکانات خدماتی و تفریحی که دارد از مهم‌ترین مناطق گردشگری ایران شناخته می‌شود.

درمجموع می‌توان گفت اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی کیش، توسعه صنعت گردشگری، امور بانکداری، خدمات فرهنگی و رفاهی، توسعه صنایع پیشرفته، خدمات پزشکی برون‌مرزی، صنایع الکترونیکی، خدمات پشتیبان نفت و همچنین قابلیت ایجاد بورس‌های مالی صنایع نفت و گاز و تبدیل شدن به مرکزی در زمینه نمایشگاه‌ها و همایش‌های داخلی و بین‌المللی است.

منبع عکس: eghtesaad24.ir

مزایای منطقه آزاد کیش به شرح زیر است:

• جاهای دیدنی کیش مانند امکانات تفریحی- رفاهی و برخورداری از طبیعتی زیبا و سواحل آرام
• برخورداری از امتیاز جغرافیایی و آب و هوای نسبتا مناسب در منطقه خلیج فارس
• دسترسی به آب‌راه‌های آزاد جهانی
• دسترسی به نیروی کار از ملیت‌های مختلف بدون نیاز به اخذ ویزا
• موقعیت ویژه و نزدیکی به مناطق نفت‌خیز عسلویه
• امکان خرده فروشی کالا برای اتباع ایرانی و خارجی
• برخورداری از منبع انرژی گاز به‌صورت مستقل از سرزمین اصلی
• برخورداری از ایرلاین مستقل و خطوط کشتیرانی با امکان حمل خودرو
• سطح بالای امنیت و آرامش اجتماعی و پایین بودن سطح ناهنجاری اجتماعی
• وجود امکانات حمل و نقل درون‌شهری
• کنترل تقریبی آلاینده‌های زیست محیطی
• وجود بندرگاه
• دسترسی و نزدیکی به بنادر و شهرهای بین‌المللی منطقه مانند دبی، شارجه، منامه و دوحه

مننبع عکس: qfanews.ir

جزیره قشم با مساحتی بالغ بر ۱۴۰۰ کیلومتر مربع به‌عنوان بزرگترین جزیره خلیج فارس شناخته می‌شود و فاصله کوتاه ۳۷ کیلومتری تا بندرعباس دارد. این جزیره در شمال تنگه هرمز واقع شده است و به‌دلیل قرار گرفتن در مسیر راه‌های دریایی خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند از موقعیت مکانی ویژه‌ای بهره می‌برد. جزیره قشم شاهد ارتباط تمامی خطوط کشتیرانی کشورهای پیرامون خلیج فارس و بخش وسیعی از خطوط هوایی شرق و غرب است و نقش بسزایی در تجارت و بازرگانی دارد.

در سال ۱۳۶۹ منطقه آزاد تجاری- صنعتی قشم در محدوده‌ای به مساحت ۳۰۰ کیلومتر مربع، به‌منظور برقراری عدالت اجتماعی و توازن امکانات و خدمات در کشور و ارتقای شاخص‌های توسعه هرمزگان، با دستور مجلس فعالیت خود را آغاز کرد. اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی قشم، توسعه و گسترش صنعت ترانزیت و حمل و نقل، گسترش تجارت و خدمات تجاری، صنایع انرژی‌بر، صنایع بیوتکنولوژیک و منابع دریایی، صنایع گردشگری، شیلات و صید صنعتی، خدمات پشتیبان نفت و ایجاد پارک‌های ملی انرژی است.

منبع عکس: ilna.news

مزایای منطقه آزاد قشم به شرح زیر است:

• دسترسی به آبراه‌های بین‌المللی و و قرار گرفتن در مسیر كشتیرانی بین‌المللی
• دسترسی به بازار ایران و بازارهای خاورمیانه، قفقاز و آسیای مرکزی
• سواحل عمیق و مناسب برای احداث اسکله‌های بارگیری کشتی‌های با ظرفیت بالا
• قرارگیری در مرکز بازار انرژی جهان و برخورداری از ذخایر عظیم نفت و گاز
• سهولت رفت و آمد، به‌دلیل فاصله نزدیک تا بندرعباس از طريق خطوط راه‌آهن و فرودگاه بین‌المللی آن
• جاهای دیدنی قشم و ظرفیت‌های بالای سیاحتی، تفریحی و گردشگری مانند جنگل‌ های دریایی حرا و سواحل جنوبی
• برخورداری از ۲۶۰ کیلومتر ساحل و زمین فراوان برای گسترش فعالیت‌های صنعتی و تجاری به‌عنوان بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس
• ظرفیت بالا در زمینه پرورش آبزیان دریایی
• ثبات سیاسی و اجتماعی و سابقه فعالیت بازرگانی
• وجود نیروی کار ماهر و غیرماهر و قوانین ساده برای استخدام

منبع عکس: cfzo.ir

چابهار در جنوب شرقی ایران و در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد و اولین بندر ایران است که به آب‌های دریای عمان راه دارد. چابهار به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و داشتن دو بندر مهم شهید بهشتی و شهید کلانتری، به‌عنوان دالان ترانزیتی شمال- جنوب و شرق -غرب شناخته می‌شود. همچنین داشتن طبیعت بکر و زیبا، این شهر را به یکی از مقاصد گردشگری تبدیل کرده است.

منبع عکس: cfzo.ir

مزایای منطقه آزاد چابهار به شرح زیر است:

• موقعیت جغرافیایی مناسب به جهت قرار گرفتن در کنار آب‌های آزاد و اتصال به خشكی
• آسان‌ترین مسیر دسترسی به بازارهای آسیای میانه و افغانستان
• پل ارتباطی کشورهای آسیای میانه و جنوب شرق آسیا برای ورود به بازارهای جهانی
• قرار گرفتن در مسیر تجاری بین خاورمیانه و آفریقا
• گشایش اعتبار مستقیم از طریق بانک‌های منطقه
• پایین بودن قیمت سوخت‌‌های فسیلی و دسترسی آسان به آن
• نزدیکی به مراکز بین‌المللی ساخت و تعمیر کشتی
• گشایش اعتبار مستقیم از طریق بانک‌های منطقه
• عمق زياد آب‌های ساحلی و برخورداری از دو اسکله با قابلیت پهلوگیری کشتی‌های با ظرفیت بالا
• قرار گرفتن در مسیر جنوبی‌ترین دالان ارتباطی شرق- غرب دنیا
• قابلیت نگهداری کالاها در انبارهای موجود
• تخفیف ویژه برای واردکنندگان کالا از طریق گمرک چابهار به داخل کشور به استناد مصوبه هیئت وزیران
• بهره‌مندی از نیروی کار ارزان و تخصصی

منبع عکس: freena.ir

شهر انزلی مهم‌ترین بندر شمال ایران است که در حاشیه جنوب غربی دریای خزر و در استان گیلان قرار دارد. این شهر به سبب داشتن آب و هوای معتدل و طبیعت بی‌نظیری که دارد به یکی از مناطق گردشگری تبدیل شده است. موقیت قرارگیری بندر انزلی باعث شده تا نقش قابل‌توجهی در انتقال و ترانزیت کالا میان کشورهای آسیای شرقی و اروپا داشته باشد.

منبع عکس: tasnimnews.com

مزایای منطقه آزاد انزلی به شرح زیر است:

• قرارگیری در دالان بین‌المللی شمال- جنوب که از طریق ایران و روسیه، کشورهای حاشیه خلیج فارس و آسیای شرقی را به اروپا ارتباط می‌دهد.
• همسایگی با بنادر آستراخان و لاگان روسیه، کرسنودسک ترکمنستان، اکتائو قزاقستان و باکو آذربایجان
• دسترسی آسان به بازار مصرفی سرزمین اصلی
• نزدیکی به بزرگ‌ترین ذخایر نفت و گاز دریای خزر
• دسترسی آسان به بازار مصرفی اتحادیه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS)
• برخورداری از زیرساخت حمل و نقل دریایی، هوایی، جاده‌ای و ریلی
• دسترسی آسان به بازارهای کشورهای حاشیه خلیج فارس و آسیای شرقی و کشورهای منطقه CIS و اروپایی
• سرعت قابل‌ توجه در صدور مجوزها و ثبت شرکت
• واگذاری غرفه در فضای نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا در منطقه به فعالان اقتصادی این منطقه
• پرداخت هزینه‌های تبلیغاتی برای تولیدکنندگان غرفه‌های تجارت منطقه
• برخورداری از آب و هوای مطبوع و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی انزلی و پتانسیل بالا در زمینه گردشگری

منبع عکس: visitiran.ir

از مناطق مهم برای تجارت و ترانزیت جهانی، منطقه ارس را می‌توان نام برد که از گذشته تاکنون مورد توجه بسیاری از تاجران قاره آسیا و اروپا بوده است. همچنین ظرفیت‌های منحصربه‌فرد طبیعی و جغرافیایی، چشمه‌های آب معدنی و جذابیت‌های تاریخی و فرهنگی آن را به یک جاذبه گردشگری تبدیل کرده است.

در سال ۱۳۸۴ منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس به مرکزیت شهرستان جلفا، در مساحتی بالغ بر ۹۷ کیلومتر مربع، با تصویب مجلس شورای اسلامی فعالیت خود را آغاز کرد. مساحت این منطقه در سال ۱۳۸۷ به ۵۱۰ کیلومتر مربع افزایش یافت. از اهداف اصلی منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس، گسترش تجارت و خدمات تجاری، توسعه صنعت حمل و نقل، کشاورزی و دامپروی، صنایع پاک و تسهیلات درمانی و فوق درمانی و فعالیت‌های گردشگری را می‌توان مطرح کرد.

منبع عکس: borna.news

مزایای منطقه آزاد ارس به شرح زیر است:

• موقعیت جغرافیایی مناسب و قرار گرفتن در مرز مشترک با سه کشور
• نزدیک بودن از لحاظ تاریخی و مبادلات فرهنگی با کشورهای همجوار
• نزدیکی به تبریز به‌عنوان یکی از قطب‌های صنعتی کشور
• تنوع محیط‌های طبیعی و بکر بودن آن‌ها
• برخورداری از سواحل رود ارس
• دسترسی به منابع معدنی سنگ‌های ساختمانی در شهرهای همجوار و کشورهای همسایه
• دسترسی به منابع انرژی و قرار داشتن در مسیر ترانزیت انرژی
• وجود نهادهای تحقیقاتی و دانشگاهی
• بهره‌گیری از امکانات زیرساختی، شریان‌های ارتباطی جاده‌ای، ریلی، هوایی
• بهره‌گیری از زیرساخت‌های مخابراتی
• دسترسی به نیروی كار فراوان و مستعد
• وجود مزایای قانونی به‌واسطه تاسیس منطقه آزاد

منبع عکس: mojnews.com

استان خوزستان به‌دلیل داشتن مرز زمینی و آبی با کشورهای همسایه ایران، خط ساحلی گسترده، داشتن منابع وسیع نفت، داشتن رودهای خروشان و دشت‌های کشاورزی و همچنین مزایای ترانزیتی ویژه از جمله حمل و نقل ترکیبی، اسکله‌های مجهز و زیرساخت انبارداری و گمرکی ظرفیت‌های زیادی در زمینه‌های گردشگری، صنعت، کشاورزی و تجارت دارد.

منبع عکس: ntaryan.com

مزایای منطقه آزاد اروند به شرح زیر است:

• وجود صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی پیشرفته و صنایع سنگین فولاد در منطقه
• وجود صنایع دریایی با قابلیت ساخت سکوهای سنگین در بندر خرمشهر
• دسترسی آسان به بازارهای مصرفی کشورهای همسایه مانند عراق و کشورهای حوزه خلیج فارس
• برخورداری از مزيت حمل‌ و نقل ترکیبی با وجود امکانات مطلوب حمل و نقل جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی
• امکانات ترانزیت کالا میان کشورهای حاشیه خلیج فارس، کشورهای حوزه قفقاز و آسیای میانه
• دسترسی به رود کارون به‌عنوان تنها رود قابل کشتی‌رانی ایران
• اسکله‌های بندری مجهز و مکانیزه
• حاصلخیز بودن خاک حاشیه رودخانه‌های منطقه به‌منظور گسترش تولیدات کشاورزی
• امكان به‌کارگیری نیروی انسانی ماهر و ارزان از ملیت‌های مختلف
• برخورداری از امكانات و تاسیسات زیربنایی صنعتی و شهری
• برخورداری از انرژی‌های مبتنی بر نفت و برق‌آبی در منطقه به‌عنوان پیش نیازهای توسعه صنعتی
• قرار گرفتن در مسیر کریدور ترانزیتی کشور به‌عنوان کریدور شمال- جنوب غربی

منبع عکس: eghtesaad24.ir

شهرستان ماکو به‌دلیل همسایگی باکشورهای ترکیه، عراق و آذربایجان از گذشته یکی از مهم‌ترین مناطق بازرگانی ایران شناخته می‌شد. این شهر تاریخی در شمال غربی کشور واقع شده است و به‌دلیل داشتن زیرساخت‌های توسعه و نزدیکی به تبریز ظرفیت و اهمیت بالایی دارد.

منبع عکس: borna.news

مزایای منطقه آزاد ماکو به شرح زیر است:

• دسترسی آسان به بازار مصرفی کشورهای منطقه CIS
• وجود مرز تجاری بازرگان به‌عنوان بزرگ‌ترین مرز زمینی کشور و دروازه اروپا
• طبیعت بکر و زیبا و ظرفیت‌های گردشگری متعدد
• امکان به‌کارگیری زیرساخت‌های حمل و نقل ترکیبی کشور
• برخورداری از اراضی حاصلخیز کشاورزی و امکان سرمایه‌گذاری در آن‌ها
• امکانات زیربنایی مناسب و قوانین حمایتی
• ترانزیت آسان کالا میان اروپا و آسیا به‌سبب وجود ظرفیت و زیرساخت
• آب و هوای متعادل و دسترسی مناسب به منابع آبی ارزان
• امكان به‌کارگیری نیروی کار متخصص و ارزان

منبع عکس: iribnews.ir

مناطق آزاد محدوده‌های مشخص از یک کشور محسوب می‌شوند که از محدوده قانونی، اداری و فیزیكی تاسیسات گمركی آن کشور خارج هستند و از رعایت برخی مقررات آن کشور معاف شده‌اند. این مناطق معمولا در نزدیکی بنادر قرار دارند و تجارت از آن‌ها به سراسر جهان آزاد است. در این مناطق ورود و خروج کالا، سرمایه و نیروی کار متخصص به آسانی و بدون نیاز به پرداخت مالیات، سود و عوارض گمرکی امکان‌پذیر است. این مناطق با توجه به شرایط مطرح شده و با بهره‌گیری از تسهیلات، حذف تشریفات ارزی، رفع محدودیت‌های صادراتی و... به پیشرفت و توسعه کشور مورد نظر کمک می‌کنند.

این مناطق زیر نظر سازمان مناطق آزاد تجاری- صنعتی و بر اساس قوانین خاص خود فعالیت می‌کنند.

در سال‌های نخستین دهه ۱۳۳۰ مشکلاتی مانند تسهیلات بندری و تاسیسات مورد نیاز برای نگهداری از کالاهای وارد شده به کشور، موجب احساس نیاز برای به وجود آمدن این‌گونه مناطق شد. این موضوع باعث ایجاد یک انبار نگهداری کالا در خرمشهر شد تا اینکه بعد از گذشت ۱۰ سال و در سال ۱۳۴۰، موضوع شکل‌گیری مناطق آزاد دوباره مطرح شد و بستر شکل‌گیری اولین مرکز جهانگردی در جزایر کیش و مینو به وجود آمد. بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸، با توجه به تنها ماده مصوب شورای انقلاب، کیش از پرداخت عوارض گمرکی و حق انحصار و ثبت سفارش در مورد کالاهای وارداتی معاف شد. در برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، سیاست توسعه صادرات مورد توجه قرار گرفت و به همین منظور ایجاد مناطق آزاد به‌عنوان یکی از راه‌های افزایش صادرات غیر نفتی در تبصره ۱۹ برنامه اول توسعه مطرح شد. نداشتن قانون مشخص برای اداره مناطق آزاد از مشکلات این تبصره بود و مناطق آزاد کیش، قشم و چابهار، در سال‌های ۱۳۶۸، ۱۳۶۹ و ۱۳۷۰ بدون داشتن هیچ قانونی فعالیت خود را آغاز کردند.

منبع عکس: mrsabt.com

در این مقاله شما را با مناطق آزاد ایران و محورهای فعالیت‌شان آشنا کردیم. اگر درمورد این مناطق اطلاعاتی در اختیار دارید، آن را در در بخش نظرات با کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

منبع عکس کاور: cabinetoffice.ir