جاهای دیدنی همدان

شهر همدان مرکز استان همدان است که در زمان مادها بنا شده است و در آن زمان به نام هگمتانه معروف بود و پایتخت ایران به شمار می‌رفت. در واقع همدان پایتخت تمدن و تاریخ ایران است؛به همین دلیل از اهمیت خاصی برخوردار است و سالیانه گردشگران زیادی به این شهر سفر می‌کنند.

غار علیصدر طولانی‌ترین غار آبی جهان، یکی از انگیزه‌های مهم و بخش جذاب و به‌یادماندنی سفر گردشگران به استان همدان است. این غار در ارتفاعات ساری قیه نزدیک روستای علیصدر شهرستان کبودرآهنگ قرار دارد. ارتفاع غار از سطح دریا ۲,۱۰۰ متر است و محوطه غار دالان‌های پیچ در پیچ و دهلیزهای متعددی دارد. بازدید از این غار با قایق امکان‌پذیر است. دمای داخل غار ثابت و همواره ۲۰ درجه سانتی‌گراد است. غار علیصدر بیست و سومین اثر طبیعی ملی است که سازمان میراث فرهنگی در ۱۵ دی ۱۳۸۷ در فهرست میراث طبیعی ایران آن را ثبت کرده است. ساعت بازدید از غار در ۶ ماهه اول سال از ۸ تا ۱۷ و در ۶ ماهه دوم سال از ۸ تا ۱۵ است.

در ۱۱ کیلومتری شرق همدان می‌توانید از تنها دریاچه‌ این شهر بازدید کنید. دریاچه‌ای زیبا که با وجود فضای سبز و امکانات تفریحی و گردشگری، مسافران بسیاری را به سوی خود جذب می‌کند. از تفریحات دریاچه اکباتان ورزش‌های آبی مانند قایقرانی و اسکی روی آب است. به‌منظور راحتی مسافران و گردشگران، امکاناتی چون رستوران و مهمانسرا در این منطقه تفریحی ساخته شده است.

در این دهکده توریستی می‌توانید از سنگ‌نبشته‌های گنج‌نامه و آبشار گنج‌نامه دیدن کنید. تله‌کابین گنجنامه، پیست اسکی تاریک‌دره، تله‌سیژ و تله‌اسکی، ورزش تعادل هوایی در ضلع غربی مجتمع گنج‌نامه، پیاده‌روی روی پل معلق ۲۰۰ متری، تیرول یا پرواز فردی روی کابلی به طول ۵۲۰ متر و بسیاری تفریحات دیگر را نیز در این مجتمع تفریحی گردشگری تجربه کنید.

به صحرا بنگرم صحرا ته وینم / به دریا بنگرم دریا ته وینم

به هر جا بنگرم کوه و در و دشت / نشان روی زیبای ته وینم

آرامگاه باباطاهر عریان، عارف، شاعر ایرانی‌تبار و دوبیتی سرای اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم در همدان قرار گرفته است. این آرامگاه در میدانی به همین نام در شمال همدان قرار دارد. این اثر در سال ۱۳۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

در سطح محوطه‌ داخلی آرامگاه، کاشی‌کاری معرق و تزیینات بسیار ظریفی به کار رفته که جلوه‌ خاصی به قسمت‌های داخلی مزار داده است. اشعار باباطاهر با لهجه ملايری یا با لهجه‌ای از زبان لری سروده شده‌اند. در محوطه داخلی این آرامگاه، ۲۴ دوبیتی روی ۲۴ قطعه سنگ زیبا حک شده و در قسمت پایین اطراف محوطه داخلی مزار نصب شده است. ساعت بازدید از آرامگاه بابا طاهر عریان در بهار و تابستان از ساعت ۹ تا ۲۱ و در فصول پاییز و زمستان ۹ تا ۱۷ است. در کنار این آرامگاه، موزه‌ صنایع دستی استان همدان قرار دارد که می‌توانید از آن نیز بازدید کنید.

آرامگاه طبیب، شاعر و عارف ایرانی، ابوعلی سینا، که شهرت جهانی دارد در میان میدانی به همین نام واقع است. میدانی بیضوی با درختان چنار کهنسال و آب‌نماهایی الهام گرفته از باغ‌های ایرانی که تفرجگاه زیبایی را به وجود آورده است. طرح و نقشه‌ی بنا از برج قابوس بن وشمگیر در شهر گنبد کاووس اقتباس شده است. تالار جنوبی آرامگاه محل نگهداری سکه، سفال و اشیای کشف‌شده‌ مربوط به هزاره‌های قبل از میلاد است. در تالار شمالی، مجموعه‌ای نفیس از کتاب‌های خطی و آثار بوعلی سینا گردآوری شده است.

این شهر کهن، نخستین پایتخت ایران بوده و به‌همراه آتن در یونان و رم در ایتالیا، از معدود شهرهای باستانی جهان است که همچنان زنده و مهم مانده است. هرودوت این شهر را ساخته دیاکو دانسته و گفته است که هفت دیوار داشته که هرکدام به رنگ یکی از سیاره‌ها بوده‌اند. در حفاری‌های باستان‌شناسی سال‌های اخیر در تپه‌ هگمتانه مشخص شده است که محل کاخ‌های باشکوه این ناحیه باستانی، در تپه هگمتانه کنونی واقع بوده است. نکته‌ قابل‌توجه این شهر باستانی، شبکه‌ منظم و پیشرفته‌ی آب‌رسانی آن بوده است.

این بنا در میان نمونه‌های به‌ جا‌ مانده‌ از معماری دوره اسلامی بی‌نظیر و از نمونه‌های منحصر‌به‌فرد معماری ایران‌زمین است. گنبد علویان در چهار باغ علویان در نزدیکی میدان امامزاده عبدالله شهر همدان قرار دارد. این گنبد از سمت شمال در خیابانی که میدان عین‌القضات را به میدان امامزاده عبدالله وصل می‌کند، قرار گرفته و از سمت جنوب با خیابان باباطاهر و از شرق با خیابان اکباتان محصور شده است. این اثر یکی از شاهکارهای معماری و گچبری بعد از اسلام در همدان است و طی شماره ۹۴ در تاریخ ۱۵٫۱۰٫۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است

امامزاده حسین یا شاهزاده حسین در همدان در ابتدای خیابان شهدا قرار دارد. این حرم از آثار ممتاز معماری شهر همدان است که گنبد آجری زیبایی بر بالای آن قرار دارد. ساختمان مقبره شمالی است و یک ایوان کوچک، ورودی و دو حرم با پلان‌های صلیبی دارد. نمای ورودی دو طبقه است. در هر طبقه حجره‌هایی قرار دارد. رسمی‌بندی‌هایی در داخل طاق‌نما وجود دارد و ضریح‌ چوبی نفیس و گنبدی مرتفع در این بنا ساخته شده است.

با توجه به متن شجره‌نامه این محل مدفن امامزاده حسین، از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) یا پسر امام حسن عسگری (ع) است. شواهد نشان می‌دهد که بنای امامزاده جدیدتر از دوره صفویه نیست. در طول زمان دخل‌وتصرف‌هایی در بنا انجام شده است. این بقعه دارای حیاط دلبازی است که درخت توت کهنسالی در آن وجود دارد.

مجموعه تاريخی بازار همدان در محدوده خيابان‌های باباطاهر، اکباتان و شهدا قرار دارد و عمده بناهای آن مربوط به دوره قاجاريه است. مانند بازارهای اغلب شهرهای قدیمی ایران، بازار سنتی همدان نیز مسقف است. بعضی بخش‌های آن پوششی گنبدی شکل دارد. بازار همدان به‌لحاظ وجود راسته‌های مختص به اصناف مختلف معماری ویژه‌ای دارد. برخی مورخان قدمت این بازار را به دوره سامانیان نسبت می‌دهند؛ اما اکثر این مجموعه بازمانده دوره قاجار است.

برج قربان یکی از آثار تاریخی قرون هفتم یا هشتم هجری است که در شهر همدان بین چهار باغ شهید مدنی و خیابان طالقانی جنب دبیرستان ابن سینا قرار دارد. این بنا مدفن حسن بن عطار حافظ ابو‌العلا همدانی و امرای سلجوقی است.

درباره دلیل نام‌گذاری این بنا به برج قربان، گفته می‌شود که در جریان شورش افغان‌ها در دوره صفویه، این محل سنگرگاه فردی به اسم قربان بود. او از اهالی محل دفاع و تلاش می‌کرد شورشیان را دفع کند. به همین دلیل مسجد و بقعه به نام او شهرت یافت.

این برج در تاریخ ۲۸ خرداد ۱۳۵۴ در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران ثبت شده است.

حمام قلعه، همان طور که از نامش پیدا است، حمامی سنتی در همدان است. این حمام در یکی از محله‌های قدیمی و اصیل شهر همدان به نام محله قاشق‌تراشان یا محله قلعه قرار، در خیابان شریعتی قرار دارد. حمام قلعه مربوط به دوره‌ قاجاز است و مساحتی حدود ۱۵۰۰ مترمربع دارد.

حمام قلعه از دو بخش سرد و گرم تشکیل شده است که ورودی هشتی-شکل دارد. بعد از عبور از هشتی، ابتدا حمام سرد و سپس حمام گرم قرار گرفته است. این حمام بخش مردانه و زنانه داشته است.

در سال ۱۳۸۷ خورشیدی، حمام تاریخی قلعه مورد مرمت و نوسازی قرار گرفت. بعد از آن این حمام تغییر کاربری پیدا کرد و اکنون به‌عنوان موزه مردم شناسی همدان، پذیرای گردشگران و علاقه‌مندان است. داخل حمام نیز سفره‌خانه سنتی راه‌اندازی شده که گروه‌های موسیقی در آنجا برنامه‌های مختلفی اجرا می‌کنند.

در انتهای چهارباغ آزادگان در شهر همدان، در زیربنای تقریبی ۲۰۰۰ مترمربعی، موزه تاریخ طبیعی همدان قرار دارد. موزه تاریخ طبیعی همدان به همت جعفر محمد علیزاده تاسیس شده و تمامی نمونه‌ها با تلاش ایشان و دانشجویان جمع‌آوری شده‌اند.

این موزه در داخل دانشکده کشاورزی قرار دارد؛ موزه‌ای کم‌نظیر از انواع گونه‌های حیوانی، گیاهی و طبیعی مربوط به اقلیم ایران و جهان. این موزه در حال حاضر به‌عنوان سرمایه‌ای گران‌بها است که به بستری برای مطالعه و تحقیق دانش‌پژوهان تبدیل شده است. در این موزه نمونه‌های زنده، سنگواره و تاکسی‌درمی شده از گونه‌های مختلف جانداران نگهداری می‌شود.

محوطه‌ سنگ شیر در انتهای خیابان ۱۲ متری و در یک میدان در شرق شهر همدان قرار دارد. از این مجسمه‌ سنگی دو تا بوده که یکی از آن‌ها در دروازه‌ همدان قرار داشته است و در زمان حمله اعراب به باب الاسد یا دروازه شیر معروف شد. بخشی از این محوطه در زیر منازل مسکونی مدفون و بخشی از آن به میدان تبدیل شده است. گورستانی وسیع از دوران اشکانیان با تابوت‌های سفالی، تدفین‌های گور خمره‌ای و گودالی پیدا شد. قدمت این مکان را به دوره‌‌های مختلف نسبت می‌دهند، ولی برخی آن را مادی می‌دانند؛ اما با توجه به تابوت‌های گورستان اشکانی بودن آن مشخص است. این اثر قبل از انقلاب در سال ۱۳۱۰ خورشیدی در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

ابوالقاسم عارف قزوینی از شاعران و تصنیف‌سازان زمان مشروطه ایران بود. وی در سال ۱۲۵۹ خورشیدی در قزوین به دنیا آمد. قبر این شاعر در همدان، خیابان بوعلی و در آرامگاه بوعلی سینا قرار دارد.

ستایش مر آن ایزد تابناک / که پاک آمدم پاک رفتم به خاک

مسجدجامع همدان از بناهای قارجاری این شهر محسوب می‌شود که دارای دو کتیبه به سال‌های ۱۲۵۳ و ۱۲۵۱ هجری قمری است. قدمت این مسجد به زمان فتحعلی شاه و محمد شاه از پادشاهان قاجار می‌رسد. در حال حاضر در معماری مسجد تغییراتی صورت گرفته و گچ‌بری‌های ایوان جنوبی آن از بین رفته و از مصالح جدید نیز استفاده کرده‌اند. مناره‌های مسجد نیز از بخش‌های الحاقی و جدید است.

معبد نهاوند که در منطقه دو خواهران این شهر قرار دارد از آثار تاریخی دوران سلوکیه در ایران و در استان همدان است. بر اساس کتیبه‌ای سنگی با خط یونانی که از این مکان پیدا شده این معبد را پادشاه سلوکی آنتوخیوس سوم که در سال‌های ۲۲۳- ۱۸۷ پیش از میلاد حکومت می‌کرد برای نیایش همسرش لائودیسه این بنا را ایجاد کرد. از لائودیسه مجسمه‌ برنزی خدایان یونان، پایه ستون، سرستون کشف شد. بعد از دوران سلوکیان، اشکانیان در این معبد حضور داشته‌اند.

یکی از موزه‌های شهر همدان موزه‌ هگمتانه است که در میدان هفت تیر، شرق تپه هگمتانه و نزدیک به گودال معروف به فرانسوی‌های در داخل شهر قرار دارد. بنای این موزه ابتدا مدرسه‌ پرورش بوده که اکنون تغییر کاربری داده و به موزه تبدیل شده است. در این موزه علاوه بر آثار و اشیای به دست آمده از تپه هگمتانه از سراسر استان نیز اشیایی نگهداری می‌شود.

نویسنده: زهره زرشکیان