طرز تهیه شربت تخم شربتی؛ یک نوشیدنی لذیذ و گوارا

شربت‌های اصیل و سنتی ایرانی بسیاری همچون شربت خاکشیر، شربت آلبالو و شربت تخم شربتی از دیرباز برای رفع عطش مصرف می‌شدند و کماکان در میان ایرانیان، بسیار محبوب هستند. کجارو قصد دارد شما را با طرز تهیه شربت تخم شربتی مجلسی و نحوه تشخیص تخم شربتی اصل آشنا کند و علاوه بر معرفی انواع این شربت خوشمزه، نحوه ته نشین نشدن تخم شربتی را نیز به شما آموزش دهد تا بتوانید در مهمانی‌های مجلسی خود، افطاری‌ها و سحری‌ها، این شربت لذیذ و گوارا را برای عزیزانتان سرو کنید و از طعم آن لذت ببرید.

شربت تخم شربتی از ترکیب آب، تخم شربتی، شکر، گلاب و یخ درست می‌شود و یکی از رایج‌ترین افزودنی‌ها به این شربت، زعفران دم‌کرده غلیظ است. تخم شربتی پس از حل شدن در آب، به‌صورت ژله‌ای درمی‌آید که برای رفع عطش، بسیار مفید است. البته شربت تخم شربتی، فواید بسیار دیگری نیز دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

هرآنچه باید درباره شربت تخم شربتی بدانید:

تخم شربتی نوعی گیاهی خودرو بومی هند و منطقه مدیترانه و شبیه به ریحان است که برگ‌ها و تخم‌های ریزی دارد. ساقه‌های گیاه تخم شربتی، مربع شکل و رنگ گل آن، مایل به قرمز و صورتی است. این گیاه در اوایل فصل بهار در کوهستان‌ها و بیابان‌ها می‌روید. رنگ تخم شربتی، سیاه شفاف است و وقتی‌ در آب ریخته شود، بلافاصله حالتی لعاب‌دار در آب ایجاد می‌کند که لغزنده است. رنگ تخم شربتی در آب، متمایل به خاکستری می‌شود و جویدن آن، زیر دندان، حس خوب و دلنشینی دارد.

عکس از وب‌سایت shadmag.com؛ عکاس: نامشخص

بادروج، تره خراسانی، اوقیمن، حوک، بورنگ، صریرا و بادروج ابیض از دیگر نام‌های تخم شربتی هستند. بسیاری از افراد به اشتباه فکر می‌کنند که تخم ریحان، تخم شربتی و دانه‌های چیا، یکی هستند؛ اما باید بدانید که این سه با هم کاملا فرق دارند و از خواص متفاوتی برخوردار هستند. تنها شباهت بذر ریحان، تخم شربتی و دانه‌های چیا در لعاب‌دار شدن آن‌ها در مایعات است؛ زیرا هر سه دارای موسیلاژ هستند. موسیلاژ، ماده‌ای مملو از پلی ساکارید است که در تماس با مایعات، حل می‌شود و ماده‌ای لزج و شبیه به ژلاتین از خود آزاد می‌کند.

در کتاب معارف گیاهی دکتر میر حیدر آمده است:

تخم شربتی بومی فلات ایران است و به‌طور وحشی در اطرف تهران، همدان و خراسان در ارتفاع ۲,۳۰۰ متری سطح دریا، در کرمانشاه در ارتفاعات ۱,۵۰۰ متری و در خرمشهر و بلوچستان و آذربایجان در اطراف تبریز می‌روید. آن را تخم شربتی نامیده‌اند؛ چون از قدیم در شربت می‌ریختند و پس از چند دقیقه که متورم می‌شد، آن را نوش جان می‌کردند.

• ۴ لیوان آب (برای تهیه شیره)
• ۴ قاشق غذاخوری تخم شربتی
• ۲-۳ قاشق غذاخوری شکر
• یک عدد لیمو ترش تازه

مرحله اول (آماده‌سازی تخم شربتی‌):

تخم شربتی را داخل یک ظرف بریزید و دو تا سه بار آن را زیر آب سرد بشویید. سپس به‌اندازه دو بند انگشت روی آن، آب ولرم بریزید و اجازه دهید تا برای دو تا سه ساعت در دمای اتاق بماند تا لعاب بیندازد و حجیم شود.

مرحله دوم:

تخم شربتی را در پارچ بریزید و کنار بگذارید.

مرحله سوم (آماده‌سازی شیره):

شکر و آب را در یک قابلمه مناسب بریزید و روی حرارت متوسط گاز قرار دهید تا به‌آرامی بجوشد و شکر در آن حل شود.

مرحله چهارم:

پس از خنک شدن شیره، تخم شربتی را به آن اضافه کنید و در یخچال قرار دهید تا خنک شود.

مرحله پنجم:

برای سرو، شربت تخم شربتی را با آب سرد، چند تکه یخ و کمی آب لیموی تازه مخلوط کنید. شربت تخم شربتی را با یک برش از لیموی بزرگ و چند برگ نعنای تازه تزیین کنید. نوش جان!

تا اینجا با طرز تهیه شربت تخم شربتی پایه آشنا شدید. در ادامه «انواع شربت تخم شربتی» و نحوه افزودن طعم های مختلف به آن را به شما آموزش می‌دهیم.

عکس از وب‌سایت chishi.ir؛ عکاس: نامشخص

شربت تخم شربتی زعفرانی با ظاهری دلربا و عطر فوق‌العاده زعفران، به راستی وسوسه‌کننده است. در هنگام سرو شربت ساده، زعفران دم‌کرده را با شکر (یا شیره)، آب سرد، تخم شربتی آماده شده و یخ مخلوط کنید. در صورت تمایل، می‌توان به این شربت، کمی آب لیمو هم اضافه کرد.

شربت تخمه شربتی و خاکشیر، یکی از انواع محبوب و پرطرفدار شربت تخم شربتی به شمار می‌آید که نوعی شربت دو رنگ است. برای تهیه این شربت، کافی است پس از شستن خاکشیر، شربت خاکشیر را درست کرده و نیمی از لیوان را با آن پر کنید. سپس شربت تخم شربتی را روی آن بریزید و از ظاهر و طعم فوق‌العاده آن لذت ببرید.

عکس از وب‌‌سایت salamdonya.com؛ عکاس: نامشخص

شربت تخمه شربتی با گلاب با عطر و بوی بی‌نظیر گلاب، شما را به یاد روزهای کودکی و مراسم‌های نذری می‌اندازد. برای تهیه شربت تخمه شربتی با گلاب کافی است در هنگام سرو، گلاب را به میزان دلخواه در پارچ شربت بریزید. به‌جای گلاب می‌توانید از عرق بیدمشک یا بهار نارنج نیز استفاده کنید.

طرز تهیه شربت تخمه شربتی نذری نیز با گلاب و در برخی موارد با گلاب و زعفران دم‌کرده است. شما می‌توانید گلاب و زعفران را به باقی مواد بیفزایید و در مهمانی‌ها، شربت تخم شربتی نذری فوق‌العاده‌ای به عزیزانتان ارائه دهید.

عکس از وب‌سایت asrturkiye.com؛ عکاس: نامشخص

برای خوشمزه‌تر کردن شربت تخم شربتی، می‌توان به آن آب لیمو اضافه کرد. شربت تخمه شربتی با آبلیمو، نسخه‌ای لذیذ از این نوشیدنی است که خواص ضدگرمازدگی آن به‌علت وجود آب لیموی تازه، تقویت شده است. یک‌چهارم پیمانه آب لیمو برای شربت تخم شربتی چهار نفره، مقداری مناسب است؛ البته شما می‌توانید بسته به سلیقه خود، آن را کم و زیاد کنید.

طرز تهیه شربت تخمه شربتی رنگی به این صورت است که می‌توانید از گل پنیرک، ژله رنگی، رنگ خوراکی، آب‌میوه‌ و... استفاده کنید. برای مثال برای تهیه شربت تخم شربتی آبی می‌توان به سه طریق عمل کرد:

عکس از وب‌سایت salamdonya.com؛ عکاس: نامشخص

راه اول: گل پنیرک را در آب سرد بریزید تا رنگ پس بدهد. سپس شربت تخم شربتی را آماده کنید و به‌جای آب خنک در مرحله سرو، از آب پنیرک استفاده کنید.

راه دوم: پودر ژله بلوبری را با دو لیوان آب جوش حل کنید و در یخچال بگذارید تا نیم‌بند شود. سپس ژله را با مقداری آب در میکسر بریزید و وقتی خوب مخلوط شد، آن را به شربت تخم شربتی اضافه کنید.

راه سوم: از رنگ خوراکی آبی استفاده کنید.

برای تهیه شربت تخم شربتی قرمز نیز می‌توانید از چای ترش استفاده کنید یا به‌جای آب، شربت توت‌فرنگی، انار، آب آلبالو و هندوانه را به تخم شربتی بیفزایید. برای رنگ زرد نیز می‌توان از زعفران دم‌کرده کمک گرفت. اسانس نعنا نیز برای درست کردن شربت تخم شربتی سبز، استفاده می‌شود.

عکس از وب‌سایت mosalasonline.com؛ عکاس: نامشخص

برای تهیه شربت تخم شربتی سه رنگ، می‌توانید سه رنگ قرمز، آبی و زرد شربت تخم شربتی را درست کنید. فقط باید توجه داشته باشید که غلظت هر لایه باید رعایت شود تا با هم مخلوط نشوند. پایین‌ترین لایه شربت باید از همه غلیظ‌تر باشد و به‌ترتیب از غلظت شربت کم شود تا سبک‌تر شوند و روی هم قرار بگیرند.

شربت تخمه شربتی با ژله، یک ابتکار جالب و فوق‌العاده برای درست کردن شربت‌های رنگی تخم شربتی است. شما می‌توانید پودر ژله دلخواه خود را با یک لیوان آب جوش مخلوط کنید و هم بزنید تا پودر ژله کاملا حل شود. سپس آن را در یخچال بگذارید تا نیم‌بند شود. ژله را از یخچال دربیاورید و با چنگال خرد کنید؛ سپس آن را به تخم شربتی خیس خورده بیفزایید و با آب خنک مخلوط کنید.

عکس از وب‌سایت irancook.com؛ عکاس: نامشخص

مهم‌ترین نکته برای تهیه شربت تخم شربتی، ته‌نشین نشدن آن است. اگر در ابتدا شکر را با آب، گلاب و آب لیمو مخلوط کنید و سپس تخم شربتی‌های خیس کرده را به آن‌ها بیفزایید و و با یک قاشق هم بزنید تا یک شربت یکنواخت ایجاد شود، دیگر تخم شربتی‌های شما ته‌نشین نمی‌‌شوند و در شربت، معلق باقی می‌مانند. فراموش نکنید که شربت را برای چند ساعت در یخچال قرار دهید تا خنک و آماده سرو شود.

• میزان ذکرشده شکر در مواد لازم، کاملا سلیقه‌ای است و شما می‌توانید بسته به ذائقه خود، میزان آن را کم یا زیاد کنید.
• به‌جای شیره می‌توان از شربت سکنجبین نیز برای شیرین کردن شربت تخم شربتی استفاده کرد.
• برخی افراد، پس از آماده‌سازی تخم شربتی، آن را مستقیما با آب سرد، آب لیموی تازه و شکر مخلوط می‌کنند و سپس شربت را سرو می‌کنند.
• طرز تهیه تخمه شربتی برای لاغری به این صورت است که به‌جای شکر، باید از عسل طبیعی استفاده کرد تا شربت مفید و بدون قند مضر داشته باشید.
• می‌توانید با استفاده از آب‌میوه‌ای گازدار به‌جای آب معمولی و شکر، شربتی سالم، رژیمی و مقوی تهیه کنید.

عکس از وب‌سایت shp.aradbranding.com؛ عکاس: نامشخص

• تخم شربتی را تمیز بشویید، تا جایی که اطمینان حاصل کنید که هیچ سنگ‌ریزه‌ای در آن وجود ندارد.
• برخی افراد برای آماده کردن تخم شربتی، در ابتدا آن را برای ۱۰ دقیقه در آب خیس می‌کنند؛ سپس آن‌ها را از آب جدا می‌کنند تا خاک تخم شربتی از بین برود. این مرحله را برای دو تا سه بار تکرار کنید تا تخم شربتی کاملا تمیز شود.
• در برخی طرز تهیه‌ها به شربت تخمه شربتی، علاوه بر آب لیمو، چند تکه لیموی تازه نیز اضافه می‌کنند تا کاملا عطر و طعم لیمو را به خود بگیرد.
• برای درست کردن یک شربت تخم شربتی زیبا می‌توانید تخم شربتی‌ها را به‌همراه آب در قالب بریزید و در فریزر بگذارید تا یخ ببندند. سپس آن‌ها را در هنگام سرو با آب و هر افزودنی دیگری مخلوط کنید. شما همچنین می‌توانید تکه‌های میوه یا گل محمدی را به‌همراه تخم شربتی در قالب بریزید تا برای سرو شربت، یخ‌های میوه‌ای داشته باشید.

• شربت تخم شربتی را می‌توان با انواع طعم‌دهنده‌ها، مانند عرقیجات، زعفران، آب لیمو، خاکشیر و آب‌میوه‌ها درست کرد که در ادامه به تفصیل، آن‌ها را به شما شرح خواهیم داد.

۱. تخم شربتی با آب: یکی از ساده‌ترین شیوه‌های استفاده از تخم شربتی، مخلوط کردن آن با آب است. برای این منظور باید یک‌چهارم پیمانه تخم شربتی را در چهار لیوان آب خیس کنید.

۲. تخم شربتی با آب‌میوه: شما می‌توانید یک‌چهارم پیمانه تخم شربتی را به چهار پیمانه آب‌میوه دلخواه خود اضافه کنید و پس از نیم ساعت، یک آب‌میوه پر از فیبر و مواد معدنی نوش جان کنید.

عکس از وب‌سایت cookpad.com؛ عکاس: نامشخص

۳. تخم شربتی با اسموتی یا لیموناد: اگر می‌خواهید یک اسموتی مغذی داشته باشید، کافی است تخم شربتی از قبل خیس شده را در اسموتی دلخواه یا لیموناد خود بریزید.

۴. پودینگ تخم شربتی: برای تهیه پودینگ تخم شربتی، باید دانه‌های تخم شربتی را در آب خیس کرده و سپس آن را با آب‌میوه یا شیر مخلوط کنید. در صورت تمایل می‌توان به پودینگ، وانیل یا کاکائو نیز بیفزایید. مواد پودینگ را در قالب دلخواه مثل لیوان یا قالب مخصوص سیلیکونی بریزید و ظرف را در یخچال بگذارید. پودینگ تخم شربتی، گزینه فوق‌العاده‌ای برای صبحانه یا دسر به شمار می‌آید. شما می‌توانید تخم شربتی را آسیاب کنید و سپس با آن پودینگ درست کنید تا در پودینگ دیده نشوند. برخی افراد پودینگ تخم شربتی را فریز می‌کنند و سپس به بستنی دلخواهشان اضافه می‌کنند.

۵. تخم شربتی با غلات صبحانه: اگر دلتان یک صبحانه متفاوت و مغذی می‌خواهد، از یک شب قبل، تخم شربتی را در شیر خیس کنید. سپس آن را در هنگام سرو با غلات، مغزها، میوه‌ها و ادویه‌ای مانند دارچین مخلوط کنید و از آن لذت ببرید.

۶. ژله تخمه شربتی: ژله تخمه شربتی، دسری زیبا و خوش‌طعم است که با ظاهر متفاوتش، نگاه‌ها را به خود جذب می‌کند. طرز تهیه ژله تخمه شربتی نیز بسیار ساده است. پس از مخلوط کردن پودر ژله در یک لیوان آب جوش و حل کردن آن، شربت تخم شربتی بدون شکر و گلاب را به آن بیفزایید. سپس آن را در یخچال قرار دهید تا خودش را بگیرد. در این روش، تخم شربتی ته نشین می‌شود و ژله حالتی دو لایه و زیبا به خود می‌گیرد.

عکس از وب‌سایت mirito.ir؛ عکاس: نامشخص

۷. تخم شربتی با سبزیجات سرخ شده: شما می‌توانید یک قاشق غذاخوری تخم شربتی آسیاب شده را به یک بشقاب سبزیجات سرخ شده و معطر اضافه کنید و نتیجه معجزه‌آسای آن را ببینید.

۸. تخم شربتی با سالاد، سس سالاد و ماست: تخم شربتی را می‌توان به‌صورت خام و آسیاب شده به انواع سالاد، ماست یا سس سالاد افزود.

۹. تخم شربتی با چای: تخم شربتی را می‌توان با هر مایعی استفاده کرد. برای مصرف این گیاه با چای، کافی است اجازه دهید تا برای چند دقیقه در چای خیس بخورد.

۱۰. تخم شربتی با مربا: تخم‌ شربتی می‌تواند تا ۱۰ برابر وزنش آب جذب کند و به همین علت، جایگزین خوبی برای پکتین در مربا است. پکتین طعم تلخی دارد؛ پس اگر مربا را با تخم شربتی درست کنید، دیگر نیاز به مقدار شکر زیاد برای شیرین کردن مربا نیست.

تخمه شربتی، طبعی گرم و تر دارد و حاوی مقادیر کمی کلسیم و آهن است. مصرف تخم شربتی با شکر به‌صورت شربت، می‌تواند مضر باشید و قند خون شما را بالا ببرد. پس برای بهره‌مندی از خواص تخم شربتی، آن را بدون شکر استفاده کنید.

عکس از وب‌سایت armaghantoos.ir؛ عکاس: نامشخص

عکس از وب‌سایت pinobaby.ir؛ عکاس: نامشخص

• پایین آوردن تب: ترکیب تخم شربتی با تخم ریحان، تخم شاهی، قدومه شیرازی و اسفرزه برای پایین آوردن حرارت بدن بسیار موثر است.
• شربت تخمه شربتی در بارداری: مصرف روزانه تخم شربتی برای تقویت قلب، صحت مزاج و خوشرنگی و زیبایی نوزاد، بسیار مفید است. حتما قبل از مصرف این شربت در دوران بارداری، با پزشک خود مشورت کنید.
• شربت تخمه شربتی در شیردهی: مصرف این شربت در دوره شیردهی، باعث افزایش شیر می‌شود؛ اما نباید در مصرف آن زیاده‌روی کنید.
• تنظیم قند خون و پیشگیری از دیابت نوع دو
• پیشگیری از سرطان
• برطرف کردن سیاه سرفه به‌دلیل اثر ضد اسپاسمی
• رفع تشنگی و پایین آوردن دمای بدن

• اشخاص مبتلا به کرم معده نباید تخم شربتی بخورند.
• زیاده‌روی در مصرف تخم شربتی به سرگیجه و همچنین بروز اختلال در حس بینایی منجر می‌شود.
• تخم شربتی به‌دلیل محتوای فیبر بالا می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی مانند نفخ شود.
• تخم شربتی سرشار از ویتامین K است که به انعقاد خون و جلوگیری از لخته شدن خون کمک می‌کند. به همین دلیل، مصرف تخم شربتی با داروهای انعقادی خون تداخل دارد.

عکس از وب‌سایت beytoote.com؛ عکاس: نامشخص

متاسفانه در ایران به‌دلیل شباهت فیزیکی دانه چیا با تخم شربتی و تخم ریحان، افراد زیادی آن‌ها را با هم اشتباه می‌گیرند و به‌جای هم استفاده می‌کنند. در نظر داشته باشید که به‌رغم شباهت فیزیکی این سه دانه به هم، ارزش غذایی آن‌ها تفاوت زیادی با هم دارند. برای تشخیص این سه دانه از یکدیگر باید بدانید که دانه‌های تخم شربتی ریزتر و سیاه براق هستند و بلافاصله بعد از ریختن در آب، لعاب‌دار شده و رنگشان به خاکستری متمایل می‌شود.

دانه چیا، گیاه بومی آمریکای مرکزی است که از دانه آن استفاده می‌شود و گل آن فقط جنبه تزیینی دارد. از جمله خواص دانه‌های چیا می‌توان به کاهش وزن، حفظ رطوبت پوست، تقویت ریشه مو، کاهش فشار خون و کمک به هضم غذا اشاره کرد. بسیاری از افراد دانه چیای خشک را به سالاد اضافه می‌کنند یا همراه با غلات برای صبحانه می‌خورند. دانه چیا مانند تخم شربتی، یکی از شناخته‌شده‌ترین مکمل‌های غذایی برای کاهش وزن است. از مهم‌ترین تفاوت‌های تخم شربتی و دانه چیا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عکس از وب‌سایت falokhab.ir؛ عکاس: نامشخص

• دانه چیا بیضی شکل است و به رنگ‌های قهوه‌ای، خاکستری، سیاه و سفید در جهان یافت می‌شود؛ البته رایج‌ترین رنگ آن، قهوه‌ای است، در حالی که تخم شربتی، سیاه، گرد و کوچک است.
• دانه چیا شبیه به دانه‌های کنجد به نظر می‌رسد، اما به آن اندازه مسطح نیست. این دانه‌ها یکسری خطوط تصادفی روی پوشش بیرونی خود دارند، در حالی که تخم شربتی مانند دانه‌های کوچک برنج کشیده به نظر می‌رسد.
• دانه چیا بالاترین منبع گیاهی امگا۳ در جهان است و دو برابر تخم شربتی، امگا۳ دارد.
• اندازه تخم شربتی بعد از جذب آب بزرگ‌تر از دانه‌های چیا است.
• تخم شربتی، فیبر بیشتری دارد.
• دانه چیا به‌عنوان تقویت‌کننده انرژی شناخته می‌شود؛ اما مهم‌ترین خاصیت تخم شربتی، رفع عطش و گرمازدگی است. گفته می‌شود که دوندگان و جنگجویان دوران باستان از دانه چیا برای حفظ قدرت و استقامت بدنی استفاده می‌کردند.
• دانه چیا در حالت خشک، بافت نرمی دارد و می‌توان آن را به‌صورت خام روی سالاد و غذا ریخت؛ اما تخم شربتی را باید آسیاب کرد و سپس به‌صورت خام خورد؛ زیرا بسیار سفت است و نمی‌‌توان آن را جوید.

تخم ریحان شباهت زیادی به تخم شربتی دارد و تشخیص آن واقعا مشکل است؛ به‌طوری که در بسیاری از منابع، این دو دانه یکی در نظر گرفته می‌شوند. تخم ریحان، درشت‌تر از تخم شربتی و رنگ آن، سیاه مات است. تخم ریحان نیز مانند تخم شربتی، بلافاصله پس از ریختن در آب، لعاب‌دار شده و رنگش به خاکستری متمایل می‌شود.

شربت تخم شربتی یکی از شربت‌های سنتی ایرانی است که همه ما حداقل چندبار آن را در مراسم‌های نذری خورده‌ایم. شربت تخم شربتی با خواص بینظیرش برای رفع عطش، یکی از بهترین نوشیدنی‌هایی است که می‌توان برای یک مهمانی مجلسی درست کرد.

متاسفانه بسیاری از شربت‌های اصیل و سنتی ایرانی در حال فراموشی و حذف از خانه‌های ما هستند و جای خود را به شربت‌های آماده کارخانه‌ای داده‌اند؛ اما باید بدانید که نوشیدن این شربت‌ها علاوه بر لذتی نوستالژیک، فواید زیادی دارند. پس دست به کار شوید و برای مهمانی بعدی خود، شربت تخم شربتی خوشمزه و مجلسی درست کنید که با ظاهر متفاوت و زیبایش، همه به‌خصوص بچه‌ها را به‌سمت خود جذب خواهد کرد.

عکس از وب‌سایت namnamak.com؛ عکاس: نامشخص

تجربه‌ها و نظرات خود را در خصوص شربت تخم شربتی یا دیگر نوشیدنی‌های سنتی ایرانی در بخش نظرات این پشت با ما و دیگر خوانندگان کجارو به اشتراک بگذارید. همچنین اگر موفق به درست کردن نوشیدنی‌های ارائه‌شده در مجموعه نوشیدنی‌های ایرانی شدید، حتما از نوشیدنی‌های خود عکس بگیرید و با تگ‌کردن کجارو در اینستاگرام (mykojaro@)، تصاویر خود را با ما به اشتراک بگذارید.

عکس کاور از وب‌سایت article.tebyan؛ عکاس: نامشخص