درخت سبز کیش

درخت انجیر معابد که در گویش مردمان جنوب کشور «لور» نامیده می‌شود،‌ قدیمی‌ترین و مهم‌ترین درخت جزیره کیش است که در شمال این جزیره و منطقه‌ای موسوم به دره پرتغالی‌ها دیده می‌شود. درختی سر سبز و تنومند که یکی از مهم‌ترین دیدنی‌ های کیش است و هر ساله گردشگران بسیاری برای تماشای این گنجینه و جاذبه طبیعی جزیره، راهی مجموعه درخت سبز می‌شوند. این نوع درخت ۵۰۰ یا ۶۰۰ سال پیش از هند و چین به ایران آمد و در حال حاضر علاوه بر کیش،‌ در دیگر مناطق گرمسیری چون جزیره قشم، بندر چابهار، بندرعباس و بخش‌هایی از سیستان و بلوچستان نیز وجود دارد.

درخت انجیر معابد در نظر بومیان منطقه و بسیاری از افراد دیگر، تنها گیاهی با قدمت ۵۰۰ ساله نیست؛ آنان این درخت را مقدس و نوعی توتم با قدرت فوق طبیعی می‌دانند و با بستن پارچه‌هایی بر شاخ آن، نیازهای خود را طلب می‌کنند. در سال‌های اخیر حصاری دور درخت کشیده‌ و گره‌ها را باز کرده‌اند تا بیش از این، به سلامت کهنسال‌ترین درخت جزیره آسیب وارد نشود. در ادامه مطلب با تاریخچه و ویژگی‌های درخت سبز کیش بیشتر آشنا خواهید شد.

منبع عکس و نام عکاس: ناشناس

درخت لور یا انجیر معابد که به درخت سبز کیش نیز شهرت دارد، یکی از کهنسال‌ترین درختان لور جزیره کیش و از گنجینه‌های طبیعی زیبای آن است. عمر این درخت حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ سال تخمین زده می‌شود و به‌عنوان یکی از دیدنی‌های کیش، بازدیدکنندگان بسیاری را به تماشای خود دعوت می‌کند.

درخت انجیر معابد کیش، در باور مردمان منطقه و برخی از مسافران، از قداست خاصی برخوردار است. بسیاری برای رفع حاجات و رسیدن به آرزوهای خویش، بر شاخه‌های ضخیم و درهم پیچیده آن دخیل می‌بندند.

این درخت افسانه‌ای و مقدس، حدودا در بخش شمالی جزیره کیش و جایی میان شهر باستانی حریره و آب‌انبار سنتی کیش واقع شده و محدوده سر سبز اطراف آن نیز به دره پرتغالی‌ها شهرت دارد.

برای دسترسی به این جاذبه طبیعی و زیبای جزیره کیش، به میدان المپیک کیش رفته و سپس به سوی میدان حریره حرکت کنید. در این میدان با خیابانی تحت عنوان «درخت سبز» مواجه خواهید شد که به محل کاشت درخت انجیر معابد ختم می‌شود.

• آدرس درخت انجیر معابد کیش: استان هرمزگان، جزیره کیش، بلوار میرمهنا، میدان المپیک، بلوار المپیک، میدان حریره، خیابان درخت سبز (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس:rahyafteha.ir؛ نام عکاس: ناشناس

درخت افسانه‌ای و کهنسال دره سرسبز پرتغالی‌ها در کیش،‌ علاوه بر احترام نزد بومیان منطقه، توجه گردشگران بسیاری را نیز به خود جلب می‌کند. این درخت از درختان لور این ناحیه به شمار می‌آید که شکل ظاهری عجیبی دارد؛ تنه‌ای بسیار قطور، ریشه‌های آویزان و شاخه‌های عمودی، نمایی متمایز از سایر درختان را برای درخت سبز کیش به ارمغان آورده است.

منبع عکس و نام عکاس: ناشناس

درخت سبز کهنسال و زیبایی که قرن‌ها ریشه در تاریخ جزیره کیش دارد، داستان‌ها و افسانه‌های بسیاری نیز در دل خود پنهان کرده؛ افسانه‌هایی که به‌شکل‌گیری یک اعتقاد و تداوم آن دامن زد. این درخت تنومند و زیبا در باور مردم و در گذر زمان به گیاهی با قدرت فوق طبیعی و به عبارتی نوعی توتم (totem) تبدیل شده است.

درخت انجیر معابد در گویش ساکنان جزیره کیش «لور» یا «درخت سبز» نام گرفته و این عنوان را از اعتقاد بومیان به یادگار دارد. مردمان جزیره بر این باورند که درخت سبز، خوش یمنی یا به اصطلاح شگون دارد و از این جهت و به قصد برآورده شدن آرزوهای خود، پارچه‌هایی به شاخه‌های درخت گره زده و نیازهای خود را طلب می‌کنند. این نخ یا پارچه‌های بسته شده بر شاخ درخت با دلبستگی مردمان در هم تنیده شده و «لور» را به درختی سبز و مقدس تبدیل ساخته است. زنده‌یاد «احمد محمود»، نویسنده شهیر ایرانی نیز در رمان دو جلدی «درخت انجیر معابد» به اعتقاد عامه مردم از چند نسل به این درخت اشاره می‌کند:

حتی عمه تاجی هم که زنی تحصیل‌ کرده و روشن‌فکر است به درخت لور اعتقاد دارد و قدرت معجزه‌گر آن را باور دارد: تاج الملوک عصر روز سه‌شنبه به زیارت انجیر معابد می‌رود. نذرش را ادا می‌کند، شمع می‌گیراند، چند اسکناس ریز به صندوق می‌اندازد و بعد با ترس و لرز می‌رود در صف حاجتمندان ساقه شرقی می‌ایستد. اول لوح برنجی را با طمانینه می‌خواند و گریه می‌کند. بعد شمع روشن می‌کند و دو شاخه عود می‌سوزاند و بعد التماس می‌کند که فرامرز خان در کنکور دکتری قبول شود. التماس می‌کند که به راه راست هدایت گردد. آرام‌آرام اشک می‌ریزد و می‌گوید: «حاجتم را روا کن روا کن ای ساقه شرقی، صاحب کرامات! دلم می‌خواهد فرامرز نامی شود، نام اسفندیار خان را با عزت و احترام زنده کند! ای کسی که با کوه طلای احمر، ثروت‌پرستان را جزا می‌دهد، حاجت دلم را روا کن! دو گوسفند نذر گرسنگان و یک حلقه طلای سه مثقالی نذر خودت روا کن، روا کن.... از پشت سر ذکر هاگا، هگاگا می‌شنود...»

امروزه اما به جهت سلامت و طول عمر معروف‌ترین و پیرترین درخت جزیره،‌ این نخ‌ها و پارچه‌ها باز شده و دورتادور درخت را حصار کشیده‌اند تا کمتر مورد آسیب‌های احتمالی قرار گیرد.

منبع عکس: گوگل مپ؛ نام عکاس: ناشناس

درخت انجیر معابد، گیاهی با عمر طولانی و چند ۱۰۰ ساله و از انواع زینتی درختان انجیر است که در برخی نواحی به انجیر هندی یا پرتغالی نیز شهرت دارد. خاستگاه این درخت را که از قدیمی‌ترین درختان کره زمین به حساب می‌آید، جنگل‌های بارانی مناطق شرجی و گرمسیری چون جنوب شرق آسیا می‌دانند.

درخت انجیر معابد همچنین از بلندترین درختان جنگل‌های بارانی محسوب می‌شود و گاه می‌تواند تا حدود ۳۰ متر رشد کند. با این وجود بیشتر به گسترش حجم سبز و شاخه‌پراکنی تمایل داشته و در نهایت، درختی بسیار پر شاخ و برگ و پر سایه خواهد شد.

برگ‌های درخت انجیر معابد از نوع چرمی و شکننده و شفاف است و معمولا همواره سبز دیده می‌شود؛ چراکه انجیر معابد به‌طور سالانه، یک خزان سریع و کوتاه یک ماهه را پشت سر گذاشته و در مقابل وزش باد و آفات و امراض نیز،‌ مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد.

انجیر معابد علاوه بر سایه‌ساری سبز و بلند و زیبا،‌ محصول مفید و محبوبی نیز در شکل و اندازه فندق و به رنگ قرمز یا نارنجی دارد. میوه‌ای که گاه در قالب سوغاتی از ایران، به کشور‌های حاشیه خلیج فارس به‌ویژه امارات نیز ارسال می‌شود.

میوه درخت لور؛ منبع عکس: پینترست؛ نام عکاس: ناشناس

در منطقه خلیج فارس و کیش این درخت را به نام «لور» می‌شناسند و میوه لور را «رطب لور» می‌نامند. میوه‌ای که هم‌زمان با خرما در مناطق جنوبی کشور برداشت و از خواص درمانی آن بسیار یاد می‌کنند. علاوه بر میوه،‌ پوست،‌ شاخه و برگ این درخت نیز برای مصارف خوراکی و دارویی استفاده می‌شود.

یکی از ویژگی‌های خاص درخت انجیر معابد، چرخه زندگی عجیب و غیر معمول این درخت است. برخلاف سایر گونه‌های درخت انجیر، عامل رشد انجیر معابد را پرندگان معرفی می‌کنند. بدین صورت که پرندگان از میوه درخت لور تغذیه کرده و دانه‌هایی که در فضله آن‌ها باقی می‌ماند،‌ روی درختان دیگر سقوط می‌کند.

مراحل ابتدایی رشد گیاه مهمان، با جوانه زدن دانه‌ها و فرستادن ریشه به‌سمت زمین‌ آغاز می‌شود. تنه درخت میزبان به‌تدریج توسط ریشه‌ای که به زمین رسیده احاطه شده و با افزایش ریشه‌ها،‌ به خفگی کامل می‌رسد. ریشه‌ مهاجم در نهایت تنه اصلی درخت را تشکیل داده و عضو تازه‌ای به خانواده درختان لور اضافه می‌کند.

بااین‌حال، دانه‌هایی که به پای درخت اصلی می‌افتند،‌ به‌همراه یکدیگر و در کنار درخت مادر رشد می‌کنند. البته تکثیر درخت انجیر معابد به روش قلمه نیز امکان‌پذیر است.

منبع عکس: kishbook؛ نام عکاس: ناشناس

درخت انجیر معابد در ظاهر دارای تاجی بزرگ با ریشه‌های هوایی بیرون از خاک به چشم می‌آید که در مناطق مرطوب، این ریشه‌های هوایی،‌ قطر قابل‌توجهی پیدا کرده و به طرف زمین آویزان می‌شوند. در واقع درخت با این شکل ظاهری منحصربه‌فرد و اسرار آمیز خود،‌ چون سایبانی امن بر زمین چتر می‌گشاید. ازاین‌رو درخت انجیر معابد با تاج و شاخه‌های فرعی فراوان، جلوه زیبا و شگفت‌انگیزی از طبیعت را در مناطق گرم و حاره‌ای ایجاد می‌کند.

از نظر ساختار درونی و شکل ظاهری (ریخت‌شناسی) گیاهان در جذب امواج صوتی با یکدیگر تفاوت دارند. کارشناسان با توجه به تحقیقات انجام گرفته معتقدند که درخت انجير معابد بيشترين كاهش شدت صوت را در میان سایر گیاهان از خود نشان می‌دهد. از این جهت کاشت این درخت در مناطق آلوده به فلوراید و نواحی بادخیز یا اطراف نیروگاه‌ها مناسب خواهد بود.

گفته می‌شود از آنجایی که دانه‌های گرده این گیاه در محیط بیرون انتشار نخواهد یافت، واکنش‌های حساسیت‌زا نیز در پی نخواهد داشت و گونه مناسبی برای کشت در فضاهای سبز شهری به حساب می‌آید تا علاوه بر آلودگی‌های صوتی، آلاینده‌های محیطی را نیز کنترل کند.

منبع عکس: خبرگزاری تسنیم؛ نام عکاس: سیدحسین تهوری

درخت انجیر معابد (Ficus religiosa) با نام علمی «فیکوس رلیگیوزا» در واقع یک درخت انجیر زینتی به شمار می‌آید که اصالتا بومی شبه‌قاره هند است. این درخت در مناطق مختلفی از جنوب ایران مانند بندرعباس، قشم، کیش و چابهار و همچنین نیک شهر در استان سیستان و بلوچستان یافت می‌شود.

در جنوب ایران عموما با نام محلی لور، لول یا لیر آن را می‌شناسند و یکی از کهن‌سال‌ترین و زیباترین این نوع از درختان در کیش وجود دارد که به درخت انجیر معابد نیز معروف است.

وجه تسمیه این نام به زمان بودا برمی‌گردد و اعتقادی مذهبی مبنی بر مقدس بودن این درخت وجود دارد. بنا به اعتقاد بوداییان «سیذارتا گواتاما» بنیان‌گذار این آیین، پس از ۶ سال کاوش و پیگیری و آزمودن حقایق زندگی، به رموز بیداری و روشنگری دست پیدا کرد. این اتفاق، در مکانی موسوم به «بودگایا» رخ داد و بودا زیر درختی به نام «بودی» یا درخت بیداری نشست و پس از مراقبه و مکاشفه، به روشنی رسید و به اصطلاح بودا شد.

درخت انجیر مقدسی در معبد ماهابودی هند وجود دارد که نقل است زمان کاشت آن به حدود ۲۸۸ سال پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد و به‌طور مستقیم از درخت اصلی آن را نشا زده‌‌اند. ازاین‌رو،‌ درخت انجیر معابد نزد هندویان قداست بسیاری دارد و در نمادشناسی مذهبی آنان، با برگ‌های قلبی شکل شناسایی می‌شود.

در فرهنگ اهالی جنوب ایران نیز چون هندوها،‌ این درخت همیشه سبز، گیاه خاص و مقدسی است و حرمت بسیاری برای آن قائل می‌شوند. مردمان این ناحیه برای برآورده شدن آرزوهای خویش، به رسم دخیل، نخ و پارچه‌های رنگارنگی بر شاخه‌های درخت انجیر معابد می‌بندند و چشم امید به کرامات آن می‌دوزند.

منابع عکس‌ها: گوگل مپ و ایرنا؛ نام عکاس: ناشناس

منبع عکس: تبیان؛ نام عکاس: ناشناس

درخت انجیر معابد کیش در مجموعه‌ای تحت عنوان مجموعه درخت سبز واقع شده که از امکانات رفاهی و تفریحی قابل‌قبولی برخوردار است؛ اما در مجاورت این مجموعه، دیگر جاذبه‌های مهم گردشگری کیش (شهر تاریخی حریره و آب‌انبار سنتی کیش) نیز وجود دارد که تنها با چند دقیقه پیاده‌روی می‌توان از آن‌ها دیدن کرد.

منبع عکس: خبرگزاری تسنیم؛ نام عکاس: سیدحسین تهوری

پارک یا مجموعه درخت سبز کیش که در واقع شما را به‌سمت جاذبه اصلی یعنی درخت انجیر معابد هدایت می‌کند، خود از جمله جاذبه‌های گردشگری کیش محسوب می‌شود. مجموعه‌ای با امکانات رفاهی و تفریحی، آب و هوای پاک و محوطه‌ای سرسبز و با طراوت که به جهت رفاه حال گردشگران و بازدیدکنندگان درخت مقدس اسرارآمیز احداث شده و محیطی چون مناطق شمالی کشور را در ذهن تداعی می‌کند.

طراحی آلاچیق‌ها و صندلی‌هایی در محل‌های مختلف پارک برای استراحت گردشگران و وجود رستوران فصلی، بوفه،‌ سرویس بهداشتی،‌ نمازخانه و امکاناتی از این دست، شرایط مطلوبی را برای بازدیدکنندگان از درخت افسانه‌ای کیش فراهم آورده است. مسیر‌های پیاده‌رو منتهی به درخت انجیر معابد را نیز با چراغ‌های فانوسی شکل آذین کرده‌اند تا استقبال بهتری از مهمانان مشتاق به دیدار درخت کهنسال کیش داشته باشند.

این مجموعه دیدنی در تمام طول هفته به‌طور رایگان در اختیار مراجعان و بازدیدکنندگان قرار دارد. در ایام تعطیلات نوروزی نیز گروه‌های مختلف اقوام ایرانی با سیاه چادرها و غذاهای محلی خود گرد هم آمده و با اجرای برنامه‌های موسیقی سنتی و بازی‌های قومی از مهمانان و گردشگران پذیرایی می‌کنند. مجموعه درخت سبز کیش دو درب ورودی دارد که یک درب آن با شهر تاریخی حریره و دیگری با آب‌انبار سنتی کیش مشترک است. ازاین‌رو پس از دیدار این جاذبه شگفت‌انگیز طبیعی‌ و تنها با چند دقیقه پیاده‌روی، می‌توان سراغی هم از فرهنگ و تاریخ گذشته این سرزمین گرفت.

منبع عکس: خبرگزاری تسنیم؛ نام عکاس: ناشناس

در میان هیاهوی مدرن جزیره زیبای کیش، شهری باستانی وجود دارد که گردشگران را به تماشای تاریخ و تمدن کهن این خطه از کشور فرا می‌خواند. محوطه شهر باستانی حریره در ساحل شمالی جزیره کیش واقع شده و قدمتش به سده پنج تا ۱۰ هجری قمری (دوران پیش از اسلام) می‌رسد. این شهر یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران باستان و از دیدنی‌ترین جاذبه‌ های گردشگری استان هرمزگان در جزیره کیش به شمار می‌آید.

بازمانده‌های این شهر باستانی، ساختاری متشکل از مصالح قدیمی و ساروج و فاقد یکپارچگی را به نمایش می‌گذارد. این ساختار از لحاظ معماری، به‌نوعی حریره را تنها شهر برونگرای ایران باستان معرفی می‌کند.‌

از سویی دیگر گفته می‌‌شود شهر مهم و تاریخی حریره مانند بندرگاه طراحی شده و یافته‌های موجود در آن،‌ نشان از ارتباط این شهر با فعالیت‌های دریایی و صیادی به‌ویژه صید مروارید دارد. این شهر باستانی و با عظمت جزیره کیش در شهریور ماه ۱۳۷۶ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.

منبع عکس: پینترست؛ عکاس: ناشناس

در شهر تاریخی حریره، جایی در ۱۰ کیلومتری مرکز شهر و درست رو به دریا،‌ بقایای یک ساختمان بزرگ خشتی آجری به چشم می‌خورد که به جاذبه کمتر شناخته شده است؛ اما بسیار ارزشمند جزیره کیش شهرت دارد. این خانه با تمام بناهای شهر حریره در شکل و مساحت متفاوت بوده و کاوشگران بر این عقیده‌اند که فرد یا افرادی ثروتمند و صاحب نفوذ در آن سکنی داشته‌اند. خانه‌ای مشابه خانه‌های اعیانی شهر‌های اصفهان و کاشان که روایتگر سبک زندگی متفاوت خانواده‌های قدیم ایرانی است که چندین خانوار زیر یک سقف در کنار یکدیگر زندگی می‌کردند.

از آنجایی که خانه رو به دریا و بر فراز تپه‌ای بنا شده نیز حدس‌هایی مبنی بر کاربری یا ارتباط بخشی از ساختمان به صیادی یا تجارت عنوان می‌کنند. از ایوان این بنا نیز می‌توان منظره‌ای به‌یادماندنی از خلیج فارس را به تماشا نشست.

قدمت خانه اعیانی کیش به دوره ایلخانی می‌رسد و وجود کاشی‌کاری‌های ستاره‌ای مرسوم آن دوران،‌ بر گمان مالکیت یک خانواده مهم و ثروتمند از اهالی شهر حریره صحه می‌گذارد. البته بسیاری از اجزای خانه چون سقف‌ها کاملا از میان رفته و تنها بخشی از طاق‌های سنگی آن باقی مانده است.

خانه اعیانی کیش از بخش‌های مختلفی چون محل سکونت بانوان (اندرونی)، ایوان، مهمان‌خانه، گرمخانه و آشپزخانه تشکیل شده و دو مجموعه کارگاهی و حمام‌ها (شامل حمام عمومی و خصوصی) را هم در بر می‌گیرد. بازدید از این جاذبه گردشگری کیش نیز رایگان بوده و در تمام روزهای هفته پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است.

متاسفانه در مرمت یا نگهداری از خانه اعیانی کیش هیچ‌گونه تمهیداتی صورت نگرفته است و این خانه تاریخی چند ۱۰۰ ساله با تمام یادگارهای کمتر شناخته شده جزیره، در خطر فرسایش و نابودی قرار دارد.

منبع عکس: خبرگزاری تسنیم؛ نام عکاس: سیدحسین تهوری

آب‌انبار سنتی کیش از دیگر جاذبه‌های قسمت شمالی جزیره است که در کنار شهر باستانی حریره قرار دارد. این آب‌انبار دو قلو که به نام آب‌انبار «پنج بادگیر» نیز خوانده می‌شود، در محل یک آب‌ انبار باستانی ساخته شد. آب‌انباری که از گذشته‌های دور به جهت جمع‌آوری آب‌های سطحی بنا شده بود.

به‌دلیل کمبود بارش در این منطقه، سال ۱۳۷۳ خورشیدی ساختمان فعلی آب‌انبار را با معماری مشابه بناهای شهر یزد احداث کردند. ساختمانی متشکل از دو گنبد و پنج بادگیر که برای خنک نگه‌ داشتن فضای داخلی کاربرد خوبی دارد. روزنه‌هایی در قسمت فوقانی آب‌انبار به چشم می‌خورد که به‌منظور خنک کردن آب موجود در این مکان تعبیه شده و روزنه‌های گنبد نیز در تهویه هوا نقش دارند.

بر اثر ساخت‌ و سازهایی که در جزیره کیش صورت گرفته، مسیر آب‌های سطحی به آب انبارها از میان رفته و امکان استفاده مجدد از آب‌انبار‌ها نیز وجود ندارد. ازاین‌رو، با کمک دستگاه‌های آب شیرین کن،‌ آب آشامیدنی را قابل استفاده می‌کنند.

با این حال معماری زیبای آب‌انبار دوقلوی کیش و شباهت بسیار آن به بناهای تاریخی مناطق کویری چون یزد و همچنین نگاهی هرچند گذرا بر فرهنگ و تمدن کهن منطقه، این مکان را به یکی از جاذبه‌های گردشگری جزیره کیش تبدیل کرده است.

شما نیز چنانچه بازدیدی از درخت انجیر معابد کیش و دیدنی‌های اطراف داشتید یا اطلاعاتی درباره آن دارید، لطفا تجربه سفر و نقطه نظرات خود را با ما و سایر کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

نویسنده: فاطمه حکمت شعار