دریاچه پریشان

دریاچه پریشان از برجسته‌ترین تالاب‌های استان فارس در دشت ارژن است که در حال حاضر روزگار خوشی را سپری نمی‌کند. این دریاچه به‌دلیل قرارگیری در منطقه نمونه گردشگری و نزدیکی به مناطق طبیعی بکر با ظرفیت‌های گردشگری بی‌نظیر، اهمیت بالایی دارد. تالاب پریشان از مهم‌ترین جاهای دیدنی کازرون به شمار می‌رود و فاصله کوتاهی تا این شهر دارد.

متاسفانه، دریاچه پریشان در حال حاضر شرایط وخیمی دارد و خشکی آن به‌جز اکوسیستم محیط خود، چرخه طبیعی زندگی جانوران مناطق اطراف را نیز در خطر نابودی قرار می‌دهد. در این مقاله به معرفی بیشتر دریاچه پریشان و وضعیت کنونی آن می‌پردازیم. اگر قصد بازدید از این تالاب و مناطق نزدیک آن را دارید، در ادامه با ما همراه شوید.

• آدرس دریاچه پریشان: استان فارس، غرب شیراز، ۱۵کیلومتری جنوب شرقی کازرون، بخش جره و آباده، تالاب پریشان (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان، عکاس نامشخص

دریاچه پریشان از عرصه‌های آبی جنوب ایران در استان فارس و غرب شیراز به شمار می‌رود و فاصله کوتاهی تا کازرون دارد. تالاب پریشان را با نام‌هایی مانند «پیرشون»، «مور»، «یون» «موز» و تالاب کازرون نیز می‌شناسند. این تالاب در منطقه خوش‌آب‌و‌هوا و ییلاقی ارژن قرار دارد که از مناطق حفاظت‌شده در کشور ما به شمار می‌رود. در گذشته آب این دریاچه از چشمه‌های متعدد مناطق اطراف و آب حاصل از ریزش‌های جوی در طول سال تامین می‌شد؛ اما متاسفانه امروزه خطر خشکی دائمی دریاچه پریشان را تهدید می‌کند.

آب دریاچه پریشان در فصل‌های گرم سال حالت باتلاقی می‌گیرد و در زمان پر آبی در حدود ۶ متر عمق دارد. روستاهای مالکی، عرب فامور، سی سخت، قلعه نارنجی، جروق، نرگس زار، زوالی، یاز آباد و شهرنجان آبادی‌های اطراف دریاچه پریشان هستند. نواحی نزدیک به این تالاب از بکرترین مناطق طبیعی و جاذبه های گردشگری استان فارس به شمار می‌روند که در طول سال از پرندگان مهاجر میزبانی می‌کنند.

منابع عکس‌ها: باشگاه خبرنگاران جوان، خبرگزاری ایرنا و سایت ایران هتل آنلاین، عکاسان نامشخص

از زمان پیدایش دریاچه پریشان سالیان درازی می‌گذرد. آب درباچه پریشان با وجود شیرین بودن، قابل‌شرب نیست. در این تالاب در گذشته ماهی آزاد وجود داشت و پرورش ماهی نیز در آن انجام می‌شد. از معروف‌ترین گونه‌های ماهی موجود در آب این تالاب در روزگار نه چندان دور می‌توان پرک، سرخه، آب شیرین و زردک را نام برد. چمنزارها و دشت‌های اطراف این تالاب تفرجگاه‌های طبیعی و محل زندگی گونه‌های کم نظیری از حیات وحش هستند. گونه‌های نمک دوست گیاهی و انواع گون‌ها در گرداگرد این دریاچه به چشم می‌خورند. قایق‌سواری، ماهیگیری و عکاسی از تفریحات رایج اطراف دریاچه پریشان پیش از خشکی آب این تالاب بودند.

دریاچه پریشان در فاصله ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی کازرون قرار دارد. دسترسی به این دریاچه از کازرون بسیار آسان است و برای این منظور باید از خروجی شرقی این شهر به‌سمت شیراز بروید. جاده دریاچه پریشان در فاصله ۱۰ کیلومتری این بزرگراه در سمت راست قرار دارد و مسیر آن تا دریاچه بسیار کوتاه است.

چنانچه از شیراز قصد سفر به دریاچه پریشان را دارید، باید از غرب این شهر به بزرگراه شیراز کازرون وارد شوید و خود را به مسیر ابتدایی جاده دریاچه برسانید. اطراف این دریاچه روستاها و آبادی‌های متنوعی قرار دارند که بخشی از منطقه حفاظت‌شده ارژن در غرب استان فارس هستند.

منبع عکس: ایران هتل آنلاین، عکاس نامشخص

از دریاچه پریشان به‌دلیل موقعیت ممتاز و ویژه‌ای که دارد به‌عنوان یکی از بخش‌های مثلث گردشگری در غرب استان فارس یاد می‌کنند. دشت ارژن و دره چوگان دو بخش دیگر این منطقه ارزشمند به حساب می‌آیند و نزدیکی این مناطق به یکدیگر سبب تلاش مسئولان استان فارس برای ثبت این نواحی به‌عنوان ژئوپارک این استان شده است. این مناطق ترکیبی از دو اقلیم کوهستانی و سرد و گرم و خشک کویری را شامل می‌شوند.

اطراف تالاب پریشان گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری زندگی می‌کنند. در بخش‌های غربی و جنوبی این دریاچه گونه‌های گیاهی نمک‌دوست و اسفنجی رشد کرده‌اند و کم شدن حجم سفره‌های آب زیرزمینی سبب رشد درختچه‌های گز در بخش‌های مختلف این تالاب شده‌اند. از مهم‌ترین گونه‌های پرندگان در تالاب پریشان می‌توان به گاوچرانک و دراج اشاره کرد. لاک‌پشت‌ها نیز معروف‌ترین گونه‌های دوزیست در این دریاچه هستند.

منبع عکس: سیری در ایران، عکاس نامشخص

به‌جز پرندگان بومی، گونه‌های مهاجر از سایر نقاط جهان نیز در طول سال به تالاب پریشان مهاجرت می‌کنند که با خشکی آب این تالاب در طول سالیان اخیر این روند رو به کاهش شدید است. درنا، پلیکان، غاز، اردک و چنگر از معروف‌ترین پرندگان مهاجر سالانه در این دریاچه هستند.

دریاچه پریشان درطول چند سال گذشته به‌دلیل گسترش روند خشکسالی و سوزاندن نیزارهای اطراف آن در عملیات راهسازی، آسیب جدی دیده است و احتمال خشکی کامل این تالاب در آینده نزدیک وجود دارد. گرچه چشمه‌های این دریاچه در زمان افزایش بارندگی‌ها پرآب می‌شوند، در فاصله کمی از تابش آفتاب و گرمای شدید مجدد آب آن‌ها تبخیر می‌شود و دوباره خشک می‌شوند. نابودی کامل دریاچه پریشان تاثیر مخربی بر اکوسیستم محیط این منطقه خواهد گذاشت و زندگی روستاهای اطراف را نیز با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد.

منبع عکس: خبرگزاری صاحب خبر، عکاس نامشخص

متاسفانه وضعیت فعلی دریاچه پریشان بسیار بحرانی است و بخش زیادی از مساحت این تالاب رو به خشکی کامل می‌رود. به‌جز روند افزایش دمای هوا در این منطقه خشک و کویری و کاهش بارش‌های سالانه، عملیات راهسازی در نزدیکی این دریاچه نیز سهم غیرقابل‌جبرانی بر نابودی اکوسیستم این ناحیه و خشکی آب دریاچه پریشان گذاشته‌اند.

از دیگر مشکلات دریاچه پریشان که سبب نابودی اکوسیستم این منطقه می‌شود، چرای بی‌رویه دام‌ها در بستر این دریاچه است. سهل‌انگاری و عدم مدیریت صحیح از سوی سازمان جهاد کشاورزی در این منطقه، سبب ورود بی‌رویه دامپروران به نواحی اطراف دریاچه پریشان و نابودی پوشش گیاهی اطراف تالاب شده است. تضعیف خاک این نواحی سبب تسریع تبدیل دریاچه پریشان به بیابان خواهد شد.

در حالت کلی می‌توان آتش‌سوزی نیزارهای اطراف تالاب پریشان، حفر بی‌رویه چاه توسط کشاورزان، افزایش روند تبخیر آب این تالاب بر اثر خشکسالی و گرما، تردد وسایل نقلیه سنگین از بخش‌های خشک و کم آب این دریاچه و فرونشست زمین را از دلایل عمده خشکی تدریجی دریاچه پریشان دانست. در صورت عدم رسیدگی به تالاب پریشان و احیای آن، روستاها و مناطق اطراف این دریاچه را نیز خطرات جدی تهدید خواهند کرد.

منبع عکس: خبرگزاری ایرنا، عکاس نامشخص

در طول سال‌های اخیر پایگاه پژوهش و اطلاع‌رسانی تالاب پریشان راهکارهایی برای انتقال آب از سد نرگسی به دریاچه پریشان را بررسی کرده‌اند که هنوز به نتیجه روشن و قابل اعتنایی نرسیده است. با توجه به تحقیقات انجام شده از طرف این سازمان، به نظر می‌رسد این راهکار نیز مشکل خشکی تالاب پریشان را برطرف نکنند.

در حال حاضر، بخش قابل‌توجهی از کمبود آب‌های زیرزمینی کشور ما به استان فارس تعلق دارد و برای احیای دریاچه پریشان در غرب این استان اهتمامی جدی در زمینه بررسی تمام راهکارهای علمی، تخصیص بودجه مناسب برای شروع احیای این تالاب و نظارت مستقیم و تصویب قوانین بازدارنده تخریب دریاچه پریشان لازم است. بیش از ۱۰ سال از آغاز روند خشکی تالاب پریشان می‌گذرد و در صورت عدم تصمیم‌گیری مناسب در زمینه احیای سریع این تالاب، نابودی کامل این دریاچه به‌زودی اتفاق خواهد افتاد.

در حال حاضر بخش‌های وسیعی از دریاچه پریشان کاملا خشک هستند و به همین دلیل بازدید از این تالاب لطف چندانی ندارد. تنها در بازه‌های زمانی محدود و در زمان بارندگی‌های زیاد این دریاچه پرآب می‌شود و با شروع تابش آفتاب به سرعت به‌صورت باتلاقی در می‌آید و سپس خشک می‌شود. امکان بازدید از دریاچه پریشان در زمان‌های مختلف سال وجود دارد؛ گرچه احتمال مواجه شدن با زمینی خشک و باتلاقی بسیار زیاد است.

منبع عکس: سایت جاذبه‌ها، عکاس نامشخص

بهترین زمان برای بازدید از دریاچه پریشان و مناطق اطراف آن از نخستین روزهای بهار تا واپسین روزهای این فصل است. اردیبهشت ماه نیز مناسب‌ترین زمان برای بازدید از این دریاچه، لذت از آب و هوای این منطقه و پیاده روی در اطراف آن به شمار می‌رود. اگر شانس با شما یار باشد و حجم بارش‌ها در زمستان بالا بوده باشد، حجم آب بیشتری در این تالاب پیش روی شما خواهد بود.

از آنجا که فصل‌های پاییز و زمستان زمان مهاجرت گونه‌های مختلف پرندگان به تالاب پریشان است، این تالاب به یکی از مقاصد پرنده‌ نگری ایران تبدیل می‌شود؛ از همین رو، علاقه‌مندان به پرنده‌نگری در این زمان‌ها به اطراف دریاچه سفر می‌کنند. به‌دلیل خشکی دریاچه پریشان در طول سالیان اخیر، حجم مهاجرت پرندگان به این تالاب کاهش چشمگیری داشته است که امید داریم با تدبیر صحیح و مدیریت اصولی، تمهیداتی کارساز برای احیای این تالاب در طول سالیان آتی اعمال شود.

منبع عکس: سایت جاجیگا، عکاس نامشخص

دریاچه پریشان بخشی از منطقه حفاظت‌شده دشت ارژن به شمار می‌رود؛ به همین دلیل، اطراف این تالاب جاذبه‌های طبیعی چشم‌نوازی به چشم می‌خورند. در بازدید از دریاچه پریشان می‌توانید زمانی را به گشت‌و‌گذار در دیگر جاهای دیدنی کازرون و مناطق اطراف آن اختصاص دهید.

منبع عکس: سایت پینورست، عکاس نامشخص

دشت ارژن تفرجگاهی بکر و تماشایی در مسیر دسترسی شیراز به کازرون است که در فاصله تقریبی ۶۰ کیلومتری از تالاب پریشان قرار دارد. دریاچه‌ای زیبا و روستایی خوش‌آب‌و‌هوا در این دشت قرار دارند که مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی است. این دشت و مناطق اطراف آن در بهار و به‌خصوص در اردیبهشت ماه غرق گل و سبزه می‌شوند و علاقه‌مندان به عکاسی را به سوی خود جلب می‌کنند.

دشت ارژن در روزگار دور شکارگاه پادشاهان ایران باستان بوده است که حاکمان برای لذت بردن از طبیعت و گشت‌و‌گذار به این منطقه راهی می‌شدند. در این دشت به‌جز دریاچه‌ای زیبا، آبشاری به نام «چرونیز» نیز به چشم می‌خورد که از بلندی صخره‌ها جاری می‌شود و گردشگران زیادی در حوالی آن اتراق می‌کنند. در بازدید از دریاچه پریشان به‌خصوص در بهار می‌توانید با پیاده روی و گشت‌و‌گذار در دشت ارژن، لذتی دوچندان از سفر به کازرون ببرید. (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: خبرگزاری برنا، عکاس نامشخص

دشت برم یا تفرجگاه میان کتل از زیباترین جاذبه‌های طبیعی در نزدیکی تالاب پریشان است که در ۳۰ کیلومتری شرق کازرون و ۲۰ کیلومتری دریاچه پریشان قرار دارد. کاروانسرای تاریخی میان کتل در میان این دشت واقع شده است و در بازدید از این منطقه، ضمن گشت‌وگذار در طبیعت بکر و زیبا می‌توانید از این کاروانسرای دیدنی بازدید کنید.

گونه‌های متنوع گیاهی در دشت برم به چشم می‌خورد و این تفرجگاه از نخستین روزهای بهار پر از گل‌های رنگارنگ می‌شود. دشت برم محل زندگی یکی از مهم‌ترین گونه‌های جانوری کشور ما یعنی گوزن زرد ایرانی است؛ به همین دلیل میان علاقه‌مندان به گردشگری حیات‌وحش ارزش دوچندان دارد. دشت برم مانند تالاب پریشان بخشی از منطقه حفاظت‌شده و ذخیره‌گاه زیست‌کره ارژن به شمار می‌رود. (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: خبرگزاری صدا و سیما، عکاس نامشخص

شهر باستانی بیشاپور یکی از جاهای دیدنی منحصر‌به‌فرد کازرون در حوالی دریاچه پریشان است که شهرتی جهانی دارد. این شهر در فاصله ۲۰ کیلومتری ازشمال غربی کازرون و ۴۰ کیلومتری از تالاب پریشان واقع شده است و در طول سال از گردشگران داخلی و خارجی زیادی میزبانی می‌کند. بیشاپور از مهم‌ترین شهرها در زمان حکومت ساسانیان بوده است و تاریخچه ساخت آن بر سنگ‌نوشته‌ای باستانی در این شهر به چشم می‌خورد. این شهر باستانی در سال ۲۰۱۸ به‌عنوان یکی از چشم‌انداز‌های باستان‌شناسی ساسانی منطقه فارس، در فهرست میراث جهانی یونشکو به ثبت رسید.

از مهم‌ترین آثار باستانی در بیشاپور می‌توان به ۶ نقش‌برجسته در کرانه رودخانه شاپور اشاره کرد. معبد آناهیتا دیگر اثر ارزشمند باقی مانده از دوره حکومت ساسانیان در این شهر است که معماری آن مورد توجه مهندسان امروزی قرار می‌گیرد. جایگاه نذورات بیشاپور، تالار تشریفات و ایوان موزاییک از دیگر آثار باستانی برجسته در بیشاپور است که بازدید از آن‌ها برای علاقه‌مندان به تاریخ خالی از لطف نیست. (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: خبرگزاری میراث آریا، منبع عکس نامشخص

تنگ چوگان یا دره چوگان از دیگر جاهای دیدنی کازرون در حوالی دریاچه پریشان است که روبه‌روی شهر باستانی بیشاپور قرار دارد. رودخانه شاپور در این دره قرار گرفته است و حوالی آن آثار باستانی متعددی به چشم می‌خورند که متعلق به شهر باستانی بیشاپور است. تنگ چوگان در عهد باستان محل تفرج و گشت‌و‌گذار پادشاهان بود و درباریان در این منطقه به بازی چوگان می‌پرداختند. دلیل نام‌گذاری این دره به نام تنگ چوگان نیز همین مطلب است. در بازدید از کازرون و شهر باستانی بیشاپور در حوالی دریاچه پریشان می‌توانید زمانی را به بازدید از این دره زیبا اختصاص دهید. (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: خبرگزاری ایرنا، عکاس نامشخص

دریاچه پریشان بخشی از منطقه حفاظت‌شده ارژن و پریشان است که از عرصه‌های آبی در خطر خشکی کامل به شمار می‌رود. خطر جدی برای نابودی این تالاب و نابودی اکوسیستم مناطق اطراف آن توجه حامیان محیط زیست در ایران و سراسر جهان را به خود جلب کرده است. چنانچه قصد بازدید از دریاچه پریشان را دارید، رعایت نکات زیر برای حراست از این گنجینه طبیعی ارزشمند بسیار ضروری است:

• در بازدید از تالاب پریشان هیچ آسیبی به اکوسیستم این محیط نرسانید.
• با ماشین آفرود در مسیر خشک دریاچه پریشان رانندگی نکنید.
• به گیاهان اطراف تالاب پریشان آسیبی نرسانید.
• در حوالی این دریاچه آتش روشن نکنید.
• هیچ ردی از خود در طبیعت اطراف این دریاچه باقی نگذارید.

در این مقاله به معرفی دریاچه پریشان و بررسی شرایط کنونی این تالاب پرداختیم. اگر تجربه بازدید از این دریاچه را در زمان پر آبی یا پس از آسیب و خشکی آن دارید، درصورت تمایل می‌توانید در ادامه با ما و دیگر کاربران کجارو در میان بگذارید.

نویسنده: مینا بهزادی‌منش

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: مسعود بنا، جاوید بهره‌دار، رضا کرمی)