با صنایع دستی کرمانشاه آشنا شوید

جاهای دیدنی کرمانشاه مانند بیستون و طاق بستان، معبد آناهیتا، طاق گرا، گور دخمه اسحاق وند، تکایای بیگلربیگی و معاون الملک، سراب‌های نیلوفر، غار قوری قلعه، غار پراو و ماهیدشت و آبشار پیران در کنار طبیعت سرسبز، غذاهای محلی و صنایع دستی بی‌نظیر هر سال گردشگران بسیاری را به‌سمت خود می‌کشانند و این استان از بهترین مقاصد گردشگری غرب کشور است. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با صنایع دستی کرمانشاه آشنا کنیم.

تولید و ساخت چرم یکی از صنایع دستی محبوب و ارزشمند استان کرمانشاه به‌حساب می‌آید که از دیرباز در این منطقه رایج بوده است. هنرمندان کرمانشاهی برای تولید چرم مرغوب و باکیفیت مراحلی چون آب زدن پوست، آهک زدن و عورام‌کاری، متورم کردن، نمک پاشیدن، مازوکاری، کاشی‌کاری، رنگ ریختن و صیقل‌زنی را انجام می‌دهند. چرم کرمانشاه از بهترین چرم‌های تولیدی در ایران است؛ پس در سفر به کرمانشاه خرید انواع محصولات چرمی مانند کیف و کفش را فراموش نکنید.

عکاس: نامشخص

ساخت کفش، زین اسب و شلاق (قمچی) و لگام اسب همه نشان از اصالت چرم سازی یا سراجی در کرمانشاه دارد. مشک، خیک، کمچان، مچ‌بند و پخشه پران از سراجی قدیم استان هستند که به مرور جای خود را به کیف و کمربند داده‌اند.

منبع عکس: gardeshgari724.com

گیوه بافی یا گیوه کشی در بسیاری از شهرهای ایران رواج دارد؛ اما جالب است بدانید که شهر نودشه (در استان کرمانشاه) در فاصله ۱۶۰ کیلومتری شهر کرمانشاه در سال ۱۳۹۶ به‌عنوان «شهر گیوه» ثبت ملی شد. هنرمندان نودشه‌ای از این منطقه به شهر کرمانشاه می‌آیند و گیوه‌های سنتی و زیبای خود را در بازارها به فروش می‌رسانند. از طرفی دیگر کارگاه‌های بسیاری در خود شهر کرمانشاه به دوخت گیوه‌های باکیفیت و راحت مشغول هستند و محصولات خود را در بازار عرضه می‌کنند. از دیگر مراکز ساخت گیوه در این استان می‌توان به پاوه و هرسین اشاره کرد.

منبع عکس: eneshat.com

گیوه متشکل از دو قسمت کفی و رویی است. کفی گیوه معمولا از لاستیک و چرم تولید می‌شود؛ اما رویه آن از جنس نخ است. گیوه کش‌ها در کرمانشاه تا قبل از پیدایش صنعت‌‌ ‌لاستیک سازی، زیر کلاش‌ها را با پوست گاومیش درست می‌کردند و رویه آن را با نخ یا ابریشم می‌بافتند؛ محصولاتی که مخصوص اعیان و اشراف بودند. پس از پیدایش صنعت لاستیک، گیوه‌هایی برای کارگران و کشاورزان تولید شدند که کفی آن‌ها از جنس لاستیک بودند.

عکاس: نامشخص

دمپایی، گیوه عاج‌دار، پشت بسته، کفشی، جاوی، پاشنه بلند، قیصری، توری، منجوقی، حوله‌ای و ملکی از انواع محصولات گیوه یا کلاش در استان کرمانشاه هستند. «کلاش اورامی» یا «دوم» یکی از انواع دیگر گیوه در استان کرمانشاه است که برای تهیه آن، استادکار، زیر گیوه را با کوبیدن پارچه کهنه و وصل کردن آن به روده خشک حیوانات (تیره) درست می‌کند. این نوع گیوه از لحاظ فرم و طرح با‌ ‌گیوه‌های کرمانشاه و هرسین کاملا متفاوت است.

قالی‌بافی با نقوش بومی و‌ ‌محلی از سال‌ها پیش یکی از صنایع دستی ارزشمند و مطرح روستاهای استان کرمانشاه بوده است. زنان قالی‌باف در مناطق روستایی و عشایری برای مصرف خود قالی می‌بافند؛ قالی‌هایی با پرز بلند و به اصطلاح «پرگوشت» که در بافت آن‌ها از نخ پشم‌های رنگرزی شده با رنگ‌های طبیعی استفاده می‌شود. نقش «بازوبندی» یکی از مهم‌ترین نقشه‌های بومی قالی کرمانشاهی است. کرمانشاهی‌ها برای بافت قالی، دار را به‌صورت عمودی یا ایستاده می‌گذارند و این یکی از تفاوت‌های اصلی این هنر قدیمی به نسبت سایر مناطق کشور در کرمانشاه است.

عکاس: نامشخص

در حال حاضر قالی‌بافی در بیشتر روستاهای سنقر و‌ ‌در اغلب روستاهای صحنه، کنگاور، دینور و بیستون رایج است. قالی‌بافی همچنین در میان‌ ‌عشایر منطقه غربی کرمانشاه به‌خصوص ثلاث باباجانی در کنار دیگر صنایع دستی مانند گلیم بافی دیده می‌شود. واژه «گل» در فرهنگ‌ ‌قالی‌بافی کرمانشاه به‌معنای «نقش» است و به این ترتیب نام‌های «گل اکبرآباد‌» و «گل ترنجی» اشاره به نقشه قالی دارند. دارگل، معینی، سماوری، عبداللهی، اکبر آبادی، کیونانی و‌ ‌حسین آبادی از جمله نقشه‌های شناخته شده در استان کرمانشاه هستند؛ نقشه‌هایی که خود شامل مجموعه‌ای از خرده نقشه‌ها می‌شوند.

گلیم بافی یکی دیگر از صنایع دستی خانگی و محبوب کرمانشاه است که در کارگاه‌های خانگی. خانه های روستایی کرمانشاه و بیشتر در شهر هرسین تولید می‌شود. گلیم هرسین شهرتی جهانی دارد و نمونه‌های آن را می‌توان در بسیاری از موزه‌ها مشاهده کرد. نقوش چشمه نظامی و‌ ‌نقوش ترکیبی درخت و لانه گنجشک، مرغابی، مار، عروسک، قیچی، خطوط افقی، عمودی‌، نقش قرقره راه راه، پنجه گربه، قاچ خربزه، گل مشرفی، گل ترمه و سوزنی از جمله نقوش مشهور گلیم‌های کرمانشاه به‌ویژه هرسین هستند. در زمینه گلیم‌های هرسین نشانه‌های فراوانی از ترکیب تمدن و فرهنگ‌های مختلف نیز دیده می‌شود.

مراتع سرسبز و فراوان در استان کرمانشاه فرصتی برای پرورش دام هستند؛ دام‌هایی که الیاف لازم گلیم را تامین می‌کنند. به همین دلیل گلیم بافی در این استان از قدیم رایج شده است. جوانرود، گیلان غرب و‌ ‌ریجاب از دیگر مناطقی هستند که در آن‌ها گلیم بافی رواج دارد.

منابع عکس‌ها: gardeshgari724.com، نامشخص، sarpoosh.com و eneshat.com

جاجیم بافی از صنایع دستی پرطرفدار در استان کرمانشاه است. این محصول که با پشم بافته می‌شود و بدون پرز است، معمولا به‌عنوان بالاپوش گرم در این استان مورد استفاده قرار می‌گیرد. جاجیم شباهت زیادی به گلیم دارد و بیشتر در میان خانواده‌های عشایری و روستایی رایج است. تفاوت گلیم و جاجیم در طرز بافت آن‌ها است؛ جاجیم را در چهارتخته می‌بافند و سپس آن‌ها را به هم دوخته و وصل می‌کنند. برای پیدا کردن مرغوب‌ترین جاجیم کرمانشاه باید به منطقه اورامانات و ثلاث باباجانی بروید.

منبع عکس: eneshat.com

بسیاری از خانواده‌های روستایی جاجیم را به‌عنوان جهیزیه و هدیه به عروس‌ها یا چشم روشنی به یکدیگر می‌دهند. از جاجیم به‌عنوان روانداز و زیرانداز دورو نیز استفاده می‌شود.

منبع عکس: chtn.ir

روستای داریان از توابع شهرستان پاوه یکی از معروف‌ترین مناطق سبد بافی در استان کرمانشاه است. هنرمندان داریانی برای بافت سبد از شاخه‌های درخت ارغوان استفاده می‌کنند و به همین دلیل به این هنر ارغوان بافی نیز می‌گویند. درخت ارغوان که بیشتر در ناحیه سردسیر و کوهستانی اورامانات می‌روید، دارای ترکه‌های بسیار مقاومی است و سبدهای بافته شده از این درخت از لحاظ مقاومت و زیبایی به نسبت دیگر محصولات متمایز هستند.

منابع عکس‌ها: خبرگزاری فارس. عکاس: بختیار صمدی

«موج» یا «رختخواب پیچ و مفرش» در استان کرمانشاه به پارچه‌های پشمی گفته می‌شود که به‌عنوان پتو، پشتی، رختخواب‌پیچ، بقچه، زیرانداز، فرش، رویه كرسی، سجاده، جانماز و همچنین برای چادرهای عشایر مورد استفاده قرار می‌گیرند. موج بافی از صنایع دستی بی‌نظیر استان کرمانشاه است که در آن هنرمند با پشم گوسفند و با استفاده از دستگاه مخصوص بافندگی، پارچه‌هایی با طرح‌های هندسی در رنگ‌های مختلف تولید می‌کند. جانمازهای کوچک موج بافی در اندازه ۱۱۰ در ۶۰ سانتی‌متر بافته می‌شوند و معمولا ترکیب رنگی آن‌ها سیاه، سفید و قهوه‌ای است؛ برخلاف دیگر محصولات موج بافی که دارای رنگ‌های شاد هستند.

عکاس: نامشخص

متاسفانه هنر موج بافی مانند بسیاری از صنایع دستی دیگر مناطق ایران رونق گذشته را ندارد؛ البته چند کارگاه موج بافی در منطقه اورامانات و جوانرود کرمانشاه فعال هستند و شما می‌توانید برای خرید پارچه‌های زیبا به این مناطق بروید. موج‌های رنگین کمان از مشهورترین محصولات این منطقه هستند. کشکولی، چهار خانه، سیاه و سفید، تخت قرمز، برمالی و‌ ‌شطرنجی از جمله مهم‌ترین طرح‌های موج بافان هستند.

دستگاه موج‌بافی دستگاهی چوبی است که گاهی در روی زمین و گاهی در گودال قرار می‌گیرد. هر دستگاه موج بافی به یک بافنده و یک نفر ماسوره‌پیچ احتیاج دارد. اندازه موج به‌علت متغیر بودن عرض دستگاه‌ها متفاوت است؛ اما اندازه متداول آن یک پارچه به طول ۱۰ متر و عرض ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر است.

منبع عکس: eneshat.com

در حال حاضر با به‌روزشدن رنگ‌آمیزی و نقش‌پردازی صنعت موج بافی تقاضای مشتریان رو به افزایش است و کالاهایی چون کیف، کفش، کیف موبایل، قاب آینه و غیره نیز علاوه بر سجاده و روانداز در استان کرمانشاه تولید می‌شوند. موج از دو تکه هم‌اندازه با روش اریب بافی و طرح جناغی تولید می‌شود. سپس دو تکه به یکدیگر دوخته و انتهای موج با منگوله تزیین می‌شود. قصری، ایلامی، چهل طوقی و کردستانی از معروف‌ترین نقوش موج هستند.

منبع عکس: eneshat.com

پرده بافی یکی از صنایع دستی استان کرمانشاه است که از دیرباز در این منطقه رایج بوده است. البته این هنر در سال‌های اخیر در کرمانشاه کمتر دیده می‌شود و تنها چند کارگاه فعال پرده‌بافی سنتی در این منطقه باقی مانده‌اند که به بافت پرده‌های نخی در اندازه‌های متفاوت در بازار کرمانشاه‌‌ مشغول هستند. پرده در استان کرمانشاه با همان دستگاه موج بافی با طرح‌های متنوع و زیبا بافته و از آن برای تزیین خانه‌ها استفاده می‌شود.

منبع عکس: خبرگزاری ایسنا

نمدمالی یکی از هنرهای دستی، سنتی و کاربردی مناطق عشایری استان کرمانشاه است که قدمت آن به صدها سال بازمی‌گردد. جالب است بدانید که در گذشته انواع پوشش‌های پشمی، زیر اندازها و حتی زین اسب‌ها از نمد تهیه می‌شدند؛ به‌خصوص در میان عشایری که همیشه در حال کوچ بودند. در حال حاضر نیز محصولات نمدمالی در کف سیاه چادرها و بر دوش چوپانان خودنمایی می‌کنند. کلاه نمدی، جلیقه و فرجی در کرمانشاه با این هنر دستی تولید می‌شوند و از بهترین سوغاتی‌های این منطقه به شمار می‌آیند.

نمدهای زیر انداز معمولا در دو رنگ سیاه و سفید (به‌صورت سفید در‌ ‌زمینه سیاه) تولید می‌شوند؛ البته گاهی رنگ‌های سبز، قرمز، پرتغالی و بنفش نیز در زمینه‌ ‌سفید برای تزیین کردن نمد به کار می‌روند. از جمله نقش‌های متداول در نمدهای نقاط مختلف استان کرمانشاه می‌توان به شمشیر و تپانچه، رنگین کمان، گل ترنج، تبرزین، درخت و‌ ‌گنجشک، کله قوچی، نیلوفر، بز کوهی، مرغ، گل، پله و جقه شاهی اشاره کرد.

چیغ یا چیخ، حصیری به پهنای تقریبی ۱۵۰ سانتی‌متر است که روی آن با نقوشی بافته شده از نخ‌های رنگارنگ پشمی تزیین می‌شود. حفاظت و پوشاندن تزیین، سیاه چادرها‌ و تقسیم داخل چادرهای عشایری به چند بخش جدا از هم‌ از جمله کاربردهای چیغ هستند. چیغ بافی در میان عشایر کوچ‌نشین کرمانشاه کاربرد دارد. این هنر دستی با طرح‌ها و نقوش مختلف و زیبا یکی از بهترین محصولاتی است که می‌توانید به یادگار از کرمانشاه بخرید.

منبع عکس: eneshat.com

فلزکاری از صنایع دستی قدیمی و مهم استان کرمانشاه است و امروزه ساخت ابزارها و وسایل فلزی مانند چاقو، کارد، قندشکن، ابزار زین و یراق، قفل و کلید و آلات کشت و زرع در کارگاه‌های شهر کرند و چند کارگاه آهنگری در کرمانشاه کماکان رواج دارد. صنعت فلزکاری در استان کرمانشاه رو به نابودی است و امید می‌رود که با توجه مسئولان دوباره احیا شود.

عکاس: نامشخص

قلمزنی یکی از صنایع دستی مشهور ایرانی است که در بسیاری از شهرهای کشور دیده می‌شود. هنرمندان کرمانشاهی نیز از قدیم به این هنر مشغول بودند و با‌ ‌الهام از آثار تاریخی دوره هخامنشی و ساسانی و طبیعت منطقه در نهایت ظرافت و زیبایی آثار هنری بی‌نظیری خلق کرده‌اند که شهرت جهانی دارند. از میان مشهورترین و حرفه‌ای‌ترین قلمزنان کرمانشاهی می‌توان به استاد علی اکبر عین القضایی اشاره کرد که با تدریس قلمزنی‌ ‌به جوانان کرمانشاهی به احیای قلم زنی در این منطقه کمک شایانی کرده است.

عکاس: نامشخص

فلزهای مورد استفاده در قلم زنی از جنس طلا، نقره، مس، برنج، ورشو و مفرغ هستند و هنرمند قلمزن با استفاده از ابزارهایی مانند چکش و قلم روی این ورق‌ه‌های فلزی حکاکی می‌کند.

منبع عکس: خبرگزاری ایرنا

ساخت سازهای سنتی مانند دف و تنبور در مناطق مختلف استان کرمانشاه رایج است. تنبور در زبان محلی «تمبره» خوانده می‌شود و هنرمندان تنبورنواز به‌خصوص افراد اهل دل و عرفان در مجالس ذکر و مراسم مذهبی به هنگام دعا و نیایش تنبور می‌نوازند. سه تار، چگور و دیوان نیز از دیگر سازهای هم‌خانواده تنبور هستند که در استان کرمانشاه تولید می‌شوند. این سازها در ابعاد کاسه، دسته، تعداد سیم‌ها، تعداد پرده‌ها، تعداد گوشی‌ها و همچنین نواختن با تنبور متفاوت هستند.

شال بافی، مرز بافی، چاقوسازی، منبت، معرق، پارچه دستباف، نازک كاری چوب و ریزه كاری چوب، ساخت زیور آلات محلی، دوخت‌های سنتی (رودوزی)، سفالگری، طراحی سنتی، نساجی (اهرامی بافی) تراش شیشه، رنگرزی سنتی، طراحی فرش، تذهیب، نگارگری، خراطی و مجسمه سازی از جمله هنرهای بومی و صنایع دستی استان كرمانشاه هستند.اگر اطلاعات بیشتری از صنایع دستی کرمانشاه دارید یا هنری را می‌‌شناسید که در این مقاله به آن اشاره نشده است، در بخش نظرات همین مقاله، اطلاعات خود را با ما و دیگر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

منبع عکس کاور: خبرگزاری ایرنا