گردشگری و میراث فرهنگی در سال ۱۴۰۳؛ بحران، تغییر و کمی هم اتفاق خوب!

در نخستین روز فروردین، وزارت میراث فرهنگی بدون اطلاع‌رسانی قبلی و برخلاف رویه‌های معمول، به‌صورت ناگهانی قیمت بلیت موزه‌ها، اماکن تاریخی و محوطه‌های باستانی را افزایش داد. در ادامه، تغییرات در دولت پس از حادثه سقوط هلی‌کوپتر رئیس‌جمهوری، تأثیر مستقیمی بر این حوزه گذاشت.

گردشگری ایران در این سال با چالش‌های متعددی مواجه شد و در نیمه دوم سال، افزایش هزینه‌ها تمام ابعاد سفر و گردشگری را تحت تأثیر قرار داد. با این‌ حال، سال ۱۴۰۳ تنها با دشواری‌ها به پایان نرسید. از جمله اتفاقات خوب، ثبت جهانی هگمتانه در فهرست میراث یونسکو بود، همچنین بخش دیگر از الواح هخامنشی از آمریکا به کشور بازگردانده شد. ثبت جشن مهرگان و ساز رباب در فهرست میراث ناملموس یونسکو از دیگر اتفاقات شیرین این سال بود. سال ۱۴۰۳ با تغییر وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بسیاری انتظار تحول در سطح مدیریت و کارکرد این وزارتخانه داشتند، با این وجود با ادامه یافتن مدیریت مدیران وزیر سابق، بسیاری از منتقدان وزیر میراث فرهنگی همچنان به نیاز بر تغییرات در سطوح مدیریتی تاکید دارند.

در ادامه مروری بر مهم‌ترین رویدادهای سال ۱۴۰۳ خواهیم داشت.

افزایش قیمت بلیت موزه‌ها و اماکن تاریخی: وزارت میراث فرهنگی از صبح یکم فروردین ۱۴۰۳ بدون اعلام عمومی، قیمت بلیط موزه‌ها، اماکن تاریخی و محوطه‌های باستانی تحت مدیریت خود را افزایش داد.

لغو پروازها و تورهای گردشگری: در پی تنش‌های منطقه‌ای بین ایران و اسرائیل، برخی ایرلاین‌ها پروازهای خود به ایران را متوقف کردند و تعدادی از تورهای گردشگری لغو شدند. این اتفاق در بازه‌های مختلف در تمام سال رخ داد.

تهدید میراث کشور با اپیدمی گنج‌یابی: اخبار مربوط به جولان حفاران غیرمجاز و قاچاقچیان آثار تاریخی حاکی از تهدید جدی میراث فرهنگی کشور را داشت. گسترش فعالیت گنج‌یاب‌ها در کشور یکی از مهمترین موضوعات و چالش‌های میراث فرهنگی در سال ۱۴۰۳ بوده است.

استعفای دسته‌جمعی در فلایتیو: شرکت «فلایتیو» با تغییرات گسترده‌ای در نیروی انسانی خود مواجه شد. مدیران ارشد از جمله مدیرعامل استعفا دادند و بخشی از کارمندان نیز به‌صورت هماهنگ از سمت‌های خود کناره‌گیری کردند.

لغو ویزای تونس: از تاریخ ۱۵ ژوئن ۲۰۲۴ (۲۶ خرداد ۱۴۰۳)، ایرانیانی که دارای گذرنامه عادی باشند، از گرفتن ویزای ورود به کشور تونس به منظور گردشگری در هر ۱۸۰ روز یک‌بار به مدت حداکثر ۱۵ روز، به شرط ارائه رزرو تایید شده هتل و بلیط رفت و برگشت، معاف می‌شوند.

ماجرای لو رفتن ۷۴ آلبوم از آلبوم‌خانه کاخ گلستان: لینکی از گوگل درایو دست به دست بین علاقه‌مندان به حوزه میراث و تصاویر تاریخی ایران نشر پیدا کرد. این لینک را که شامل ۷۴ آلبوم عکس از آلبوم‌خانه کاخ گلستان بود، فردی به‌صورت ناشناس در اختیار عموم قرار داده بود.

حمله سایبری به پلتفرم «اتاقک»: پلتفرم رزرو آنلاین اقامتگاه «اتاقک» هدف حمله سایبری قرار گرفت. گروه هکری «IRLeaks» مدعی شد به اطلاعات حساسی از جمله نام، کد ملی، شماره تماس و جزئیات رزرو کاربران دست یافته است. گفتنی است اتاقک با هکرها برای جلوگیری از فروش اطلاعاتش به توافق رسید.

برگزاری کنسرت در تخت جمشید: برای نخستین بار، مجموعه تاریخی تخت جمشید در تیرماه میزبان اجرای زنده موسیقی شد. علیرضا قربانی از نهم تیرماه به مدت ۶ شب در این مکان تاریخی به اجرا پرداخت. خطر آسیب به محوطه سازه تخت جمشید از حواشی برگزاری این کنسرت بود.

آزادسازی قیمت بلیت هواپیما: پس از کشمکش چند ماهه بین دولت و ایرلاین‌ها، آزادسازی قیمت بلیت هواپیما بالاخره اجرایی شد.

مجسمه جعلی پرحاشیه: کشف یک مجسمه توسط پلیس به عنوان اثر باستانی با واکنش‌های گسترده همراه شد، کارشناسان بعدتر اصالت این اثر را رد کردند.

کجارو ۱۰ ساله شد: کجارو، پربازدیدترین رسانه گردشگری ایران دهمین سال فعالیت خود را آغاز کرد.

ثبت جهانی هگمتانه: در چهل و ششمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، محوطه باستانی هگمتانه همدان به ثبت جهانی رسید.

حریم‌های میراث فرهنگی: تحدید و بازنگری حریم‌های میراث فرهنگی که میراث عزت ضرغامی در وزارت میراث بود، این بار از زبان وزیر منتخب میراث در مجلس شنیده شد و انتقادات گسترده‌ای را به همراه داشت.

انتخاب وزیر جدید گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی: سیدرضا صالحی امیری با ۱۶۸ رای موافق به عنوان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی انتخاب شد.

گرانی عوارض خروج از کشور: لایحه گرانی عوارض خروج از کشور در سال ۱۴۰۳ بدون سر و صدا در نیمه‌های ماه مرداد اجرایی شد.

بازگشت الواح هخامنشی به ایران: همزمان با بازگشت مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری از سفر به نیویورک، ششمین محموله از الواح هخامنشی شامل ۱۱۰۰ لوح عیلامی به کشور بازگردانده شد.

دریافت عوارض ۱۰ یورویی روی بلیت پروازهای خارجی: عوارض ۱۰ یورویی به هزینه بلیت پروازهای خروجی کشور اضافه شد. این عوارض تحت عنوان «عوارض توسعه فرودگاه‌ها بین‌المللی کشور» از هر بلیت اخذ می‌شود.

ساختمان صورتی: تغییر رنگ جداره یک بنا واجد ارزش تهران به صورتی با واکنش گسترده فعلان حوزه شهر و معماری روبرو شد.

بعد از تخریب

قبل از تخریب

ثبت دهکده‌های گردشگری: از میان هشت پرونده‌ای که از روستاهای ایران به سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) ارائه شده بود، «کندوان» در استان آذربایجان‌شرقی به عنوان نخستین روستای ایران در فهرست بهترین دهکده‌های جهانی گردشگری ثبت شد.

تخریب خانه مدیری: خانه تاریخی مدیری شهر لنگرود با وجود وعده مدیران وزارت میراث به طور کامل تخریب شد.

فروش گروه هتل‌های پارسیان: براساس آگهی مزایده منتشر شده در روزنامه‌ها، بنیاد مستضعفان قصد خود را مبنی بر واگذاری سهام و حق وحقوق خود در مجموعه هتل‌های بین‌المللی پارسیان را به صورت یکجا از طریق مزایده عمومی اعلام کرد.

طرح ایده سازمان صنایع دستی: صالحی امیری به نقل از فعالان عرصه‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از مجلس شورای اسلامی درخواست کرد که کمیسیون مستقلی برای میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شکل بگیرد و معاونت صنایع دستی به یک سازمان تبدیل شود.

انصراف ایران از اکسپوی ژاپن: طبق اعلام سخنگوی دولت، در نتیجه بررسی‌های همه جانبه داخلی در مورد شرایط شرکت در اکسپو در ژاپن و محدودیت‌های مربوطه، بنا به نظر متولی موضوع، در نهایت تصمیم به انصراف شد.

تغییرات مدیریتی در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی: در ۲۰ آذر، انوشیروان محسنی‌بندپی، استاندار سابق تهران به‌عنوان معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی منصوب شد.

صدور سند مالکیت کاخ گلستان: سند مالکیت کاخ گلستان پس از گذشت ۸۹ سال به مالکیت دولت و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی صادر شد.

ثبت آثار ناملموس ایرانی در یونسکو: با ثبت پرونده‌های ««جشن مهرگان» و «هنر ساختن و نواختن ساز رباب» در فهرست میراث ناملموس یونسکو، تعداد آثار ایرانی این فهرست به ۲۶ عدد رسید.

سفر به جزیره ابوموسی آزاد شد: پیش از این افراد برای سفر به جزیره ابوموسی در خلیج فارس باید معرف بومی داشته یا اینکه مجوز سفر از فرمانداری یا استانداری هرمزگان اخذ می‌کردند اما دیگر نیازی به استعلام و معرف و دعوتنامه نیست و جزیره پذیرای تمامی مسافران خواهد بود.

لایحه حجاب و گردشگری: لایحه‌ای تحت عنوان حجاب و عفاف در مجلس شورای اسلامی مطرح شد که در بخشی از آن به موضوع توقیف گذرنامه و اخراج از کشور گردشگران خارجی در صورت عدم رعایت حجاب می‌پرداخت. این لایحه با واکنش‌های متفاوتی از سوی فعالان گردشگری و جامعه مواجه شد.

قدرت پاسپورت ایران: در سال ۱۴۰۳، رتبه‌بندی جهانی پاسپورت‌ها نشان داد که پاسپورت ایرانی همچنان در رتبه‌های پایین قرار دارد. بر این اساس، پاسپورت ایران از ۱۰۴ کشور در رده ۹۵ قرار دارد و شهروندان ایرانی با پاسپورت خود تنها می‌توانند به ۴۵ کشور بدون نیاز به ویزا یا با ویزای فرودگاهی سفر کنند.

اخذ عوارض از گردشگران خارجی: با تصمیم مجلس، از هر گردشگر خارجی که از مبادی هوایی وارد مشهد و سایر مقاصد گردشگری شود، مبلغ ۲۵۰ هزار تومان (یا معادل ارزی) اخذ و به ردیف مربوط واریز می‌شود.

افزایش نرخ ارز مسافرتی: تغییر سیاست‌های ارزی، نرخ تبدیل ارز مسافرتی را با افزایش چشم‌گیری روبرو کرد. در ادامه این سیاست‌ها، دولت بدون اطلاع رسانی قبلی مالیاتی نیز بر ارز مسافرتی تحمیل کرده و مسافران در کنار مبلغ ارز باید حدود یک و نیم میلیون تومان بیشتر تحت عنوان ؟ بیشتر پرداخت کنند.

لغو ویزا بین ایران و تاجیکستان: بر اساس مصوبه هیئت وزیران جمهوری اسلامی ایران، اتباع ایرانی و تاجیکستانی از ۱۵ بهمن ۱۴۰۳ (۳ فوریه ۲۰۲۵) می‌توانند بدون نیاز به روادید و از طریق پروازهای هوایی مستقیم میان دو کشور سفر کنند.

رکورد سفر گردشگران ایرانی به ترکیه: ترکیه در سال ۲۰۲۴، میزبان ۵۲٫۶ میلیون گردشگر بین‌المللی بود که به‌ترتیب شهروندان روسیه، آلمان، بریتانیا، ایران و بلغارستان بیشترین سفر را به این کشور داشتند. در این بین، ایرانی‌ها با ۳٫۲ میلیون گردشگر ورودی به ترکیه، بیشترین رشد را داشتند.

نمایشگاه گردشگری: هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته به‌عنوان بزرگترین رویداد صنعت گردشگری کشور، از تاریخ ۲۳ الی ۲۶ بهمن‌ماه ۱۴۰۳ در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار شد.

به‌روزرسانی مجله گردشگری کجارو: کجارو به‌عنوان قدیمی‌ترین پایگاه تخصصی در حوزه سفر و گردشگری، از نسخه جدید خود رونمایی کرد.

تخریب کاشی‌های مسجد تاریخی: کاشی کاری خانقاه مسجد تاریخی نطنز شبانه تخریب شد.

برگزاری نمایشگاه آثار پابلو پیکاسو در موزه هنرهای معاصر تهران: در نیمه دوم اسفند ماه، موزه هنرهای معاصر تهران میزبان نمایشگاهی از آثار پیکاسو بود که شامل بیش از ۶۰ اثر از دوره‌های مختلف کاری او است. پیش از این نمایشگاهی از پرتره‌های هنرمندان مختلف در موزه‌ هنرهای معاصر با استقبال چشم‌گیر مخاطبان روبرو شده بود.

ممنوعیت ورود گردشگران به مرنجاب: ورود گردشگران به کویر مرنجاب و سیازگه با هدف حفظ حرمت شب‌های قدر و ماه مبارک رمضان از ۲۹ اسفند تا ۳ فروردین ممنوع شد. این اتفاق که طی سال‌های گذشته به رویه مرسومی تبدیل شده، هربار موجی از انتقادات را به همراه دارد.

عدم افزایش قیمت بلیت موزه‌ها: برخلاف آغاز سال ۱۴۰۳، سال جدید قرار نیست با شگفتی وزارت میراث فرهنگی آغاز شود وطبق اعلام معاونت میراث فرهنگی کشور، قیمت بلیت موزه‌ها، بناهای تاریخی و محوطه‌های باستانی زیر نظر وزارت میراث فرهنگی در نوروز گران نخواهد شد.

آغاز سفر قطار تهران – وان: نخستین قطار تهران وان بعد از ۵ سال وقفه یکشنبه (۱۹ اسفند) با حضور مدیرعامل راه‌آهن از ایستگاه راه‌آهن تهران حرکت کرد.

تکذیب افزایش نرخ بلیط هواپیما در نوروز: طبق اعلام دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی، قیمت بلیط هواپیما در ایام تعطیلات نوروز ۱۴۰۴ تغییر نخواهد داشت.

شایعه تخریب ساختمان سینگر: اخبار ضد و نقیض صدور مجوز برای تخریب ساختمان تاریخی سینگر تهران با واکنش‌های گسترده روبرو شد.

بازداشت «پوآرو» و «دکتر معتمد»: دو تن از فعالان حوزه گنجیابی غیرمجاز بازداشت شدند. از بین این دو، پوآرو که پس از صدو حکم اولیه قضایی از کشور گریخته، پس از مدتی مدعی شد که در شهر اربیل عراق بازداشت نبوده است.