جاهای دیدنی نخجوان

جمهوری خودمختار نخجوان منطقه‌ای محصور در جمهوری آذربایجان است که از شرق و شمال با ارمنستان، از جنوب و غرب با ایران و از شمال غرب با ترکیه مرز مشترک دارد. این منطقه بخشی از ایران بود که پس از آخرین جنگ روسیه و ایران و عهدنامه ترکمانچای، به تصرف شوروی سابق درآمد. نخجوان یکی از شهرهای جمهوری نخجوان محسوب می‌شود که دارای جاذبه‌های گردشگری فوق‌العاده و مناظر دیدنی است و از همین رو گردشگران از سراسر جهان برای بازدید از گنجینه‌های معماری، طبیعت بکر و... به این سرزمین شگفت‌انگیز سفر می‌کنند. ضمن اینکه موقعیت جغرافیایی، آب‌وهوای مطبوع، آثار تاریخی و غیره باعث توسعه گردشگری این منطقه شده‌اند. در ادامه به معرفی تعدادی از معروف‌ترین جاهای دیدنی نخجوان می‌پردازیم.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس:‌ Toghrul Rahimli)

مقبره باشکوه مومنه خاتون که نماد شهر نخجوان محسوب می‌شود، به قرن دوازدهم میلادی تعلق دارد. در واقع این اثر تاریخی در سال ۱۱۸۶ میلادی بر فراز سردابه‌ای طاق‌دار و روی پایه‌ای کم‌عمق از بلوک‌های بزرگ مرمر قرمز ساخته شد. این برج آجری که ۲۶ متر ارتفاع دارد، مزین به کاشی‌های فیروزه‌ای و خط کوفی است و بین محققان به شاهکار معماری قرون‌وسطا شهرت دارد. این بقعه از نمای بیرونی ۱۰ ضلعی است؛ هرچند داخل آن گرد است. جالب اینکه این عبارت در طاق سردر بنا به زبان کوفی به چشم می‌خورد:

ما می‌گذریم؛ اما تنها باد پشت سرمان می‌ماند. ما می‌میریم؛ اما فقط این کار به یادگار باقی می‌ماند.

شمس‌الدین الدنیز، بنیان‌گذار دولت آتابایلار آذربایجان، به‌دنبال ساخت مقبره‌ای بر مزار همسرش مومنه خاتون بود؛ اما ساخت آن توسط محمد جهان پهلوان، پسر شمس‌الدین الدنیز به پایان رسید. به گفته برخی محققان، شمس‌الدین الدنیز، همسرش مومنه خاتون و پسرش محمد جهان پهلوان در این مقبره به خاک سپرده شده‌اند. سنگ قبرهای افراد مدفون در مقبره احتمالا بعدها دزدیده شده‌اند. عکس‌ها و نقاشی‌های قرن نوزدهم نشان می‌دهند که در اطراف مقبره، بناهای تاریخی و همچنین مسجد جامع وجود داشته است. موزه کوچکی نیز داخل آرامگاه قرار دارد که همه مطالب آن به زبان آذری است.

منبع عکس: سایت azernews.az (عکاس:‌ ناشناس)

منظره فوق‌العاده قلعه آلینجا، بازدیدکنندگان خارجی زیادی را به خود جذب می‌کند. این قلعه که به‌عنوان نمادی از قدرت و استراتژی نظامی تلقی می‌شود، برای قرن‌ها قلعه‌ای مهم بوده است. دیوارهای قلعه از دامنه کوه آلینجا شروع می‌شود و تا قله کوه ادامه می‌یابد. پایه‌های آن از سنگ‌های بزرگ و آجرهایی ساخته شده‌اند که از روستاهای مجاور آورده شده بود. در مورد تاریخ ساخت قلعه فرضیات مختلفی وجود دارد. برخی از مورخان معتقدند که قدمت این قلعه به ۲۰۰۰ سال می‌رسد.

طبق دستور رئیس مجلس عالی جمهوری خودمختار نخجوان در ۱۱ فوریه سال ۲۰۱۴ میلادی، بنای تاریخی آلینجا مورد مرمت قرار گرفت. برای بازدید از این قلعه باید برای حدود ۳۰ دقیقه در شیبی تند کوهنوردی کنید. بنابراین، ترجیحا صعود خود را صبح زود آغاز کنید تا در معرض گرمای سوزان خورشید قرار نگیرید. هنگامی که به قلعه آلینجا می‌رسید، خود را در یک پیچ‌وخم بدون سقف و چند ساختمان خالی خواهید دید که نوع قلعه در قرن هفتم میلادی را به شما نشان می‌دهد. از خود قلعه کمی بالاتر بروید تا قلعه را از بالا ببینید و در این لحظه متوجه می‌شوید که چرا آن را ماچوپیچوی آذربایجان نامیده‌اند.

منبع عکس: سایت duzdag.com (عکاس:‌ ناشناس)

امروزه غار نمکی دوزداغ، یکی از جاهای دیدنی معروف نخجوان برای گردشگران محسوب می‌شود. این غار در ارتفاع ۱۱۷۳ متری از سطح دریا قرار دارد و برای کسانی که از بیماری‌های تنفسی رنج می‌برند، بسیار تاثیرگذار است. در واقع این مرکز درمانی زیرزمینی که یک معدن نمک متروکه بود، در سال ۱۹۷۹ میلادی به وسعت ۳۰۰ متر در کوه دوزداغ احداث شد و امروزه شنار زیادی از مبتلایان به آسم و برونشیت با نمک درمانی معالجه می‌شوند. بنابراین، بسیاری از مردم به اینجا می‌آیند و یک شب می‌مانند تا به بهبود آلرژی خود کمک کنند.

پس از ورود به غار می‌توانید در مسیری قدم بزنید که با ۱۳۰ میلیون تن نمک طبیعی خالص احاطه شده است. دمای داخل غار در تمامی فصول ثابت و همیشه بین ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد است.

منبع عکس: ویکی پدیا (عکاس: Abd Ulkar)

غار اصحاب کهف یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری نخجوان به حساب می‌آید که نام آن در قرآن ذکر شده است. با وجودی که به‌طور قطع نمی‌توان ثابت کرد که این، غار اصحاب کهف باشد، زیبایی خیره‌کننده این مکان برای هر گردشگری جذابیت دارد. غاری اسرارآمیز که در ۱۸ کیلومتری شمال شرق نخجوان واقع شده و دسترسی به آن مستلزم صعود از ۲۰۰ پله است. در ادامه شاهد تابلویی سنگی با مشخصات غار خواهید بود. هنگام ورود به غار، سنگ‌هایی را می‌بینید که روی هم چیده شده‌اند و هرکدام نمایانگر یک خواسته و مراد هستند.

عملیات مرمت و ساخت‌وساز غار اصحاب کهف در سال ۱۹۹۸ میلادی طبق دستورات حیدر علی‌اف انجام شد و متعاقبا کار ساخت مسجد و جاده‌سازی و تهیه امکانات در دستور کار قرار گرفت. این غار نه‌تنها در نخجوان و مناطق مختلف آذربایجان، بلکه در میان مردم کشورهای خاورمیانه به‌عنوان مکانی مقدس شناخته می‌شود و هر ساله ده‌ها هزار نفر برای زیارت به این محل می‌آیند. از آنجا که امکاناتی نظیر آلاچیق، بوفه، چای‌خانه، سرویس بهداشتی و... در اطراف غار اصحاب کهف وجود دارد، انتخابی عالی برای گشت‌وگذار و تفریح محسوب می‌شود.

منبع عکس: سایت bucketlistly.blog (عکاس: Pete R)

آرامگاه حضرت نوح، مکان مقدس دیگری در نخجوان به حساب می‌آید که قدمت آن به قرن هشتم میلادی می‌رسید و مقبره کنونی در سال ۲۰۰۶ میلادی روی مقبره قدیمی ساخته شد. تصویری از مقبره حضرت نوح توسط بهروز کنگرلی در ۱۰۰ سال پیش کشیده شده است که در موزه ملی هنر آذربایجان نگهداری می‌شود. بنا بر سنت ارمنی و بسیاری از منابع قرن نوزدهم روسیه و اروپا، مقبره حضرت نوح در نخجوان قرار دارد و مردم محلی آن را مکانی مقدس می‌دانند.

منبع عکس: سایت itinari.com (عکاس: ناشناس)

دریاچه باتابات در میان کوه‌های قفقاز در ارتفاع ۲,۵۰۰ متری از سطح دریا، درست در مرز نخجوان و ارمنستان واقع شده است. در وسط دریاچه، جزیره‌ای شناور وجود دارد که به‌آرامی جابه‌جا می‌شود. این جزیره از چمن و زغال‌سنگ نارس ساخته شده و شناور است و به ته دریاچه متصل نیست. فاصله دریاچه باتابات با شهر نخجوان حدود ۶۵ کیلومتر است و با اینکه دریاچه در ارتفاعات قرار دارد؛ به‌لطف کیفیت عالی جاده می‌توانید در مدت ۱٫۵ ساعت خود را به این منطقه زیبا برسانید.

منبع عکس: سایت bucketlistly.blog (عکاس: Pete R)

آرامگاه قره باغلار، مجموعه‌‌ای متشکل از یک آرامگاه استوانه‌ای خیره‌کننده به ارتفاع ۳۰ متر و دو مناره است. این اثر تاریخی به قرن چهاردهم میلادی تعلق دارد و جزئیات نمای بیرونی آن هر بیننده‌ای را مبهوت خود می‌کند. کاشی‌کاری نمای آرامگاه شامل تکرار عبارت‌های لااله‌الا‌الله و محمدرسول‌الله است.

منبع عکس: سایت bucketlistly.blog (عکاس: Pete R)

مسجد جامع یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی و از مساجد اصلی شهر محسوب می‌شود که در قرن دوازدهم میلادی ساخته شد. در وهله اول نمای قرمزرنگ مسجد خودنمایی می‌کند که آجرهای آن از ایران آورده شد و شامل اشکال ظریف هنری است. این مسجد علاوه بر طبقه‌ اول، یک نیم طبقه به‌عنوان طبقه‌ دوم دارد. مناره ۲۶ متری، گنبد طلایی‌رنگ و محراب کاشی‌کاری‌ با هنر ایرانی اسلامی از جمله ویژگی‌های جذاب مسجد جامع هستند.

منبع عکس: سایت virtualnakhchivan.az (عکاس: ناشناس)

موزه دولتی فرش نخجوان که در آوریل سال ۱۹۹۸ میلادی افتتاح شد، ابتدا در کاخ تاریخی خان قرار داشت؛ اما در سال ۲۰۱۰ میلادی به این ساختمان جدید در خیابان حیدر علی‌اف منتقل شد. این موزه بهترین مکان برای شناخت و تشخیص چهار سبک اصلی فرش آذری است؛ به‌خصوص که انواع فرش، گلیم، دار قالی، وسایل بافندگی و... در آن وجود دارد. ضمن اینکه انواع پارچه، کیف، چنته، خورجین و دستگاه بافندگی در موزه به نمایش درآمده است.

موزه فرش نخجوان، مرکزی فرهنگی به حساب می‌آید که در آن نمایشگاه‌های فرش، کتاب و کنفرانس‌های علمی به‌طور منظم برگزار می‌شود.

منبع عکس: سایت bucketlistly.blog (عکاس: Pete R)

قلعه یزدگرد از آثار تاریخی متعلق به دوره ساسانیان محسوب می‌شود که از نام یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی، برای نامگذاری آن استفاده شده است. این قلعه بازسازی شده و یکی از بزرگ‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر است؛ با این حال، به‌ندرت گردشگرانی را پیدا خواهید کرد که در اطراف آن قدم بزنند.

این قلعه شامل میدانی وسیع با یک موزه در وسط می‌شود که توسط دیواری بزرگ احاطه شده است. در امتداد دیوارها، چند کافه فعالیت می‌کنند که معمولا عصرها باز هستند. صبح‌ها که آفتاب خیلی سوزان نیست، می‌توانید در کنار دیوارهای قلعه قدم بزنید.

منبع عکس: سایت bucketlistly.blog (عکاس: Pete R)

کاخ خان نخجوان که قبلا به‌عنوان موزه فرش استفاده می‌شد، فضای داخلی زیبایی دارد که می‌توانید از آن دیدن کنید. این کاخ بر اساس مکتب معماری قرن هجدهمی نخجوان-مراغه ساخته و با باغ‌های زیبا احاطه شده است. کاخ خان که به دستور کلب علی خان کنگرلی در اواخر قرن ۱۸ بنا شد، تا اوایل قرن بیستم میلادی مورد استفاده بود. دوستداران تاریخ نباید بازدید از کاخ خان نخجوان را از دست بدهند که سبک نفیس شرقی آن تقریبا با زمین نارنجی‌رنگ منطقه در هم آمیخته است.

منبع عکس: سایت bucketlistly.blog (عکاس: Pete R)

موزه قوچ‌های سنگی درست در بیرون مقبره مومنه خاتون و در فضایی روباز قرار دارد. این موزه شامل آثار سنگی باستانی، مجسمه‌ها و متون مقدس مربوط به دوره‌های مختلف در نخجوان می‌شود. مردم در گذشته معتقد بودند که قوچ‌های سنگی نماد قدرت و باروری هستند و نصب آن‌ها روی مزار می‌تواند ارواح شیطانی را از مردگان دور کند. هنگام بازدید از موزه از تماشای چشم‌انداز زیبا و منحصربه‌فرد کوه آرارات لذت ببرید.

منبع عکس: سایت virtualnakhchivan.az (عکاس: ناشناس)

حسین راثی زاده ملقب به «حسین جاوید»، شاعر ترکی متولد نخجوان است که جایگاه ویژه‌ای در تاریخ آذربایجان دارد. از همین رو مقبره این شاعر ارزشمند با معماری جذاب به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی نخجوان شناخته می‌شود. این بنا علاوه بر ارزش معماری، از نظر معنوی نیز در خور توجه است. آرامگاه حسین جاوید به سبک معماری عربی ساخته شد و همسر و دختر این شاعر نیز در این محل مدفون هستند.

این آرامگاه در سال ۱۹۹۶ میلادی با ابتکار شخصی و حمایت حیدر علی‌اف بنا شد و راسیم علی‌اف، معمار و نقاش معروف اهل جمهوری آذربایجان و عمر الداراف مجسمه‌ساز در ساخت آن مشارکت داشتند.

منبع عکس: سایت 7toucans.com (عکاس: ناشناس)

آرامگاه يوسف بن قيصر (یوسف بن کوثر) در سال‌های ۱۱۶۱ تا ۱۱۶۲ میلادی توسط عجمی بن ابوبکر نخجوانی و متناسب با آثار دوره سلجوقيان با آجر ساخته شد. این مقبره دو طبقه به‌صورت هشت ضلعی است و یکی از بخش‌های زیبای آن را می‌توان گنبدی دانست که با نقش و نگارهایی از آجر به اشكال هندسی تزیین شده است.

روی دیوارهای مقبره نیز نقوشی شامل خطوط كوفی و نوشته‌هايی از قرآن به چشم می‌خورد. علاوه بر کتیبه‌ای به خط کوفی که در ضلع سمت چپ مدخل مقبره وجود دارد، در بالای سردر نیز كتيبه‌ای به خط كوفی حاوی نام بانی و تاريخ ساخت مقبره نصب شده است.

داخل مقبره به‌صورت هشت ضلعی است و از دو بخش مقبره و تالار تشریفات تشکیل می‌شود. سقف تالار به‌شکل گنبدی کروی از آجر است که در زمان خود رویکردی بدیع محسوب می‌شد. در وسط سقف، آينه‌ای قرار دارد كه علت نصب آن احتمالا برای انعكاس نور به داخل دخمه بوده است.

منبع عکس: سایت virtualnakhchivan.az (عکاس: ناشناس)

موزه بهروز کنگرلی به یاد نقاش مشهور کشور آذربایجان بهروز کنگرلی و نمایش آثار این هنرمند مشهور در سال ۲۰۰۲ تاسیس شد. این موزه که در خیابان آتاتورک نخجوان قرار دارد، به نمایش حدود ۳۵۰ اثر هنری می‌پردازد که ۵۸ اثر نقاشی متعلق به بهروز کنگرلی هستند. علاوه برعکس‌هایی از نقاشی‌های این هنرمند، وسایل شخصی و اسناد مربوط به خانواده و زندگی او نیز در این موزه وجود دارد.

الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان، در ۱۳ آوریل سال ۲۰۱۲ میلادی به‌مناسبت جشن ۱۲۰ سالگی بهروز کنگرلی فرمانی را امضا کرد که بر اساس آن، نسخه‌هایی از ۱۹۱ اثر بهروز کنگرلی که در صندوق موزه هنر ملی آذربایجان نگهداری می‌شد، به موزه بهروز کنگرلی اهدا شد. از آن زمان تاکنون بیش از ۹۰۰ اثر از میراث بهروز کنگرلی در این موزه در معرض نمایش است.

نویسنده: صدیقه شجاعی