جاهای دیدنی قوچان

شهرستان قوچان یا «خبوشان» یکی از شهرهای ارزشمند تاریخی، با قدمتی طولانی در استان خراسان رضوی است که جاهای دیدنی متعددی دارد.

شهرستان قوچان در شمال غربی استان خراسان رضوی واقع شده و فاصله آن تا شهر مشهد، ۱۴۰ کیلومتر (یک ساعت و ۵۰ دقیقه) و تا شهر بجنورد، مرکز استان خراسان شمالی، ۱۳۰ کیلومتر (۹۰ دقیقه) است. با توجه به قرارگیری این شهرستان در مرکز یک پنج ضلعی متشکل از مشهد، نیشابور، بجنورد، سبزوار و پایتخت ترکمنستان، قوچان را به‌عنوان شهرستانی با اهمیت استراتژیک در منطقه می‌شناسند.

بر اساس منابع‌ تاریخی و همچنین نظرات مورخان حال حاضر، قوچان اولین پایتخت دوره اشکانیان بوده است؛ به همین دلیل شهر قوچان، غنی از تاریخ و فرهنگ است و آثار تاریخی بسیاری در آن به چشم می‌خورد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در این شهرستان بیش از ۴۰ اثر ثبت شده ملی وجود دارد. در ادامه مکان‌های دیدنی شهرستان قوچان را به شما معرفی خواهیم کرد.

منبع عکس: Reiseniran عکاس: نامشخص

رود اترک یا «اتراک»، یکی از پرآب‌ترین و خروشان‌ترین رودهای شمال شرقی ایران با قابلیت سیل گیری و همچنین یکی از طولانی ترین رودهای ایران است که از کوه‌های هزار مسجد، آلاداغ و بینالود در شهرستان قوچان سرچشمه می‌گیرد، در ادامه از دشت‌های قوچان، فاروج، شیروان و بجنورد عبور می‌کند و در نهایت در خاک ترکمنستان به دریای خزر می‌ریزد.

رودخانه اترک با طول کلی حدود ۶۷۰ کیلومتر، ششمین رودخانه بلند ایران به شمار می‌آید. بهترین منظره و منطقه برای بازدید از این رود در دشت‌های ترکمن صحرا، واقع در استان گلستان است. بهترین فصل‌ها برای بازدید از رودخانه اترک، زمستان و بهار هستند که رودخانه پرآب‌تر از فصول دیگر است. یکی از لذت‌بخش‌ترین تفریحات در این منطقه، ماهیگیری در این رود است که این تفریح با پیک‌نیک، کمپ کردن و سوارکاری با اسب‌های ترکمن، لذت دوچندانی خواهد داشت.

منبع عکس:Google Map عکاس: Amirhossein Seddighi

دره شمخال در ۸۰ کیلومتری شمال شهر قوچان و نزدیک مرز کشور ترکمنستان قرار دارد. این دره یکی از بکرترین جاذبه‌ها و از دره‌های صعب‌العبور ایران است که حدود ۱۸ کیلومتر طول دارد و ارتفاع دیواره‌های آن در برخی بخش ها به ۲۰۰ متر هم می‌رسد. پیوستن رودخانه‌های شارک، قرچه، دربادام و شمخال به یکدیگر، دره شمخال را به منطقه‌ای پرآب تبدیل کرده‌ است؛ به همین دلیل شنا و آب‌تنی از محبوب‌ترین تفریحات این منطقه به شمار می‌رود.

درختان زیبا و بلند گردو، زردآلو، چنار، تمشک، موسیر و... علاوه بر زیبایی بخشیدن به دره شمخال، فضایی خوش عطر ایجاد می‌کنند که گویی در تکه‌ای از بهشت در حال قدم زدن هستید. بهترین زمان برای رفتن به دره شمخال، فصل‌های بهار و تابستان است.

منبع عکس: Quchan.razavichto، عکاس: نامشخص

آبشار و دره سراب یا «شار شار» (به زبان محلی به معنی صدایی که از ریزش آب به پایین ایجاد می‌شود) یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر شهرستان قوچان به شمار می‌آید که در ۱۵ کیلومتری جنوب شهر قوچان و در دامنه ارتفاعات کوه‌های سنگر و محمدبیک با ارتفاع حدودی ۲,۸۴۰ متر قرار دارد. ارتفاع و عرض حدودی این آبشار به‌ترتیب ۲۰ و ۳۰ متر است. ترکیب آبشار با طبیعت سبز وزیبای اطرافش، منظره‌ای بی‌نظیر می‌سازد که نظر هر بیینده‌ای را به خود جلب می‌کند.

بهترین زمان برای بازدید از آبشار و دره سراب فصول بهار و تابستان هستند؛ زیرا علاوه بر طبیعت و گل و گیاهان سرسبز و متنوع این منطقه، از آب‌و‌هوای معتدل و دل‌پذیر آنجا نیز غافلگیر خواهید شد.

منبع عکس: hamshahrionline.ir، عکاس: ناشناس

حمام شازده، واقع در خیابان گوهرشاد شهر قوچان، در اواخر دوره قاجار در مرکز این شهر بنا شد. این حمام در گذشته دو ورودی مجزا برای خانم‌ها و آقایان داشت که هرکدام به فضاهای پاشور، دالان، خزینه، سربینه، مخزن آب، نظافت‌خانه و مسجد منتهی می‌شدند. حمام شازده در زمان پهلوی بازسازی شد و به حالت حمام دارای دوش درآمد. این بنا در سال ۱۳۸۲ هجری شمسی با شماره ۱۰۱۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی، به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد.

متاسفانه بنای حمام شازده در شرایط مناسبی قرار ندارد و روبه تخریب است؛ امید می‌رود که مسئولان با بازسازی حمام، گام‌هایی برای حفظ این بنای ارزشمند بردارند.

منبع عکس: Google Map، عکاس: Mojtaba Derogar

چشمه آب گرم شهر کهنه در فاصله حدودی ۲۰ کیلومتری غرب قوچان قرار دارد. در سال ۶۱۸ هجری قمری مغول‌ها این چشمه را تخریب کردند؛ ولی بعدها توسط هولاکوخان، مجدد آباد شد.

چشمه آب گرم شهر کهنه به‌دلیل داشتن چشمه‌سارهای درمانی با دمای بالا، همواره مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار دارد؛ به‌طوری که فارغ از فصلی خاص، بازدیدکنندگان بسیاری برای استفاده از مواهب طبیعی به این منطقه می‌آیند. این چشمه زیبا در سال ۱۳۸۴ با شماره ۱۳۴۲۸ ثبت ملی شد.

منبع عکس: Google Map، عکاس: Omid M

موزه مردم شناسی شهر قوچان با ۳۰۰ متر مربع وسعت در میدان آزادی این شهر قرار دارد. این بنای تاریخی در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی، با عنوان رستوران شهرداری قوچان آغاز به کار کرد، در سال ۱۳۶۷ به سازمان میراث فرهنگی واگذار شد و در نهایت در سال ۱۳۸۵ شمسی به‌صورت موزه تغییر کاربری داد.

موزه مردم شناسی قوچان با هدف معرفی و نمایش آداب و رسوم و موضوعات تاریخی در سه سالن اصلی، نشان‌دهنده آداب و رسوم عشایر کرد، نحوه معیشت آن‌ها، رسوم ازدواج، زندگی، مشاغل بومی، فنون و هنرهای سنتی قوچان و حومه، نمادها، جلوه‌های موسیقی، کشتی چوخه، آثار و اشیای تاریخی این منطقه است. به‌طور کلی بازدید از این موزه خالی از لطف نخواهد بود.

منبع عکس: Google Map، عکاس: حسین شایسته

مسجد جامع قوچان در خیابان امام خمینی شهر قوچان واقع شده است و بیش از ۱۴۰ سال قدمت دارد. گردشگرانی که به این شهر سفر می‌کنند، از این مسجد به‌عنوان یکی از جاذبه‌های شهر قوچان دیدن می‌کنند.

در ساخت مسجد جامع قوچان از معماری اسلامی استفاده شده است. در قسمت جنوبی مسجد ایوانی وجود دارد که با پنجره‌های بزرگ و هلالی شکل جلب توجه می‌کنند؛ در بین پنجره‌ها نیز کاشی‌هایی با نوشته‌های اسلامی دیده می‌شود و دورتادور داخل مسجد کتیبه‌هایی با اسامی خداوند بزرگ زیبایی خاصی به فضا بخشیده است.

منبع عکس: Ilna، عکاس: نامشخص

بازارچه قوچان در ابتدای خیابان‌های امام خمینی، امام زمان، مطهری و شهید بهشتی شهر قوچان قرار گرفته است. قدمت و تاریخچه این بازار به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره صفوی بازمی‌گردد. بازارچه قوچان شامل بازارچه مسگرها، رنگرزها، حلبی سازها، کفاش‌ها و... است. این مکان در سال ۱۳۸۵ هجری شمسی به شماره ۱۷۸۷۲ در مجموعه آثار تاریخی ایران به ثبت رسید.

منبع عکس: Instagram، عکاس: Dr_Zabihiii

باغ ملی در بازار عشق آباد، قبل از پل آلمانی‌ها در شهر قوچان قرار گرفته است. باغ ملی، از قدیمی‌ترین‌ پارک‌های شهر قوچان وسعت کمی دارد؛ اما امکانات خوبی نظیر فضای سبز، کافه، رستوران، زمین بازی کودکان، سرویس بهداشتی و نیمکت‌های سنگی متعدد در سطح پارک برای استراحت و گردش کوتاه مدت در آن تعبیه شده است. معمولا جشن‌هایی هم به مناسبت اعیاد مذهبی در این پارک برگزار می‌شود که گردشگران و مردم شهر را گردهم می‌آورد.

منبع عکس: Ifpnews، عکاس: نامشخص

منطقه گردشگری باجگیران در ۸۰ کیلومتری شمال شهر قوچان قرار گرفته است و همچنین از سمت جنوب دو کیلومتر با مرز ایران و ترکمنستان فاصله دارد. این منطقه کوهستانی دارای آب‌وهوایی بی‌نظیر است. از جمله جاذبه‌های دیدنی باجگیران می‌توان به دره شمخال، دره دربادام، دره شارک، دره قرجقه، بازارچه مرزی، سنگرهای جنگ جهانی دوم، بزرگ‌ترین تونل شرق کشور، دریاچه‌های پرورش ماهی و... اشاره کرد.

بهترین زمان سفر به منطقه گردشگری باجگیران فصول بهار و تابستان هستند؛ بی‌شک از دیدن رودخانه‌ها و پوشش گیاهی این مناطق در این زمان از سال لذت خواهید برد.

منبع عکس: Google Map، عکاس: Payam Shajarian

تپه نادری یا مروارید تپه در خیابان زمین زراعی شهر قوچان واقع شده است. این تپه یکی از مهم‌ترین مکان‌های دیدنی و تفریحگاه‌های شهر قوچان به حساب می‌آید. تپه نادری در زمان شاه سلطان صفوی و قاجار بنا شد و در سال ۱۳۸۹ به شماره ۲۹۵۳۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسید.

منبع عکس: Quchan.razavichto، عکاس: نامشخص

یخدان نمد مال‌ در حاشیه جنوبی شهر قوچان، در خیابان شهید بهشتی، رو‌به‌روی گورستان قدیمی واقع شده است. قدمت و پیشینه این بنای تاریخی و بی‌نظیر به دوره قاجاریه می‌رسد و در سال ۱۳۸۴ هجری شمسی با شماره ۱۱۹۳۷ توسط سازمان میراث فرهنگی، به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد.

مصالح یخدان نمد مال‌ شامل خشت و گل هستند که به‌شکل مخروطی بلند روی هم ریخته شده‌اند. این یخدان دارای دو درب شمالی و جنوبی بوده که در حال حاضر درب شمالی آن مسدود شده است. چوب‌های به کار رفته در اطراف گنبد این سازه را به‌منظور استحکام و مقاوم‌سازی آن به کار گرفته‌اند؛ ضمن اینکه کاربرد دیگر آن‌ها به‌عنوان داربست است. چیزی که به وضوح در تمامی سطح سازه یخدان نمد مال می‌توان دید، همین چوب‌ها هستند. این یخدان یا یخچال در قدیم دارای دیوار سایه‌انداز و حوضچه هم بود که به مرور زمان فرو ریختند و تخریب شدند.

منبع عکس: Google Map، عکاس: Ali Rashidi

سد تبارک در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی شهر قوچان و در پایین روستای تبارک قرار دارد. ارتفاع این سد که در سال ۱۳۸۳ به بهره‌برداری رسید، ۷۴ متر است. هدف از احداث سد تبارک کنترل سیلاب‌های منطقه و همچنین تامین آب شرب شهرستان بوده است. آب‌و‌هوای معتدل و دل‌پذیر، عبور رودخانه اترک، وجود باغ‌های فراوان، کوه‌های بلند و گیاهان زینتی و دارویی، در جذب گردشگر به این منطقه بسیار تاثیرگذار بوده‌اند. زیباترین زمان برای بازدید از سد تبارک فصل بهار است.

سد تبارک با وجود موهبت‌های زیاد آب‌و‌هوایی، هرساله میزبان تعداد زیادی پرنده مهاجر و ماهی‌های متنوع رودخانه‌ای است و می‌توان از ماهیگیری به‌عنوان یکی از تفریحات گردشگران در این سد نام برد؛ ازاین‌رو اگر علاقه‌مند هستید، حتما تجهیزات ماهیگیری همراه داشته باشید تا بازدید از این سد، به خاطره‌ای دلنشین تبدیل شود.

منبع عکس: Quchan.razavichto، عکاس: نامشخص

کاروانسرای سهل آباد در ۵۰ کیلومتری جنوب شرق شهر قوچان و حاشیه شمالی روستای سهل آباد واقع شده است. احداث این رباط مربوط به اواخر دوره تیموریان و اوایل دوره صفوی می‌شود. رباط سهل آباد به این دلیل در این منطقه بنا شد که جاده فرعی منتهی به جاده ابریشم از همین نقطه است.

سازه آجری سرپوشیده کاروانسرای سهل آباد، دارای معماری بی‌نظیری در نوع خود است. مساحت این بنا حدود ۴۸۰ متر مربع است که در آن زمان به‌عنوان محلی برای استراحت رهگذران و کاروانیان به حساب می‌آمد. این اثر تاریخی در سال ۱۳۸۱ هجری شمسی با شماره ۷۶۰۸ توسط سازمان میراث فرهنگی، به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد.

منبع عکس: Quchan.razavichto، عکاس: نامشخص

معماری صخره ای کلر یا غار کلر در ۲۵ کیلومتری شرق شهر قوچان، در روستای کلر قرار دارد. این غار به‌شکل حفره‌هایی پهناور و تودرتو یا اتاق‌‌های فراوان است. فضای داخلی غار کلر حدود ۱۲ متر طول دارد و در هر طرف آن پنج اتاق بزرگ و کوچک به ارتفاع ۱۸۰ سانتی‌متر به چشم می‌خورد؛ درمجموع ۱۶ حلقه چاه با عمق‌هایی متغیر در کف این اتاق‌ها قرار گرفته‌اند. این غار در سال ۱۳۸۱ هجری شمسی به شماره ۵۹۴۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

دو نظریه برای قدمت حفره‌های غار کلر در زمین وجود دارد. تعدادی از صاحب‌نظران، این معماری را به دوره ایلخانی نسبت می‌دهند؛ ولی این امکان نیز وجود دارد که غار کلر، عبادتگاه فرقه‌ای از پیروان تصوف بوده باشد؛ فرقه‌ای که به‌دلیل مسائل سیاسی و مذهبی آن زمان، ترجیح می‌دادند به‌صورت دسته‌جمعی و در شکاف کوه‌ها زندگی کنند.

منبع عکس: Google Map، عکاس: Zahra Rajayi

روستای شارک یا «شاهرگ»، از توابع بخش باجگیران، در ۷۰ کیلومتری شمال شهر قوچان و در فاصله ۳۰ کیلومتری مرز ترکمنستان قرار گرفته است. این روستا علاوه بر برخورداری از آب‌و‌هوای خنک، وجه متمایز دیگری نسبت به دیگر مناطق شهرستان دارد؛ طراوت و پاکیزگی هوا و محیط روستا در کل سال. این وجه تمایز باعث جذب هرچه بیشتر گردشگران در تمامی فصول به روستای شارک می‌شود.

در گذشته ساکنان و عشایر روستای شارک، به‌عنوان ییلاق و قشلاق در ترکمنستان و روستای خود در جابه‌جایی بودند؛ ولی بعد از منعقد شدن قرارداد آخال در سال ۱۲۹۹ قمری (بین امپراتوری روسیه و ایران قاجار، مبنی بر تعیین مرزهای دو کشور در منطقه ترک‌نشین شرق دریای خزر)، دیگر این امکان برای عشایر مقدور نبود و حتی عده‌ای نیز که به این کشور کوچ کرده بودند، مجبور به زندگی در ترکمنستان شدند و دیگر نتوانستد به ایران بازگردند.

منبع عکس: Google Map، عکاس: Mohammad

روستای یدک با نام محلی «ایگ» در ۵۰ کیلومتری شرق شهر قوچان و در دهستان شیرین دره واقع شده است؛ روستایی بسیار زیبا با منظره و طبیعتی بکر که یکی از سرچشمه‌ها اصلی رودخانه اترک را در دل خود دارد. آب خنک، شیرین و گوارای این روستا بسیار معروف است؛ هوای خنک و مفرح آنجا نیز مدیون درخت‌های فراوان و کوه‌‌های سربه‌فلک کشیده آن منطقه است.

روستای یدک از لحاظ تاریخی قدمتی طولانی دارد؛ زیرا بقایای چهار روستای ویران شده قدیمی که دارای سکنه نیز بوده‌اند در اطراف منطقه فعلی روستا دیده می‌شوند. از جاذبه‌های روستای یدک می‌توان به دره یدک، آبشارهای زیبا، امامزاده، چشمه‌های جوشان دیگر و منتهی شدن آن به مناطق جنگلی حفاظت‌شده با پوشش درختان سرو از سمت شمال، اشاره کرد.

منبع عکس: Google Map، عکاس: Sayan T

روستای برسلان در ۴۰ کیلومتری جنوب شهر قوچان، در دهستان دوغائی قرار دارد. قدمت این روستا به حدود بیش از ۵۰۰ سال قبل برمی‌گردد. روستای برسلان دارای آب‌و‌هوایی معتدل و سرد است. معماری صخره‌ای این روستا که از جاذبه‌های دیدنی آن هم به حساب می‌آید در سال ۱۳۸۴ هجری شمسی به شماره ۱۱۹۰۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منبع عکس: اینستاگرام Quchan_city، عکاس: نامشخص

روستای دربادام در ۶۰ کیلومتری شمال شهر قوچان و در جاده ترانزیت قوچان- باجگیران واقع شده است. این روستا از غرب و جنوب توسط کو‌های بلند با ارتفاع حدودی ۲,۰۰۰ متر احاطه شده است. از جمله دیدنی‌ های روستای دربادام می‌توان به سبزه‌زارها و دشت‌های زیبا و سرسبز، رودخانه‌های پرآب و خروشان، امامزاده علی بلاغ و امام باد اشاره کرد که همواره نظر زائران و گردشگران را به خود جلب کرده‌اند.

روستای در بادام به واسطه جریان دائمی آب رودخانه‌ شاهرگ و طبیعت باطراوت اطراف رودخانه‌ها، یکی از مناطق تفریحی و ییلاقی شهرستان قوچان به شمار می‌رود.

منبع عکس: Quchan.razavichto، عکاس: نامشخص

روستای سلطان زیرابه در ۴۰ کیلومتری شمال شرق شهر قوچان و در دامنه کوه کوشک قرار گرفته است. این روستا با توجه به دیدنی‌ های زیبا نظیر چمنزار‌های طبیعی وسیع، زیارتگاه‌ها، مناطق باستانی و تاریخی، چشمه‌های متعدد، قرار داشتن در دامنه کوه و سرگرمی نظیر کشتی با چوخه (یکی از معروف‌ترین ورزش‌های محلی ایران)، همواره از گردشگران و مسافران زیادی میزبانی می‌کند.

آیین مسابقات کشتی با چوخه از مشهورترین رویدادهای روستای سلطان زیرابه است. این رقابت در روز ۱۳ فروردین، مصادف با روز طبیعت و سیزده به در، با حضور شرکت‌کنندگانی از پهلوانان و کشتی‌گیران سراسر خراسان در این گود باستانی برگزار می‌شود.

منبع عکس: Quchan.razavichto، عکاس: نامشخص

روستای رهورد در ۳۵ کیلومتری شمال شهر قوچان، در بخش باجگیران و در دهستان دولتخانه قرار دارد. این روستا در اردیبهشت ماه طبیعتی زیبا و فوق‌العاده دارد. تپه‌ای بلند از جنس گل رس در وسط روستای رهورد وجود دارد که دارای حفره‌ها و راه‌ها و اتاق‌های زیبایی است؛ مشخصاتی که حکایت از وجود شهر دفن شده «شهر زر» یا «شهر فیروزه» دارند. معماری این تپه و اشیای کشف شده از بقایای آن، نشان‌دهنده تمدنی بسیار پیشرفته است. بنای سردابه‌ای روستای رهورد با قدمتی از دوره تیموریان در سال ۱۳۸۴ با شماره ۱۱۹۰۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد.

منبع عکس: Google Map، عکاس: Mojtaba Derogar

مقبره امامزاده سلطان ابراهیم در ۱۰ کیلومتری غرب شهر قوچان، در شهرکهنه و در جاده قوچان- بجنورد قرار دارد. قدمت و پیشینه تاریخی اولیه بنای امامزاده متعلق به دوره خوارزمشاهیان و حکومت سلطان محمد است. از دیدنی‌ های این بنا می‌توان به ایوان عباسی، نقاره‌خانه‌ها (که در طول زمان تغییرات داشته‌اند)، کاشی‌کاری‌ها، مقرنس‌های آینه‌کاری شده و ایوان‌های نظیر ایوان طلا اشاره کرد.

امامزاده سلطان ابراهیم برای مردم قوچان بسیار محترم است؛ از‌این‌جهت در تمام سال از گردشگران و زائران پذیرایی می‌کند. ورودی هشتی این امامزاده با قدمتی از دوره قاجار، در سال ۱۳۸۴ به شماره ۱۱۹۳۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

مقبره امامزاده سلطان حسین در ۱۰ کیلومتری جنوب غرب شهر قوچان و در روستای نوروزی واقع شده است. این جاذبه مذهبی به‌عنوان یکی از مناطق بکر و سرسبز شهرستان قوچان، گردشگران و زائران زیادی را به‌سمت خود می‌کشاند. در اطراف امامزاده باغ‌های سرسبزی وجود دارند که بیشتر آن‌ها وقف امامزاده هستند. بقعه امامزاده حسین و امامزاده طلحه نیز در روستای نوروزی قرار گرفته‌اند.

منبع عکس: Google Map، عکاس: Farhad Joseinzade

اگر تاکنون از هر یک از دیدنی‌ های شهرستان قوچان دیدن کرده‌اید، در پایین این مقاله کجارو از نظر و تجربه خود برای مخاطبان ما بگویید؛ ضمن اینکه می‌توانید جاذبه‌های دیگر قوچان که در این مقاله نیامده است، به کجارویی‌ها معرفی کنید.

نویسنده: مهدیه عزیزی