رم؛ شهر اولین سیستم‌های فاضلابی در جهان
«کلوئکا ماکسیما» (cloaca Maxima) نام یکی از اولین سیستم‌های فاضلاب در پایتخت کشور زیبای ایتالیا است. با قدمتی حتی بیشتر از ژولیوس سزار، اولین امپراتور رم. این سیستم هنوز در حال استفاده است.
این ساختار به‌اندازه‌ی آکروپلیس رومانتیک نیست. حتی در حد افسانه‌ی کلوسئوم نیز نیست. اما کلوئکا ماکسیما (عظیم‌ترین فاضلاب) یک معجزه‌ی مهندسی است که چندین قرن از هر دوی آن‌ها قدیمی‌تر و بودارتر است. سیستم فاضلاب باستانی رم حتی قبل از خود امپراتوری وجود داشته و هنوز در حال استفاده است.
از مدیریت ضایعات در عصر باستان بیشتر بدانیم
باستان‌شناسان قدمت کلوئکا ماکزیما را ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح تخمین زده‌اند. یعنی وقتی ژولیوس سزار خود را امپراتور رم نامید، این بنا ۶ قرن عمر داشته است. در حقیقت، تاریخ خط لوله‌ی اصلی ۱۰۰ متری به پادشاه پنجم رم «تارکوئینیوس پریسکاس» (Tarquinius Priscus) برمی‌گردد. هدف اصلی آن بیرون ریختن فاضلاب رمی‌های باستان نبوده بلکه زهکشی (خارج کردن از خاک) فاضلاب در نزدیک‌ترین باتلاق بوده است. بعدها، زمین جدیدی در میدان مشهور برای این هدف ساخته شد.
در سال ۷۷ میلادی، بسیاری از کارگران به‌دلیل کار سخت دست به خودکشی زدند
فضای شبیه به قبرستان این مکان، کارگرهای سازنده‌ی آن را بسیار نگران می‌کرد. بر طبق گفته‌ی «پلینی دالدر» (Pliny the Elder) در زمانی حدود سال ۷۷ میلادی، بسیاری از کارگران برای فرار از کار سخت، طولانی و فرسایشی دست به خودکشی زدند، اما پلینی همچنین فکر می‌کرد که این تلفات ارزشش را داشته است. وی می‌گوید:
زمین بسیار لرزید اما با این حال برای ۷۰۰ سال از زمان تارکوئینیوس پریسکاس، کانال‌ها به‌خوبی رسوخ ناپذیر باقی ماندند.
حتی به‌صورت ناباورانه‌تری برای ۲۰۰۰ سال تاکنون به‌خوبی رسوخ ناپذیر باقی ماندند.
روند گسترش و زوال در دوران جدید
کانال‌های روباز که تارکوئینیوس بنا کرد، تازه ابتدای تاریخ کلوئکا ماکسیما بود. ۳۰۰ سال بعد از پروژه‌ی اصلی، آبگذر روباز کلوئکا پوشانده و جریان به توالت و حمام شهروندان رمی متصل شد. تحت حکومت آگوستوس سزار، از نوادگان برادری ژولیوس در سال اول میلادی، سیستم فاضلاب کاملا پاک‌سازی شد و برای دربرگیری جریان‌های بیشتر، از ۱۱ کانال توسعه یافت. شاید این سیستم یک باغ گل رز نباشد، اما یک شاهکار بسیار تاثیرگذار است و اگرچه امروزه جریان چکه چکه است، اما هنوز کار می‌کند.
ولی همه چیز در این سیستم فاضلاب باستانی به‌خوبی پیش نمی‌رود. در اوایل قرن بیستم، پروژه‌های ساختمانی جدید به کلوئکا متصل شد و این سیستم با وجود اینکه هنوز نقشه‌برداری کامل نشده بود، بار دیگر برای زهکشی مورد استفاده قرار گرفت. بعدها مشخص شد این عدم آگاهی مشکلات ناگواری برای مجرای فاضلاب به وجود آورده است. سال‌های اخیر، نوسانات دمایی و سیل‌های شدیدی را به چشم دیده‌اند، برای همین در سال ۲۰۱۲، ماموریتی به یک مسئول محلی باستان‌شناسی برای تحقیق در مورد زیرساخت کلوئکا ماکسیما محول شد. آن‌ها این پژوهش را به کمک آرکوروبات (یک روبات فعال در خاک و آب که برای این تحقیق ساخته شده بود) انجام دادند و اطلاعات به دست آمده اصلا خوشایند نبود. موانع و خسارت‌های ساختاری ممکن است به یک فاجعه بینجامد. این ممکن است به خسارتی جبران‌ناپذیر برای ساختار این بنا یا حتی بدتر به یک سیل خطرناک برای مردم منجر شود. تا زمانی که این تعمیرات کامل نشده است، ما هیچ‌گونه گردش شهری در این تونل‌های تاریخی را پیشنهاد نمی‌کنیم.