جاهای دیدنی زابل

زابل، یکی از شهرهای ایران در استان سیستان و بلوچستان است. زابل در قدیم سکستان یا سجستان (سیستان) و نیمروز نامیده می‌شد. محلی که امروز زابل نامیده می‌شود، در گذشته زمین‌هایی با تپه‌هایی از ماسه‌های روان و رسوبات دریایی بوده که قسمتی از آن در مسیر رودخانه هیرمند قرار داشته‌ است. با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکی‌های اطراف آن افزوده شد. بعدها تأسیس پادگان نظامی بر اهمیت آن افزود. در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی بر طبق مصوبه هیئت وزیران، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به مرکز سیستان تبدیل شد. با کجارو همراه باشید تا دیدنی های زابل را به شما معرفی کنیم.

منبع عکس:‌ گوگل مپ (عکاس: Si Vi)

قلعه رستم در ۶۰ کیلومتری جنوب غربی شهر زابل قرار دارد که در حال حاضر در اثر عوامل جوی به ویرانه‌ای تبدیل شده است. چهار برج و دروازه ورودی آن قابل‌مشاهده است. گفته می‌شود که این مکان چهارصد تا پانصد سال پیش متروک شده باشد. در این قلعه تاکنون کاوش باستان‌شناسی علمی صورت نپذیرفته است؛ اما تکه‌های سفال‌های لعابدار و بدون لعاب ریخته شده حکایت از تاریخ طولانی دارد.

• آدرس: ۷۰ کیلومتری جنوب غربی زابل (مشاهده در نقشه)

قلعه کهک کهزاد در نزدیکی رودخانه هیرمند سیستان و در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی زابل قرار دارد که شرقی‌ترین مرز مشترک ایران و افغانستان است. قلعه مذکور با توجه ‌به نوع ساخت و با در نظر گرفتن موقعیت استراتژیکی منطقه، به یک دژ نظامی شبیه است. «ذوالفقار کرمانی» در کتاب جغرافیای نیمروز می‌نویسد:

این قلعه در روی تپه واقع شده است و آن را حشمت‌الملک جهت حفظ و حراست بند (سد) سیستان ساخته است.

• آدرس: ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی زابل

مجتمع فرهنگی، پژوهشی، تحقیقاتی و تفریحی سایر‌الله الاعظم (عج) با بیش از پنج هزار هکتار درکنار حوضچه‌های طبیعی و آبگیرهای چاه نیمه در ۵۰ کیلومتری جنوب شرق زابل و ۱۰ کیلومتری شهر زهک ساخته است.

منبع عکس: سایت ایرنا (عکاس: ناشناس)

• آدرس: زابل، منطقه حوضدار، نزدیک شهر سوخته

یکی از اماکنی که اروپاییان در زابل قدیم در آن مشغول فعالیت بودند، گمرک بود که بیشتر به گمرک بلژیکی‌ها معروف است. فعالیت این مورد در سیستان به اوایل قرن بیستم برمی‌گردد.

• آدرس: ۹ کیلومتری جاده زابل به نهبندان

این بنا مربوط‌به دوره صفوی است و در شهرستان زابل، ۹ کیلومتری جاده زابل به نهبندان واقع شده است. کاروانسرای فرنگی در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۵۵۴ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• آدرس: ۹ کیلومتری جاده زابل به نهبندان

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: رضا کیخاه آریا)

اثر تاریخی بانک ایران و انگلیس که در سال ۱۳۹۴ به شماره ۱۱۱۹۱ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. بانک ایران و انگلیس با بیش از سه هزار و ۱۸۰ مترمربع مساحت و ۶۲۳ مترمربع زیر بنا در مرکز شهر زابل قرار دارد. این اثر تاریخی مجموعه‌ای از آثار استعمار است که به‌صورت موزه‌ای باز، مکان ارزشمندی برای مطالعه فعالیت‌های تجاری و سیاسی استعمار در شمال سیستان‌وبلوچستان است.

• آدرس: زابل، شمال شرق میدان شهرداری (مشاهده در نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: کتی سپهری)

ساختمان موزه مردم‌شناسی سیستان در آغاز قرن نوزده میلادی توسط انگلستان به‌عنوان کنسولگری برای اهداف استعماری در منطقه احداث شد.

در سال ۱۳۶۸ این ساختمان به‌عنوان گنجینه موقت و نمایندگی میراث فرهنگی شهرستان زابل عنوان یافت و بعد از ۱۸ سال موزه مردم‌شناسی فعالیت خود را در این مکان شروع کرد.

• آدرس: زابل، خیابان فردوسی (مشاهده در نقشه)

منبع عکس: سایت balad.ir (عکاس: ناشناس)

آرامگاه خواجه غلطان، مهم‌ترین زیارتگاه و از جاهای دیدنی زابل محسوب می‌شود که همواره پذیرای تعداد زیادی از زائران، گردشگران و علاقه‌مندان به آثار تاریخی بوده و این بنا در بالاترین ارتفاع قله کوه خواجه و در جبهه شمال شرقی به‌شکل مستطیل ساخته شده و شامل سردر ورودی با طاق نیزه‌دار و یک اطاق گنبددار است.

درون این اتاق، قبری بزرگ دیده می‌شود که در کتاب «احیاالملوک» شاه حسین سیستانی، آرامگاه مذکور را متعلق به برادر دانیال نبی نسبت می‌دهد. کوه خواجه دارای بسیاری از مجموعه‌های تاریخی از جمله کاخ و معبد کوه خواجه، قلعه‌های رستم، کافران، سام، کوک کهزاد، چهل دختر، سرسنگ و زیارتگاه خواجه غلتان، ساختمان‌های پیرگندم بریان، خانه شیطان، آرامگاهای قدیمی و قبور دوران اسلامی است. کوه خواجه در دوره میترایی و در دوره‌های زردتشتی، به‌سبب وجود آتشکده، مرکزی عبادی بوده و در دوره‌های بعدی نیز همچنان احترام خود را حفظ کرده، این کوه نزد سه دین زرتشت، مسیحیت و اسلام همواره مقدس بوده و به‌همین علت در میان ایرانیان از جایگاه و ارزش والایی برخوردار است.

• آدرس: زابل، راس کوه خواجه (مشاهده در نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Rosa)

در فاصله‌ ۵۶ کیلومتری از شهرستان زابل، در حاشیه‌ جاده‌ زابل-زاهدان، یکی از ارزشمندترین میراث ایران باستان با قدمتی نزدیک به ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح (ع) قرار دارد که به «شهر سوخته» شهرت یافته است. این منطقه‌ تاریخی در هزاره‌ دوم و سوم پیش از میلاد، به همت مهاجرانی که احتمالا از قسمت‌های مختلفی به آن مهاجرت کرده بودند، احداث شده است. علت نام‌گذاری این شهر به «شهر سوخته» به‌دلیل آتش‌سوزی است که در بین سال‌های ۳۲۰۰ و ۲۷۵۰ پیش از میلاد و در دو دوره‌ زمانی مختلف، اتفاق افتاده است و متاسفانه کتبیه یا سندی که نام اصلی این شهر باستانی را بازگو کند، کشف نشده است.

از ویژگی‌های بارز و فوق‌العاده‌ این شهر، می‌توان به تشکیلات مرتب و منظم، سازمان‌دهی اجتماعی قابل‌توجه و پیشرفته‌ بودن آن در زمان آبادانی و حیات شهر، برخورداری از نظام مرتب و منظم آب‌رسانی، تخلیه‌ فاضلاب، دانش پزشکی، مسئولیت بانوان در امور مالی خانواده، فعالیت‌های صنعتی، هنری و ... اشاره کرد که حیرت و تحسین بسیاری از باستان‌شناسان در سراسر جهان را برانگیخته است. اما آنچه که بیش از دیگر کشفیات مربوط به این شهر، مورد تعجب و حیرت کارشناسان شده است، یافتن اولین نشانه‌های قدیمی‌ترین جراحی مغز دختری دوازده یا سیزده ساله است که برای درمان بیماری هیدروسفالی، روی وی انجام شده و گویا پس از جراحی، تا مدت‌ها بعد، به زندگی ادامه داده است.

• آدرس: جاده زابل به زاهدان، ۵۶ کیلومتری زابل (مشاهده در نقشه)

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Rasool abbasi17)

یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری تاریخی و جاهای دیدنی سیستان و بلوچستان، بنایی است تاریخی و متعلق به دوران پهلوی که در ۱۶ کیلومتری مسیر زابل به شهرستان هیرمند قرار گرفته است. این بنای تاریخی که به «ارگ خان ملک کیانی» شهرت یافته است، متعلق به یکی از خان‌های منطقه‌ سیستان بوده و به‌صورت مربع و متشکل از ۴ برج که هرکدام دارای ارتفاعی بالغ بر ۷۰ متر و عرض ۵ متر و ۵۰ سانتی‌متر است، طاق‌ها، درب‌های ورودی که در چهار گوشه‌ ارگ قرار دارد و بخش‌های دیگری ساخته شده است. از ویژگی‌های این اثر تاریخی، حضور اتاق‌های متعددی است که در مجاورت یکدیگر و به سبک کاروان‌سراهای قدیمی بنا شده است.

• آدرس: شهرستان زابل، بخش میان کنگی، روستای جلال‌آباد (مشاهده در نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Perestigio Ahmad)

دهانه غلامان، نام یک محل باستان‌شناختی در منطقه سیستان در جنوب خاوری ایران است. دهنه غلامان بازمانده شهری است که روزگاری مرکز اداری-سیاسی ساتراپی (والی‌نشین) زرنگ (زرنج) در شاهنشاهی هخامنشی بود. محل دهنه غلامان در حدود ۴۵ کیلومتری شهر زابل و دو کیلومتری روستای قلعه نو است. در این محوطه تاکنون ۲۷ ساختمان شناسایی شده‌اند که تا مکانی بلند به نام قبر زردشت ادامه دارند. نام واقعی این مکان در کتیبه‌های هخامنشی، بیستون، تخت جمشید و نقش رستم به نام «زرک» یا «زرنکای» یاد شده است.

• آدرس: ۴۵ کیلومتری زابل، ۲ کیلومتری روستای قلعه نو (مشاهده در نقشه)

نویسندگان: زهرا صالح‌نژاد، محبوبه حسنی