جاهای دیدنی ورزقان

شهر ورزقان مرکز شهرستان ورزقان است و در ۹۰ کیلومتری شمال شرقی تبریز، ۴۵ کیلومتری غرب اهر و ۱۸۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان مرزی خداآفرین قرار دارد. این منطقه با زمین‌های حاصلخیز، معادن غنی از سنگ آهن، مس و طلا و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی متنوع به یکی از مناطق مهم کشور و جاهای دیدنی‌ استان آذربایجان شرقی تبدیل شده است.

ورزقان در آذربایجان شرقی شهری کوهستانی (حدود ۱,۶۷۰ متر ارتفاع از سطح آب‌های آزاد) با آب‌وهوای معتدل تا سرد است. کوه‌های آق داغ، مشک عنبر، کمتال، جوشون، جله­ داغ، ایری­ داغ، کیامکی، خاروانا و پیرسقا پیرامون شهر ورزقان را فراگرفته‌اند. جنگل‌‌های ارزشمند ارسباران با پوشش گیاهی و جانوری متنوع و غنی این کوه‌ها را پوشانده‌‌اند. جنگل ارسباران در فهرست ذخیره‌گاه زیست‌کره در یونسکو به ثبت رسیده است و در محدوده شهرستان‌های کلیبر، ورزقان و اهر قرار دارد.

منطقه هفت چشمه در ۵۰ کیلومتری شمال شهر ورزقان قرار دارد. برای دسترسی به این منطقه باید وارد جاده منتهی به مس سونگون (جنوب به شمال) شوید؛ مسیر تا معدن آسفالت و پس از آن خاکی است. در این جاده قبل از معدن وارد مسیر فرعی سمت چپ (غرب) شوید تا با عبور از خوینه رود (خویناری) و آغجا قلعه، به هفت چشمه ورزقان برسید؛ این منطقه پوشیده از مراتع سرسبز است و در میان جنگل‌های ارسباران قرار دارد.

منبع عکس: ویکی لاک؛ عکاس: no1pooya

جوشش چشمه‌های هفت‌گانه وجه تسمیه منطقه هفت چشمه محسوب می‌شود. متاسفانه در سال‌های اخیر چهار چشمه خشک‌ شده‌ و تنها سه چشمه باقی مانده‌ است. آب‌وهوای خنک به‌ویژه در فصل تابستان هفت چشمه را به مقصدی عالی برای سفر در روزهای گرم سال تبدیل کرده است. مراتع و علفزارهای سرسبز و انواع درختان جنگلی همچون آلوچه وحشی پوشش گیاهی منطقه نمونه گردشگری هفت چشمه ورزقان را تشکیل می‌دهد. میوه‌های درخت آلوچه وحشی در شهریور ماه می‌رسد.

چیچکلی در زبان محلی «گلستان و منطقه پرگل» معنی می‌شود. چیچکلی نام منطقه‌ای زیبا، مرتفع (دامنه قله چیچکلی)، جنگلی (جنگل قره داغ) و سرسبز در شمال غرب شهر ورزقان است. دسترسی به این جاذبه گردشگری با خودرو و از طریق جاده‌های ورزقان - خاروانا و جاده شرف آباد صورت می‌گیرد. گردشگران طبیعت‌دوست و گروه‌های طبیعت‌گردی در روزهای گرم سال راهی ییلاق چیچهلی (در منطقه چیچکلی) می‌شوند و از طبیعت بکر آن بهره می‌برند.

منبع عکس: گوگل مپ؛ عکاس: nahid Aydin

«آبشار چوخوریورد شلاله» از جاذبه‌های طبیعی و بکر شمال شهرستان ورزقان است. این آبشار در غرب روستای خوینه رود، جنوب روستای ونستان (روستای پلکانی بر دامنه صخره‌ای سنگی) و در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد. برای دسترسی به آبشار چوخوریورد باید از سمت ورزقان در جاده پرپیچ‌وخم و کوهستانی ونستان به سوی شمال برانید و قبل از روستا، پیاده‌روی در دل جنگل و دره شرق جاده را آغاز کنید. حضور یک فرد آشنا به منطقه و موقعیت آبشار در این طبیعت‌گردی لازم است.

منبع عکس: گوگل مپ؛ عکاس: شهریار الیاسی

سد ورزقان (سد زرآباد) در دو کیلومتری غرب شهر ورزقان قرار دارد. این سد از نوع خاکی با هسته رسی است و به‌طور معمول حدود ۱٫۵ تا دو میلیون متر مکعب آب پشت آن جمع می‌شود. سواحل کم‌عمق حاشیه سد ورزقان میزبان مسافران و شهروندان برای پیک‌نیک و ماهیگیری است. دوچرخه‌سواران مسیر زیبای دسترسی به این بستر آبی را رکاب می‌زنند. با حضور پرندگان بومی و مهاجر در نیمه دوم سال، سد ورزقان به‌عنوان یکی از مقاصد پرنده‌نگری غرب کشور شناخته می‌شود. همچنین کمپ گردشگری زرآباد با امکانات مناسب برای رفاه گردشگران در جنوب غرب این سد قرار دارد.

منبع عکس: گوگل مپ؛ عکاس: بهنام علیزاده

سقندل (سغندل) روستایی تاریخی در هشت کیلومتری شرق ورزقان، در دهستان «ازومدل جنوبی» است که در مسیر جاده ورزقان به اهر قرار دارد. کتیبه سنقدل در سینه کوه زاغی (شمال غرب روستای سقندل) و دل «قلعه و شهر مخروبه باستانی سقندل» جا خوش کرده است. قلعه سقندل در زمان خود حدود ۵۰ هکتار وسعت داشت و امروزه بقایای چندانی از آن یافت نمی‌شود.

سنگ نبشته سقندل اثری ارزشمند و تاریخی است که قدمت آن به قرن هشت هجری قمری می‌رسد. این کتیبه سنگی در اول فروردین سال ۱۳۴۷ شمسی با شماره ۷۹۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. به اعتقاد باستان‌شناسان کتیبه سغندل مربوط به دوران «اورارتویی» است. اورارتویی حکومتی مقتدر در مرکز فلات آناتولی و کناره دریاچه وان بود که قلمرو آن تا دریای خزر نیز کشیده شد.

منبع عکس: ویکی لاک؛ عکاس: چایچی

مقامات اورارتویی روایت جنگ‌ها و پیروز‌های خود را بر کتیبه‌های سنگی حک می‌کردند. کتیبه سقندل ۱۱۵ سانتی‌متر طول، ۴۷ سانتی‌متر عرض و ۱۰ سطر دارد. این کتیبه سنگی در سال ۱۳۳۰ شمسی کشف شد. طبق مطالعات انجام شده محتوای کتیبه از حمله به این ناحیه کوهستانی، فتح ۲۱ قلعه و تصرف ۴۵ یا ۴۴ شهر در یک روز خبر می‌دهد.

گنبد الله الله از بناهای تاریخی شهرستان ورزقان (با فاصله حدود ۵۰ کیلومتر از شهر ورزقان) است. این گنبد که با نام‌های گوی گنبد و کبود گنبد نیز شناخته می‌شود، در مسیر جاده کبود گنبد به بیشک و در محدوده قبرستان قدیمی روستای کبود گنبد (قبل از ورودی روستا) قرار دارد. گنبد الله الله با پلانی دایره‌ای شامل دو طبقه (سرداب و طبقه اول) است. با توجه به رج‌های آجری با تزیینات اسما الله گنبد می‌توان گفت این بنا به اواخر دوره ایلخانی تعلق دارد.

منبع عکس: نقشه و مسیریاب بلد؛ عکاس: کاربر بلد (نامشخص)

بنای الله الله در تاریخ یکم آذر سال ۱۳۷۸ شمسی با شماره ۲۵۱۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. واژه‌های الله و محمد با آجرهای فیروزه‌ای در نمای گنبد الله الله نقش بسته‌اند.

شهر خاروانا در ۶۵ کیلومتری شمال غربی ورزقان قرار دارد. مسجد جامع خاروانا از بناهای تاریخی و ارزشمند این شهر است. این بنای مذهبی به‌عنوان میراث غیرمنقول در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. مسجد جامع خاروانا نمایی سنگی و سه کتیبه ارزشمند تاریخی (یکی بر سردر ورودی و دو عدد در صحن) دارد.

منبع عکس: گوگل مپ؛ عکاس: alex shahi

طبق اطلاعات درج شده در کتیبه‌های مسجد جامع خاروانا، قدمت این بنای مذهبی به سده‌های ششم و هفتم هجری قمری (اواخر حکومت ایلخانان) بازمی‌گردد و در دوره‌های صفویه و قاجار مرمت شده است. سه گنبد و شبستان، محرابی با گچبری‌های زیبا و آجرکاری‌های سردر رفیع مسجد از ویژگی‌های شاخص بنای این مسجد جامع هستند.

گل آخور روستایی پلکانی در شهرستان ورزقان (غرب شهر ورزقان) در دهستان «ارزیل» است. این روستا در جنوب شهر خاروانا قرار دارد و به آب‌وهوای پاک و خنک و طبیعت بکر معروف است. آبشار گل‌ آخور (گل آخور شلاله سی) در جنوب روستا قرار دارد. دسترسی به روستا از طریق جاده اختصاصی امکان‌پذیر است و آبشار درست قبل از ورود به روستا در حاشیه شرقی جاده قرار دارد. چند آلاچیق در اطراف آبشار برای کمپ و شب‌مانی گردشگران آماده شده است.

دو رودخانه خروشان از میان صخره‌های دره‌ای عمیق پایین می‌ریزد و آبشار گل‌ آخور را می‌آفریند. درختان مرتفع، طبیعت سرسبز به‌ویژه در فصل بهار و آب بسیار خنک، آبشار گل‌ آخور را به یکی از مقاصد تفریح و طبیعت‌گردی مردم تبریز و گردشگران تبدیل کرده است.

منبع عکس: گوگل مپ؛ عکاس: علی حمزه

نویسنده: زیبا وکیلی