قدرتمندترین ملکه‌های جهان باستان؛ زنان سرنوشت‌ساز تاریخ

در طول تاریخ، زنان قدرتمندی بر تخت سلطنت نشسته‌اند و تاثیراتی عمیق بر سرنوشت سرزمین‌ها گذاشته‌اند. این زنان نه‌تنها بر قلمروی خود حکومت کردند، بلکه تاریخ را نیز شکل دادند. امروزه، داستان جذاب‌ترین ملکه‌های تاریخ، از جمله نفرتیتی، کلئوپاترا و دیگران، ما را مسحور خود می‌کنند؛ ملکه‌هایی که کارنامه اعمالشان همواره مملو از نیکدلی نبوده است و گاه با خشونت و کشتار حکمرانی کرده‌اند. نگاهی دقیق‌تر به زندگی و دستاوردهای زنان قدرتمند تاریخ باستان داشته باشید.

«حتشپسوت» (Hatshepsut) نه‌تنها به‌عنوان ملکه و همسر فرعون، بلکه به‌عنوان فرعون بر مصر فرمان راند و نشان‌های سلطنتی، مثل ریش را برگزید و مراسم تشریفاتی فرعون را در جشنواره «سد» (Sed) اجرا کرد. حتشپسوت در نیمه اول قرن پانزدهم قبل از میلاد، حدود دو دهه حکومت کرد. او دختر شاه «تحوتموس اول» (Thutmose I) از دودمان هجدهم بود که با یکی از اعضای خانواده‌اش، «تحوتموس دوم» ازدواج کرد؛ اما از او پسری به دنیا نیاورد. پس از مرگ همسر اول، پسر یکی از همسران دیگرش به نام «تحوتموس سوم» به جانشینی رسید؛ اما احتمالا در آن زمان، برای حکومت کردن خیلی جوان بود. حتشپسوت به‌عنوان نایب‌السلطنه در کنار پسرخوانده‌اش حکومت را در دست گرفت.

حتشپسوت، در طول نیابت سلطنتش، لشکرکشی‌های نظامی انجام داد و یک سفر تجاری مشهور را نیز رهبری کرد. این دوره، دوره‌ای پررونق بود و پروژه‌های ساختمانی چشمگیری در آن انجام شد که همگی به نام او ثبت شده‌اند. دیوارهای معبدی که از زمان او در «دیر البحری» (Deir el-Bahari) باقی مانده است، نشان می‌دهد که او یک لشکرکشی نظامی در «نوبیا» (Nubia) و ماموریت‌های تجاری به سرزمین «پونت» (Punt) را رهبری کرده است. مدتی پس از مرگ ملکه حتشپسوت، تلاش‌هایی برای محو کردن آثار سلطنت او انجام شد. کاوش‌ها در دره پادشاهان، باستان‌شناسان را به این باور رسانده است که تابوت حتشپسوت احتمالا همان تابوت شماره KV60 بوده است. به نظر می‌رسد که او، برخلاف چهره مردانه‌ای که در تصاویر رسمی‌اش دیده می‌شد، تا زمان مرگش به یک زن میانسال فربه و قوی تبدیل شده بود.

منبع عکس: سایت getty images؛ عکاس: mareandmare

«نفرتیتی» (Nefertiti) ، به‌معنای زنی زیبا است. او ملکه مصر و همسر فرعون «آخناتون» (Akhenaten) بود. این فرعون مصر را پیش از تغییر مذهبش، «آمنهوتپ چهارم» (Amenhotep IV) می‌نامیدند. او از اواسط قرن چهاردهم قبل از میلاد حکومت کرد. نفرتیتی در آیین جدید آخناتون، نقش‌های مذهبی مهمی ایفا می‌کرد و به‌عنوان بخشی از تثلیث مقدس، شامل خدای آتون، آخناتون و نفرتیتی شناخته می‌شد.

ریشه‌های خانوادگی نفرتیتی مشخص نیست. شاید او شاهزاده‌ای از «تمدن میتانی» (Mitanni) یا برادرزاده مادر آخناتون، بوده باشد. نفرتیتی پیش از آنکه آخناتون خانواده سلطنتی را به «عمارنه» (Tell el-Amarna) منتقل کند، سه دختر در «تبس» (Thebes) به دنیا آورد. در عمارنه نیز سه دختر دیگر به دنیا آورد. در فوریه ۲۰۱۳، مقاله‌ای با عنوان ادعا کرد که شواهد دی‌ان‌ای نشان می‌دهد نفرتیتی احتمالا مادر «توت عنخ آمون» (Tutankhamen) بود. ملکه نفرتیتی زیبا را اغلب با تاج آبی خاصی که بر سر داشت، به تصویر کشیده‌اند؛ اما در برخی تصاویر دیگر، تشخیص او از همسرش، فرعون آخناتون، به‌طرز شگفت‌آوری دشوار است.

منبع عکس: سایت getty images؛ عکاس: ewg3D

«تومیریس» (Tomyris)، پس از مرگ همسرش، ملکه ماساژت‌ها شد. «ماساژت‌ها» (Massagetae) در شرق دریای خزر و آسیای مرکزی زندگی می‌کردند و همان طور که «هرودوت» (Herodotus) و دیگر نویسندگان یونان باستان توصیف کرده‌اند، شبیه به «سکاها» (Saka) بودند. این منطقه، همانجایی بود که باستان‌شناسان، در آن بقایای جامعه باستانی آمازون را یافته‌اند.

طبق روایتی از هرودوت که در منابع دیگر نقلی از آن نیامده است، کوروش، پادشاه پارس، به تومیریس پیشنهاد ازدواج داد؛ اما تومیریس نپذیرفت و کوروش را به حیله‌گری متهم کرد. به همین دلیل، آن‌ها به‌جای ازدواج با یکدیگر جنگیدند. طی این جنگ، پسر تومیریس اسیر شد و خودکشی کرد؛ سپس ارتش تومیریس به جنگ با ایرانیان پرداخت، ارتش ایران را شکست داد و کوروش بزرگ را کشت. این روایت بیشتر بر پایه روایت‌های اسطوره‌ای و تاریخی غیرمستقیم است؛ نه شواهد قطعی.

منبع عکس: سایت pinimg.com؛ پدیدآورنده: نامشخص

«آرسینوئه دوم» (Arsinoe II) ، ملکه تراکیه و مصر، حدود سال ۳۱۶ قبل از میلاد، از «برنیس» (Berenice) و «بطلمیوس اول» (Ptolemy I)، بنیان‌گذار دودمان بطلمیوسی در مصر، متولد شد. یکی از همسران آرسینوئه، «لوسیماخوس» (Lysimachus) بود. او پادشاه تراکیا محسوب می‌شد که حدود سال ۳۰۰ قبل از میلاد با آرسینوئه ازدواج کرد، همسر دیگر او، یکی از اعضای خاندانش، بنام بطلمیوس دوم بود که حدود سال ۲۷۷ قبل از میلاد با او ازدواج کرد. آرسینوئه به‌عنوان ملکه تراکیا، توطئه‌ای چید تا پسر خودش را وارث تاج‌وتخت کند. این امر منجر به جنگ و در نتیجه مرگ شوهرش شد. آرسینوئه به‌عنوان ملکه آن منطقه، زنی قدرتمند بود و احتمالا در زمان حیاتش مورد پرستش قرار می‌گرفت. او در ژوئیه ۲۷۰ قبل از میلاد درگذشت.

منبع عکس: سایت ویکی مدیا؛ عکاس: PHGCOM

آخرین فرعون مصر، «کلئوپاترا» (Cleopatra) که پیش از تسلط رومیان بر مصر حکومت می‌کرد، به خاطر روابطش با فرماندهان رومی، «ژولیوس سزار» (Julius Caesar) و «مارک آنتونی» (Mark Antony) و خودکشی‌اش با نیش مار شناخته می‌شود. بسیاری تصور می‌کردند که او بسیار زیبا بود؛ اما برخلاف نفرتیتی، کلئوپاترا احتمالا زیبا نبود. در عوض، او زنی باهوش و از نظر سیاسی ارزشمند محسوب می‌شد. کلئوپاترا در سن ۱۷ سالگی در مصر به قدرت رسید. او از سال ۵۱ تا ۳۰ قبل از میلاد سلطنت کرد. این ملکه بزرگ، از تبار بطلمیوسیان و اهل مقدونیه بود. با وجود اینکه اجداد کلئوپاترا مقدونی بودند، او همچنان یک ملکه مصری بود و به‌عنوان الهه مورد پرستش قرار می‌گرفت.

از نظر قانونی، کلئوپاترا موظف بود که برای حکومت یکی از اعضای خانواده خود را به‌عنوان شریک انتخاب کند. او برادر ۱۲ ساله‌اش، «بطلمیوس سیزدهم» را انتخاب کرد. پس از مرگ بطلمیوس سیزدهم، کلئوپاترا برادر کوچکترش، «بطلمیوس چهاردهم» را برگزید. او مدتی نیز به‌همراه پسرش «سزاریون» (Caesarion) حکومت کرد. پس از مرگ کلئوپاترا، «آگوستوس» (Augustus) کنترل مصر را به دست گرفت و پس از آن، این سرزمین به تصرف رومیان درآمد.

منبع عکس: سایت britannica.com؛ عکاس: نامشخص

«بودیکا» (Boudicca)، همسر شاه «پراسوتاگوس» (Prasutagus) از قبیله «سلتی ایسنی» (Celtic Iceni)، در شرق بریتانیای باستان بود. هنگامی که رومیان بریتانیا را فتح کردند، به پادشاه اجازه دادند به حکومت خود ادامه دهد؛ اما پس از مرگ او و به قدرت رسیدن همسرش بودیکا، رومی‌ها تصمیم گرفتند کاملا این سرزمین را تصاحب کنند. گفته می‌شود که رومی‌ها برای نشان دادن برتری خود، بودیکا را برهنه کتک زدند و به دخترانش تجاوز کردند. بودیکا، در حرکتی شجاعانه و تلافی‌جویانه، حدود سال ۶۰ پس از میلاد، نیروهای خود و همچنین متحدانش را علیه رومی‌ها رهبری کرد و هزاران نفر را به قتل رساند. پیروزی بودیکا دیری نپایید و ورق برگشت. فرماندار رومی در بریتانیا، «گایوس سوئتونیوس پائولینوس» (Gaius Suetonius Paulinus)، سلت‌ها را شکست داد. نحوه مرگ بودیکا مشخص نیست؛ اما احتمالا خودکشی کرده است.

منبع عکس: سایت getty images؛ عکاس: paulafrench

«یولیا اورلیا زنوبیا» (Iulia Aurelia Zenobia)، ملکه پالمیرا در قرن سوم میلادی بود. «پالمیرا» (Palmyra) شهری واحه‌ای محسوب می‌شد که در سوریه کنونی و بین دریای مدیترانه و رود فرات قرار داشت. ملکه زنوبیا، کلئوپاترا و «دیدو» (Dido) از کارتاژ را به‌عنوان اجداد خود معرفی می‌کرد. زنوبیا، رومی‌ها را به چالش کشید و در نبرد علیه آن‌ها شرکت کرد؛ اما در نهایت شکست خورد و احتمالا اسیر شد.

زنوبیا پس از مرگ همسرش «سپتیمیوس اودناتوس» (Septimius Odaenathus) و پسرش در سال ۲۶۷ میلادی، ملکه شد. پسر زنوبیا «وابالانتوس» (Vaballanthus)، وارث تاج‌وتخت بود؛ اما او کودکی خردسال بود؛ بنابراین زنوبیا به‌جای او (به‌عنوان نایب‌السلطنه) حکومت را به دست گرفت. زنوبیا، «ملکه جنگجو» در سال ۲۶۹ میلادی، مصر و بخش‌هایی از آسیای صغیر از جمله کاپادوکیه و «بیتینی» (Bithynia) را فتح کرد و تا زمان دستگیری‌اش در سال ۲۷۴ میلادی، امپراتوری وسیعی را اداره می‌کرد. زنوبیا، توسط امپراتور توانمند روم، «اورلیان» (Aurelian؛ حکومت از ۲۷۰ تا ۲۷۵ میلادی)، در نزدیکی انطاکیه سوریه شکست خورد و به‌عنوان اسیر در رژه پیروزی اورلیان حضور داشت؛ سپس به او اجازه داده شد که زندگی متمولی در رم داشته باشد؛ با این‌حال، هنگام مرگش احتمالا اعدام شد و برخی معتقدند که شاید خودکشی کرده باشد.

منبع عکس: سایت ویکی مدیا؛ عکاس: Giovanni Battista Tiepolo

ملکه‌های قدرتمند باستانی نقش پر رنگی در تاریخ بازی می‌کنند. نظر شما درمورد این ملکه‌ها چیست؟ آیا ملکه‌های قدرتمند دیگری را در طول تاریخ می‌شناسید؟ لطفا دیدگاه‌های خود را با ما و دیگر کاربران کجارو در میان بگذارید.