آداب و رسوم مازندران؛ از قاشق‌زنی تا جشن مردگان

آداب و رسوم مازندران چون سایر مناطق ایران، برگرفته از فرهنگ بومی این منطقه است؛ فرهنگی که شادی نقش‌برجسته‌ای در آن ایفا می‌کند و از این‌رو، جشن‌های بسیاری به مناسبت‌های مختلف در این دیار وجود دارد.

قاشق زنی، روزه سری، نوروز ماه، جشن مردگان، تیرماه سیزده و ورف چال، مراسم تولد نوزاد و جشن عروسی مازندرانی و همچنین نوروز خوانی و شگون‌آو‌ری (سال‌مج یا مارمه) از جمله مشهورترین آداب و رسوم مازندران به حساب می‌آیند.

برخی از سنت‌های دیار طبرستان، ریشه در تقویم طبری دارد و تعدادی دیگر از آیین‌ها، از قدیمی‌ترین آداب و رسوم ایرانی است که به‌تدریج به دست فراموشی سپرده شده‌اند؛ اما مردم هنوز در بخش‌هایی از مازندران به این سنت‌ها پایبند هستند.

در این نوشتار با برخی از مهم‌ترین آداب و رسوم مازندرانی بیشتر آشنا خواهید شد.

منبع عکس: خبرگزاری تسنیم؛ نام عکاس: مصطفی حسن زاده

نوروزخوانی، نوروزی یا بهارخوانی از زیباترین آیین‌های سنتی ایرانی در آستانه فصل بهار است که همچنان در شمال کشور به همت دوستداران فرهنگ بومی محلی نفس می‌کشد. این آیین هرساله و معمولا ۱۵ روز مانده به نوروز، توسط افرادی که به نوروزخان شهرت دارند، به مرحله اجرا در می‌آید و در برخی از مناطق، تا روز دهم فروردین نیز ادامه می‌یابد. نوروزخوانی در مازندران معمولا از دهه دوم یا سوم اسفند آغاز می‌شود و با شروع نوروز یا دهه اول سال نو خاتمه می‌یابد.

بنا بر مستندات موجود، قدمت مراسم نوروزخوانی به زمان ظهور زرتشت پیامبر نسبت داده می‌شود. این آیین کهن روزگاری در تمام نقاط ایران اجرا می‌شد؛ اما به‌تدریج رنگ باخت و تنها در برخی از شهرها و روستاهای البرز شمالی و جنوبی، نوروزخوانی به شیوه مرسوم آن زنده مانده است.

نوروزخوان‌های دوره‌گرد از نیمه دوم اسفندماه با گذر از کوچه پس کوچه‌های شهر و روستا و سر دادن آواز‌هایی در وصف بهار طبیعت، نوید آمدن نوروز را به مردم می‌دهند و از آنان مژدگانی دریافت می‌کنند. از گذشته این آواز‌ها علاوه بر وصف زیبایی طبیعت، با ستایش اهورامزدا و مدح پادشاهان و امیران همراه بود؛ اما با ورود اسلام به ایران، نوروزخوانی نیز با مفاهیم مذهبی عجین شد. ستایش پروردگار، مدح پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصوم (ع) از جمله مواردی است که به مضامین نوروزخوانی در دوره اسلامی افزوده شد.

منبع عکس: خبرگزاری تسنیم ؛ نام عکاس: مصطفی حسن زاده

گروه نوروزخوانی معمولا از سه نفر تا بیشتر تشکیل می‌شود؛ یک نفر ساز می‌زند، دیگری آواز می‌خواند و نفر سوم که لقب کوله‌کش (بارکش) دارد، عیدی‌های مردم را در کوله‌اش جمع می‌کند. نوروزخوانان به درب منزل مردم مراجعه می‌کنند و صاحب ‌خانه‌ها نیز برنج، تخم‌مرغ، گردو،‌ میوه، شیرینی و پول به آنان عیدی می‌دهند. نوروزخوان‌ها در مازندران معمولا با گویش محلی به استقبال فصل نو می‌روند:

باد بهارون بیمو / گل به گلستون بیمو مژده هادین دوستون / نوروز سلطون بیمو آی برارون، آی خاخرون / مرد و زن مازندرون خنه جا بئین بیرون / بموئه نوروز سلطون بیمو باد بهارون / بیمو نوروز سلطون هادین مژده دوستون/ بیمو گل در گلستون مشت عموی با ایمون /شکر شیرین ته زبون صدف هسته ته دندون /انعام ره بیار بیرون آی بیموئه نوبهار /خشک دار بورده خار بموئه بیه بیدار / خونش کنه سر دار باد بهارون بیمو / گل به گلستون بیمو مژده هادین دوستون/ نوروز سلطون بیمو

منبع عکس: خبرگزار ی ایرنا؛ نام عکاس: احسان فضلی اصانلو

مارمه، مادرمه، سال‌مج و شگون‌آوری عناوینی است که برای یکی از سنت‌های دیرینه و خاص مردم مازندران به کار می‌رود. این آیین ریشه در تاریخ طبری دارد و هرچند از تعداد روزهای برگزاری مارمه کاسته شده است، هنوز در هنگام حلول سال نو در میان مردم مازندران اجرا می‌شود.

برای اجرای سنت دیرینه مارمه، معمولا فردی سالمند یا کودک، پیش از تحویل سال پشت در خانه می‌ایستد. او سینی به دست دارد که در آن قرآن، سبزه، آب و گاه شاخه سبز درخت و شکوفه‌های بهاری درخت آلوچه دیده می‌شود. مادرمه پس از تحویل سال با پای راست وارد خانه می‌شود تا برکت و شادی و خوش‌یمنی را به خانه و خانواده هدیه دهد.

منبع عکس: خبرگزاری ایسنا؛ نام عکاس: مصطفی شانه چی

مارمه خوش‌قدم با تحویل سال به خانه می‌آید، در قسمت ورودی و درب خانه آب می‌ریزد و با آب‌پاشی، به اصطلاح روشنایی را به خانه می‌آورد. مازندرانی‌ها بر این عقیده‌اند که کسی پیش از مارمه حق ورود به خانه را ندارد و اگر کسی نیز از خانه خارج شد، باید صبر کند تا مادرمه برگردد و پس از او وارد خانه شود؛ چراکه بر اساس باور مازندرانی، فرد مارمه سبب تداوم شور و شادی، برکت و خوش خبری در طول سال است. بر این اساس، چنانچه اتفاق بد یا مصیبتی نیز در طول سال رخ دهد، خانواده در سال جدید مارمه دیگری را انتخاب می‌کنند.

منبع عکس: خبرگزاری فارس؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

سنت قدیمی چهارشنبه سوری‌ و روشن کردن آتش در گوشه و کنار ایران‌زمین اجرا می‌شود؛ اما اهالی برخی از نقاط کشور به شیوه بومی محلی آن را برگزار می‌کنند. مازندرانی‌ها نیز با جمع کردن چوب خشک و فضولات دامی، روشن کردن آتش و پریدن از روی آن، چون سایر ایرانیان طلب خوش‌یمنی و سلامت و شادی دارند. آن‌ها بر اساس باور و اعتقاد به خوش‌یمنی عدد هفت، هفت کپه آتش می‌سازند. «علی حسن‌نژاد»، پژوهشگر آیین‌ها و سنت‌های مازندران دراین‌باره می‌گوید:

در گذشته، جشن شب چهارشنبه‌سوری در مازندران با سرنانوازی و آذین بستن شهر و مغازه‌ها همراه بود. در این شب اغلب مازندرانی‌ها، در مناطق مختلف روستایی با برافروختن آتش و پریدن از سر کپه‌های آتش، برای دورشدن از بدی‌ها و بلاها این شب را سر می‌کردند. مازندرانی‌ها بر اساس سنت‌های قدیمی، پنج،‌ هفت یا ۹ کپه را در این مراسم آتش می‌زدند. گالش‌ها که همان دامداران مازندرانی هستند، برای روشن‌کردن آتش شب چهارشنبه‌سوری از ترکه‌ها و سرشاخه‌هایی که دام‌ها پیشتر برگ‌های آن‌ها را خورده بودند، استفاده می‌کردند.

حسن‌نژاد در ادامه می‌گوید:

سوزاندن «کلش» یا همان ساقه برنج نیز بین کشاورزان و در مناطق جلگه‌ای رواج دارد. مردم هنگام پریدن از روی کپه‌های آتش این شعر را می‌خوانند: چهارشنبه ‌سوری کمبه / پار دستوری کمبه مه زردی بوره ته کش / ته سرخی مه کش

منبع عکس: خبرگزاری فارس؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

مازندرانی‌ها از روزهای نخست زمستان آماده می‌شوند تا به پیشواز خرده آیین‌های متنوع چهارشنبه سوری بروند. پخت آش مخصوص چهارشنبه آخر سال، یکی از این سنت‌ها است که در مازندران نیز چون بسیاری از نقاط ایران انجام می‌شود.

مازندرانی‌ها با پخت آش چهل‌گیاه یا آش ترش (آش هفت‌ترشی) در صبح روز چهارشنبه سوری یکی از رسوم قدیمی خود را در این جشن به جا می‌آورند. آش چهل گیاه از سبزی‌های مختلف تازه و خشک تهیه می‌شود و برای پخت آش ترش که به هفت ترشی نیز شهرت دارد، هفت نوع ترشی چون آب نارنج، آب لیمو، آب انار، آب ازگیل، سرکه و گوجه سبز به کار می‌رود.

چیدن گزنه برای آش چهارشنبه سوری؛ منبع عکس: خبرگزاری فارس ؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

آش گزنه نوع دیگر آش ترش مازندرانی به شمار می‌رود که چنانچه از نامش پیدا است، گزنه سبزی اصلی آش را تشکیل می‌دهد. سبزی‌های محلی و کوهی چون انارریجه، زولنگ و اوجی نیز گزنه را همراهی می‌کنند تا در ترکیب با حبوبات، کدو، رب انار،‌ ازگیل و آلوچه، به یکی از خوشمزه‌ترین انواع آش‌های ایرانی‌ تبدیل شود.

«محمد بخشی» پژوهشگر فرهنگ بومی مازندران دراین‌باره می‌گوید:

پختن آش چهل گیاه، آش ترش و آش گزنه برای شب چهاشنبه‌ سوری در نقاط مختلف مازندران متداول است. پس از اتمام مراحل پخت، آن‌ها را در ظرف می‌ریزند و بین آشنایان، فامیل و همسایه‌ها پخش می‌کنند. همچنین رسم است که کسی که آش را دریافت می‌کند، ظرف آش را نشسته به صاحب آن تحویل می‌دهد؛ زیرا این رسم را نشان از صمیمت در روابط می‌دانند.

رفتن به بازار از دیگر رسوم مردم مازندران در چهارشنبه سوری به شمار می‌رود. آنان خرید در این روز را خوش یمن می‌دانند و بر اساس این باور، حتما برای خانه خود کالای جدیدی می‌خرند. دختران دم بخت نیز به نیت بخت‌گشایی به بازار می‌روند و با لباس موردعلاقه و پارچه چادری به خانه بر می‌گردند.

«شال‌انگنی» یا افکندن شال، خرده آیینی است که در مناطق کوهستانی مازندران رواج دارد. بنا ‌بر ‌این سنت قدیمی، جوانان در شب چهارشنبه آخر سال، خود را به کنار پنجره یا پشت بام خانه مردم می‌رسانند و شال بلندی را به داخل خانه می‌اندازند. صاحب‌خانه نیز با توجه به توان و بخشندگی خود، گوشه شال را با انعام و شیرینی پر می‌کند.

گپ‌ کشی یا فال‌ گوشی نیز دیگر آیین قدیمی مازندرانی‌ها در شب چهارشنبه سوری است. بنا بر سنت گپ‌کشی، یک نفر با صدای بلند از خیر و خوشی و به‌طور کل، سخن نیکو می‌گوید و دیگران، فال گوش می‌ایستند تا صدای او را بشنوند. باور دیگری نیز دراین‌باره وجود دارد که بر اساس آن، مردم روزگار قدیم در چهارشنبه آخر سال نیت می‌کردند، فال گوش می‌ایستادند، به صدای رهگذران گوش می‌دادند و نتیجه خواسته قلبی خود را در گفته دیگران جست‌و‌جو می‌کردند.

منبع عکس: خبرگزاری ایسنا؛ نام عکاس: محمدرضا دهداری

ایرانیان قدیم در چهارشنبه آخر سال، علاوه بر پریدن از آتش، رسوم دیگری نیز داشتند که به مرور کم‌رنگ شد؛ اما هنوز در برخی از نواحی کشور اجرا می‌شود. قاشق‌زنی یکی از خرده‌آیین‌های چهارشنبه سوری است که در بعضی از مناطق ایران چون مازندران هنوز نفس می‌کشد.

در مراسم قاشق‌زنی، دختران و پسران جوان با سر کردن چادر و پوشاندن صورت خود، به درب منزل همسایگان و آشنایان می‌روند؛ سپس با کوبیدن قاشق بر کاسه‌ای که در دست دارند،‌ خبر از آمدن خود می‌دهند. صاحب‌خانه‌ها نیز با آرزوی خیر و شادی، کاسه خالی آنان را با آجیل،‌ میوه،‌ شیرینی یا مواد خوراکی چون حبوبات و گاهی نیز پول پر می‌کنند.

قاشق‌زن بنا بر سنت گذشتگان، با حبوباتی که بدین طریق جمع‌آوری می‌شود، آش ابودردا می‌پزد؛ سپس اندکی از آش را به بیمار و بقیه را به فقرا می‌دهد تا به یمن دعای خیر آنان، بیمار شفا پیدا کند.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان؛ نام عکاس: ناشناس

کوزه شکنی از دیگر آیین‌های ملی مرسوم در گذشته بود که هنوز در مناطقی از کشور چون استان مازندران برگزار می‌شود. گذشتگان هدف از این سنت را رونق کسب و کار و داشتن سالی پر از رزق و روزی عنوان می‌کردند. این آیین کهن در بهمن ماه سال ۱۳۹۱ خورشیدی در فهرست میراث ناملموس ایران به ثبت رسید.

مردم بخش‌هایی از مازندران نیز بنا بر همین رسم قدیمی، کوزه‌های سفالی کهنه خود را در شب چهارشنبه سوری به پشت بام می‌برند و به کوچه پرت می‌کنند. «محمد بخشی» کارشناس فرهنگ بومی مازندران، دراین‌باره چنین می‌گوید:

یکی از مراسم مخصوص چهارشنبه‌ سوری این بود که کوزه کهنه‌ای را برمی‌داشتند و در آن مقداری نمک، زغال و سکه می‌انداختند. هر یک از افراد خانواده یک بار کوزه را دور سر می‌چرخاند و نفر آخری، آن کوزه را از پشت بام به کوچه می‌انداخت و می‌گفت: درد و بلای ما بره تو کوزه و بره تو کوچه...

منبع عکس: خبرگزاری فارس؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

مازندرانی‌ها شب یلدا را با عنوان «چله شو» یا «چله شی» یاد می‌کنند و به مناسبت این شب، سفره یا میزی می‌چینند که در گویش محلی «میزد» نامیده می‌شود. میزد یلدایی که معمولا آن را روی کرسی قرار می‌دهند، از انواع میوه‌های مختلف، مغزها، آجیل‌ها و انواع دانه‌های بو داده تشکیل شده است. چون سایر مناطق ایران‌زمین، مازندرانی‌ها نیز این شب طولانی را با شب‌نشینی، گفت‌وگو و خوردن انواع خوراکی به صبح می‌رسانند.

بنا بر گفته‌های موجود، در مازندران از گذشته رسم بود که خوردن برنج یا گندم در شب یلدا شگون دارد و به سفره خانواده در طول سال برکت می‌دهد. از این‌رو، مردم مازندران برای شام شب یلدا نیز جایگاه ویژه‌ای قائل می‌شوند و تدارک ندیدن برای شام چله شو را بدشگون می‌دانند. سبزی پلو همراه با مرغ، اردک یا ماهی شکم‌پر،‌ غذای مخصوص اغلب اهالی مازندران برای شام یلدا است؛ اما کوکو سبزی و فسنجان با مرغ یا اردک نیز در سفره شام یلدای مازندران به چشم می‌خورد.

مازندرانی‌ها به خوراکی‌های مخصوص یلدا «شب چره» می‌گویند؛ شیرینی‌های محلی چون پشت‌زیک و بئودونه (برنجک)، کدو حلوایی پخته و مزه‌دار شده با دارچین و عسل، ماست، انار، هندوانه، میوه‌های فصل، آجیل، میوه خشک، تنقلاتی چون گندم برشته و تخم بو داده هندوانه و کدو، از جمله این خوراکی‌ها به شمار می‌رود.

بازی‌ و سرگرمی‌های سنتی دسته‌جمعی، آوازهای قدیمی به گویش محلی، خوانش منظومه‌های امیری و طبری، فال گردو و تفال به دیوان حافظ شیرازی از دیگر رسوم یلدا در فرهنگ بومی مازندران محسوب می‌شود.

منبع عکس: خبرگزاری فارس؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

یکی از شعرهای محلی معروفی که مازندرانی‌ها به‌شکل آواز در شب یلدا می‌خوانند از این قرار است:

ای بیمو چله شو / بخر بخره نصف شو (یعنی: دوباره شب چله آمد، تا نیمه‌شب غذا می‌خوریم) کئی تیم و انار تیم / دکردمه شه بتیم (یعنی: تخم کدو و انار، داخل شکم ریختیم) بشتزیک بوین جان / درس هکرده می ننجان (یعنی: شیرینی پشت‌زیک را نگاه کن که مادرم درست کرده است) هندونه ره قف بزن / قچل قچل تب بزن (یعنی: هندوانه را قاچ‌قاچ کن) تا سوائی کرسی بن / هی شون بکش می اشکم (یعنی: تا صبح زیر کرسی داد بزن، ای شکم؛ کنایه از خوردن زیاد و دل درد)

منبع عکس: خبرگزار ی میزان؛ نام عکاس: حامد امیرنژاد

آداب ماه رمضان در مازندران چون سایر مناطق ایران است و تفاوت چندانی در کلیت رسوم وجود ندارد؛ اما در این میان، سنت‌هایی دیده می‌شود که تنها مردم مازندران به آن پایبند هستند. شاید از این جهت که کارشناسان مذهبی، مازندران را نخستین خاستگاه تشیع در ایران می‌دانند.

روزه‌ سری آیین ویژه‌ای است که مازندرانی‌ها برای روزه اولی‌ها برگزار می‌کنند. بنا ‌بر ‌این آیین قدیمی، نوجوانانی که برای نخستین بار روزه می‌گیرند، پیش از افطار هدیه‌ای تحت عنوان روزه‌سری دریافت خواهند کرد. در واقع، این افراد تا هدیه خود را نگرفته‌اند،‌ افطار نمی‌کنند. هدایای روزه‌سری شامل چادر نماز و طلا برای دختران و پول و نقره‌‌های قدیمی برای پسران می‌شود. هدف از روزه‌سری، تربیت دینی و تشویق نوجوانان به انجام اعمال مذهبی است.

در گذشته رسم بر این بود، افرادی که فرزند پسر می‌خواستند، نذر ماه رمضان می‌کردند؛ بدین صورت که در طول شب‌های ماه رمضان، هر شب یک پیت حلبی به گردن خود می‌انداختند و با چوب به آن ضربه می‌زدند تا مردم را برای خوردن سحری بیدار کنند.

منبع عکس: خبرگزاری فارس؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

از روزگار گذشته و چون بسیاری از مردم مسلمان ایران، مازندرانی‌ها نیز رسم دارند که برای برآورده شدن حاجات خود، مجلس ختم سوره انعام نذر کنند. برای این منظور، كسانی كه در قرائت قرآن تبحر دارند را دعوت می‌کنند و در زمان قرائت سوره، یک سینی محتوی مقداری نمک، چند ظرف آب و چند قرص نان در مجلس قرار می‌دهند.

پس از ختم سوره، افراد روزه‌دار مجلس با خوردنی‌هایی که در سینی است، افطار می‌کنند؛ نان‌های باقی‌مانده در سینی را نیز به‌عنوان تبرک سر سفره‌ای می‌گذارند که صاحب مجلس برای افطار مهمانان تدارک دیده است.

نذر حلوا از دیگر نذورات مردم مازندران در ماه رمضان به شمار می‌رود. زنان مازندرانی در نیمه ماه رمضان و هم‌زمان با ولادت امام حسن مجبتی (ع)، اقلامی چون قند، چای، خرما و زغال را در کنار خوردنی‌هایی چون حلوا، آش، زولبيا و باميه سنتی، فرنی، آبگوشت و باقلای پخته با پلو، به‌عنوان نذر به مسجد می‌برند. قدیمی‌های شهر ساری نیز رسم داشتند که در زمان نذر، مجمعه‌ای از کل اقلام نذری را به‌عنوان افطاری به زندان شهر ببرند.

منبع عکس: خبرگزاری فارس؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

وداع با ماه رمضان، آخرین رسم مردم مازندران به مناسبت ایام روزه‌داری است. آن‌ها از شب ۲۷ ماه رمضان مراسم وداع با رمضان را آغاز می‌کنند و برای ورود به ماه شوال و مراسم عید فطر آماده می‌شوند. مازندرانی‌ها طبق مراسمی مذهبی و با حضور مداحان و مبلغان دینی، نوحه یا اشعاری را به زبان محلی می‌خوانند؛ در نهایت نیز با ندای «الوداع رمضان، الوداع شهر نور و قرآن» با ماه روزه‌داری خداحافظی می‌کنند.

منبع عکس: خبرگزاری فارس؛ نام عکاس: احسان فضلی اصانلو

در گویش مازندرانی کیجا به‌معنای دختر است و «کیجا وین» یا «کیجا اِش» اولین مراسم رسمی ازدواج به حساب می‌آید. بنا ‌بر ‌این رسم قدیمی، مادر یا یکی از نزدیکان داماد، بهانه‌ای جور می‌کند و به نیت سنجیدن عروس آینده خود به خانه دختر می‌رود. نماینده داماد در این مراسم،‌ دختر را کاملا زیر نظر می‌گیرد تا از اخلاق، رفتار و خانه‌داری او مطمئن شود.

برج گرفتن نوعی استخاره به رسم مازندرانی‌ها محسوب می‌شود. اهالی دیار طبرستان در همه امور مهم خود از جمله عروسی، نزد روحانی یا فرد معتمدی می‌روند تا برای آنان استخاره کند. فرد مورد اعتماد، به آن‌ها می‌گوید که روز موردنظرشان، برای عروسی خوش‌یمن است یا باید منتظر روز دیگری باشند.

مازندرانی‌ها نیز چون دیگر اقوام ایرانی، مراسم بله بران و شیرینی‌خوران دارند و از این مراسم تحت عناوین «اره گیرون» یا «شیرینی خوار شو» یاد می‌کنند؛ طی این مراسم انگشتری به عروس هدیه می‌دهند و به اصطلاح او را برای داماد،‌ نشان می‌کنند. میزان شیرینی (زر یا مهریه مرسوم) نیز در این مراسم مشخص می‌شود و پس از آن، دوران نامزدی دختر و پسر شکل می‌گیرد.

عروس و داماد پس از مراسم نامزدی به خانه اقوام درجه یک خود (خاله،‌ عمو،‌ عمه، دایی و...) می‌روند تا یکدیگر را به‌عنوان عضو جدید خانواده به دیگر افراد فامیل معرفی کنند؛ به این مراسم «فامیل سلام» می‌گویند و طی آن،‌ اقوام هدایایی نیز به‌عنوان شیرینی به تازه عروس و داماد هدیه می‌دهند.

عاروسی خرج یا خرج بار، چنانچه مشخص است خرج عروسی است که بخشی از آن توسط دیگران تامین می‌شود. شمالی‌ها رسم دارند که اقلامی چون میوه، شیرینی، برنج و امثال آن را به عروس هدیه بدهند تا در پذیرایی از مهمانان عروسی، از آن استفاده شود.

منبع عکس: خبرگزاری فارس؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

«عاروس مار» یا «داماد مار» در گویش مازندرانی به‌معنای مادر عروس یا داماد است؛ اما این اصطلاح در مراسم عروسی به شخص معتمدی اطلاق می‌شود که مادر اصلی دختر یا پسر نیست و تنها، از طرف خانواده آن‌ها انتخاب شده است. در واقع این اشخاص مسئولیت نظارت بر مراسم عروسی را به عهده دارند. مثلا پذیرایی مراسم عروسی خوب باشد یا بد، به پای خانواده داماد نوشته می‌شود و از این‌رو، داماد مار یا «بارسری خاله» باید به‌درستی همه چیز را زیر نظر بگیرد.

اوستی برش نام مراسم مخصوصی است که طی آن، چند قواره پارچه برای دوختن لحاف و تشک به عروس هدیه می‌دهند. پارچه‌ها را در همان مراسم برش می‌زنند و حاضران جمع،‌ مبلغی را به‌عنوان شیرینی روی پارچه می‌گذارند.

چند روز پیش از عروسی در روستاهای مازندران، مادر عروس برای درست کردن خمیر و پختن نان آماده می‌شود و یک روز به‌خصوص را به این کار اختصاص می‌دهد. «خمیر او دینگوئن» در گویش مازندرانی، به‌معنای انداختن خمیر در آب و در واقع همان آماده‌سازی خمیر برای پختن نان است.

نان‌هایی که در مراسم عروسی مازندرانی پخته می‌شوند را به اصطلاح «گت نون» می‌گویند که به‌معنای نان بزرگ است؛ چراکه این نان‌های مخصوص، بسیار بزرگ‌تر از نان‌های معمول در نانوایی هستند.

خور کر یا خور کان فرد منتخبی است که به خانه اهالی محل می‌رود و آن‌ها را برای مراسم عروسی دعوت می‌کند. خور کر اغلب بانویی است که صبح به درب منزل اهالی شهر یا روستا مراجعه می‌کند؛ اما اگر مردی برای این وظیفه انتخاب شود، غروب که از سر کار برگشت، به خانه مردم خواهد رفت.

منبع عکس: خبرگزاری فارس؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

مجمه برون یا مجمه وری مراسم مخصوص عروسی سنتی مازندرانی به حساب می‌آید که به‌عنوان یک سنت بومی، همچنان در برخی از مناطق این استان اجرا می‌شود. طبق این مراسم، یک روز پیش از مراسم عروسی، زنان آماده می‌شوند تا سینی‌های بزرگی را بر سر بگیرند، در روستا چرخ بزنند و به‌سمت خانه داماد راهی شوند.

سینی بزرگ یا مجمعه را معمولا با مقداری میوه، شیرینی، قند، دستمال کاغذی و یک پاکت به‌همراه مقداری پول پر می‌کنند و با وسایل تزیینی آن را آراسته می‌سازند.

مراسم چتر سری در زمان آرایش عروس انجام می‌گیرد و طی آن، مبلغی نیز به‌عنوان شیرینی هدیه داده می‌شود. معمولا آرایشگر به خانه عروس می‌آید و قسمتی از موی جلوی عروس (چتری) را کوتاه می‌کند؛ سپس افراد حاضر در مجلس، مبلغی را روی دامن عروس می‌گذارند که این هدیه، اغلب بین عروس و آرایشگر تقسیم می‌شود.

چرخ سری نام رسمی است که بیشتر در گذشته انجام می‌شد و به مرور از یاد رفت. مازندرانی‌های قدیمی، یک ماه یا حداقل چند روز قبل از جشن عروسی، مراسمی با حضور یک یا چند خیاط برگزار می‌کردند و طی آن مراسم، لباس عروس و داماد را برش می‌زدند و می‌دوختند.

حضور یک لحاف‌دوز نیز لازم بود تا لحاف عروس را بدوزد و دوخت سایر لباس‌ها،‌ در مرحله بعدی قرار می‌گرفت؛ چراکه اولویت با لباس مخصوص عروس و داماد بود. کت مخمل، ترمه، پیراهن رنگارنگ، روسری بزرگ گل گلی، چادر سفید و کله‌پوش، اجزای لباس محلی عروس مازندرانی و کت، شلوار، جلیقه، پیراهن سفید و کلاه نمدی، لباس سنتی مخصوص داماد را تشکیل می‌داد.

منبع عکس:خبرگزاری فارس ؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

داماد بار، وسایلی است که خانواده عروس برای داماد آینده خود آماده می‌کنند. بنا بر رسم داماد بار، یک دست لباس کامل برای مراسم عروسی، لوازم استحمام و لوازم سلمانی به‌همراه یک کیف حاوی مقداری پول، در صبح روز عروسی به داماد تقدیم می‌شود.

صبح یا غروب روز حنابندان در مازندران،‌ مراسمی تحت عنوان «عاروس حموم» برگزار می‌شود. در این مراسم، عروس به‌همراه دوستان و آشنایان درجه یک خود و یک نماینده از خانواده داماد راهی حمام خواهد شد.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان؛ نام عکاس: ناشناس

باقلا در گویش مازندرانی «باکله» گفته می‌شود و اهالی شمال ایران، رسم دارند که یک شب پیش از حنابندان، مراسم باقلا خوردن راه بیندازند. این مراسم با همه هزینه‌هایش به عهده خانواده عروس است؛ آن‌ها دیگ باقلا را بار می‌گذارند و از مهمانان خود پذیرایی می‌کنند.

حنابندان را در گویش مازندرانی «حناونه شو» می‌گویند و این مراسم چون دیگر مناطق ایران، یک شب پیش از عروسی در منزل پدری عروس برگزار می‌شود. خانواده داماد معمولا چند مجمعه حاوی شیرینی، تنقلات، هدایا و حنا آماده می‌کنند و به خانه عروس می‌برند.

طی مراسم حناونه شو، دست عروس و داماد را حنا می‌گذارند و باقی‌مانده حنا را نیز به دست دختران و پسران مجرد می‌زنند. مازندرانی‌ها اعتقاد دارند که با حنا بستن به دست دختران و پسران،‌ بخت آنان نیز باز خواهد شد.

منبع عکس:خبرگزاری فارس ؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

مراسم عروسی سنتی در مازندران بسیار زیبا و تماشایی است و هنوز در برخی از روستاها با همه جزییات به مرحله اجرا در می‌آید. عروسی یا به گویش محلی «عاروسی» با حمام عروس و داماد در صبح روز عروسی، رقص و پایکوبی همراهان و شیرینی و شربت دلاک‌ها آغاز می‌شود. بعداز ظهر همان روز، داماد اسبی را به شیوه خاص آماده می‌کند و با همراهان به خانه عروس می‌رود.

یک تکه نان توسط پدر یا برادر عروس به کمر وی بسته می‌شود؛ با این نیت که اولین فرزند عروس و داماد، پسر باشد. خانواده‌های روستایی قدیمی، ترجیح می‌دادند که اولین فرزندشان پسر باشد؛ چراکه او را نیروی کار بهتری برای خانواده می‌دانستند. از سوی دیگر، مردم معتقد بودند که دختر به مردم تعلق دارد (كيجا مردم شه) و با ازدواج از خانه آن‌ها می‌رود؛ اما پسر، نزد پدر و مادر خواهد ماند.

پس از برگزاری تشریفات خانه پدری، عروس را سوار اسب می‌کنند و به خانه داماد می‌برند. هنگام رسیدن به مقصد، داماد یک نارنج، سیب یا انار به‌سمت عروس پرت می‌کند و عروس باید آن را بگیرد تا با هم بخورند. پیش از ورود به منزل،‌ پدر داماد یک گاو یا گوسفند را به‌عنوان هدیه به عروس خود پیشکش می‌کند.

ورود عروس را به خانه داماد، با اسپندی که مادر و خواهر پسر بر آتش می‌ریزند و پخش نقل و نبات، گرامی می‌دارند. در نهایت نیز با پذیرایی از مهمانان و خوردن شام عروسی، مراسم به پایان می‌رسد.

منبع عکس‌ها:خبرگزاری فارس ؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

مراسم مادرزن سلام، سه روز پس از مراسم عروسی برگزار می‌شود و عروس و داماد به خانه مادر عروس می‌روند. اقوام و آشنایان نیز به صرف شام به خانه مادر عروس دعوت می‌شوند. بنا بر یک سنت قدیمی مازندرانی، عروس باید در آن شب یا صبح روز بعد و حین خوردن صبحانه، دستمال‌های کوچکی را به‌همراه گلاب به مهمانان خود تقدیم کند؛ مهمانان نیز در ازای گرفتن این هدیه، مبلغی را به‌عنوان شیرینی به عروس می‌دهند.

منبع عکس: maryamhospital؛ نام عکاس: ناشناس

در گذشته زنان روستایی مازندران، خبر بارداری خود را به‌وسیله شخص دیگری برای همسر، پدر و مادر می‌فرستادند؛ چراکه گفتن این خبر توسط زن را بی‌احترامی می‌دانستند؛ از این‌رو، زن ابتدا به خواهر شوهر یا به گویش مازندرانی «شی خواخر» خود می‌گفت و وی نیز خبر پدر شدن را به برادر خود می‌داد.

دوستی که به «خور يار» در روستا معروف بود نیز برای پدر و مادر دختر مژده می‌برد و در قبال این خبر خوش، مژدگانی دریافت می‌کرد. پدر و مادر نیز با در دست گرفتن هدایایی چون شیرینی، نان محلی و غاز یا بوقلمون تمیز و آماده پخت، برای تبریک به خانه دختر می‌آمدند.

نام‌گذاری نوزاد، ساعاتی پس از تولد او اتفاق می‌افتد و معمولا، به جهت احترام به بزرگ‌تر‌های فامیل مراجعه می‌کنند. پدر نوزاد نزد پدر و مادر خود می‌رود و از آنان کسب تکلیف می‌کند؛ آنان نیز به پدر و مادر عروس خود ارجاع می‌دهند. اگر پدربزرگ و مادربزرگ پدر و مادر نیز در قید حیات باشند، برای احترام نزد آنان نیز می‌روند. برادران بزرگ‌تر، عموها و دایی‌ها و سایر اعضای فامیل نیز در این تعارف سهیم می‌شوند و چند ساعت و گاه چند روز،‌ این روند تعارف در نام‌گذاری ادامه می‌یابد.

اولویت انتخاب اسم نوزاد با بستگان نزدیک است و معمولا به اسامی اعضای از دست رفته خانواده در سال اخیر چون پدربزرگ، مادربزرگ، عمو، دايی، عمه یا خاله استناد می‌کنند. این کار برای زنده نگه داشتن نام آن عزیز انجام می‌گیرد و پدر و مادر نوزاد نیز به این سنت احترام می‌گذارند؛ حتی اگر نام منتخب را دوست نداشته باشند. در نهایت، پس از انتخاب نام، حاضران صلوات می‌فرستند و برای کودک آرزوی خوشبختی و سلامتی می‌کنند. گاهی نیز نام نوزاد با تاریخ تولد شمسی و قمری، در گوشه کتاب قرآن یادداشت می‌شود تا به یادگار بماند.

منبع عکس: sarpoosh؛ نام عکاس: ناشناس

مراسم سنتی مخصوص زایمان هنوز در اغلب نقاط ایران انجام می‌گیرد و مازندران نیز از این امر مستثنا نیست. ده حمام یکی از این آیین‌های قدیمی است که ریشه در فرهنگ ایرانیان دارد. در روز دهم تولد نوزاد،‌ زنان خانواده او را به حمام می‌برند و به همین مناسبت جشنی کوچک می‌گیرند. مادر عروس گهواره و دیگر وسایلی که برای نوه‌اش خریداری کرده است را با مراسم خاصی به خانه دختر می‌آورد.

مادربزرگ در مجمعه مسی، لباس‌های نوزاد به‌همراه میوه و شیرینی، کله قند، صابون،‌ حنا و وسایلی از این دست را قرار می‌دهد و با ساز و آواز، راهی منزل دختر می‌شود. در پایان مراسم، نوزاد را در حمام روستا یا خانه شست‌و‌شو می‌دهند و در آغوش مادر می‌گذارند؛ سپس، با ریختن آب بر سر مادر و نوزاد، نوعی غسل مخصوص به نام «غسل مولود» انجام می‌شود و حاضران با ذکر صلوات همراهی می‌کنند.

«چکه سما» نوعی آیین خاص مازندرانی است که در پایان مراسم غسل مولود، توسط زنان اجرا می‌شود؛ زنان با شور و شادی مجلس را گرم می‌کنند و به خواندن و کف زدن (چکه) در حمام می‌پردازند.

منبع عکس: خبرگزاری تسنیم ؛ نام عکاس: علیرضا معتمدی

گهره بندونی نام آیینی مازندرانی است که طی آن، نوزاد را برای اولین بار در گهواره می‌گذارند. زنان فامیل دور هم در خانه کودک جمع می‌شوند، پیش از صرف ناهار، چای و شیرینی، مادر به کودک شیر می‌دهد و مادربزرگ او را در گهواره می‌بندد. معمولا اگر این جشن برای فرزند اول خانواده گرفته شود، مادربزرگ مادری وظیفه گهواره بستن او را به عهده می‌گیرد.

حاضران پس از گهواره بستن نوزاد، مقداری پول به‌عنوان هدیه در گهواره او می‌گذارند که به این عمل «گره سری» می‌گویند. در برخی از روستاهای شمال نیز اقوام مادری نوزاد، روی گهواره وی گردو یا نبات می‌شکنند یا گهواره را چند بار به‌شدت تکان می‌دهند. آن‌ها معتقدند که با انجام این کار، اگر روزی پدر و مادر بحث و جدلی داشته باشند، گوش نوزاد به سروصدا عادت کرده است. برخی نیز می‌گویند که این عمل دلیل دیگری دارد؛ به اعتقاد آن‌ها، با این کار دندان‌های نوزاد به‌راحتی در می‌آید و نه‌تنها درد نمی‌کشد، بلکه در آینده نیز به دندان درد مبتلا نخواهد شد.

منبع عکس:خبرگزاری فارس ؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

زمانی که اولین نشانه‌های دندان درآوردن در نوزاد ظاهر شود، مراسمی تحت عنوان دندون سری برای او می‌گیرند. مادر نوزاد در همراهی با زنان فامیل، آش دندونی مخصوصی به نام «آش شیربرنج» یا «شیرآش» می‌پزد و از مهمانان پذیرایی می‌کند. آش میان همسایگان و دیگر اقوامی که در مراسم حضور نداشتند نیز پخش می‌شود و آن‌ها، هدیه‌ای در کاسه خالی آش می‌گذارند. جوراب، روسری، پول و هرآنچه هدیه داده شود، به نوزاد تعلق دارد و مادر در صندوقچه‌ای از آن نگهداری می‌کند.

گوش راهکری (سوراخ کردن گوش نوزاد دختر) و ختنه سرون یا چیک ورینی (مراسم ختنه کردن نوزاد پسر) از دیگر مراسم سنتی مازندرانی‌ها برای نوزادان دختر و پسر است. گوش راهکری در فاصله بین چند ماهگی تا حداکثر سه سالگی دختر انجام می‌گیرد و کسی که مسئول این کار است را «گوش راهکر» می‌گویند که در بسیاری از روستاها همان قابله‌ها هستند. آن‌ها به شیوه سنتی، با کمک نخ و سوزن خیاطی اقدام به سوراخ کردن گوش کودک می‌کنند و با ایجاد حلقه نخ، مانع از بسته شدن سوراخ گوش می‌شوند.

ختنه سوران پسران نیز در صورت توانایی خانواده، با تشریفات کامل و جشن و مهمانی برگزار می‌شود. مهمانان با هدیه‌ای به شادباش می‌آیند و گاهی به اصطلاح شمالی برای کودک «درون» می‌زنند؛ بدین معنی که سینی را در میان مهمانان می‌چرخانند و پول جمع می‌کنند.

منبع عکس:خبرگزاری فارس ؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

جشن نوروز ماه برخلاف عنوان نوروزی، ربطی به ایام عید و سال نو ندارد و در اواسط مرداد ماه برگزار می‌شود. مردم روستاهای مازندران، زمانی که اولین برنج زودرس خود را درو کردند، با همان برنج، غذایی تهیه می‌کنند و جایی بیرون از روستا جشن نوروز ماه می‌گیرند.

بر اساس گفته‌های موجود، نوروزماه علاوه بر جشن پایان کار، نوعی آیین سپاسگزاری به درگاه خداوند است که برکت و نعمت را به انسان هدیه می‌دهد. مردم روستاهای شمال کشور اعتقاد دارند که چون روز سیزده به در، نوروز ماه را نیز باید در طبیعت و آن هم خارج از روستا گذراند.

منبع عکس:خبرگزاری تسنیم ؛ نام عکاس: غلامرضا احمدی

عید مردگان یا «عید ماه» مراسم قدیمی و تاریخی استان مازندران است که چنانچه از نامش بر می‌آید، به درگذشتگان اختصاص دارد. بنا ‌بر این آیین کهن و سنتی، مردم همگی بر مزار عزیزان خود حاضر می‌شوند و با بر پایی جشن، یاد آن‌ها را زنده نگه می‌دارند. روشن كردن شمع بر مزار اموات، كشتی لوچو، اسب‌سواری، تهيه و توزيع انواع غذاها و شيرينی‌های خاص با شكل و شمايل انسان و ابزار حرفه‌های شغلی، از جمله برنامه‌های مرسوم در جشن مردگان به شمار می‌رود.

در آیین جشن مردگان، خبری از عزاداری و اشک ریختن نیست؛ چراکه فرهنگ مازندران با شاد بودن و دوری از غصه گره خورده است. در واقع، برخلاف نام این مراسم که خبر از نیستی و مرگ می‌دهد، جشن مردگان با شادی و شیرین کردن کام دیگران برگزار می‌شود.

منبع عکس:خبرگزاری تسنیم ؛ نام عکاس: غلامرضا احمدی

از سوی دیگر، پژوهشگران فرهنگ مازندران بر این عقیده‌اند که اجرای مراسم جشن مردگان در ۲۸ تیرماه، هم‌زمان با سالروز پیروزی فریدون بر ضحاک است و به باور مردم، این پیروزی بزرگ را باید جشن گرفت. «علی حسن نژاد» محقق فرهنگ عامه مازندران دراین‌باره می‌گوید:

حكمرانی ضحاک پادشاه ايرانی با كشتار مردم همراه بود و اجازه نداشتن برای عزاداری عزيزان‌شان، اوج اين ظلم بود. پس از پيرورزی فريدون بر ضحاک، بستر برای حضور مردم بر سر مزار درگذشتگان‌شان فراهم شد. در گفته‌های اساطيری آمده است كه مردم به پاسداشت اين پيروزی كه بسترساز فرصت حضور بر سر مزار اموات‌شان فراهم شد، اين روز را با پذيرايی‌ها و برگزاری برنامه‌هايی، جشن می‌گيرند. اين حضور دسته‌جمعی يک‌روزه بر سر مزار مردگان نيز نوعی يادآوری مرگ و قدر دانستن فرصت زندگی است.

آیین ۲۶ عیدماه که همچنان زنده و پویا است، در سال ۱۳۹۵ خورشیدی در فهرست میراث ناملموس ملی نیز به ثبت رسید.

منبع عکس:خبرگزاری فارس ؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

مازندرانی‌ها در اواسط آبان ماه هر سال که معادل ۱۳ تیرماه طبری است، مراسمی برگزار می‌کنند که به گویش محلی «ترما سزد شو» یا «لال شو» نام دارد. برخی این جشن را شب تولد امام اول شیعیان (ع) می‌دانند و عده‌ای می‌گویند که مصادف با جشن مهرگان و پیروزی کاوه بر ضحاک است. کشاورزان شمال کشور، کارهای خود را معمولا تا شب تیرماه سیزده به پایان می‌رسانند و اعتقاد دارند که نباید در این شب، کار نا‌تمامی داشته باشند.

خانواده‌های مازندرانی در شب تیرماه سیزده نیز چون شب یلدا دور هم جمع می‌شوند و شب را با خوردن تنقلات و شنیدن داستان‌های بزرگان به صبح می‌رسانند. خوردنی‌های این شب را «سیزدهی» می‌گویند؛ اهالی میانکوه مازندران نیز معتقدند که در شب تیرماه سیزده باید غیر از آب و نمک، ۱۳ خوردنی دیگر نیز میل کنند و تا پاسی از شب بیدار بمانند.

در برخی از مناطق نیز در شب تیرماه سیزده، داماد برای نامزد خود «سیزدهی» مخصوص می‌برد. سیزدهی عروس معمولا شامل سيب، به‌، انار، سنجد، انگور، پرتقال، فندق، گردو، بادام، پسته، نخود، كشمش، انجير، خرما، قند، چای، سقز، باقلای پخته و موارد دیگر به‌همراه یک شلوار یا به اصطلاح تنبان و يک جفت گالش یا کفش لاستیکی است.

منبع عکس:خبرگزاری فارس ؛ نام عکاس: محمد رضایی

کودکان و جوانان روستا نیز کیسه را به ترکه‌ای بلند می‌بندند و به درب خانه سایر اهالی می‌روند. آن‌ها با سروصدا، چوب را به درب منزل دیگران می‌کوبند و به اصطلاح خودشان با «لال بازی» از صاحب‌خانه طلب هدیه می‌کنند؛ صاحبخانه نیز مقداری میوه و شیرینی یا پول، برای آنان در نظر می‌گیرد.

فرد سر گروه مراسم لال شو را «لال» می‌خوانند و گروهی از جوانان و نوجوانان، او را در مسیر لال بازی همراهی می‌کنند. آن‌ها در کوچه پس کوچه‌های روستا می‌چرخند و با خواندن اشعاری به گویش بومی، به اهالی خبر آمدن خود را می‌دهند:

لال بیمو، لال بیمو پارسال و پیرار بیمو (یعنی: لال آمده، لال آمده؛ پارسال و امسال آمده) چل بزن دیگه بزن لال انه لالک انه (یعنی: چرخ نخ ریسی را حرکت بده؛ لال آید و لال کوچک آید.) پیسه گنده خوانه سالو ماه ارزون نوه لال مار رسوا نو (یعنی: کسی که شیرینی پیس کنده می‌خواهد، می‌آید؛ سال و ماه ارزان نمی‌شود؛ لال بزرگ رسوا نمی‌شود.) لال انه لالک انه پار بورده امسال انه (یعنی: لال می‌آید، لال کوچک می‌آید؛ پارسال رفته و امسال می‌آید.)

منبع عکس:خبرگزاری فارس ؛ نام عکاس: محمد رضایی

مازندرانی‌ها آمدن لال به خانه و ترکه خوردن از او را به فال نیک می‌گیرند و معتقدند، چوب لال به هر که بخورد، تا سال آینده بیمار نخواهد شد. مراسم تیرماه سیزده علاوه بر مازندران، هنوز در بخش‌هایی از دیار البرز چون گیلان، گلستان، سمنان و تهران نیز برگزار می‌شود.

منبع عکس: خبرگزاری مهر ؛ نام عکاس: مصطفی گرمان

برف چال یا به گویش مازندرانی ورف چال، سنت قدیمی است که بیش از ۵۰۰ سال در کشور قدمت دارد و برخی می‌گویند که قدمت آن به دوره آل بویه در طبرستان بازمی‌گردد. در گذشته، به‌منظور تامین آب انسان‌ها و دام‌ها، چاله‌ای حفر می‌کردند تا برف زمستان در آن جمع شود. بر اساس شواهد موجود، این اقدام به درایت عارفی به نام «سید حسن ولی» در قرن نهم هجری قمری اتفاق افتاد؛ مردم چاله‌ای عمیق در دامنه کوه دماوند حفر کردند تا برف‌های دامنه کوه در آن جمع شود و مشکل کم آبی تابستان را حل کند.

آیین سنتی ورف چال، همه ساله در اردیبهشت ماه در منطقه اسک ‌وش شهرستان لاریجان باشکوه هرچه تمام‌تر برگزار می‌شود و مردم منطقه احترام خاصی برای این سنت تاریخی قائل هستند. اهالی مازندران دور هم جمع می‌شوند و تاریخ ورف چال را با حضور بزرگان مشخص می‌کنند.

مردان پس از رسیدن به محل برف چال، قطعه‌های بزرگ برف را بلند می‌کنند و در چاه عمیقی می‌ریزند که به همین منظور کنده شده است. پس از پر شدن چاه از برف، روی آن را می‌پوشانند و با غذاهایی که همراه آورده‌اند،‌ از یکدیگر پذیرایی می‌کنند. خواندن نماز جماعت، استراحت و گذراندن اوقات به شادی، بخش‌های دیگر این مراسم پیش از برگشتن به روستا است.

منبع عکس‌ها: خبرگزاری مهر؛ نام عکاس: مصطفی گرمان

شیلون یا شیلان، نام مراسم باران خواهی مازندرانی‌ها است که به هنگام خشکسالی انجام می‌شود. بنا ‌بر ‌این آیین، مردم مواد اولیه برای تهیه آش مورد نظر یا شیر برنج را جمع‌آوری می‌کنند؛ سپس در روز معین در مکان مقدسی چون مسجد، امامزاده یا اطراف درخت مقدس گرد هم می‌آیند و آش توسط زنان پخته می‌شود. در ادامه، به سراغ مراسم دعا و روضه‌خوانی می‌روند و با خواندن نماز باران، از خدا طلب باران رحمت می‌کنند. مراسم باران خواهی مازندرانی با صرف آش به پایان می‌رسد. مردم عقیده دارند در این مراسم باید به پای منبر یا روی فردی از سادات نیز آب بپاشند.

منبع عکس: خبرگزاری فارس ؛ نام عکاس: مصطفی کاظمی

شمال کشور دیار باران‌های پی‌درپی و گاه سیل آسا است و باران شدید، مانع از فعالیت کشاورزی اهالی روستا می‌شود. در چنین مواقعی، مردم با خواندن دعا و نذر و نیاز،‌ از خدا طلب درخشش آفتاب را دارند. آیین کهن آفتاب خواهی به‌طور مشترک در مازندران و گیلان تحت عنوان «کترا گیشی» یا «کترا گیشه» شناخته می‌شود و عروسک خاصی نیز برای آن طراحی شده است.

منبع عکس: خبگزاری ایرنا؛ نام عکاس: احسان فضلی اصانلو

زنان برخی از روستای‌های کیاسر از توابع شهرستان ساری، در مواقع بارش شدید جمع می‌شوند و با یکدیگر می‌خوانند:

باران کو باران بی پایان کو گندم که زیر خاکه از تشنگی هلاکه یا حضرت سلیمان روز آفتاب و شب باران

در مناطق دیگری از دیار مازندران، زمانی که چند روز پیاپی باران ببارد و کار و زندگی مردم مختل شود، رسم دیگری اجرا می‌شود. بنا بر این سنت، کودکان روستا جمع می‌شوند و چند قوطی حلبی را به نخ می‌بندند؛ آن‌ها با گرفتن دو سر نخ در کوچه‌های روستا حرکت می‌کنند و می‌خوانند:

قوطی قوطی آفتاب کن یک مشت برنج تو آب کن ما بچه‌های گرگیم از سرمایی بمردیم یا قرا، یا کتاب فردا بشه آفتاب

هریک از مناطق مازندران، رسم و رسوم خاص خود را در مواقع بارش فراوان انجام می‌دهند؛ اما خواسته مشترک همه آن‌ها،‌ در آمدن دوباره خورشید و تابش نور و روشنایی است.

در گویش مازندرانی به گرفتن خورشید و ماه، ظل (zel) می‌گویند که به‌معنای تاریکی است. آن‌ها بر ‌این عقیده‌اند که در لحظه ماه یا خورشیدگرفتگی، اژدهایی جلوی آن‌ها را می‌گیرد؛ پس برای رهایی ماه یا خورشید و بر طرف شدن تاریکی، به پشت‌بام می‌روند و بر ظرف مسی می‌کوبند یا با تفنگ، ‌تیر می‌اندازند. خواندن نماز آیات نیز چون دیگر مسلمانان، در این ایام انجام می‌گیرد.

منبع عکس‌ها: خبرگزاری فارس، ایرنا، مهرنیوز، جام جم، ؛ نام عکاسان: مصطفی کاظمی، احسان فضلی اصالنو، حمید صالحی، فائزه کابلی، بهروز خسروی

چنانچه شما نیز از اهالی دیار طبرستان هستید یا تجربه و اطلاعاتی از جشن‌ها و آداب و رسوم مازندرانی دارید، لطفا نگاه و نظر خود را با ما و سایر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

منبع عکس کاور: خبرگزاری تسنیم؛ نام عکاس: مصطفی حسن زاده