جاهای دیدنی سنندج

شهر زیبای سنندج، مرکز استان کردستان و از شهرهای کهن و تاریخی غرب کشور به شمار می‌آید که امروزه میزبان جمع زیادی از میراث ارزشمند ایران است. همچنین این منطقه‌ کردنشین ایرانی، به‌دلیل آب و هوای مطبوع در فصل تابستان، می‌تواند به‌عنوان مقصد گردشگری با طبیعتی بسیار زیبا و عمارات و بناهای تاریخی و کهن، در نظر گرفته شود. در گذشته، سنندج به‌دلیل قرارگیری در دامنه‌ و سینه‌کش کوه، با نام «سنه» شهرت یافته بود. همچنین قلعه‌ این شهر که اهمیت بسیار زیادی از نظر نظامی داشته است، به «سنه‌دژ» یعنی قلعه‌ای که در پای کوه قرار گرفته است، نام گرفت. ازاین‌رو با گذشت زمان، این نام تغییر و به سنندج امروزی شهرت یافت. کارشناسان قدمت شهر سنندج را متعلق به نیمه‌ اول قرن یازدهم هجری می‌دانند که در سال ۱۰۴۰ هجری در دوران سلطنت شاه صفی، به همت سلیمان‌خان درست زمانی که به حکومت کردستان نائل آمد، احداث شد.

عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: jame)

یکی از بناهای کهن شهرستان سنندج، مسجد جامع این شهر است که با توجه به اسناد موجود، به نظر می‌رسد، ساخت آن در دوران قاجاریه و به فرمان والی کردستان، امان‌الله خان، انجام شده است. تاریخ ساخت این مسجد که به دارالاحسان نیز شهرت دارد، سال ۱۲۲۸ هجری قمری است که متشکل است از دو ایوان، یک حیاط در مرکز، ۱۲ حجره در اطراف حیاط برای طلاب، شبستانی بزرگ با ۲۴ ستون، سرستون‌های مزین به بخش زیادی از قرآن مجید که در پیرامون شبستان قرار گرفته است. از دیگر تزیینات قابل‌توجه در این مسجد کهن، می‌توان به استفاده از کاشی‌های هفت‌رنگ در دیوارها و کاربرد سنگ مرمر در ازاره‌ها اشاره کرد.

عکس از خبرگزاری تسنیم (عکاس: کیوان فیروزه‌ای)

در مرکز شهر سنندج، یکی دیگر از جاهای دیدنی استان کردستان قرار دارد که به عمارت آصف‌خان وزیری شهرت یافته است. این بنای کهن در دوران صفویه احداث شده و در دوره‌هایی همچون قاجاریه و پهلوی اول، بخش‌هایی به آن افزوده شد. این خانه در مساحتی بالغ بر ۴۵۰۰ متر مربع و متشکل از سردر ورودی به‌شکل نیم‌هشتی، تالار تشریفات، ایوان ستون‌دار، ارسی، یک رشته قنات، حمام خصوصی، حیاط مرکزی، حیاط مستخدمین، رواق و ... است که می‌توان معماری زیبا و هنرمندانه‌ ایرانی را در جای‌جای آن با تزیینات چشم‌نواز، مشاهده کرد. این بنا اخیرا به موزه‌ تغییر یافته و از آن به خانه‌ کرد یاد می‌شود.

عکس از اینستاگرام ourlifestyle98

قطعا یکی از زیباترین بناهای تاریخی باقی‌مانده در شهرستان سنندج، عمارتی است که به حمام خان شهرت دارد. این بنا در بافت قدیمی و هسته‌ مرکزی سنندج قرار گرفته است. با توجه به کتبیه حمام، قدمت آن متعلق به دوران حکومت امان‌الله خان اردلان از والیان کردستان است. این حمام نیز همانند دیگر حمام‌های ایرانی، متشکل از سردر ورودی، هشتی، سربینه (حمام سرد)، خلوتی، سرویس‌های بهداشتی، آب‌انبار، تون، خزینه، میان‌در و بینه یا حمام گرم است.

وجود آب‌نماهایی زیبا در حمام سرد، حمام گرم و خلوتی‌ها که در کف قرار دارد، از ویژگی‌های این بنای تاریخی است. از دیگر خصوصیات قابل‌توجه در حمام خان، تزیینات انجام شده‌ آن است که بسیار زیاد و پرکار و به‌صورت آهکبری با نقش‌هایی متنوع و کاشیکاری‌هایی هفت‌رنگ صورت گرفته است.

عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: مهرناز شاپوری)

عکس از خبرگزاری تسنیم (عکاس: کیوان فیروزه‌ای)

مجموعه تفریحی پارک آبیدر که با نام پارک کوهستانی آبیدر نیز شهرت یافته است، در واقع معروف‌ترین و محبوب‌ترین تفرجگاه‌ موجود در شهرستان سنندج است که در قسمت غرب و در بین کوه‌های آبیدر جای گرفته است. پارک آبیدر از کوه‌های آبیدر بزرگ و کوچک تشکیل شده که هرکدام به‌ترتیب دارای ارتفاعی بالغ بر ۲ هزار و ۲۵۰ و ۲ هزار و ۳۵۰ متر است. آبیدر به‌معنای مکانی است که از آن آب بسیاری جاری می‌شود و به‌دلیل حضور چشمه‌های بسیاری که در این کوه قرار دارد، آن را آبیدر نام نهاده‌اند. اشراف کامل به شهر سنندج از فراز این پارک زیبا، چشم‌اندازی فوق‌العاده را ایجاد کرده که در اکثر ایام سال، میزبان مسافران و گردشگران از سراسر ایران و جهان است.

عکس از فوراسکوئر (عکاس: Kehyaneh)

از دیگر جاذبه‌های گردشگری در سنندج، مکانی است فرهنگی و تاریخی که به نام موزه‌ سنندج شناخته می‌شود. این مجموعه‌ فرهنگی در بخش خارجی یکی از بناهای تاریخی سنندج که عمارت سالار سعید نام دارد، دایر شده است. در واقع می‌توان این خانه را یادگاری ارزشمند از دوران قاجار دانست که در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار، به همت ملا لطف‌الله شیخ الاسلام از علمای اهل تسنن، ساخته شده است. این عمارت در دوره‌ای از زمان به‌عنوان دانشسرا، کتابخانه و خانه‌ پیشاهنگان و پس از آن به‌عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفته است. بخش‌هایی همچون پیش از تاریخ، دوران اسلامی و نمایش موقت در این موزه‌ دایر است.

عکس از ایکنا (عکاس: نامشخص)

در نزدیکی سنه دژ یا همان قلعه‌ حکومتی سنندج، آرامگاه یکی از پسران حضرت علی (ع) با نام سید عبدالصمد احداث شده است که از آن به امام‌زاده پیر عمر یاد می‌شود. مجموعه‌ای که از مقبره، مسجد، آرامگاه خاندان بزرگان و مشاهیر سنندج و فضاهای اطراف، تشکیل شده است. به نظر می‌رسدکه ساخت این بنا در دوران حکومت سلیمان خان اردلان و در سال ۱۰۴۶ هجری قمری صورت گرفته است که در ادوار پس از آن، بخش‌هایی به آن افزوده شده است. سه فضای گنبددار که دو قسمت آن به‌عنوان زیارتگاه و بخش دیگری به‌عنوان مسجد استفاد می‌شود، ساختمان امام‌زاده را تشکیل می‌دهد. از ویژگی‌های معماری این مجموعه می‌توان به تزیینات آجری، آینه‌کاری، ارسی‌های بسیار زیبا و چشم‌نواز گچبری و خط بنایی در حاشیه‌ گنبد آن اشاره کرد که قابل تحسین است.

عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: Γεωργός)

یکی از بناهای باقی‌مانده از دوران حکومت زندیه در شهرستان سنندج، عمارتی است موروثی از خانواده‌ وکیل که به عمارت وکیل شهرت یافته است. به نظر می‌رسد که بنای اصلی این عمارت توسط حاج محمد رشید بیگ وکیل، از امیران زند، ساخته شده که طی ادوار مختلف، تعمیر، بازسازی شده و بخش‌هایی همچون چند حیاط، بازارچه، حمام و بناهای دیگری که به‌عنوان بناهای مسکونی، تجاری و بهداشتی استفاده می‌شود، به آن افزوده شده است. از ویژگی‌های این مجموعه‌ تاریخی می‌توان به حضور ستون‌های سنگی برخوردار از تزیینات طنابی، اروسی‌های پرکار و آجرکاری‌های بسیار زیبا و چشم‌نواز اشاره کرد.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: فرزان احمدنژاد)

حمام شیشه یکی دیگر از آثار تاریخی و جاذبه‌ گردشگری در شهرستان سنندج است. هشتی، سربینه، حمام گرم، ستون‌های سنگی و فضاهای ورودی، سکوها، آب‌نماهای گرم و سرد، خزینه و خلوتی، بخش‌هایی از این حمام قدیمی است که قدمت آن به دوران حکومت قاجاریه بازمی‌گردد. علت شهرت این حمام به شیشه، درها و پنجره‌های شیشه‌ای رنگی است که در آن به کار برده شده و قطعا زیبایی خاصی به آن بخشیده بوده است که متاسفانه در حال حاضر، بخش اعظمی از آن‌ها از بین رفته است. تزینات آهک‌بری با نقوشی همچون گیاهان و حیوانات، از دیگر ویژگی‌های ارزنده‌ معماری در این اثر کهن است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: فرید عنایتی)

بازار قدیمی سنندج یکی از بازارهای تاریخی این شهر است که در مرکز سنندج قرار دارد. این بازار در سال ۱۰۴۶ شمسی، در دوران صفویه و توسط سلیمان خان اردلان ساخته شده است. شاه صفی دستور ساخت این بازار را صادر کرد و صنعت‌کاران و استادکاران ماهر را به منطقه فرستاد تا بازار، قلعه حکومتی، حمام، مسجد و کاروان‌سرا بسازند. متاسفانه بر اثر احداث خیابان انقلاب، این بازار به دو قسمت تقسیم شده است و امروزه بخشی از آن را «آصف» و بخش دیگر آن «سنندجی» نامیده می‌شود.

از بازار قدیمی سنندج فقط ۳ دروازه‌ی قدیمی باقی مانده است. این بازار هنوز هم فعال است و داد و ستد در آن جریان دارد. نقشه‌ی این بازار برخلاف اکثر بازارهای قدیمی ایران که به‌شکل خطی ساخته شده، به‌شکل مستطیل بزرگ است؛ گفته می‌شود این بازار از پیرامون میدان نقش جهان اصفهان الهام گرفته و به‌شکل ساخته شده است. بازار قدیمی سنندج در سال ۱۳۷۵، با شماره‌ی ۱۷۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مختار مومنی)

عمارت مشیر دیوان یکی دیگر از خان‌های قدیمی سنندج است که در محله‌ی قدیمی سرتپوله، واقع در خیابان شهدا (فرح سابق) قرار دارد. این عمارت در دوران قاجار، توسط میرزا یوسف مشیر دیوان، دیوان مشاور و جانشین حاکم منطقه ساخته شده است. در ساخت این بنا از معماری ایرانی استفاده شده و چندین سال استانداری کردستان در آن مستقر بود. عمارت مشیر دیوان ۷ حیاط دارد که هر یک از آن‌ها، آب‌نماهایی جداگانه با طرحی متفاوت و در عین حال مرتبط با دیگر آب‌نماها دارند. این حیاط‌ها شامل بخش‌های خصوصی، عمومی، تشریفاتی، خدماتی و بهداشتی است.

در قسمت اصلی ساختمان، ایوان ستون‌دار، تالار، حیاط و آب‌نما قرار دارد و در و پنجره‌های آن از گرده چینی چوب و شیشه رنگی تشکیل شده است. از ویژگی‌های خاص به کار رفته در تزیینات این بنا می‌توان بهحجاری روی سنگ ازاره، گچ‌بری، مقرنس‌های گچی و ارسی‌هایی با طرح‌های اسلیمی اشاره کرد. سردر ورودی عمارت را «سردر جلوخانی» می‌نامند که از زیبایی‌های معماری آن محسوب می‌شود. این سردر به‌شکل نیم هشتی است که سکوهای متعدد و طاق‌نماهای آجرکاری شده دارد و به‌عنوان نمادی از معماری کلاسیک ایرانی است که آجرکاری آن به‌شکل خفته و راسته اتجام شده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: رضا باقی)

امامزاده هاجر خاتون در خیابان صلاح‌الدین ایوبی، واقع در محله‌ قدیمی سرتپوله‌ سنندج قرار دارد. گفته می‌شود این امامزاده خواهر امام رضا (ع) بود که در سفر به خراسان، در کردستان رحلت کرده و در این مکان به خاک سپرده شده است. در مجاور این امامزاده، مسجد و آرامگاه مشایخ و بزرگان سنندج نیز قرار دارد. از مهم‌ترین ویژگی‌های بنای این امامزاده می‌توان به گچبری‌های زیبا و نقوش گل و گیاه استادان و هنرمندان اشاره کرد. در ایجاد ایوان ستون‌دار در سمت جنوبی بنا از معماری سبک کردستانی استفاده شده است.

عکس از اینستاگرام ourlifestyle98

عمارت حبیبی از دیگر آثار تاریخی در شهرستان سنندج است که در قسمت بیرونی عمارت ملا لطف‌الله شیخ الاسلام، قرار دارد. این میراث ارزشمند ایران کهن که نمونه‌هایی از آثار تاریخی استان کردستان و دیگر نواحی کشور برای بازدید مردم، به نمایش گذاشته شده است. پیشینه‌ ساخت این عمارت به دوران حکومت ناصرالدین شاه بازمی‌گردد که به همت شیخ الاسلام، ساخته شده است.

از نکات قابل‌توجه در مورد معماری عمارت حبیبی، سبک آن است که به مناطق مرکزی ایران نسبت داده می‌شود. در واقع گچبری‌ها و آئینه‌کاری‌های انجام شده در این بنای تاریخی، به روش معماری مرکزی ایران صورت گرفته است که دارای قدمتی نزدیک به ۱۴۰ سال است و کمتر ساختمانی را می‌توان در سنندج یافت، که از چنین اسلوب معماری، بهره برده باشد. جالب است بدانید که این ساختمان، بزرگ‌ترین ارسی‌های کشور را دارا است که به دست هنرمند استادکار زبده‌ کردستانی، استاد حبیب‌الله سنندجی که به استاد نسا، شهرت دارد، ساخته شده است.

نویسندگان: مینا رهبری و محبوبه حسنی