کریسمس و جشن سال نو میلادی در ایران

نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۸/۱۰/۴ منتشر شده و در تاریخ ۱۴۰۱/۱۰/۴ به‌روزرسانی شده است.

کریسمس و جشن سال نو میلادی به‌طور سنتی جشن‌هایی مذهبی و فرهنگی در کشورهای مسیحی هستند که امروزه در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران مورد توجه قرار گرفته‌اند. بسیاری از ارامنه و مسیحیان ایرانی این ایام را به‌طور خاصی جشن می‌گیرند و درخت کریسمس و تزیینات زیبای سال نو در محله‌های مسیحی نشین، به‌ویژه در شهرهایی مانند تهران و اصفهان، دیده می‌شود. آشوریان ایران، ۲۵ دسامبر مصادف با پنجم دی ۱۴۰۳ را به‌عنوان روز کریسمس جشن می‌گیرند. ارامنه ایران، ۶ ژانویه را روز کریسمس می‌دانند که در تقویم شمسی، ۱۷ دی ۱۴۰۳ (سال‌ کبیسه) است. در ادامه این مقاله می‌توانید اطلاعات بیشتری از کریسمس و جشن سال نوی میلادی در ایران به دست آورید؛ پس با ما همراه باشید.

کریسمس و جشن سال نوی میلادی در ایران:

مسیحیان ایران مانند مسیحیان سراسر دنیا در آخرین روزهای ماه دسامبر، خود را برای رسیدن سال نو آماده می‌کنند. مسیحیان در ایران جزو اقلیت‌های مذهبی به حساب می‌آیند و به دو گروه ارمنی‌ها و آشوری‌ها تقسیم می‌شوند که گرامیداشت آیین‌های کریسمس آن‌ها با هم تفاوت دارد. در ادامه بیشتر به هریک از این دو گروه خواهیم پرداخت:

آشوری‌ها قومی بودند که در سرزمین ایران کهن زندگی می‌کردند و از بدو پيدايش مسيحيت، به ويژه در قرن اول تا سوم ميلادی به اين آئين گرويدند. آن‌ها مانند بیشتر مسیحیان دنیا، روز ۲۵ دسامبر را سالروز تولد عیسی مسیح می‌دانند و آن را گرامی می‌دارند. مسيحيان آشوری از ۲۵ روز مانده به ميلاد مسيح روزه‌ای با عنوان روزه پرهيز می‌گيرند و در اين مدت از صرف گوشت و لبنيات دوری می‌کنند. پس از فرا رسيدن ۲۵ دسامبر، آشوريان روزه خود را به پايان رسانده و با حضور در كليسا، مراسم عشای ربانی به‌جای می‌آورند.

منبع عکس: گوگل مپ؛ عکاس: مریم معصومی

آشوری‌ها در کلیسا گرد هم آمده و با ذکر دعا و انجام مراسم عشای ربانی توسط اسقف، آیین مخصوص زادروز حضرت مسیح (ع) را به‌جای آورده و با همین بهانه به دید و بازدید می‌پردازند.

آیین آشوری‌ها به این ترتیب است که روز ۲۵ دسامبر، مردم برای دید و بازدید و عرض تبریک به روحانیون آشوری به کلیساها می‌روند و فردای آن روز، روحانیون هستند که به دید و بازدید هم‌کیشان خود می‌روند. از نکات قابل‌توجه دیگر این است که برخلاف همه مسیحیان که روز اول ژانویه را به‌عنوان آغاز سال نو می‌دانند، سال نوی آشوری‌ها در ماه نیسان و هم‌زمان با مراسم ۱۳ فروردین ایرانی‌ها است.

کریسمس ارامنه کمی دیرتر از هم‌کیشان خارجی‌شان است و حدودا ۱۰ روز دیرتر شروع می‌شود. یعنی در حالی که اکثر مسیحی‌های دنیا (از کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها گرفته تا گروه عمده‌ای از ارتدوکس‌ها) ۲۵ دسامبر را روز ولادت حضرت عیسی مسیح (ع) می‌دانند، پیروان کلیسای مستقل ارامنه ۶ ژانویه را کریسمس می‌گیرند. با وجود این اختلاف، سال نوی مسیحی از همان شب اول ژانویه آغاز می‌شود و با مراسم خاص همراه است.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان؛ عکاس: آریا جعفری

آشوریان ایران، ۲۵ دسامبر را به‌عنوان روز کریسمس جشن می‌گیرند که در سال ۱۴۰۳ (سال کبیسه) مصادف با پنجم دی است؛ هرچند در سال‌های غیرکبیسه، این تاریخ روز چهارم دی می‌شود.

ارامنه ایران، ۶ ژانویه را روز کریسمس می‌دانند که در تقویم شمسی، ۱۷ دی ۱۴۰۳ است. در سال‌های غیر کبیسه این روز مصادف با ۱۶ دی می‌شود.

ایران کشوری با اکثریت جمعیت مسلمان شیعه است و کریسمس به‌عنوان تعطیلی رسمی شناخته نمی‌شود؛ با این حال، اقلیت‌های مذهبی مسیحی در ایران زندگی می‌کنند و سالروز میلاد حضرت مسیح (ع) را جشن می‌گیرند.

همان طور که ایرانی‌ها، سبزی‌پلو با ماهی عید نوروز را با هیچ غذای دیگری در این روز عوض نمی‌کنند، در میان مسیحیان جهان نیز خوراک بوقلمون شکم پر از ارکان کریسمس و جشن سال نوی میلادی است. برخی از مسیحیان ساکن ایران، با الهام از سنت‌های ایرانی همچون شب یلدا و شب عید، سبزی‌ پلو با ماهی را نیز به سفره کریسمس خود افزوده‌اند و بدین ترتیب، سنت‌های دیرین ایرانی را با جشن‌های مذهبی خود آمیخته‌اند. در کنار غذای اصلی نیز دسرهایی همچون پیروک و گاتا میل می‌کنند.

منبع عکس: youtube.com؛ عکاس: نامشخص

جشن کریسمس در ایران روزبه‌روز مردمی‌تر می‌شود و بسیاری از مسیحیان جوان از ۲۵ دسامبر این جشن‌ها را شروع می‌‌کنند. درخت‌ کریسمس که با نوارهای قرمز و سبز و جعبه‌های طلایی تزیین شده‌ است، پشت ویترین مغازه‌ها و ورودی‌های بزرگ یا هتل‌های مناطق مختلف تهران از جمله مناطق مسیحی‌ نشین به نمایش گذاشته می‌شوند.

ارامنه ایران که بخش اصلی مسیحیان ایران را تشکیل می‌دهند، این روزها برای تدارک جشن‌هایشان سخت در جنب‌و‌جوش هستند. در «۱۰ متری ارامنه» واقع در خیابان خواجه نظام تهران، جایی که همیشه بوی قهوه تازه آسیاب‌شده آدم را مست می‌کند، بازار خرید و شادباش گفتن به زبان ارمنی گرم است.

درختان تزیین‌شده در کنار تصاویری از حضرت مریم، یوسف و عیسی نوزاد نیز در مغازه‌های خیابان میرزای شیرازی و نجات‌اللهی تهران که بسیاری از ارامنه‌های ایران در آن مناطق ساکن هستند، به چشم می‌‌خورد.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان؛ عکاس: آریا جعفری

پشت شیشه اغلب مغازه‌ها تراکت‌هایی چسبانده شده است که کنار عکس رنگی چند جوان ارمنی، زمان و مکان جشن و اجرای موزیک زنده آن‌ها را اعلام می‌کند. بهترین برنامه‌ها را باید در باشگاه «آرارات» سراغ گرفت؛ آنجا علاوه بر برپایی بازارچه خیریه (با کلی خوراکی مخصوص و کاردستی‌های ظریف)، بهترین گروه‌های موسیقی ارمنی برنامه دارند. دو یا سه شب اجرا در سالن سرپوشیده باشگاه، که البته جشن مفصلی است و به موزیک تنها اکتفا نمی‌شود.

کافه قنادی «لرد» در ابتدای خیابان ویلا هم از آن مکان‌هایی است که با پیراشکی‌ها و شیرینی‌های خوش‌طعم و بو، وسوسه‌انگیز و شادی‌افزا، بوی عید را به مشام آدم می‌آورد. همه با سرعت و علاقه مشغول خریدهای سال نو هستند. چند صد متر آن‌طرف‌تر، خیابان سنایی در این چله زمستان به لطف وجود بابانوئل‌ها، کاج‌های مصنوعی سبز، زرق‌و‌برق فروشگاه‌ها و... رنگارنگ و چشم‌نواز شده است؛ اما عطر کاج واقعی را می‌توانید در خیابان کناری آن حس کنید، جایی که با وجود نکوهش قطع درختچه‌های کاج، مملو از درخت‌هایی است که وجب به وجب شاخه‌هایشان را با ریسمانی بسته‌اند تا حمل و نقل آن‌ها آسان شود.

کاج‌های مصنوعی قیمت بالایی دارند، هر چند آویختن گوی‌های رنگی، طبل‌های کوچک، عصاهای خط خطی قرمز و سفید، شمع‌ها و قندیل‌های یخی و بالاخره آن ستاره طلایی بالای قله‌اش به آن جذابیت خاصی می‌دهد.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان؛ عکاس: آریا جعفری

در شب اول ژانویه، ناقوس کلیساها به نشانه آغاز سال نو به صدا درمی‌آیند؛ درست راس ساعت ۲۴:۰۰ و هم‌زمان با شروع نوروز مسیحی‌ها، خانواده‌های ارمنی گروه گروه وارد حیاط کلیسا می‌شوند و سال نو را به هم شادباش می‌گویند.

در نیمه شب، دنگ دنگ ناقوس‌ها در شهر می‌پیچد، همه ساکت می‌شوند و آسمان را نگاه می‌کنند. لحظه دعا کردن رسیده است. صحن کلیسا شلوغ شده و در ناحیه‌ جلوی محراب، کشیش‌ها و دستیاران جوان‌شان مشغول به جا آوردن آداب مذهبی‌ می‌شوند.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان؛ عکاس: آریا جعفری

شب پنجم ژانویه مراسم بسیار باشکوهی در کلیساها انجام می‌شود. ارامنه دو جشن اصلی دارند، میلاد مسیح و دیگری عید پاک. غیر از این مراسم باداراک صبح‌ها برگزار می‌شود. مردم به کلیسا می‌روند و روزه‌شان را با مراسم عشاء ربانی باز می‌کنند و به‌عنوان تبرک، کره متبرک را به همه می‌دهند که آن را در غذایشان می‌ریزند. مراسم تبرک آب نیز وجود دارد که به یاد تعمید مسیح در رود اردن صلیبی را در ظرف آب بزرگی می‌اندازند، با روغن مقدس تبرک می‌دهند، سپس یک نوجوان صلیب را بیرون می‌کشد و آب تبرک را بین مردم تقسیم می‌کنند که آن را هم برای تبرک خانه و هم برای شفای بیماران می‌برند.

مراسم سال نو میلادی هر سال نیمه شب اول ژانویه در بزرگ‌ترین و زیباترین کلیسای ایران یعنی کلیسای وانک واقع در محله ارامنه‌نشین جلفای اصفهان نیز برگزار می‌شود.

در سال ۱۰۱۴ هجری قمری و به دستور شاه‌عباس برخی از ارامنه جلفا در ناحیه آذربایجان به اصفهان کوچ کردند تا در این شهر زندگی تازه خود را آغاز کنند. ارامنه اصفهان محله‌ای که در آن سکونت داشتند را به یاد شهر و محل زندگی سابقشان جلفا نامیدند. کلیسای وانک اصفهان نیز در همین محله تاریخی و زیبا قرار دارد.

منبع عکس: visitouriran.com؛ عکاس: نامشخص

اوج زیبایی و جذابیت کریسمس و جشن سال نوی میلادی را باید در کلیسا وانک و محله جلفای اصفهان از نزدیک دید. کاج‌های تزیین شده و ریسه‌های نورانی که همه کوچه‌پس‌کوچه‌های محله را نورانی کرده‌اند، بهترین سوژه‌ها برای عکاسی هستند. مردم با قدم زدن در کوچه‌پس‌کوچه‌های سنگ‌فرش شده محله جلفا و نشستن در کافه‌های دنج و جذاب سال نوی میلادی را در حال و هوایی متفاوت سپری می‌کنند. هم‌زمان با جشن سال نوی میلادی در سراسر دنیا، در کلیسا وانک اصفهان نیز جشن باشکوهی برگزار می‌شود که مرد و زن و پیر و جوان از حضور و شرکت در این جشن لذت می‌برند.

بر اساس سنتی ديرينه، مسيحيان ابتدای سال را اول ژانويه می‌دانند، همان‌گونه كه ما ايرانيان ابتدای سال خود را روز اول فروردين می‌دانيم و اعراب ابتدای سال خود را ماه محرم می‌دانند. در قرن ۱۷ میلادی با اعلام تقدس روز ۲۵ دسامبر، این روز به‌عنوان روز کریسمس یا تولد حضرت عیسی مسیح شناخته شد و تقریبا همه پیروان دین مسیحیت، همین روز را به‌عنوان روز تولد عیسی مسیح، جشن می‌گیرند.

مطابق تقویم میلادی، جشن کریسمس در روز ۲۵ دسامبر و آغاز سال نو در اول ژانویه هر سال برگزار می‌شود. در این روز مسیحیان اقدام به تزیین منزل و محیط کار خود کرده و تا پایان تعطیلات سال نو میلادی، به سفر رفته یا از مهمانان خود پذیرایی می‌کنند. به‌طور کلی تعطیلات کریسمس و سال نو میلادی روی هم رفته ۱۲ روز است که برخی کشورها تنها پنج روز آن را جشن می‌گیرند و برخی دیگر همه ۱۲ روز را به تعطیلات اختصاص می‌دهند.

منبع عکس: visitouriran.com؛ عکاس: نامشخص

آیا آماده‌اید کریسمس و سال نو را به شیوه‌ای خاص در ایران جشن بگیرید؟ شما نیز می‌توانید نظر و تجربه‌های خود را در قسمت نظرات با ما و دیگر کاربران کجارو در میان بگذارید.

منبع عکس کاور: باشگاه خبرنگاران جوان؛ عکاس: آریا جعفری