کشف گنجینه‌های مخفی در دل معابد مایا؛ رمز و رازهای باستانی

مایاها، یکی از تمدن‌های باستانی آمریکای میانه، هرم‌های شگفت‌انگیزی ساختند که نمادی از معماری پیشرفته و فرهنگ غنی آن‌ها است. این سازه‌ها که همچنان، رازهای فراوانی را در دل خود پنهان دارند، بین ۱,۰۰۰ سال پیش از میلاد تا ۱,۵۰۰ میلادی ساخته شده‌اند و علاوه بر جایگاه آیینی و مذهبی، گنجینه‌های ارزشمند فرهنگی را نیز در خود جای داده‌اند.

داخل این هرم‌ها، اشیای گوناگونی از گنجینه‌های ارزشمندی چون ماسک‌های سنگ یشم و تیغه‌های سنگ آتشفشانی تا کتیبه‌ها و اسناد تاریخی چون تقویم مایاها کشف شده است. برای مثال، هرم مشهور «ال کاستیلو» در «چیچن ایتزا» همچون عروسک‌ تو در توی روسی ماتروشکا، هرمی کوچک‌تر در دل هرم بزرگ‌تر دارد. در این نوشتار کوتاه، مروری خواهیم داشت بر بخشی از تمدن کهن و خلاق مایاها که در معابد آن‌ها پنهان شده است.

مایاهای باستانی صدها هرم را در سراسر منطقه ‌آمریکای میانه یا به اصطلاح «مزو آمریکا» (Mesoamerica) از حدود ۱,۰۰۰ سال پیش از میلاد تا ۱,۵۰۰ میلادی ساخته‌اند و مجموعه متنوعی از اشیا را درون آن‌ها جای داده‌اند" اما سوال اینجا است که آن‌ها، دقیقا چه چیزی درون این هرم‌ها قرار می‌دادند؟

منبع عکس: Experience Transat؛ نام عکاس: نامشخص

هرم‌هایی که مایاها ساختند نیز مانند اهرام مصر باستان، مملو از گنجینه‌های ارزشمند و مقبره‌ها بودند؛ اما به‌گونه‌ای شگفت‌انگیز، در بسیاری از موارد هرم‌های کوچک‌تر درون هرم‌های بزرگ‌تر جای گرفته‌اند. برای مثال، هرم معروف «ال کاستیلو» (El Castillo) در سایت باستانی «چیچن ایتزا» (Chichén Itzá) در شبه‌جزیره «یوکاتان» (Yucatán)، شامل هرم درون هرم درون هرم است و درست مانند یک عروسک تو در تو به نظر می‌رسد.

این سازه که توسط تمدن مایا و پیش از ورود اسپانیایی‌ها، بین قرن‌های ۹ تا ۱۲ میلادی ساخته شده است، به‌عنوان معبدی برای خدای «کوکولکان» (Kukulkan) عمل می‌کرد؛ خدایی که در فرهنگ مایاهای «یوکاتان» به‌صورت ماری بالدار تصویر می‌شد و ارتباط نزدیکی با خدای «کوتزالکواتل» (Quetzalcoatl) در فرهنگ آزتک‌ها داشت.

منبع عکس: Atlas Obscura؛ نام عکاس: نامشخص

«آندرس تجرو آندراده» (Andrés Tejero-Andrade)، استاد دانشگاه ملی خودمختار مکزیک (UNAM) که درباره «ال کاستیلو» تحقیق و مطالعه کرده است، دراین‌باره می‌گوید:

ساکنان باستانی شبه‌ جزیره یوکاتان، وقتی به مکانی از پیش مسکونی و غیرمتروکه می‌رسیدند، نه‌تنها ساختارهای قدیمی را نابود نمی‌کردند؛ بلکه سازه‌ای جدید روی سازه‌های موجود می‌ساختند و این روند ادامه داشت. به همین دلیل است که «ال کاستیلو»، چنین ساختار تو در تویی دارد.

این روش محدود به «ال کاستیلو» نبود. «دنیس لورینا آروگته اسپینو» (Denisse Lorenia Argote Espino)، پژوهشگر موسسه ملی انسان‌شناسی و تاریخ مکزیک (INAH)، معتقد است:

ساخت هرم روی هرم دیگر، یک رویه رایج در دوره‌های پیش از ورود اسپانیایی‌ها بود. در واقع، ساختارهای اصلی معمولا در سکونت‌گاه‌هایی که به‌طور طولانی‌مدت مسکونی بودند، دارای چندین مرحله ساختاری هستند.

ضلع غربی معبد کوکولکان در چیچن ایتزا؛ منبع عکس:wikimedia ؛ نام عکاس: Luka Peternel

وجود هرم‌های تو در تو، رایج‌ترین چیزی نیست که باستان‌شناسان در هرم‌های مایا پیدا می‌کنند. برخی از این معابد برای انجام مراسم آیینی استفاده می‌شدند و برخی دیگر، به‌عنوان آرامگاه فرمانروایان یا افراد برجسته کاربرد داشتند.

منبع عکس: freepik؛ نام عکاس: نامشخص

این مقبره‌ها شامل اشیای ارزشمندی مانند ماسک‌های یشمی (برای متوفی)، مهره‌های یشمی، شیشه‌ آتشفشانی یا تیغه‌های ابسیدین (obsidian blades) و خارهای سفره‌ماهی بودند. به گفته «مایکل کو» (Michael D. Coe) در کتاب «مایاها» (The Maya)، خارهای سفره‌ماهی نمادی از ایثار و فداکاری در فرهنگ مایا به حساب می‌آمد.

آقای «کو» در کتاب خود می‌نویسد:

خارهای سفره‌ماهی در مراسم ایثار مورد استفاده قرار می‌گرفتند؛ به‌طوری که از میان گوش‌ها، گونه‌ها، لب‌ها، زبان و... عبور داده می‌شدند و خون حاصل، بر کاغذ پاشیده می‌شد تا برای تبرک بت‌ها، مورد استفاده قرار گیرد.

تخت پلنگ یشمی یا تخت جگوار (Jaguar Throne) در هرم «ال کاستیلو»؛ منبع عکس: livescience؛ نام عکاس: Thierry Tronnel

مایاهای باستان به اشیای ساخته‌شده از یشم بسیار علاقه داشتند؛ یکی از نمونه‌های معروف، تخت پلنگ یشمی یا تخت جگوار (Jaguar Throne) است که در هرم «ال کاستیلو» یافت شده است.

به گفته «کارل تاوب» (Karl Taube)، استاد مردم‌شناسی دانشگاه کالیفرنیا، مایاهای کلاسیک نه‌تنها یشم را به‌دلیل ارزش و زیبایی‌، بلکه به‌واسطه اهمیت نمادین آن گرامی می‌داشتند. او در مقاله‌ای که در سال ۲۰۰۵ میلادی در مجله «اینشنت مزو آمریکا» (Ancient Mesoamerica) منتشر شد، چنین نوشت:

مایاها، یشم را با ذرت، فرمانروایی و باد مرتبط می‌دانستند. همچنین، یشم جزو مهمی از مناسک تدفین و مراسم آیینی احضار خدایان و نیاکان بود.

منبع عکس: geckovacations؛ نام عکاس: نامشخص

هرم‌های مایا، بسیاری از اشیای شگفت‌انگیز دیگر را نیز در خود جای داده‌اند. به‌عنوان مثال، هرمی در محوطه «سان بارتولو» (San Bartolo) در شمال گواتمالا، حاوی قطعه‌ای است که احتمال می‌رود، قدیمی‌ترین تقویم مایا باشد؛ قدمت این تقویم به بیش از ۲,۲۰۰ سال پیش باز می‌گردد.

منبع عکس: NBC News؛ نام عکاس: نامشخص

همچنین، هرمی در «کوپان» (Copan) هندوراس، کتیبه‌ای عظیم شامل بیش از ۲,۰۰۰ علامت یا گلیف (Glyph) مایایی را روی پلکان خود دارد. بر اساس گزارش «موسسه حفاظت گتی» (Getty Conservation Institute) در سال ۲۰۰۶ میلادی، این کتیبه ارزشمند، تاریخ فرمانروایان کوپان را روایت می‌کند.

مایاها از یک سیستم نوشتاری استفاده می‌کردند که گاهی به آن «هیروگلیف‌های مایایی» گفته می‌شود. این سیستم نوشتاری، شامل گلیف‌هایی است که صداها را نشان می‌دهند و این صداها، کلماتی را تشکیل می‌دهند که دانشمندان و محققان می‌توانند آن‌ها را بخوانند و ترجمه کنند.

منبع عکس‌های گالری: wikimedia، National Geographic، Spa Business؛ نام عکاس عکس اول: Frank Kovalchek

نظر شما درباره گنجینه‌های پنهان در معابد مایا چیست؟ چه اطلاعاتی در این زمینه دارید؟ لطفا کجارو و همراهان آن را نیز از نگاه و نظر ارزشمند خود مطلع سازید.

منبع عکس کاور: TheTravel؛ نام عکاس: نامشخص