راهنمای سفر به بیستون

منطقه تاریخی بیستون کرمانشاه از برجسته‌ترین نقاط تاریخی جهان است. آثار تاریخی کشف شده در منطقه بیستون در میان علاقه‌مندان تاریخ اهمیت بالایی دارند.

اگر به پیشینه تاریخ و تمدن در جهان علاقه دارید، حتما زمانی را به بازدید از منطقه بیستون کرمانشاه اختصاص دهید. برای کسانی که به بیستون سفر کرده‌اند نیز تماشای آثار و بناهای تاریخی آن هم‌چنان جذاب است. بیستون از قدیمی‌ترین نقاط شکل‌گیری تمدن در جهان به شمار می‌رود و به همین دلیل، سالانه گردشگران بی‌شماری از این منطقه بازدید می‌کنند.

گستره تاریخی وسیعی در منطقه بیستون کرمانشاه وجود دارد که یادگارهای تاریخی از قرون و اعصار مختلف را در خود جای داده است. در سفر به بیستون می‌توانید از جاهای دیدنی تاریخی و طبیعی هم‌زمان دیدن کنید و از آب و هوای عالی این منطقه نیز لذت ببرید. به‌دلیل بافت کوهستانی بیستون هوا در این محدوده بسیار لطیف است. مجموعه تاریخی بیستون زیر ساخت‌های بسیار مناسبی برای پذیرایی از مسافران و گردشگران دارد.

با وجود ظرفیت‌های گسترده مجموعه بیستون کرمانشاه، تاکنون توجه مناسب به همه جاذبه‌های این منطقه صورت نگرفته است. برای تماشای زیبایی‌های بیستون می‌توان بارها به کرمانشاه سفر کرد. ما در این مقاله کجارو سعی داریم، اطلاعاتی مناسب برای بازدید از دیدنی‌های گسترده بیستون به شما ارائه دهیم تا در سفر به بیستون بیشتر از جاذبه‌های این منطقه بهره ببرید.

منبع عکس: eneshat.com

مجموعه تاریخی بیستون کرمانشاه از برجسته‌ترین آثار تمدن ایران است. این محدوده تاریخی محبوبیت بالایی در بین تاریخ‌پژوهان و تاریخ‌دوستان داخل و خارج ایران دارد. شهرت منطقه تاریخی بیستون از مرزهای کشورمان فراتر است و در تمام جهان از بیستون به‌عنوان یکی از نخستین مناطق شکل‌گیری تمدن یاد می‌شود.

از گذشته‌های بسیار دور، منطقه بیستون به‌دلیل داشتن آب و هوای مطلوب و موقعیت جغرافیایی ویژه، محل سکونت اقوام گوناگون و شکل‌گیری حکومت‌های مختلف بوده است. از طرفی بیستون در مسیر گذرگاه تجاری بازرگانان در مسیر کرمانشاه تا همدان نیز قرار داشته است و در طول سال کاروان‌های تجاری مهمی از آن عبور می‌کردند. این جاده بخشی از مسیر ارتباطی ایران با بین‌النهرین بود. آثار تاریخی باقی مانده در بیستون از دوره‌های مختلفی به یادگار مانده‌اند که این مطلب خود بر ارزش این منطقه در میان پادشاهان مختلف صحه می‌گذارد.

۲۸ اثر از بناهای تاریخی منطقه بیستون در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌اند. از میان این آثار، سنگ نبشته بیستون اعتباری جهانی دارد و نام آن در میان فهرست میراث تاریخی یونسکو به چشم می‌خورد. سنگ نبشته بیستون که متشکل از کتیبه و نقش برجسته داریوش هخامنشی است، قدیمی‌ترین نگاره تاریخی در جهان به حساب می‌آید و تاریخ ثبت آن در یونسکو سال ۱۳۸۵ است. در طول یک قرن اخیر، کارشناسان زبان و شرق شناسان معتبر و معروفی، زمان زیادی را برای بررسی این اثر تاریخی صرف کرده‌اند. بسیاری از دیگر آثار تاریخی منطقه بیستون برای ثبت در میراث جهانی یونسکو در حال بررسی هستند.

نام بیستون در واقع از واژه «بغستان» می‌آید که در فارسی باستان معنی جایگاه خدایان می‌دهد. «بغ» به‌معنای خدا و «ستان» پسوند مکان است. در زبان پهلوی نیز که از زبان‌های باستانی ایران به شمار می‌رود این منطقه را با نام «بهیستان» یا «بهستون» آورده‌اند که معنای ستون بهتر می‌دهد. نام بیستون در شکل امروزی آن، نتیجه تغییر محاوره‌ای زبان است و معنای بدون ستون در این کلمه اعتباری در نام‌گذاری این محوطه ندارد.

منبع عکس: darhashiyeh.com

بر طبق شواهد موجود، دوران حیات در منطقه بیستون به عصر پارینه سنگی می‌رسد؛ اما از کشف اطلاعات درباره دوره‌های مختلف تاریخی در بیستون زمان زیادی نگذشته است. سالیان دراز به‌دلیل قرار داشتن آثار تاریخی در ارتفاعات کوه و عدم دسترسی مناسب به آن‌ها، کسی از وجود این آثار خبر نداشت. در کتب باستانی سایر نقاط جهان از جمله یونان، نام بیستون آورده شده است و روایت‌های متفاوتی از شکل‌گیری آثار تاریخی در این مناطق وجود دارند.

در سال ۱۳۸۵ میلادی، محققی آمریکایی سنگ نبشته بیستون را کشف و شهرت آن را جهانی کرد. پس از آن توجه تاریخ‌نویسان و محققان زیادی به منطقه بیستون جلب شد. امروزه هم‌چنان کاوش‌های باستان‌شناسی در منطقه بیستون ادامه دارد و در حال حاضر، باستان شناسان برجسته ایرانی، روی مطالعه بر بیستون متمرکز شده‌اند.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان

شهر بیستون در استان کرمانشاه و ۳۹ کیلومتری شهر کرمانشاه قرار دارد. این منطقه در قسمت شرقی استان و در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهر هرسین قرار گرفته است.

فاصله تهران تا بیستون در حدود ۴۶۰ کیلومتر است و طی کرن آن در حدود پنج ساعت و نیم طول می‌کشد. برای رفتن به بیستون از تهران باید خود را به خروجی غربی پایتخت برسانید. از بزرگراه آزادگان به آزادراه تهران-ساوه وارد شوید و به مسیرتان تا شهر همدان ادامه دهید. از خروجی شمال غربی همدان به اتوبان همدان-سنندج بروید و در همین مسیر تا شهر کنگاور پیش بروید، سپس به شهر صحنه خواهید رسید. از شهر صحنه تا بیستون تنها ۳۰ کیلومتر مسیر در پیش خواهید داشت که طی کردن آن در حدود نیم ساعت زمان می‌برد.

از شهرهای شمالی با سفر به تهران می‌توانید به‌سمت بیستون بروید. اگر در شمال شرقی، شرق یا جنوب شرقی کشور سکونت دارید، برای رسیدن به بیستون باید از شهرهای گرمسار، قم، اراک، ملایر و نهاوند بگذرید و به بیستون برسید. شهرهای جنوبی از استان‌های مرکزی عبور می‌کنند و سپس به نهاوند و بیستون می‌رسند.

دسترسی به منطقه بیستون برای شهرهای غربی، شمال غربی و جنوب غربی کشور از طریق شهر کرمانشاه صورت می‌گیرد. البته تردد از شمال غربی ایران به بیستون از همدان و برای شهرهای جنوب غربی از شهر هرسین نیز میسر است. مسیر دسترسی از کرمانشاه به منطقه بیستون از بزرگراه کنار گذر شهری این شهر است. اگر از شهر کرمانشاه به بیستون می‌روید باید در ضلع شمال شرقی شهر کرمانشاه، به بزرگراه کرمانشاه-همدان وارد شوید و تا شهر بیستون ادامه دهید. پس از شهر بیستون به دو راهی خواهید رسید که مسیر سمت چپ، شما را به منطقه بیستون می‌رساند. در این جاده فرعی ابتدا به شهرک الزهرا خواهید رسید و پس از آن تابلوی ورودی منطقه بیستون را خواهید دید. طی کردن مسیر کرمانشاه تا بیستون در حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.

فرودگاه کرمانشاه در فاصله ۳۰ کیلومتری بیستون برای شهرهای دور انتخاب مناسب‌تری است. این فرودگاه به شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، شیراز و کیش، پرواز مستقیم دارد.

• آدرس بیستون: استان کرمانشاه، ۳۰ کیلومتری کرمانشاه به هرسین،‌ منطقه تاریخی بیستون (مشاهده روی نقشه)
• تلفن: ۴۵۸۸۳۸۱۴-۰۸۳
• هزینه بلیط: گردشگران داخلی هر نفر ۵۰۰۰ تومان و گردشگران خارجی هر نفر ۵۰۰۰۰ تومان
• زمان بازدید: بهار و تابستان ۲۰-۸ و پاییز و زمستان ۱۷-۹
• روزهای تعطیل: مجموعه تاریخی بیستون در ایام تعطیلات رسمی به جهت عزاداری‌های مذهبی تعطیل می‌شود

منطقه تاریخی بیستون از متمدن‌ترین نقاط جهان است. بقایای آثار تاریخی بیستون به گستره زمانی وسیعی از زمان مادها تا دوران صفویان مربوط می‌شوند و تعداد این آثار نشان‌دهنده اهمیت تاریخی بیستون است. بیش از ۳۰ اثر برجسته در محوطه بیستون قرار دارند که بازدید از همه آن‌ها شاید در یک سفر کوتاه میسر نباشد. در این قسمت به معرفی برجسته‌ترین آثار تاریخی بیستون می‌پردازیم.

• دوره هخامنشیان
• ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو

منبع عکس: mizboon.com

کتیبه بیستون بخشی از سنگ نبشته بیستون است که در جهان شهرت زیادی دارد. این کتیبه بیش از ۲۰ متر طول و نزدیک به ۹ متر ارتفاع دارد و به دستور داریوش شاه در ارتفاع ۱۰۰ متری کوه بیستون ساخته شده است. در دنیا این کتیبه رابا نام‌هایی نظیر «لوح روزتا آسیا» و «ملکه کتیبه‌های شرقی باستان» می‌شناسند. کتیبه بیستون در فهرست آثار ملی ایران و به‌عنوان میراث تاریخی جهانی در فهرست یونسکو، ثبت شده است.

محل قرار گرفتن کتیبه بیستون در ارتفاع زیاد از سطح زمین نشان می‌دهد که هدف داریوش هخامنشی از ساخت این اثر تاریخی، درج میراثی برای آیندگان بوده؛ زیرا در طول سالیان دراز به کتیبه دسترسی وجود نداشته است و با توجه به تحقیقات تاریخی در زمان ساخت کتیبه، کاروان‌های عبوری از این منطقه این کتیبه را نمی‌دیدند. تراش‌های پایین کتیبه تا پای کوه از وجود مسیر دسترسی به کتیبه در زمان ساخت آن خبر می‌دهند؛ اما به احتمال زیاد پس از پایان کار و با پایین آمدن از کوه این مسیر را ویران کردند. از بین بردن مسیر پلکانی به‌سمت کتیبه باعث در امان ماندن کتیبه بیستون در طول سالیان دراز شده است.

منبع عکس: fa.wikipedia.org

متن کتیبه بیستون با خط میخی و به زبان‌های پارسی باستان، ایلامی و اکدی یا بابلی نو نوشته شده است. این کتیبه نخستین متن شناخته شده ایرانی و اولین متن خوانش شده از خط میخی و از مهم‌ترین اسناد تاریخی جهان به شمار می‌رود. در این کتیبه داریوش شاه خود و نژاد و خاندانش را کامل معرفی می‌کند و سپس به شرح نبردها و پیروزی‌هایش در سرکوب دشمنان به‌ویژه شرح پیروزی بر «گوماته مغ» یا بردیای دروغین می‌پردازد. داریوش شاه در سال اول به قدرت رسیدن به سرکوب شورش‌های مختلف مشغول بود و با اقتدار کامل همه آن شورش‌ها را سرکوب کرد. داریوش در کتیبه بیستون نام ۲۳ سرزمین تحت فرمانروایی خود را آورده است. در بخش‌های مختلف کتیبه بیستون داریوش بارها اهورا مزدا را ستایش می‌کند و به مدح نیکی و راستی می‌پردازد و از آیندگان می‌خواهد که از کتیبه بیستون محافظت کنند.

کتیبه بیستون شباهت‌های زیادی به کتیبه ۴۰۰۰ ساله «آنوبا نی نی» در سر پل ذهاب دارد. این کتیبه در فاصله ۱۹۰ کیلومتری از منطقه بیستون قرار گرفته است. در کتیبه آنوبا نی نی ۹ اسیر به هم زنجیر شده در برابر ایزد بانو حکاکی شده‌اند.

اولین بار در سال ۱۸۵۳ میلادی محقق تاریخی و شرق شناس بریتانیایی به نام «هنری راولینسون» در سفر به بیستون، کتیبه بیستون را کنکاش و آن را به جهانیان معرفی کرد و توجه تاریخ‌شناسان را به متن این کتیبه برانگیخت. این محقق در طول یک سال و با زحمت فراوان تصاویری از نزدیک از کتیبه بیستون ثبت کرد و هشت سال بعد نیز برای تکمیل یافته‌های خود و خوانش بخش بابلی کتیبه به بیستون برگشت. او در نهایت خط میخی فارسی باستان را کاملا رمز گشایی کرد و در سال ۱۸۵۵ همه یافته‌هایش را در کتابی ثبت کرد. پس از آن در سال ۱۹۰۳، «ارهام ویلیام جکسون»، تاریخ‌دان کلمبیایی از کوه بیستون بالا رفت و توانست بخش ایلامی کتیبه را رمزگشایی کند. در ۱۹۵۰ «رولاند کنت»، محقق و زبان شناس باستان، ترجمه انگلیسی متن کتیبه بیستون را در جهان منتشر کرد.

متن کتیبه بیستون

منبع عکس: jazebeha.com

کتیبه بیستون در ۲ ستون نوشته شده و متن کامل آن به شرح زیر است:

ستون ۱:

بند ۱ - من داریوش، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه در پارس، شاه کشورها، پسر ویشتاسب، نوه ارشام هخامنشی.

بند ۲ - داریوش شاه گوید:

پدر من ویشتاسب، پدر ویشتاسب ارشام، پدر ارشام آریامن، پدر آریامن چیش پیش، پدر چیش پیش هخامنش.

بند ۳ - داریوش شاه گوید:

بدین جهت ما هخامنشی خوانده می‌شویم [که] از دیرگاهان اصیل هستیم. از دیرگاهان نیاکان ما شاهان بودند.

بند ۴ – داریوش شاه گوید:

هشت [تن] از نیاکان من شاه بودند. من نهمین [هستم] ما ۹ [تن] پشت اندر پشت (در دو شاخه) شاه هستیم

بند ۵ – داریوش شاه گوید:

به خواست اهورامزدا من شاه هستم. اهورامزدا شاهی را به من داد.

بند ۶ – داریوش شاه گوید:

این [است] که از آن من شدند. به خواست اهورامزدا من شاه آن‌ها بودم. پارس، عیلام، بابل، آشور، عرب، مودرای (مصر)، اهل دریا (فینیقی‌ها)، سارد (لیدی)، یونان (یونانی‌های ساکن آسیای صغیر)، ماد، ارمنستان، کاپادوکیه، پرثو، زرنگ (سیستان)، هرئی و(هرات)، باختر (بلخ)، سغد، گندار (دره کابل) سک (طوایف بین دریاچه آرال و دریای مازندران)، ثت گوش (دره رود هیرمند)، رخج (قندهار)، مک (مکران و عمان) جمعاً ۳۲ کشور.

بند ۷ – داریوش شاه گوید:

این [است] کشورهایی که از آن من شدند. به خواست اهورامزدا بندگان من بودند. به من باج دادند. آنچه از طرف من به آن‌ها گفته شد، چه شب، چه روز همان کرده شد.

بند ۸ – داریوش شاه گوید:

در این کشورها مردی که موافق بود او را پاداش خوب دادم آنکه مخالف بود اورا سخت کیفر دادم. به خواست اهورامزدا این کشورهایی [است] که بر قانون من احترام گذاشتند، آن طوری که به آن‌ها از طرف من گفته شد، همان طور کرده شد.

بند ۹ – داریوش شاه گوید:

اهورامزدا مرا این پادشاهی داد. اهورامزدا مرا یاری کرد تا این شاهی به‌دست آورم. به یاری اهورامزدا این شاهی را دارم.

بند۱۰ – داریوش شاه گوید:

این [است] آنچه به‌وسیله من کرده شد پس از اینکه شاه شدم. کمبوجیه نام پسر کوروش از تخمه ما او اینجا شاه بود. همان کمبوجیه را برادری بود بردی نام هم مادر [و] هم پدر با کمبوجیه. پس از آن کمبوجیه آن بردی را بکشت، به مردم معلوم نشد که بردی کشته شده. پس از آن کمبوجیه رهسپار مصر شد، مردم نا فرمان شدند. پس از آن دروغ در کشور بسیار شد هم در پارس، هم در ماد، هم در سایر کشورها.

سنگ نبشته داریوش هخامنشی

بند۱۱- داریوش شاه گوید:

پس از آن مردی مغ بود گئومات نام. او از پی ئیشی یا وودا ( پی شیاووادا ) برخاست. کوهی [است] ارکدیش (ارکادری) نام. چون از آنجا برخاست از ماه وی یخن ۱ چهارده روز گذشته بود. او به مردم چنان دروغ گفت [که]: من بردی پسر کوروش برادر کمبوجیه هستم. پس از آن مردم همه از کمبوجیه برگشته به‌سوی او شدند هم پارس، هم ماد، هم سایر کشورها. شاهی را برای خود گرفت. از ماه گرم پد ۹۲ روز گذشته بود آنگاه شاهی را برای خود گرفت. پس از آن کمبوجیه به دست خود مرد.

بند۱۲ - داریوش شاه گوید:

نبود مردی، نه پارسی، نه مادی، نه هیچ کس از تخمه ما که شاهی را گئومات مغ باز ستاند.(یعنی هیچ مردی از دیاری وجود نداشت که بردیای دروغین را از درجه شاهی پایین بکشاند!) مردم شدیداً از او می‌ترسیدند که چراکه مردم بسیاری را که پیش از آن بردی را شناخته بودند، بکشت. بدان جهت مردم را می کشت که مبادا مرا بشناسند که من بردی پسر کوروش نیستم. هیچ کس یارای گفتن چیزی درباره گئومات مغ نداشت تا من رسیدم. پس از آن من از اهورامزدا مدد خواستم . اهورا مزدا به من یاری ارزانی فرمود. از ماه باگادیش ۳، ۱۰ روز (منظور ۳۰ روز است) گذشته بود. آنگاه من با چند مرد آن گئومات‌مغ (همان بردیای دروغین) و آن‌هایی را که برترین مردان دستیار [او] بودند کشتم. دژی سیک ی ووتیش ۴، نام سرزمینی نی سای نام در ماد آنجا او را کشتم. شاهی را از او ستاندم. به خواست اهورامزدا من شاه شدم. اهورامزدا شاهی را به من داد.

بند ۱۴ -داریوش شاه گوید:

شاهی را که از تخمه ما برداشته شده بود آن را من برپا کردم. من آن را در جایش استوار نمودم. چنانکه پیش از این [بود] همان طور من کردم. من پرستشگاه‌هایی را که گئومات مغ ویران کرده بود مرمت نمودم. به مردم چراگاه ها و رمه‌ها و غلامان و خانه‌هایی را که گئومات مغ ستانده بود بازگرداندم. من مردم را در جایش استوار نمودم، هم پارس، هم ماد و سایر کشورها را. چنان که پیش از این [بود] آنچه را گرفته شده [بود] برگرداندم. به خواست اهورامزدا من این را کردم. من کوشیدم تا خاندان ما را در جایش استوار نمایم چنان که پیش از این [بود] آن‌طور من کوشیدم به خواست اهورامزدا تا گئومات مغ خاندان ما را برنگیرد.

بند ۱۵ – داریوش شاه گوید:

این [است] آنچه من کردم پس از آنکه شاه شدم.

بند ۱۶- داریوش شاه گوید:

چون من گئومات مغ را کشتم پس از آن مردی آثرین (آثرینا) نام پسر او در خوزستان (اووج) برخاست. به مردم چنین گفت: من در خوزستان شاه هستم. پس از آن خوزیان نافرمان شدند. به طرف آن آثرین گرویدند. او در خوزستان شاه شد و مردی بابلی ندئیت ب ئیر (نیدنیتوبل) نام پسر ائین ئیر او در بابل برخاست. چنین مردم را بفریفت [که]: من نبوکد رچر، پسر نبتون ئیت هستم. پس از آن همه مردم بابلی به طرف آن ندئیت ب ئیر گرویدند. بابل نافرمان شد. او شاهی را در بابل گرفت..

بند ۱۷ – داریوش شاه گوید:

پس از آن من رهسپار بابل شدم به‌سوی آن ندئیت ب ئیر که خود را نبوکدرچر می‌خواند. سپاه ندئیت ب ئیر دجله را در دست داشت. آنجا ایستاد و آب عمیق بود. پس از آن من سپاه را بر مشک‌ها قرار دادم. پاره‌ای بر شتر سوار کردم. برای عده‌ای اسب تهیه کردم. اهورامزدا به من یاری ارزانی فرمود به خواست اهورامزدا دجله را گذشتیم. آنجا آن سپاه ندئیت ب ئیر را بسیار زدم. از ماه اثری یادی ۵، ۲۶ روز گذشته بود.

بند ۱۹- داریوش شاه گوید:

پس از آن من رهسپار بابل شدم. هنوز به بابل نرسیده بودم شهری زازان نام کنار فرات آنجا این ندئیت ب ئیر که خود را نبوکدرچر می‌خواند با سپاه بر ضد من به جنگ کردن آمد. پس از آن جنگ کردیم. اهورا مزدا به من یاری ارزانی فرمود. به خواست اهورامزدا من سپاه ندئیت ب ئیر را بسیار زدم. بقیه به آب انداخته شد. آب آن را برد. از ماه انامک ۶، ۲ روز گذشته بود که چنین جنگ کردیم.

منبع عکس: virgool.io

ستون ۲:

بند ۱- داریوش شاه گوید:

پس از آن ندئیت ب ئیر با سواران کم گریخت رهسپار بابل شد. پس از آن من رهسپار بابل شدم. به خواست اهورامزدا هم بابل گرفتم هم ندئیت ب ئیر راگرفتم. پس از آن من ندئیت ب ئیر را در بابل کشتم.

بند ۲ – داریوش شاه گوید:

مادامی که من در بابل بودم این [است] کشورهایی که نسبت به من نافرمان شدند. پارس، خوزستان، ماد، آشور، مصر، پارت، مرو، ثت گوش، سکاییه.

بند ۳- داریوش شاه گوید:

مردی، مرتی ی نام پسر چین چی خری شهری گوگن کا نام در پارس آنجا ساکن بود. او در خوزستان برخاست. به مردم چنین گفت که من ایمنیش شاه در خوزستان هستم.

بند ۴ – داریوش شاه گوید:

آن وقت من نزدیک خوزستان بودم. پس از آن خوزیها از من ترسیدند. مرتی ی را که سرکرده آنان بود گرفتند و او را کشتند.

بند۵ – داریوش شاه گوید:

مردی مادی فرورتیش نام در ماد برخاست. چنین به مردم گفت که من خش ثرئیت از تخمه هوخشتر هستم. پس از آن سپاه ماد که در کاخ او [بود] نسبت به من نافرمان شد به‌ سوی آن فرورتیش رفت (گرویدند) او در ماد شاه شد.

بند ۶ – داریوش شاه گوید:

سپاه پارسی و مادی که تحت فرمان من بود آن کم بود. پس از آن من سپاه فرستادم. ویدرن نام پارسی بنده من او را سرکرده آنان کردم. چنان به آن‌ها گفتم: فرا روید آن سپاه مادی را که خود را از آن من نمی‌خواند بزنید. پس از آن، آن ویدرن با سپاه روانه شد، چون به ماد رسید شهری ماروش نام در ماد آنجا با مادی‌ها جنگ کرد. آن که سرکرده مادی‌ها بود او آن وقت آنجا نبود اهورامزدا مرا یاری کرد. به خواست اهورامزدا سپاه من آن سپاه نافرمان را بسیار بزد. از ماه انامک ۲۷ روز گذشته بود. آنگاه جنگ ایشان در گرفت. پس از آن، سرزمینی کمپند نام در ماد آنجا برای من بماند تا من به ماد رسیدم.

بند ۷ – داریوش شاه گوید:

دادرشی نام ارمنی بنده من، من او را فرستادم به ارمنستان، چنین به او گفتم: پیش رو [و] آن سپاه نافرمان را که خود را از آن من نمی خواند بزن. پس از آن دادرشی رهسپار شد. چون به ارمنستان رسید پس از آن نافرمان گرد آمده به جنگ کردن علیه دادرشی فرارسیدند. دهی زوزهی نام در ارمنستان آنجا جنگ کردند. اهورامزدا مرا یاری کرد. به خواست اهورامزدا سپاه من آن سپاه نافرمان را بسیار بزد. از ماه ثورواهر ۷- ۸ روز گذشته بود چنین جنگ کرده شد.

بند ۸- داریوش شاه گوید:

باز دومین بار نافرمانان گرد آمده به جنگ کردن علیه دادرشی فرا رسیدند. دژی تیگر نام در ارمنستان آنجا جنگ کردند. اهورامزدا مرا یاری کرد. به خواست اهورامزدا سپاه من آن سپاه نافرمان را بسیار بزد. از ماه ثورواهر ۱۸ روز گذشته بود آنگاه جنگ ایشان در گرفت.

بند ۹- داریوش شاه گوید:

باز سومین بار نافرمانان گرد آمده به جنگ کردن علیه دادرشی فرا رسیدند. دژی اویما نام در ارمنستان آنجا جنگ کردند. اهورامزدا مرا یاری کرد. به خواست اهورامزدا سپاه من آن سپاه نافرمان را بسیار بزد.

از ماه ثائیگرچی ۸ ، ۹ روز گذشته بود آنگاه جنگ ایشان در گرفت. پس از آن دادرشی به خاطر من در ارمنستان ماند تا من به ماد رسیدم.

منبع عکس: citipedia.ir

بند ۱۰- داریوش شاه گوید:

پس از آن وامیس نام پارسی بنده من او را فرستادم ارمنستان و چنین به او گفتم: پیش رو [و] سپاه نافرمان که خود را از آن من نمی خواند آن را بزن. پس از آن وامیس رهسپار شد. چون به ارمنستان رسید پس از آن نافرمان گرد آمده به جنگ کردن علیه وامیس فرا رسیدند. سرزمینی ایزلا ۹ نام در آشور آنجا جنگ کردند. اهورا مزدا مرا یاری کرد. به خواست اهورا مزدا سپاه من آن سپاه نافرمان را بسیار زد. از ماه انامک ۱۵ روز گذشته بود. آنگاه جنگ ایشان در گرفت.

بند ۱۱- داریوش شاه گوید:

باز دومین بار نا فرمانان گرد آمده به جنگ کردن علیه وامیس فرا رسیدند. سرزمینی ااتی یار نام در ارمنستان آنجا جنگ کردند. اهورامزدا مرا یاری کرد. به خواست اهورامزدا سپاه من آن سپاه نافرمان را بسیار بزد. نزدیک پایان ماه ثورواهر آنگاه جنگ ایشان در گرفت. پس از آن وامیش برای من (منتظر من) در ارمنستان بماند تا من به ماد رسیدم.

بند ۱۲- داریوش شاه گوید:

پس از آن من از بابل بدر آمدم. رهسپار ماد شدم چون به ماد رسیدم شهری کوندروش نام در ماد آنجا فرورتیش که خود را شاه در ماد می‌خواند با سپاهی به جنگ کردن علیه من آمد پس از آن جنگ کردیم. اهورامزدا مرا یاری کرد. به خواست اهورامزدا سپاه آن فرورتیش را بسیار زدم. از ماه ادوکن ئیش ۱۰، ۲۵ روز گذشته بود که چنین جنگ کرده شد.

بند ۱۳- داریوش شاه گوید:

پس از آن، فرورتیش با سواران کم گریخت. سرزمینی ری نام در ماد از آن سو روانه شد. پس از آن من سپاهی دنبال [او] فرستادم. فرورتیش گرفته شده به‌ سوی من آورده شد. من هم بینی هم دو گوش هم زبان [او] را بریدم و یک چشم [او] را کندم. بسته بر دروازه [کاخ] من نگاشته شد. همه او را دیدند. پس از آن او را در همدان دار زدم و مردانی که یاران برجسته [او] بودند آن‌ها را در همدان در درون دژ آویزان کردم.

بند ۱۴ - داریوش شاه گوید:

مردی چی ثرتخم نام سگارتی او نسبت به من نافرمان شد. چنین به مردم گفت: من شاه در سگارتیه از تخمه هووخشتر هستم. پس از آن من سپاه پارسی و مادی را فرستادم تخمس پاد نام مادی بنده من او را سردار آنان کردم. چنین به ایشان گفتم: پیش روید سپاه نافرمان را که خود را از آن من نمی خواند آن را بزنید. پس از آن تخمیس پاد با سپاه رهسپار شد. با چی ثرتخم جنگ کرد. اهورامزدا مرا یاری کرد. به خواست اهورا مزدا سپاه من آن سپاه نافرمان را بزد و چی ثرتخم را گرفت. [و] به‌سوی من آورد. پس از آن من هم بینی هم دو گوش [او] را بریدم و یک چشم [او] را کندم. بسته بر دروازه [کاخ] من نگاه‌داشته شد. همه مردم او را دیدند. پس از آن او را در اربل دار زدم.

بند ۱۵- داریوش شاه گوید:

این [است] آنچه به‌وسیله من در ماد کرده شد.

بند ۱۶- داریوش شاه گوید:

پارت و گرگان نسبت به من نافرمان شدند. خودشان را از آن فرورتیش خواندند. ویشتاسپ پدر من، او در پارت بود او را مردم رها کردند [و] نافرمان شدند. پس از آن ویشتاسپ با سپاهی که پیرو او بود رهسپار شد. شهری ویشپ ازاتی نام در پارت آنجا با پارتی‌ها جنگ کرد. اهورامزدا مرا یاری کرد. به خواست اهورامزدا، ویشتاسپ آن سپاه نافرمان را بسیار بزد. از ماه وی یخن ۲۴ روز گذشته بود آنگاه جنگ ایشان درگرفت.

• دوره هخامنشیان
• ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو

منبع عکس: ایسنا

بخش دیگری از سنگ نبشته بیستون شامل نقش برجسته بیستون است که در سمت چپ کتیبه بیستون قرار دارد. روی سنگ نبشته تصویر داریوش شاه با ارتفاع یک متر و ۷۸ سانتی‌متر را در مقابل اسرای به هم زنجیر شده حکاکی کرده‌اند. داریوش شاه در این نقش برجسته ردایی بلند بر تن و تاجی کنگره‌ای بر سر دارد و به نشانه قدرت پای چپش را روی سینه گئومات مغ گذاشته و دست راستش را به نشانه تقدیر و پرستش به سوی اهورامزدا بلند کرده است.

در دست چپ داریوش کمانی به نشانه جنگاوری دیده می‌شود. در این نقش برجسته اندازه پیکر داریوش بزرگ‌تر از دیگران است که عظمت داریوش شاه را نشان می‌دهد. مقابل داریوش ۹ اسیر زنجیر شده و پشت سرش دو تن از یاران وفادار داریوش حک شده‌اند. در قسمت بالای نقش برجسته طرح برجسته اهورامزدا خدای ایران باستان خودنمایی می‌کند.

• دوره ساسانیان
• ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو

منبع عکس: fa.wikipedia.org

کاخ ساسانی بیستون بنایی نابود شده در جوار سنگ نوشته بیستون و بین کوه و سرآب بیستون است. کاخ بیستون چشم‌انداز مناسبی از فرهاد تراش کوه بیستون دارد. در طول سال‌های اخیر کاوش‌های باستان شناسی در محوطه کاخ دستاوردهای تاریخی چشمگیری داشته‌اند. بررسی کاوشگران تاریخی در محوطه کاخ نشان می‌دهند که این بنا در مراحل ابتدایی ساخت طراحی کاخ داشته است، اما آن را نیمه کاره رها کرده‌اند.

در دوره‌ ایلخانیان ساختمان نیمه کاره کاخ را به کاروان‌سرا تبدیل کردند. اتاق‌های آجری ساخته شده در این بنا در زمان ایلخانیان، به جهت تغییر کاربری کاخ صورت گرفت. به همین علت این بنا را با نام «کاروانسرای ایلخانی» نیز می‌شناسند. در زمان قاجار روستاییان در محوطه کنونی کاخ ساکن شدند. اما امروزه بقایای کاخ ساسانی بیستون در اختیار و انحصار سازمان میراث فرهنگی قرار دارد و در محدوده کاخ کاوش‌های باستان شناسی ادامه دارند.

ورودی کاخ بیستون در ضلع شرقی بنا قرار گرفته است. از برجسته‌ترین نقاط معماری این کاخ می‌توان به سنگ‌های تراش خورده و صیقلی یک دست بنا اشاره کرد. نوع ابزار مورد استفاده در ساخت کاخ ساسانی هنوز برای باستان شناسان مشخص نیست. متاسفانه در زلزله سال ۱۳۹۶ بنای باقی مانده کاروان‌سرا ویران شد و سنگ‌های بزرگ بنای کاخ فرو ریختند. در حال حاضر تنها سنگ‌های بزرگ کاخ در محوطه باقی مانده‌اند.

• دوره سلوکیان
• ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران

منبع عکس: fa.wikipedia.org

تندیس هرکول مجسمه‌ای به طول دو متر و ۲۰ سانتی‌متر است که در حالت خوابیده به پهلو پیاده‌ای در دست دارد. این تندیس نزدیک به یک متر و نیم طول دارد و از سنگ کوه تراشیده شده است. در پشت مجسمه کتیبه‌ای به زبان یونانی به چشم می‌خورد و نقش‌هایی نیز حک شده‌اند. نقش‌های پشت مجسمه یک درخت زیتون با کمان و تیردان آویخته و گرز مخروطی شکل در کنار آن را نشان می‌دهند. زیر تنه تندیس هرکول، نقش شیری نیز حک شده است. مجسمه هرکول فردی عریان و تنومند با موهای مجعد را نمایش می‌دهد.

در فرهنگ یونان باستان عریان بودن پادشاهان بخشی از قدرت و نماد زیبایی آن‌ها بوده است. این تندیس در سال ۱۳۲۷ در حین انجام عملیات راهسازی در جاده کرمانشاه-همدان کشف شد. در طول حفر مسیر بخش‌هایی از تنه‌ تندیس بیرون آمد و سپس با ادامه کاوش‌ها مجسمه پیدا شد.

سر این مجسمه دو بار دزدیده شده است که پس از پیدا شدن آن کپی آن را در محل نصب کردند و سر اصلی را در گنجینه میراث فرهنگی نگاه داشتند.

قدمت مجسمه هرکول به اواخر دوره سلوکیان، در سال ۱۵۳ پیش از میلاد و زمان سلطنت مهرداد اول اشکانی، باز می‌گردد. این زمان مصادف با فتح ماد توسط اشکانیان است.

متن کتیبه پشت تندیس هرکول به شرح زیر است:

به سال 164 ماه پانه موی هرکول فاتح درخشان هیاکینتوس پسر پانیاغوس به سبب نجات کل امن – فرمانده کل – این مراسم بر پا شد، که خوشبختانه این سلسه توسط مهرداد و تیرداد پارتی در هم کوبیده شد و سلسله شاهنشاهی ایرانی اشکانیان جایگزین آن شد و دوباره ایران رو به فرهنگ کهن خود رفت و دست متجاوزان را کوتاه کرد.

• دوره ساسانی
• ثبت شده در آثار ملی ایران

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان

در غرب نقش برجسته داریوش در کوه بیستون، دیوار حجاری شده بزرگی به چشم می‌خورد. این دیوار با نام فرهاد تراش شناخته می‌شود و ابعادی در حدود ۲۰۰ در ۳۶ متر دارد. در دامنه فرهاد تراش سکویی خاکی قرار دارد و در مقابل قسمت‌های حجاری شده،‌ سکوهای پله دار نیز به چشم می‌خورند. باستان شناسان معتقدند این سنگ‌ها و سکوها محل قرار گرفتن حجاران و تراشیدن کوه بوده است. از فرهاد تراش با عناوینی مانند «فرا تاش»، «فرای تاش» و «تخت فرهاد» نیز یاد می‌شود.

برخلاف باور عموم مردم از کوه کنی فرهاد، که ریشه در ادبیات ما دارد، باستان شناسان تاریخ شکل‌گیری فرهاد تراش را به صورتی دیگر ارزیابی می‌کنند. برخی از محققان معتقد هستند که تاریخ ساخت این اثر به دوره داریوش هخامنشی باز می‌گردد و داریوش شاه به‌دنبال ثبت وصیت نامه‌اش در این مکان بوده است.

برخی دیگر از تاریخ‌شناسان هدف داریوش را ثبت واقعه‌ای مهم در این کتیبه می‌دانند و بعضی نیز ثبت وقایع را بر کتیبه فرهاد تراش به زمان خسرو پرویز ساسانی نسبت می‌دهند. آخرین نظریه کارشناسان بر این است که در زمان ساسانیان از این منطقه به‌عنوان معدن سنگ و کارگاه حجاری برای استخراج بلوک‌های سنگی به کار رفته در بنای کاخ ساسانی، استفاده می‌کردند. شاید در آینده‌ای نه چندان دور اطلاعات دقیق‌تری از کاوش‌های منطقه بیستون در ارتباط با تاریخچه فرهاد تراش به دست بیاید.

• دوره مادها
• ثبت شده در آثار ملی ایران

نیایشگاه مادی بیستون

نیایشگاه مادی بیستون بقایای صفه‌ای (تالار شاه نشین) به بلندی یک و نیم متر، طول ۱۰ و نیم متر و عرض هفت متر است. این اثر تاریخی زیر سنگ نبشته داریوش قرار دارد و راهرویی با عرض یک و نیم و طول هفت متر، این صفه را به دو بخش تقسیم می‌کند. دو ردیف پلکان در ورودی صفه دسترسی به این بنا را میسر می‌کنند.

در انتهای راهروی صفه اتاقی وجود دارد که کوه‌ها آن را احاطه کرده‌اند. در بررسی‌های انجام شده در این محل، محققان آلمانی در حدود ۵۰ تا ۶۰ سال پیش قدمت این بنا را به دوره مادها و کاربری آن را پرستشگاه، تشخیص دادند. سفال‌های کشف شده در کاوش‌های باستان شناسی نیایشگاه مادی متعلق به نیمه اول هزاره اول پیش از میلاد هستند. این سفال ها با نمونه‌های مشابهشان در تپه‌های گودین در نزدیکی شهر کنگاور و نوشیجان در نزدیکی شهر ملایر مقایسه می‌شوند.

• دوره اشکانیان
• ثبت شده در آثار ملی ایران

منبع عکس: خبرگزاری مهر

نقش برجسته مهرداد دوم در پایین نقش برجسته و کتیبه داریش در کوه بیستون قرار دارد. قدمت این اثر تاریخی به حدود ۱۰۰ سال پیش از میلاد باز می‌گردد. در نقش برجسته مهرداد تصویر مهرداد اشکانی و چهار ساتراپ(حاکم ایالت‌های ایران باستان) در پشت سر او به‌ترتیب جایگاه آن‌ها، قرار گرفته است. در این عکس مهرداد و بزرگان اطرافش به نشانه احترام به هم دست‌هایشان را بالا برده‌اند. نقش گودرز دیگر پادشاه اشکانی نیز در قسمت دیگر نقش برجسته مهرداد حجاری شده است. در این نقش، گودرز با سیمای زره پوش و نیزه‌ای بلند به سواری دیگر حمله و او را واژگون کرده است.

کتیبه‌ای نیز در این سنگ نوشته وجود دارد که به زبان یونانی افراد حکاکی شده روی نقش برجسته را معرفی می‌کند. در این کتیبه نام گودرز پسر گیو را نیز آورده‌اند. متاسفانه قسمتی از نقش برجسته مهرداد که درست در وسط آن قرار دارد در قرن دوازدهم هجری و در دوران حکومت صفویان از بین رفته است و به‌جای آن وقف نامه شیخ علیخان زنگنه، صدر اعظم شاه سلیمان صفوی را حکاکی کرده‌اند.

عکاس: فرزانه منتی

«کتیبه شیخ علیخان زنگنه» با خط ثلث و به دست محسن امامی از خطاطان برجسته عصر صفوی حجاری شده است. خوشبختانه پیش از تخریب نقش برجسته مهرداد برای حجاری کتیبه علیخان، طرحی از این نقش برجسته طراحی و ثبت شده است که وجود این طراحی، امروز بازسازی این اثر تاریخی را ممکن می‌کند.

• دوره اشکانیان
• ثبت شده در آثار ملی ایران

منبع عکس: iranema.com

در ۴۰۰ متری شمال شرقی نقش برجسته مهرداد، تخته سنگ چهار ضلعی به بلندی دومتر و نیم وجود دارد که در سه وجه آن آثار حجاری‌های قدیمی به چشم می‌خورند. در وجه میانی این تخته سنگ نقش بلاش، پادشاه اشکانی در حالت تمام قد تراشیده شده است.

در این تصویر بلاش جامی را به‌سمت آتشدان می‌برد. روی آتش‌دان کتیبه‌ای در ۹ سطر حک شده است که تنها اشاره به نام بلاش در آن خوانده می‌شود و به‌دلیل محو شدن قسمت انتهایی، به متن کامل این کتیبه دسترسی وجود ندارد. در میان پادشاهان اشکانی نام ۶ پادشاه بلاش بوده است که معلوم نیست این تصویر متعلق به کدام یکی از آن‌ها است.

در وجه‌های دو طرف نقش بلاش تصویر دو شخص دیگر نیز حکاکی شده‌اند که روی آن‌ها به‌سمت مجسمه بلاش قرار دارد. وجه مقابل نقش بلاش نیز به‌گونه‌ای تراش خورده است که به نظر می‌رسد آن را آماده حجاری کرده‌اند، اما نقشی بر آن ثبت نشده است.

• دوره صفویه
• ثبت شده در آثار ملی ایران

عکاس: فرزاد منتی

کاروانسرای شاه عباسی بیستون در مقابل فرهاد تراش، در محوطه بیستون قرار دارد. معماری این بنای تاریخی بسیار جالب توجه است و داخل آن را حجره‌های سرپوشیده جناغی شکل در دورتادور پوشانده‌اند. این کاروان‌سرا به دستور شاه عباس صفوی ساخته شده است و در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار نیز آن را مرمت کرده‌اند.

کارواسرای شاه عباسی در منتهی الیه غربی مجموعه بیستون قرار گرفته است و ساختمان هتل بین المللی لاله در محوطه داخلی آن قرار دارد. هتل لاله بیستون با سبک کاملا سنتی امروزه مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفت است.

• هزاره دوم و سوم پیش از میلاد
• ثبت شده در آثار ملی ایران

تپه نادری در قسمت شرقی مجموعه بیستون قرار دارد. این تپه مساحتی در حدود ۳۶۰ هزار متر مربع دارد و دلیل نام‌گذاری آن کشف بقایایی از قلعه‌های ساخته شده در دوران نادر شاه افشار است. متاسفانه امروزه در بخشهایی از این تپه ساخت‌وساز انجام داده‌اند و جاده همدان-کرمانشاه نیز از میان آن عبور می‌کند. تپه نادری بیستون ظرفیت‌های گسترده‌ای برای پژوهش‌های گسترده تاریخی دارد و آثار به دست آمده از آن را با تپه گیان مقایسه می‌کنند.

منبع عکس: banbak.com

منطقه بیستون کرمانشاه به‌دلیل قرار داشتن در موقعیت مناسب جغرافیایی و هم جواری با کوهستان‌های انبوه، جاذبه‌های طبیعی زیادی دارد. این منطقه از گذشته‌های بسیار دور پناهگاه انسان‌های نخستین بوده است که نشانه‌های سکونت آن‌ها در غارهای کوه بیستون به چشم می‌خورند. ظرفیت‌های برجسته طبیعی در این منطقه دلیل اصلی سکونت حکومت‌های باستانی در دوره‌های مختلف تاریخی به شمار می‌رود. در سفر به بیستون می‌توانید در کنار لذت بردن از جاذبه‌های تاریخی، زمانی را نیز به گشت و گذار در طبیعت زیبا و سرسبز بیستون اختصاص دهید یا با کوهپیمایی سبک در کوه بیستون، از غارهای باستانی این منطقه دیدن کنید.

منبع عکس: eneshat.com

کوه بیستون یکی از جاهای دیدنی بیستون و برجسته‌ترین جاذبه طبیعی این منطقه است که از دلایل اصلی شکل‌گیری تمدن در این منطقه بوده است. کوه بیستون در منطقه بیستون مانند دیواری عظیم از حکومت‌ها در مقابل تهاجم دشمنان حفاظت می‌کرد و راه تجاوز به این منطقه را می‌بست.

از سوی دیگر کوه بیستون در ادبیات ما ریشه‌ای کهن دارد و شاعران برجسته ایرانی در ستایش کوه بیستون اشعار زیادی سروده‌اند.

امروزه کوه بیستون از آثار تاریخی مجموعه بیستون میزبانی می‌کند و دامنه‌های آن اسرار زیادی را از تاریخ کهن سرزمین ایران در برابر چشم جهانیان به تصویر می‌کشند. از دیگر نقاط برجسته کوه بیستون می‌توان به مسیر کوه‌پیمایی ویژه آن اشاره کرد. کوه بیستون به‌دلیل داشتن هفتمین صخره مرتفع جهان، شهرت بالایی در میان علاقه‌مندان کوهنوردی در سراسر جهان دارد. علاقه‌مندان صخره‌نوردی نیز در بسیاری از زمان‌های سال، به‌خصوص فصل تابستان، در دامنه‌های صخره‌ای کوه بیستون به صخره‌نوردی مشغول می‌شوند.

• دوران پسا تاریخ
• ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران
• ثبت شده در فهرست میراث طبیعی ایران

منبع عکس: fa.wikipedia.org

سراب بیستون در محوطه تاریخی و فرهنگی بیستون قرار گرفته است و در پایین کوه بیستون چشم‌اندازی زیبا از سنگ نبشته و مجسمه هرکول بیستون دارد. سرآب بیستون در نزدیکی کاروانسرای شاه عباسی و کاروانسرای ایلخانی قرار گرفته است.

در طول سالیان دراز سرآب بیستون آب شرب در منطقه بیستون را تامین می‌کرد. آب این چشمه باعث استقرار حکومت‌های مختلف در دوره‌های تاریخی نیز بوده است. در سفر به بیستون کرمانشاه می‌توانید از منطقه سرسبز و زیبا در جوار سرآب بیستون و مناظر آن لذت ببرید. سرآب بیستون در فهرست آثار ملی ایران و همین طور فهرست میراث طبیعی ایران جای دارد.

• دوره پارینه سنگی
• غار شکارچیان ثبت شده در آثار ملی ایران

منبع عکس: bot.gov.krd

منطقه بیستون به‌دلیل قدمت بالای تاریخی، پناهگاه انسان‌های نخستین در دوران پارینه سنگی بوده است. کوهستان‌های انبوه این خطه، غارهای باستانی زیادی را در خود جای داده‌اند.

از معروف‌ترین غارهای منطقه بیستون می‌توان به «غار شکارچیان» در دامنه کوه بیستون اشاره کرد که قدمت آن به دوران پارینه سنگی باز می‌گردد. غار شکارچیان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در طول مکاشفه‌های فراوان از این غار در سال ۱۳۲۸ شمسی، توسط پژوهشگری آمریکایی، ابزار سنگی فراوان و استخوان جانوران کشف شد. ادعاهایی در خصوص تعلق چند استخوان کشف شده از این غار به انسان‌های اولیه وجود دارد که از آن‌ها در موزه دانشگاه پنسیلوانیا در آمریکا نگهداری می‌شود.

«غار مردودر» در قسمت شمال شرقی غار شکارچیان، در دامنه کوه بیستون قرار گرفته است. عمق این غار به ۲۰ متر می‌رسد و در حدود ۱۷۰ متر مربع نیز مساحت دارد. ارتفاع قسمت‌های مختلف غار مردودر بین یک تا سه متر تغییر می‌کند. این غار دو دهانه دارد که یکی از آن‌ها در جهت جنوب و جنوب غربی به دره‌ای عمیق منتهی می‌شود و دهانه دیگر آن به مسیر غارهای «مر آفتاب» و «مر تاریک» می‌رسد.

غار مر آفتاب ۲۶ متر عمق دارد و دهانه آن به‌سمت شمال شرق باز می‌شود. به نظر کارشناسان این غار در دوران پارینه سنگی اقامتگاه فصلی بوده است و ابزار سنگی و استخوانی زیادی را از آن کشف کرده‌اند. دیگر غار کوه بیستون غار مر تاریک است که پس از غار مر آفتاب قرار گرفته است و مساحت کمتری نسبت به سایر غارهای کوه بیستون دارد. دهانه غار به جنوب شرقی باز می‌شود و ابزارهای تاریخی به دست آمده از غار مر تاریک نیز به دوران پارینه سنگی تعلق دارند.

منبع عکس: touristgah.com

بیستون در منطقه‌ای کوهستانی در شمال غربی کوه زاگرس قرار دارد و قله‌ها و کوه‌های مختلف اطراف آن را پوشانده‌اند. شهر هرسین در محدوده آب و هوایی نیمه خشک قرار گرفته است. در حالت کلی به‌جز بخش غربی شهرستان کرمانشاه، سایر نقاط این استان آب و هوایی سردسیر دارند.

بهترین زمان سفر به بیستون از اوایل خرداد ماه آغاز می‌شود و تا پایان تابستان ادامه دارد. با شروع پاییز به‌تدریج هوای سرد منطقه بیستون را فرا می‌گیرد و در زمستان سرمای این منطقه به اوج می‌رسد. با توجه به قرار گرفتن آثار تاریخی بیستون در محیط باز و کوهستانی، سفر به این منطقه در نیمه دوم سال را به شما پیشنهاد نمی‌کنیم.

عکاس: فرزاد منتی

در اطراف منطقه بیستون گزینه‌های متعددی برای اقامت خواهید داشت. هتل های کرمانشاه امکانات بالایی به مسافران ارائه می‌دهند و در این شهر از هتل دو ستاره و مهمانپذیرهای تک ستاره گرفته تا هتل پنج ستاره وجود دارند.

هتل لاله بیستون در محوطه داخلی کاروانسرای شاه عباسی نیز از بهترین گزینه‌های اقامت در سفر به بیستون به شمار می‌رود. اما هزینه اقامت در این هتل کمی بالا است. اقامتگاه‌های بومگردی استان کرمانشاه نیز برای علاقه‌مندان به فضاهای سنتی و محلی بسیار مناسب هستند. در این اقامتگاه‌ها می‌توانید با فرهنگ و آداب و رسوم مردم کرمانشاه آشنا شوید و از راهنماهای محله در بازدید از بناهای تاریخی بهره بگیرید.

منطقه تاریخی بیستون در استان کرمانشاه فاصله کوتاهی با دیگر جاذبه‌های برجسته تاریخی و طبیعی در این استان دارد. در سفر به بیستون می‌توانید به جاهای دیدنی اطراف بیستون نیز سری بزنید.

پل خسرو یا پل ساسانی در دو کیلومتری جنوب غربی شهر بیستون قرار دارد و روی رودخانه گاماسیاب واقع شده است. ساخت این پل را به اواخر دوره ساسانیان و زمان خسرو پرویز نسبت می‌دهند. از دیگر جاذبه‌های معروف تاریخی کرمانشاه می‌توان به طاق بستان اشاره کرد. این اثر تاریخی نیز نقش برجسته‌هایی مربوط به دوره ساسانی است و در فاصله ۳۲ کیلومتری از بیستون قرار دارد.

معبد آناهیتا نیز در شرق کرمانشاه در شهر کنگاور بنای تاریخی مربوط به دوران اشکانیان و از نخستین آثار ملی ثبت شده در ایران است. این معبد تاریخی در ۵۷ کیلومتری شرق بیستون قرار دارد.

منابع عکس‌ها: persianv.com, jazebeha.com, iranwonders.com , استانداری کرمانشاه

از دیگر آثار تاریخی استان کرمانشاه در نزدیکی مجموعه تاریخی بیستون می‌توان به «تکیه معاون الملک» در محله آبشوران کرمانشاه، باقی مانده از دوره قاجار، «مسجد شافعی» در بازار کرمانشاه از دوره پهلوی و «گور دخمه اسحاق وند»در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی هرسین مربوط به دوره مادها، اشاره کرد.

«غار پروآ» در حد فاصل بیستون و طاق بستان در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و«غار قوری قلعه»، بزرگ‌ترین غار آبی خاور میانه با قدمت بیش از ۶۵ میلیون سال در دامنه کوه شاهو در استان کرمانشاه، از برجسته‌ترین جاذبه‌های طبیعی اطراف منطقه بیستون هستند.

منبع عکس کاور: deltaban.ir