جاهای دیدنی دلیجان

دلیجان در جنوب شرقی استان مرکزی قرار دارد؛ شهرستانی با وسعت تقریبی ۲,۵۰۰ کیلومتر مربع، که از شمال به قم (۱۱۰ کیلومتر)، از جنوب به اصفهان (۱۶۵ کیلومتر)، از شرق به کاشان (۸۵ کیلومتر)، از شمال غرب به شهرستان آشتیان، از غرب به اراک (۱۶۰ کیلومتر) و از جنوب غربی به محلات (۲۵ کیلومتر) محدود می‌شود. دلیجان، نام مرکز این شهرستان و نراق نام شهر دیگر آن است. این منطقه پیشینه تاریخی غنی دارد و گفته می‌شود که در گذشته دارای چهار دروازه (دروازه‌هاى قلیان، آتشکده، شاه ولى و کاه گندم) در چهار طرف بوده است.

جالب است بدانید تاکنون ۵۰ مورد از آثار تاریخی دلیجان ثبت ملی شده‌اند که در میان آن‌ها می‌توان غار چال نخجیر، آب انبارهای نراقی، مسجد جامع نراق، بازار شمس السلطنه، کاروان‌سرا و پل دودهک، قلعه و غار کهک و منطقه نمونه گردشگری جاسب و اردهال را نام برد. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با دیدنیهای دلیجان آشنا کنیم.

منبع عکس: خبرگزاری میزان. عکاس: پوریا ترابی

غار نخجیر از زیباترین غارهای آهکی زنده ایران است که در اثر حرکت گسل معکوسی و وقوع یک انفجار در نزدیکی دهانه‌ آن در سال ۱۳۶۷ در دامنه کوه تخت کشف شد. دلیل نامگذاری این غار، موقعیت جغرافیایی آن در منطقه‌ای به نام «نخجیر» در شمال شرق شهرستان دلیجان است؛ غاری متعلق به دوره سوم زمین‌شناسی (تقریبا ۷۰ میلیون سال) که در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است. ۹۵ درصد از دیواره‌های غار سه طبقه نخجیر از رسوبات آهکی و بقیه از سنگ پوشانده شده‌اند. دهانه اصلی غار بین ۱۰ تا ۴۰ متر ارتفاع و ۱۰ متر عرض دارد.

عمق غار نخجیر حدود ۸ تا ۱۰ کیلومتر است. مسیر آن تا ۱۴ کیلومتر شناسایی و بیش از یک کیلومتر آن کف‌سازی شده است؛ مسیری که ۴۷ پله دارد. سنگ‌های رسوبی دولومیت، دالان‌ها، تالارها (چهلستون، تالار زیبایی‌ها، دریاچه، برزخ، باغ وحش، سفره عروس و چهلچراغ)، دهلیزها، حوضچه‌‌ها و تراس‌های بسیار زیبا، اسفنج‌های بلورین، باغ‌های مرجانی و همچنین منشورهای شفاف کلسیتی و بازتاب نور در آن‌ها از دیدنیهای غار به شمار می‌آیند. سالن انتظار، بوفه و مهمانسرا در بیرون از غار از جمله امکانات این جاذبه گردشگری است.

منبع عکس: tishineh.com. عکاس: ناشناس

غار بابا جابر در دامنه شمالی کوهی به همین نام در یک کیلومتری روستای جودان در جنوب غربی شهر دلیجان واقع شده و فاصله آن تا دلیجان، تنها حدود ۵۳ کیلومتر است. این غار دو دهانه (شرقی و غربی) در ارتفاع ۱,۷۰۰ متری از سطح دریا دارد؛ دهانه شرقی بر فراز یک پرتگاه ۶ متری و دهانه غربی در بالای یک پرتگاه سه متری واقع شده‌اند؛ به همین دلیل برای رسیدن به ورودی غار نیاز به پیمودن قسمتی از مسیر به‌صورت سنگ‌نوردی است.

۱۰ متر ابتدایی دالان ورودی غار به‌دلیل حفاری، پوشیده از خاک‌های نرم رسی است و برای ورود به غار باید از گردوخاک فراوان عبور کنید. دالان پس از طی کردن این مسافت، به حالت طبیعی درمی‌آید و با شیب ۴۵ درجه ادامه پیدا می‌کند؛ دالانی که با عرض سه تا ۱۰ متر و ارتفاع دو تا پنج متر، ۱۰۰ متر طول دارد. تالاری دایره‌ای شکل به قطر ۳۵ متر و ارتفاع حداکثر ۲۰ متر بعد از دهلیزی باریک در انتهای دالان با دیواره‌هایی پوشیده از چکنده‌های گل کلمی، ایوان‌هایی برای سکونت به‌صورت سنگ‌چین در دالان و سنگ‌های ریزشی پوشیده از چکیده‌های نخودی و میخ مانند از دیدنیهای غار بابا جابر هستند.

منبع عکس: beinabein.com. عکاس: ناشناس

غار سن‌ایک کهک در دهستان دودهک در روستای کهک (کهک نزار) شهرستان دلیجان قرار دارد و به نام «غار کهک» نیر شهرت دارد. جالب است بدانید ۷۵ غار مهم در استان مرکزی کشف شده‌اند و در میان آن‌ها غار زنده کهک، نمونه‌ای بکر در حوزه غارنوردی و طبیعت‌گردی به شمار می‌رود. سنگ‌های آهکی از جذابیت‌های غار سن‌ایک کهک هستند؛ غاری با چندین میلیون سال قدمت که در منطقه شکار ممنوع کهک قرار دارد و در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

«آقا شا بلبل»، نام زیارتگاهی است که در کوه‌های شمال غربی در غرب دلیجان روی بلندی در درون غاری به همین نام قرار گرفته است؛ غاری که در میان اهالی منطقه، مقدس به شمار می‌آید و چشمه‌ای کم‌آب دارد. در زمان بازدید از غار آقاشا بلبل ممکن است با افرادی در اطراف غار روبه‌رو شوید که همراه با اعضای خانواده خود در حال پخش کردن نذورات در میان نیازمندان هستند.

مجسمه‌ای در نزدیک غار آقاشا بلبل وجود دارد که اهالی آن را با آن نام عمره یا عمرو می‌شناسند. گفته می‌شود که به احتمال زیاد این مجسمه به آناهیتا تعلق دارد و قدمت آن به دوره پیش از اسلام بازمی‌گردد. طبق نظر کارشناسان، مجسمه عمرو بر اثر فرسایش حاصل از عوامل طبیعی مانند باد و باران پدید آمده است.

منبع عکس: seeiran.ir. عکاس: ناشناس

دره ازنا جاسب یکی از زیباترین دره‌های واقع در مرکز ایران است؛ دره‌ای که از طریق آن می‌توان به ارتفاعات نخجیر و کوه‌های اطراف آن صعود کرد و از فعالیت‌های هیجان‌انگیزی چون سنگ‌نوردی، بیس جامپینگ و اسلک لاینینگ لذت برد. اشکال خیره‌کننده دره (حاصل فرسایش زمین طی قرن‌ها پیش تاکنون) و چشم‌اندازهایی جادویی از شیارهایی به رنگ‌های زرد، نارنجی و قهوه‌ای از دیگر جذابیت‌های این دره هستند.

اگر در فصول بارانی به این منطقه سفر کنید، رودخانه ازنا را در پرآب‌ترین و زیباترین حالت خود خواهید یافت. جای پارک مناسب، دسترسی آسان به منطقه و همچنین بالای دره سبب شده است تا دره ازنا جاسب از محبوبیت ویژه‌ای در میان گردشگران، کوهنوردان و صخره‌نوردان برخوردار باشد. این منطقه دارای پوشش گیاهی و جانوری متنوعی نظیر بادام کوهی، بنه، زرشک، زالزالک و فرفیون و بز و پازن، قوچ و میش، آهو، پلنگ و گرگ، بلدرچین و سارگپه است.

منبع عکس: gardeshgari۷۲۴.com. عکاس: ناشناس

دریاچه سد پانزده خرداد در فاصله پنج کیلومتری شمال شرقی شهرستان دلیجان واقع شده است. این سد در اواخر سال ۱۳۷۳ خورشیدی برای تامین آب آشامیدنی شهرهای دلیجان، نیم‌ور و قم، مهار سیلاب سالانه و تامین بخشی از آب مورد نیاز اراضی زیردست شهرستان دلیجان ساخته شد؛ سدی از نوع خاکی غیرهمگن با هسته رسی با طول تاج ۳۲۰ متر و ارتفاع ۹۶ متر که با آب‌ رودخانه قم‌رود و بارندگی‌های فصلی منطقه دلیجان، نراق و جاسب تغذیه می‌شود و دریاچه پشت آن از جاذبه‌های گردشگری منطقه به شمار می‌رود.

در مناطق اطراف دریاچه سد پانزده خرداد می‌توان جانورانی چون روباه، شغال، کفتار، گرگ، موش صحرایی، خرگوش، جوجه‌تیغی، کبک، قرقی، کبوتر، زاغ، انواع گنجشک، کلاغ، هدهد، انواع مارمولک، مار آبی، بزمجه و مار را مشاهده کرد؛ به‌علاوه، پرندگان مهاجر بسیاری نظیر چنگر، حواصیل، اردک سرسبز، اردک زیره‌ای، انواع مرغابی، انواع غاز، مرغ کرم‌خوار و غیره، فصل زمستان را در این دریاچه می‌گذرانند.

منبع عکس: mapio.net. عکاس: ناشناس

قلعه نشست آباد از دیگر آثار ثبت شده ملی دلیجان است؛ بنایی با قدمتی از دوره ساسانی که در گذشته بسیار زیبا و باشکوه بود. این قلعه در ۳۰۰ متری جاده آسفالته و در میان دشتی به همین نام در سه کیلومتری شهر دلیجان قرار دارد. خوشبختانه چهار دیوار این بنا با ارتفاعی بین هشت تا ۱۰ متر و ضخامت دو تا ۲٫۵ متر کماکان سالم هستند و عظمت قلعه را در گذشته به ما نشان می‌دهند.

قلعه نشست‌آباد دو ورودی شمالی و غربی دارد؛ ورودی شمالی سال‌ها پیش با خشت مسدود شده است. آثار به جا مانده از یک خندق در قسمت جنوبی و شرقی قلعه و درخت چناری در اطراف بنا از جمله دیدنیهایی هستند که نباید از بازدید از آن‌ها غافل شوید.

منبع عکس: tishineh.com. عکاس: ناشناس

قدمت روستای ییلاقی واران به دوره ساسانی بازمی‌گردد؛ روستایی که گفته می‌شود شاه اردشیر اول با سربازان خود از آن عبور کرد و دستور داد تا اسب‌ها از رودخانه ازنا آب بخورند. پس از این اتفاق، با افزایش رفت و آمد سربازان، استراحتگاه‌ها و به‌تدریج سکونتگاه‌های دائمی متعددی در روستا ساخته شدند.

از دیدنیهای روستای واران می‌توان به دو استراحتگاه متروکه، کوه‌های بلند، باغ‌ها و مزارع پردرخت، چشمه‌ها، مراتع سرسبز و درختان عظیم گردو، بادام و چنار اشاره کرد.

منبع عکس: seeiran.ir. عکاس: ناشناس

روستای راونج، در شمال شهر دلیجان (در فاصله ۲۷ کیلومتری)، شرق روستای جاسب و جنوب روستای کرمجگان قم قرار دارد؛ روستایی کوهستانی، سردسیر و ییلاقی که در گذشته‌های دور، دارای معادن غنی آهن، مس و سرب بوده است. وجود قبرستان‌های قدیمی متعدد در این منطقه نشان می‌دهند که قدمت راونج به بیش از پنج هزار سال قبل بازمی‌گردد. جالب است بدانید مورخان بر این باورند که مخلوط قلع، سرب و روی استفاده شده در تقویت ستون‌های معبد آناهیتا واقع در خورهه از معادن روستای راونج استخراج شده‌اند. در خصوص پیشینه نام این روستا گفته می‌شود که در ابتدا «راه گنج» بوده و به مرور زمان به راونج تبدیل شده است.

سنگ‌نگاره‌هایی متعلق به هزاران سال قبل در بالای کوه سردیان و در دره کوه راونج (حدفاصل سه منطقه «سرحوض»، «دره اوس علی» و «مالگا») مهم‌ترین دیدنیهای روستای وارنج هستند؛ سنگ‌نگاره‌هایی بر بدنه سنگ‌ها و پهنه‌های عظیم گرانیتی که نقوش مختلفی نظیر بزکوهی، صحنه‌های شکار، شخم زدن زمین توسط گاو، نمادهای خاص، نقش گوزن، گراز، یوزپلنگ، کتیبه‌های مربوط به هزاره هفتم پیش از میلاد تا دوره‌های اسلامی روی آن‌ها به چشم می‌خورد.

از دیگر جاهای دیدنی روستا می‌توان به قلعه دزدک، قلعه ۶ برجی (متعلق به اوایل دوره قاجار)، دو امامزاده به نام‌های پیرداوود و شاهزاده سلیمان (با قدمتی از اواسط دوره صفویه با تزیینات چشمگیر مانند ضریح چوبی، ایوان‌های بلند با نقوش و مقرنس‌های زیبا و متعدد و درب ورودی)، غارهای پنجگانه شدادی (با قدمتی در حدود ۲,۵۰۰ تا سه هزار سال قبل و حاوی کانی‌های فلزی مانند سرب، روی، آهن و نقره) و پنج چشمه (چشمه‌های دائمی لیلی، چشمه اویا، چشمه سردیان و چشمه فرهاد و چشمه فصلی سفید) اشاره کرد. برگزاری جشنواره محلی ریواس در اردیبهشت ماه هر سال از دیگر دلایلی است که گردشگران را به‌سمت راونج می‌کشاند؛ جشنواره‌ای که شامل برنامه‌های مهیجی مانند خواندن متون ادبی و طنز با لهجه راونجی، اجرای موسیقی سنتی، بازی‌های بومی و محلی، پخت غذاهای سنتی و چیدن ریواس می‌شود.

دهستان هستیجان یکی از دهستان‌های بخش مرکزی شهرستان دلیجان است که در جنوب شهر دلیجان و در نزدیکی معدن طلای موته قرار دارد. گفته می‌شود نام روستا از «هستیا»، یکی از خدایان افسانه‌ای و الهه آتش، گرفته شده است؛ الهه‌ای از اساطیر یونان که نگهبان آتش مقدس آتشکده‌ها بوده است. در حال حاضر، چند آتشکده متروکه در این منطقه دیده می‌شود که نشان از آیین مردم این منطقه در گذشته دارد. برخورداری دهستان هستیجان از پوشش غنی گیاهی و جانوری سبب شد تا سازمان حفاظت محیط زیست این منطقه را به‌عنوان پناهگاه حیات وحش معرفی کند.

منبع عکس: وزارت فرهنگ و راشاد اسلامی. عکاس: ناشناس

موزه مردم‌شناسی دلیجان از دیگر آثار ثبت شده ملی شهرستان دلیجان است؛ موزه‌ای که در سال ۱۳۹۴ در ساختمان ۸۰ ساله قدیمی شهرداری تاسیس شد. با بازدید از این موزه دو طبقه در ساعات اداری می‌توانید با فرهنگ، آداب و رسوم مردم این شهر آشنا شوید. شاید برایتان جالب باشید که بدانید بیشتر قطعات مجموعه از طرف اهالی به موزه اهدا شده‌اند و ساختمان موزه اولین ساختمان آجری دوطبقه ساخته شده در دلیجان است.

منبع عکس: seeiran.ir. عکاس: ناشناس

کاروانسرای دودهک با قدمتی از دوره صفویه و معماری سبک دوره سلجوقی در شمال شرقی محلات، در مجاورت ساحل شرقی رودخانه قم‌رود و در مسیر جاده دلیجان به دهستان خورهه (نزدیک جاده آسفالته قم به دلیجان) قرار گرفته است. وجود سه برج دیده‌بانی در دیوارهای شمالی و شرقی و غربی این بنا نشان می‌دهد که کاروان‌سرا در گذشته کاربری نظامی داشته است. کاروانسرای دودهک با وسعت ۲,۸۰۰ متر مربع در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و از مصالح به کار رفته در آن می‌توان به آجر، سنگ، آهک، گچ و کاهگل اشاره کرد.

چند سال قبل، مجموعه تاریخی دودهک به‌منظور مرمت و احیا، به مدیریت هتل سبز کارون دلیجان سپرده شد. ایجاد جاده اختصاصی از محور اصلی قم به دلیجان برای دسترسی آسان به کاروان‌سرا برای ترغیب گردشگران، ایجاد اقامتگاه بومگردی، بازارچه سوغات و صنایع دستی، رستوران سنتی با ارائه غذاهای سنتی و بین‌المللی و قهوه خانه، فضای سبز و تفرجگاه و برگزاری جشن‌ها و بازی‌های سنتی در محوطه از جمله اهداف این پروژه هستند. قرار است به‌زودی این بنا به‌عنوان هتل سنتی با ۱۶ اتاق دو تخته در قسمت شاهنشین و وزیرنشین (با گنجایش اقامت بیش از ۷۰ نفر) افتتاح شود.

مسجد مس‌سر از قدیمی‌ترین جاذبه‌های تاریخی شهرستان دلیجان است که تاریخ دقیق ساخت آن مشخص نیست؛ با این وجود مورخان بر این باورند که این مسجد در دوره سلجوقی ساخته شده است. خشت، گل و آجر از مصالح به کار رفته در مسجد هستند. مسجد مس سر در گذشته ۱۳ گنبد داشت که متاسفانه امروزه تنها یک گنبد و عمارت مربوط به آن باقی مانده است. گنبد مسجد مس سر در گذشته از بلندترین بناهای دلیجان بود؛ به همین دلیل به آن «مس سر» (به معنی «بزرگ» در گویش دلیجانی) می‌گویند. به‌علاوه قسمت فوقانی این مسجد از مس پوشانده شده است و شاید به این دلیل نام مسجد را مس سر گذاشتند.

منبع عکس: seeiran.ir. عکاس: ناشناس

امامزاده حمزه در شهر دلیجان، در دهستان جاسب و در روستای کروگان قرار دارد. گفته می‌شود که این امامزاده، پسر عون بن علی بن ابی‌طالب (ع) است و مقبره آن، توسط سید جلیل القدری در زمان حضور حضرت عبدالعظیم در ایران کشف شده است؛ وی پس از ورود به سرداب این بنا از وجود پیکر امامزاده حمزه و ۳۰ تن خبر می‌دهد. سبک معماری بنای مقبره به آثار قرون اولیه دوره اسلامی (امویان و عباسیان) شباهت دارد. بقعه دارای گنبدی دوپوش، مرقدی با بدنه سفیدکاری شده، ضریحی مشبک، گچبری‌های زیر سقف و دو گلدسته کاشی‌کاری شده است.

طبق باور اهالی دلیجان، امامزادگان حوریه خاتون و کاظمه خاتون (امامزاده خونیا)، دو خواهر و از فرزندان امام کاظم (ع) بوده‌اند؛ بقعه‌ای که در ۳۵ کیلومتری شهر دلیجان در دامنه ارتفاعات مجاور روستای سینقان (در دهستان هستیجان) و در حاشیه باغات آن روستا قرار دارد. بقعه خشتی و گلی امامزادگان حوریه خاتون و کاظمه خاتون در زمینی به مساحت ۱,۵۰۰ متر مربع ساخته شده است و در وسط آن، یک ضریح به چشم می‌خورد.

منبع عکس: seeiran.ir. عکاس: ناشناس

بنا به گفته اهالی، امامزاده ابوالفضل (ع) از نوادگان امام کاظم (ع) بوده و نام اصلی آن امامزاده فضل (ع) است. این بقعه در ۳۴ کیلومتری شهر دلیجان، مسیر جاده دلیجان به نراق، مشهد اردهال و جاده روستای جعفرآباد به مهدی آباد، دهستان جوشق و در سه کیلومتری غرب روستای مهدی آباد (کره جار سابق) در کنار دره‌ای سرسبز قرار دارد. بقعه امامزاده ابوالفضل (ع) در دوره صفویه از خشت و گل ساخته شده و در گذشته دارای گنبدی مخروطی شکل بوده است. بنای جدید بقعه یک حرم هشت ضلعی و یک گنبد آجری دارد.

بقعه امامزاده داود (ع) در دهستان دودهک کیلومتر ۱۱ جاده راونج، شرق روستای راونج و در کنار صخره مشرف به نهرآب قرار دارد؛ بقعه‌ای از خشت و گل که در کنار آن چناری قدیمی دیده می‌شود. بر اساس گفته اهالی، بقعه امامزاده داود (ع) آرامگاه وی و فرزند ۶ ساله او است؛ فردی که در قرن چهارم زندگی می‌کرد و نسب او با ۶ واسطه به امام کاظم (ع) می‌رسد. دو برادر امامزاده داود، امامزاده سیدحسن در روستای گاوجلو اراک و امامزاده سید عبدالله در روستای شولک تفرش دفن شده‌اند.

منبع عکس: seeiran.ir. عکاس: ناشناس

بقعه امامزاده اسحاق (ع) از نوادگان امام موسی کاظم در ۱۷ کیلومتری شمال شرقی شهر دلیجان، دهستان جاسب، خارج از روستای بیجگان در دشت کبود قرار دارد؛ بقعه‌ای با یک گنبد دو پوش با ارتفاع هفت متر، حرم، شبستان‌های اطراف و ایوان که دیوارهای آن به زیبایی کاشی‌کاری شده است. کل محوطه ۱,۵۰۰ متر مربع و داخل بقعه تقریبا ۶۰۰ مترمربع وسعت دارد. ضریح چوبی بقعه (با قدمتی از ۱۰۹۹ هجری قمری) و صندوق چوبی قدیمی (با قدمتی از ۹۸۹ هجری قمری و دارای تزیینات منبت‌کاری نفیس، کنده‌کاری‌هایی با نقوش گل و بوته و کتیبه‌های افقی و عمودی به خط ثلث برجسته) از جمله دیدنیهای این بقعه هستند.

بقعه امامزاده سلیمان در بخش مرکزی شهرستان دلیجان، دهستان دودهک و در روستای راونج قرار دارد؛ بنایی متعلق به اواسط دوره صفویان که به‌صورت یک بنای آرامگاهی هشت ضلعی با گنبد مدور کلاهخودی دوپوش و تک ایوانی آجری ساخته شده است. ضریح چوبی امامزاده، ایوان‌های بلند با نقوش و مقرنس‌های زیبا و درب ورودی بقعه از جمله دیدنیهایی است که در امامزاده سلیمان (ع) وجود دارند.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان. عکاس: ناشناس

نراق دومین شهر شهرستان دلیجان است؛ شهری که به شهر آسیاب‌ها شهرت دارد. از جاذبه‌های مهم این شهر می‌توان به آبشار گیسو یا آبشتا (آبشاری طبیعی و فصلی)، مسجد جامع نراق (با قدمتی از سال ۱۲۴۳ هجری قمری با دربی نفیس و کنده‌کاری‌ شده از جنس چوب گردو و محرابی مزین به کاشی‌های رنگی و طرح‌های اسلیمی)، بازار نراق معروف به بازار شمس‌السلطنه (با قدمتی از قرن ۱۳ هجری قمری)، امامزاده بی‌بی زبیده خاتون مربوط به دوره صفوی (ثبت شده در فهرست آثار ملی)، آسیاب آبی، بادگیرهای نراق، یخچال، حسینیه و آب‌انبار حاج عبدالباقی (با قدمتی از دوره قاجار)، مسجد امام حسن با قدمت بیش از ۷۰۰ سال، بقعه امامزاده یحیی (سلجوقی)، آب‌انبار حاج مهدی نراقی (با قدمتی از ۱۲۶۴ هجری قمری)، قنات شهری حاج الله داد با قدمت بیش از ۴۰۰ سال و خانه تاریخی فاضلین نراقی صفوی اشاره کرد.

نویسنده: نگین توکلی