شیرینی های سنتی استان مرکزی

شیرینی‌ها و نان‌های طبخ شده در هر منطقه‌ی جغرافیایی از کشور، با توجه به گیاهان، میوه‌ها، سبزیجات و مواد اولیه‌ی بومی و محلی، تهیه شده و ممکن است نسبت به سایر نواحی دیگر کاملا متفاوت باشد. اما آنچه که می‌توان در اکثر این خوراکی‌های لذیذ و اشتهاآور مشاهده کرد، ارزش غذایی آن‌ها است که از مهم‌ترین ویژگی‌های یک رژیم غذایی مناسب و سالم است. استان مرکزی که می‌توان از آن به عنوان پایتخت صنعتی ایران نام برد، از جمله مناطقی از کشور است که شیرینی‌ها و نان‌های محلی آن، در سراسر کشور، شهره و از محبوبیت زیادی برخوردار است. خوراکی‌هایی همچون نان فطیر، باسلوق، جوز قندی، گوش‌فیل، کف‌لمه، ترخینه شیره، شیر جوش، گوره‌ ماست و حلوا‌ ارده، از مشهورترین شیرینی‌ها و نان‌های محلی این خطه از کشور به شمار می‌آید که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.

نان، یکی از مغذی‌ترین و اصلی‌ترین مواد مصرفی در برنامه‌ی غذایی مردم سراسر جهان است که امروزه می‌توان تنوع جالب و تحسین‌برانگیزی از آن را مشاهده کرد. در هر منقطه از جهان، مردم با توجه به ذائقه‌، آب و هوا و پوشش گیاهی محل سکونت خود، از نان‌های متفاوتی استفاده می‌کنند. خوراکی که در نزد بسیاری از آن‌ها بویژه مسلمانان، از قداست و احترام ویژه‌ای برخوردار است. در کشور ایران نیز می‌توان نان را عضو ثابت تمامی وعده‌های غذایی در نظر گرفت. نان فطیر استان مرکزی، یکی از خوراکی‌های سنتی و بومی این خطه از کشور است که در سطح وسیعی توسط مردم این استان تهیه و میل می‌شود. البته می‌توان در برخی از استان‌های کشور از جمله خراسان و آذربایجان نیز شاهد تهیه و طبخ این خوراکی مغذی باشیم. جالب است بدانید که از این ماده‌ی لذیذ و ارزشمند به عنوان سوغاتی مطبوع و دوست‌داشتنی استفاده می‌شود که باعث شهرت آن در سراسر ایران شده است. نانواها و زنان کدبانوی استان مرکزی با ترکیب موادی همچون آرد، پودر قند، شیر، تخم‌مرغ، کره (در صورت تمایل می‌توان روغن جامد را جایگزین کره کرد)، مایه خمیر و کنجد به تهیه و تدارک نان فطیر می‌پردازند. پیشنهاد می‌کنیم هنگام سفر به استان مرکزی و بازدید از مکان‌های گردشگری این سرزمین زیبا، حتما نان فطیر را تهیه کرده و از طعم لذیذ و خوشایند آن، لذت ببرید.

امروزه ایجاد بسیاری از مشکلات زیست‌ محیطی و رشد چشم‌گیر بیماری‌های سخت مانند انواع سرطان، توجه انسان‌ها را به کشف و دسترسی روش‌های درمانی، معطوف ساخته است. اما آنچه مسلم است، طبق اظهارات پزشکان و متخصصان تغذیه، بهترین راهکار جهت درمان هر بیماری، جلوگیری از مبتلا شدن به آن است. آن‌ها در این رابطه روش‌هایی ساده و در عین حال مفید را ارائه داده‌اند که از این جمله می‌توان به رژیم غذایی سالم اشاره کرد. با کمی دقت و بررسی غذاها و خوراک‌های سنتی، متوجه خواهیم شد که در پس تهیه‌ی بسیاری از آن‌ها، رازهایی شگرف از حفظ سلامتی بدن، نهفته است که در نوع خود بسیار جالب و تحسین‌انگیز خواهد بود. باسلوق، شیرینی‌ سنتی و بومی استان مرکزی و شهرستان ساوه است که به دلیل حضور نشاسته‌، یکی از مفیدترین و موثرترین مواد خوراکی، برای درمان یا جلوگیری از بسیاری بیماری‌ها از جمله سرطان روده‌ی بزرگ، مهم‌ترین منبع کربوهیدارت، جلوگیری از خشکی پوست، درمان سوختگی و ...، است. این شیرینی لذیذ و فوق‌العاده بیشتر در ایام نوروز، برای پذیرایی از میهمانان مورد استفاده قرار می‌گیرد. بانوان و مادران هنرمند استان مرکزی، با ترکیب موادی مانند شکر، آب، پودر ژلاتین، پودر نشاسته، جوهر لیمو، پودر نارگیل و گردو، آن را تهیه کرده و با طبخ و مصرف این خوراکی بومی، لحظات شیرین و دلچسبی را برای عزیزان خود، رقم می‌زنند. البته در برخی از نقاط دیگر کشور از جمله استان همدان نیز، این شیرینی را به عنوان خوراکی محلی تهیه و مورد استفاده قرار می‌دهند.

ماه‌های پایانی سال و نزدیک شدن به ایام زیبا و با طراوت فصل بهار، انگیزه‌ای قوی را در بانوان و مادران خوش‌ذوق ایران زمین، برای تهیه و طبخ انواع شیرینی و نان‌های محلی و بومی، دو چندان می‌سازد. عطری مدهوش کننده که در بیشتر محله‌های شهرهای ایران، به دلیل پخت این خوراکی‌های لذیذ و فوق‌العاده به مشام می‌رسد، ناخودآگاه آدمی را به یاد دوران کودکی و خاطرات شیرین آشپزی مادربزگ‌ها خواهد انداخت. مردم استان مرکزی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و همانند بسیاری از بانوان کدبانوی سراسر کشور، خود را برای پذیرایی از عزیزان و آشنایان آماده می‌سازند. جوزقندی که در گذشته به جیره جنگی شهرت داشت، از جمله شیرینی‌های بومی این استان زیبا و شهرستان نراق به شمار می‌آید که با میل کردن آن، طعمی شگفت‌انگیز و مطبوع را تجربه خواهید کرد. آن‌ها با استفاده از آلو، گلابی، هلو، زردآلو، انجیز، خاک قند و گردو به تهیه‌ی این شیرینی خوشمزه و مقوی می‌پردازند. بسیاری از گردشگران و بازدیدکنندگان خارجی، این شیرینی بومی و لذیذ را به عنوان سوغانی فوق‌العاده و کم‌نظیر، تهیه می‌کنند. پیشنهاد می‌کنیم، جوز قندی (جیره‌جنگی، جوز غندی)

برخی از ایام سال، در آئین و فرهنگ مردم ایران، از قداست و احترام بسیاری برخوردار است. دورانی که در کنار برگزاری مراسم و اعمالی خاص، خوراکی‌های ویژه و منحصر به فردی را نیز در برنامه‌ی غذایی خود، قرار خواهند داد. ماه مبارک رمضان و عبادات مخصوصش، یکی از این ایام است. عطر هل چای تازه دم، صدای غل‌غل سماور، نان سنگک کنجدی، خرما، گردو، شله‌زرد دوست‌داشتنی در کنار شیرینی فوق‌العاده‌‌ی زولبیا، بامیه و یار همیشگی آن‌ها گوش‌فیل، بخشی از خاطراتی است که هرگز از ذهن دوستدارانش، محو نخواهد شد. گوش‌فیل، یکی از شیرینی‌های سنتی و بومی استان مرکزی است که با طعم شیرین و ترکیب شکننده‌اش، توان مقاوت هر انسان خوش‌خوراکی را در مقابل امتحان کردن طعم آن، بسیار ضعیف وسست خواهد کرد. بانوان و مادران خوش‌سلیقه‌ی استان مرکزی با ترکیب موادی همچون تخم‌مرغ، گلاب، شیر (در صورت تمایل می‌توان ماست را جایگزین شیر کرد)، روغن (کره نیز می‌تواند استفاده شود)، آبلیمو، زعفران، شکر، آب، نمک و آرد این شیرینی خوشمزه و معطر را تهیه و طبخ می‌کنند. البته بسیاری از پزشکان و کارشناسان تغذیه مصرف بیش از حد این خوراکی بومی را به دلیل وجود شکر و روغن، توصیه نمی‌کنند.

کف لمه یکی از خوراکی‌های بومی و بسیار مقوی استان مرکزی، شهرستان اراک است که می‌توان از آن به عنوان بمب انرژی یاد کرد. البته کف‌لمه در بسیاری از مناطق کشور از جمله استان خراسان و کرمان نیز با نام قوتو یا قاووت به عنوان معجونی سنتی و بومی، تهیه و مورد استفاده قرار می‌گیرد. این خوراکی بومی، بسیار مقوی، مغذی و سرشار از انرژی است که با مصرف آن، بسیاری از مواد مورد نیاز بدن، تامین خواهد شد. بانوان و مادران استان مرکزی با ترکیب موادی همچون آرد نخود‌چی بدون نمک، پسته‌ی خام، بادام خام، خرفه، شکر، فندق خام و بادام هندی خام، آن را تهیه و اکثرا به عنوان تنقلات ایام نوروز مصرف می‌کنند. از خواص و ویژگی‌های منحصر به فرد کف‌لمه می‌توان به طبیعت گرم، آرامبخشی، افزایش قدرت جسمی، سرشار از ویتامین‌ها و املاح معدنی (کلسیم، فسفر، آهن)، خارج کننده‌ی سموم بدن، برطرف کننده‌ی کم‌خونی، هضم کننده‌ی غذا، ضد تشنج، خون‌ساز، منبع اصلی پتاسیم، ملین، نرم کننده‌ی سینه، و رفع سرفه و ... اشاره کرد.

کنجد یکی دیگر از مواد اولیه‌ی بسیار مقوی و مغذی است که خوشبختانه در اکثر شیرینی‌های موجود در رژیم غذایی مردم کشور در سطح چشم‌گیری مصرف می‌شود. از این ماده‌‌ی غذایی در طبخ انواع نان، شیرینی، حلوا و غذا استفاده می‌شود که می‌توان قدمتی بالغ بر ۱۰۰۰ سال را برای مصرف این ماده‌ی مفید و ارزشمند در کشور ایران، تخمین زد. از خواص کنجد می‌توان به تقویت نیروی جسمی، از بین بردن گرفتگی صدا، کاهش فشار خون، جلوگیری از رماتیسم، نرم کننده‌‌ی معده و روده، رشد مو، رفع ناراحتی کیسه‌ی صفرا، برطرف کننده‌ی اسهال خونی و درمان زخم ریه و تنگی نفس، اشاره کرد. مردم استان مرکزی، شهرستان محلات، خوراکی بومی و سنتی را که به حلوا ارده‌ی محلات شهرت یافته است، توسط کنجد، شکر، سفیده‌ی تخم‌مرغ، هل، عصاره‌ی جوبک و اسید سیتریک تهیه می‌کنند. هر چند در برخی از استان‌های کشور همچون قم و یزد نیز این خوراک لذیذ و مقوی به عنوان شیرینی سنتی تهیه و مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به خواص ذکر شده در مورد کنجد، پزشکان مصرف آن را برای افرادی که از معده‌ای ضعیف برخوردارند، به همراه عسل یا سرکه، توصیه می‌کنند. پیشنهاد می‌کنیم حلوا ارده‌ی مخصوص محلات را تهیه و مصرف کنید.

در ارائه‌ی این مقاله سعی شد، به معرفی شیرینی‌های سنتی استان مرکزی پرداخته و اطلاعاتی جامع و مفید در مورد ارزش غذایی آن‌ها در اختیار شما دوستان کجارویی قرار دهیم. منتظر نظرات گرم و سازنده‌ی شما عزیزان در ارائه‌ی بهتر این قبیل مقالات هستیم.

تهیه شده در کجارو