رود آمازون کجاست؟

رودها، چه کوچک و چه بزرگ، شریان‌های حیاتی زمین هستند که نقشی اساسی در حفظ اکوسیستم دارند. رود آمازون به‌عنوان بزرگ‌ترین رود آمریکای جنوبی‌، زیستگاه بسیار مهمی برای گیاهان و جانوران مختلف است.

از آمازون به‌عنوان پرآب‌ترین رود و دومین رود طویل دنیا یاد می‌‌شود؛ البته در مورد اینکه طولانی‌ترین رود جهان، نیل است یا آمازون، همچنان اختلافاتی در بین محققان وجود دارد. برخی معتقد هستند که آمازون از نیل بلندتر است. دلیل این اختلاف‌نظر، عدم تشخیص دقیق سرچشمه رود‌های بزرگ همچون آمازون است؛ چراکه با توجه به فصل و جریان‌های فرعی، می‌‌توان چندین سرچشمه متفاوت برای یک رود در نظر گرفت.

منبع: Shutterstock

تا قبل از اینکه کاوشگرهای اسپانیایی قدم در قاره آمریکای جنوبی بگذارند، نام مشخصی برای این رود انتخاب نشده بود. بومیان هر منطقه، نام خاص خود را برای این رود پهناور و بزرگ انتخاب می‌کردند. در سال ۱۵۰۰ میلادی، گروهی از کاوشگرهای اسپانیایی به فرماندهی «وینسنت پینزون»، اولین اروپایی‌هایی بودند که رود آمازون را کشف کردند. پینزون نام «Mar Dulce» به‌معنای «دریای شیرین» را برای این رود برگزید که بعدا به «Rio Grande» به معنی «رودخانه بزرگ» تغییر کرد.

سال‌ها بعد، «فرانسیسکو ده اوریانا» (Francisco de Orellana) اولین اروپایی بود که کل رود آمازون را پیمود و در ابتدا با عبارت «ریو ده اوریانا» این رودخانه را با اسم خود نام‌گذاری کرد. اوریانا در ادامه سفر خود در آمازون، با جنگجویان زنی روبه‌رو شد که برای او یادآور «آمازون»ها در اساطیر یونانی بودند؛ از همین رو، نام آمازون را برای این رود انتخاب کرد.

منبع: postposmo

رودها معمولا در کوه‌ها و ارتفاعات تشکیل می‌شوند و از بارش باران، ذوب شدن یخ‌ها یا جوشش چشمه‌های زیرزمینی به وجود می‌آیند. با پیوستن جریان‌های کوچک به یکدیگر نیز رود شکل می‌گیرد؛ با این حال، بر اساس این تعریف نمی‌توان سرچشمه دقیقی برای رودهای بزرگ و طولانی همچون آمازون پیدا کرد.

در ابتدا، دانشمندان بر این باور بودند که دریاچه «ویلافرو» (Vilafro) منبع اصلی رود «آپوریماک» و در ادامه، رود آمازون است؛ با این حال، گروهی از افراد، کوه «هوآگرا» در ۲۰۰ کیلومتری شهر «کوسکو» در پرو را منبع اصلی آمازون معرفی کردند. در اوایل دهه ۵۰ میلادی، کاوشگرها از چندین کوه در کشور پرو که از جمله منبع‌های اصلی رود «آپوریماک» به شمار می‌‌روند، به‌عنوان سرچشمه آمازون یاد کردند؛ اما اندازه‌گیری دقیق و بررسی‌های لازم را انجام نداده بودند.

در سال ۱۹۷۱ میلادی در تحقیقی توسط انجمن نشنال جئوگرافیک، رود «کارو آسانتا» (Carhuasanta) که سرچشمه آن در دامنه کوه میسمی در جنوب پرو قرار دارد، به‌عنوان سرچشمه آمازون معرفی شد؛ البته در سال ۱۹۸۳ میلادی، کاوشگری لهستانی، سرچشمه آمازون را رودی دیگر در نزدیکی رود «آپاچتا» (Apacheta) معرفی کرد.

منبع: postposmo

ورود تکنولوژی جی‌پی‌اس در دهه ۹۰ میلادی به محققان این فرصت را داد تا بار دیگر در مورد اندازه‌گیری دقیق طول آمازون تلاش کنند. «اندرو جانسون»، جغرافی‌دان آمریکایی از موسسه «اسمیتسونین»، با استفاده از GPS، بار دیگر رود «کارو آسانتا» را به‌عنوان سرچشمه آمازون معرفی کرد.

تصاویر ماهواره‌ای در اوایل قرن بیست‌ویکم میلادی، اطلاعات دقیق‌تر و بهتری در اختیار محققان قرار دادد تا بتوانند طول آمازون را بسنجند. در سال ۲۰۰۷ میلادی، گروهی از کاوشگران موسسه ملی برزیل راهی سفری برای اندازه‌گیری طول و سرچشمه حقیقی آمازون شدند. داده‌های این گروه تحقیقاتی نشان داد که رود «آپاچتا» حدود ۱۰ کیلومتر از رود «کارو آسانتا» طویل‌تر است؛ بنابراین «آپاچتا» سرچشمه اصلی آمازون محسوب می‌شود؛ هر چند، مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴ میلادی آشکار کرد که دورترین منبع آمازون در منطقه «کوردییرا» (Cordillera) در پرو قرار دارد، جایی که رود «مانتارو» از آن سرچشمه می‌گیرد.

منبع: postposmo

بحث درباره سرچشمه اصلی رود آمازون و همچنین طول آن در نیمه دوم قرن بیستم میلادی شدت بیشتری گرفته بود؛ چراکه پیشرفت تکنولوژی این امکان را به کاوشگران می‌داد تا در مناطق دورتری از جریان اصلی سفر کنند و به‌دنبال سرچشمه رود باشند؛ با این حال، در سال‌های مختلف و با تحقیقات بیشتر، سرچشمه‌های متفاوتی برای رود معرفی شدند.

در بررسی‌های نهایی، طول رودخانه آمازون حداقل حدود ۶,۴۰۰ کیلومتر تخمین زده شد که بسته به عوامل اقلیمی و فصلی ممکن است تا حدود ۶,۹۰۰ کیلومتر نیز متغیر باشد. تغییرات آب‌وهوایی و همچنین دیگر عوامل محیطی همچون جریان پیچیده و متغیر رود، اندازه‌گیری طول دقیق آن را مشکل‌ساز می‌کنند؛ از همین رو، طول دقیق رود آمازون همچنان مورد مناقشه است و برخی از افراد، آمازون را طویل‌تر از رود نیل می‌دانند.

منبع: postposmo

آمازون از شاخه‌های بسیار زیادی تشکیل می‌شود که حدود ۱۲ شاخه فرعی آن بیش از ۱,۵۰۰ کیلومتر طول دارند؛ از همین رو، جای تعجب ندارد که حجم آبی که از این رودخانه عبور می‌کند، تا این حد عظیم باشد و به‌عنوان بزرگترین رود جهان شناخته شود. در فصل بارندگی، عرض رود به بیش از ۴۰ کیلومتر می‌رسد.

منبع: Shutterstock

بیش از دو سوم حوضه‌ رود آمازون توسط جنگل‌های بارانی پوشیده شده‌اند. این جنگل‌ها در حاشیه‌های شمالی و جنوبی به جنگل‌های خشک و در حاشیه‌های غربی به جنگل‌های کوهستانی آند تقسیم‌بندی می‌شوند. جنگل‌های بارانی آمازون نیمی از جنگل‌های بارانی دنیا را تشکیل می‌دهند و ذخیره‌گاه عظیمی از منابع بیولوژیک زمین به شمار می‌روند.

جنگل‌های بارانی حوزه رود آمازون، مهم‌ترین ویژگی آن است. در این جنگل‌ها، گونه‌های مختلفی از گیاهان به چشم می‌خورند که بسیاری از آن‌ها از جمله گیاهان نادر و عجیب محسوب می‌شوند و به‌غیر از آمازون، در هیچ نقطه دیگری وجود ندارند. ارتفاع برخی از درختان آمازون به حدود ۴۰ تا ۶۰ متر می‌رسد و تنه‌های آن‌ها با قارچ یا گلسنگ پوشانده شده است. تنه‌های قطور و بزرگ درختان باعث می‌شود در مقابل بادهای شدید، استقامت لازم را داشته باشند.

انواع گونه‌های ارکیده، کاکتوس، آناناسیان، سرخس‌ها و خزه‌‌ها از جمله گیاهانی هستند که در آمازون زیاد به چشم می‌خورند. از درختان میوه‌ای که در آمازون رشد می‌کنند، می‌توان به نارگیل، انجیر، پرتقال، لیمو، گریپ فروت، موز، گواوا، توت آکای، انبه و آووکادو اشاره کرد. سبزیجاتی همچون ذرت، سیب‌زمینی، برنج، کدو حلوایی و ادویه‌های فلفل سیاه، کاین، دارچین، میخک، زنجبیل، نیشکر، زردچوبه، قهوه و وانیل نیز از دیگر گیاهان آمازون محسوب می‌شوند.

منبع: postposmo

همانند گونه‌های گیاهی، گونه‌های جانوری زیادی در رود آمازون و جنگل‌های پیرامون آن زندگی می‌کنند. تنوع جانوران در این منطقه از زمین تا حدی است که هنوز بخش قابل‌توجهی از آن‌ها ناشناخته باقی مانده‌اند. پستانداران زیادی در جنگل‌های آمازون و درخت‌های مناطق اطراف آن زندگی می‌کنند که از جمله آن‌‌ها می‌توان به پلنگ‌ها و میمون‌ها اشاره کرد.

از سوی دیگر، در آمازون بیش از ۸,۰۰۰ گونه حشره شناسایی شده‌اند که برخی از آن‌ها می‌توانند ناقل بیماری‌هایی همچون مالاریا و تب زرد باشند. عنکبوت‌های بزرگ، گونه‌های مختلف پرنده، انواع زنبورها، پروانه‌ها و عقرب‌ها تنها تعداد انگشت‌شماری از گونه‌های موجود در این منطقه به شمار می‌روند.

منبع: Shutterstock

در آب رود آمازون نیز حدود ۲,۵۰۰ گونه آبزی زندگی می‌کنند که تعداد زیادی از آن‌ها ناشناخته باقی مانده‌اند. بیشتر ماهی‌ها مهاجر هستند و تمام مدت در این رود زندگی نمی‌کنند. پیرانای گوشت‌خوار، از جمله خطرناک‌ترین گونه‌های ماهی آمازون به شمار می‌رود که به انواع ماهی‌ها، حیوانات و حتی انسان‌ها حمله می‌کند. تعداد بالای آن‌ها به هنگام شکار، باعث نابودی طعمه در عرض چند دقیقه می‌شود.

ماهی‌های دیگری همانند پیراناها وجود دارند که به نام «پیچه» شناخته می‌شوند. آن‌ها نسبت به پیراناها جثه بزرگتری دارند که به حدود سه متر می‌رسد. این نوع ماهی کمتر شناخته شده‌، تهدید بسیار بزرگی برای دیگر ماهی‌ها به شمار می‌رود. یکی از زیباترین آبزیان رود آمازون، بوتو یا دلفین آمازون نام دارد که بزرگترین دلفین جهان است. رنگ صورتی بوتو ویژگی برجسته و تماشایی آن به شمار می‌آید.

مار آناکوندا نیز در آب‌های کم‌عمق آمازون زندگی می‌کند و از جمله بزرگترین گونه‌های مار در جهان است. از پرندگان نیز می‌توان به طوطی‌، ماکائو، شاهین، عقاب، دارکوب، حواصیل و... اشاره کرد. لازم به ذکر است که تعداد برخی از گونه‌های ماهی در آمازون به‌دلیل صید بی‌رویه روبه‌کاهش است و در خطر انقراض قرار دارند.

منبع: postposmo

آب‌وهوای رود آمازون و مناطق پیرامون آن، مرطوب، گرم و بارانی است. قرارگیری در نزدیکی خط استوا سبب شده است تا طول روز و شب تقریبا برابر باشد؛ اما اختلاف دمای شب و روز نسبت به یکدیگر قابل‌توجه است؛ به‌نحوی که می‌توان گفت شب‌های آمازون همانند زمستان آن است. در ماه‌های سرد سال، توده هوای قدرتمندی از سمت قطب جنوب به‌طرف شمال آمازون حرکت می‌کند و منجر به کاهش شدید دما و در برخی از روزهای سال باعث ایجاد بارندگی‌های شدید می‌شود.

نیمی از بارش‌ها در آمازون ناشی از اقیانوس اطلس است و برخی دیگر نیز به‌دلیل تبخیر و تعرق جنگل‌های گرمسیری ایجاد می‌شوند. حاشیه شرقی و غربی حوزه آمازون در طول سال شاهد بارش‌های زیادی است؛ اما قسمت مرکزی این حوزه، در ماه‌های ژوئن تا نوامبر یک دوره خشکسالی را تجربه می‌کند.

آمازون از رشته کوه «آند» سرچشمه می‌گیرد و پس از طی مسیری طولانی و همراه کردن بیش از ۲۰۰ رود دیگر با خود، به اقیانوس اطلس سرازیر می‌شود. رودهایی که به آمازون متصل می‌شوند،‌ از جمله پرآب‌ترین رودها به شمار می‌روند؛ از همین رو، رود آمازون، بسیار عریض است و حجم آب زیادی را به داخل اقیانوس اطلس می‌ریزد. محل ورود آب‌های رود آمازون به اقیانوس تقریبا ۲۴۰ کیلومتر پهنا دارد و عمق آن به حدود ۶۰ متر می‌رسد؛ اما به‌دلیل همواری زمین، جریان رود بسیار آرام و روان است.

منبع: Shutterstock

• یک شناگر اسلوونیایی به نام مارتین استرل در سال ۲۰۰۷ میلادی با روزانه ۱۰ ساعت شنا کردن، موفق شد در مدت ۶۶ روز، تمام طول رود آمازون را شنا کند و رکوردی قابل‌توجه از خودش به‌جای بگذارد. لازم به ذکر است که رود آمازون در مسیر خود از ۹ کشور متفاوت عبور می‌کند.
• در حدود ۱۵ میلیون سال پیش، جریان رود برعکس جریان امروزی آن بود. ممکن است کمی باورش دشوار باشد؛ اما قبل از شکل‌گیری کوه‌های آند، آمازون به‌سمت غرب و سواحل اقیانوس آرام در آمریکای جنوبی جاری بود.
• با اینکه رود آمازون نقش بسیار مهمی در اقتصاد ساکنان پیرامون آن دارد، تاکنون هیچ‌گونه پلی در عرض رود ساخته نشده است؛ زیرا عرض بسیار زیاد رود، فرسایش سواحل آن و همچنین نوسانات فصلی ارتفاع آب رودخانه که گاهی تا حدود ۱۵ متر نیز می‌رسد، جلوی ساخت پل روی این رود را می‌گیرند؛ البته باید گفت که در سال‌های اخیر در شاخه‌های فرعی آمازون، پل‌های انگشت‌شماری احداث شده‌ است.
• محققان بر این باور هستند که در زیر رود آمازون و در حدود چهار کیلومتر پایین‌تر از سطح زمین، رودی دیگر وجود دارد که عرض آن حدود چهار برابر عرض آمازون است. نام این رود زیرزمینی به افتخار کاشف آن، «حمزه» نام‌گذاری شده است.

رود آمازون و جنگل‌های پیرامون آن، از جمله مناطق ناشناخته‌ زمین به شمار می‌روند که هر بخش از آن، شگفتی‌های خاص خود را دارند. در مسیر طولانی رود، دیدنی‌های زیادی وجود دارند که می‌توان از آن‌ها بازدید کرد.

منبع: rainforestcruises

در مسیر رود آمازون در جنوب شرقی پرو، پارک ملی مانو قرار دارد که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. در پارک ملی «مانو» گونه‌هایی از قبیل شنگ (سمور آبی) غول‌پیکر، جاکانا، انواع پلنگ‌ و انواع میمون زندگی می‌کنند؛ علاوه بر این، بیش از ۲,۰۰۰ گونه مختلف گیاهی از جمله نیلوفرهای آبی در این پارک ملی وجود دارند.

علاوه بر گردش در میان جنگل‌ها و تماشای حیات وحش در مسیر رود آمازون، می‌توانید از شهر بندری «ایکیتوس» در پرو نیز بازدید کنید. میدان زیبای «پلازا ده آرماس» در این شهر به سبک اروپایی ساخته شده و بسیار تماشایی است. در شهر «ایکیتوس» می‌توانید قبل از حرکت به درون جنگل و قایق‌سواری در مسیر رودخانه، اندکی استراحت کنید و با گردش در بازارهای متعدد شهر، به تهیه وسایل مورد نیاز خود مشغول شوید.

منبع: rainforestcruises

دریاچه «سندووال»، دریاچه‌ای بسیار زیبا و تماشایی است که در منطقه حفاظت‌شده «تامبوپاتا» قرار دارد. این دریاچه در محلی شکل گرفته که در گذشته بخشی از بستر رود آمارون بوده و امروزه، با تغییر مسیر رودخانه، محیط بسیار خوبی برای زندگی جانوران و گیاهان به وجود آمده است؛ علاوه بر این، روند کند رودخانه، حجم آب زیادی را در دریاچه «سندووال» ذخیره می‌کند.

فروشگاه «آدولفو لیسبوآ» در سواحل رود آمازون در برزیل و در شهر بندری «مانائوس» قرار دارد. سبک معماری اروپایی این فروشگاه، تماشایی و بی‌نظیر است. داخل ساختمان نیز به سبک آمازونی برزیل ساخته شده و تضاد بسیار خوبی را با بیرون آن ایجاد کرده است. در این فروشگاه می‌توانید انواع محصولات محلی و مصنوعات دست‌ساز را خریداری کنید.

منبع: rainforestcruises

در شهر «مانائوس»، تئاتری به نام «آمازوناس» قرار دارد که خانه اپرای این شهر محسوب می‌شود و با معماری تماشایی خود، هر بیننده‌ای را به حیرت وا می‌دارد. فضای داخلی تئاتر نیز با صدها لوستر ایتالیایی و تزیینات جذاب اروپایی آراسته شده است. علاوه بر کنسرت‌های اپرا، هر ساله جشنواره فیلمی در تئاتر آمازون برگزار می‌شود.

منبع عکس کاور: postposmo