موزه طبیعت و حیات وحش دارآباد

میراث به‌جا مانده شامل میراث فرهنگی، تاریخی و طبیعی است. موزه‌های تاریخ طبیعی مانند موزه طبیعت و حیات وحش دارآباد از مهم‌ترین موزه‌هایی هستند که به مطالعه و بررسی میراث طبیعی و نمایش نمونه‌های قابل نگهداری می‌پردازند. هدف این موزه‌ها افزایش دانش زیست محیطی مردم و تشویق به حفاظت از آن‌ها است. در گشت‌و‌گذار در این موزه با کجارو همراه باشید.

موزه طبیعت و حیات وحش دارآباد از کامل‌ترین مراکز معرفی گونه‌های طبیعی و حیات وحش ایران در فضای یک موزه تخصصی و آموزشی به شمار می‌رود که در ساختمانی به مساحت ۲۵۰۰ متر مربع و در زمینی به مساحت ۱۲۰۰۰ متر مربع برپا شده است.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: ساناز دریایی)

از دلایل پیدایش این موزه‌های تاریخ طبیعی که در برگیرنده نمونه‌های واقعی هستند، افزایش علاقه به تاریخ انسانی و طبیعی از جمله حیات وحش بوده است. کشور ما نیز به‌علت وسعت زیاد، چین‌خوردگی‌ها، پستی و بلندی‌ها و شرایط اقلیمی خاص از زیستگاه‌های طبیعی با ارزش است که گونه‌های متنوع و بی‌نظیری از حیات وحش گیاهی و جانور را در دل خود جای می‌دهد.

در این موزه، علاوه بر آن‌ که می‌توان درباره طبیعت ایران، اطلاعات جامع و مستندی به دست آورد، بازدیدکنندگان قادر خواهند بود تا در علوم مربوط به تاکسیدرمی و نگهداری گیاهان و مسائل مرتبط، آموزش ببینند.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: ساناز دریایی)

موزه حیات وحش دارآباد از سال ۱۳۷۶ به عضویت شورای بین‌المللی موزه‌ها و کمیسیون آموزش و ارتباطات سازمان جهانی حفاظت از طبیعت درآمده است. از ویژگی‌های خاص این موزه، وجود بخش‌های جانوران زنده مانند پرندگان، خزندگان و دوزیستی‌ها، آبزیان و پستانداران به‌خصوص گربه‌سانان بزرگ و در بخش غیرزنده، نوع کمیاب پوست ببر مازندران است که خود منقرض شده‌ و نمونه‌های پوست آن با رعایت مقررات CITES، جهت بررسی ژنتیکی به آمریکا فرستاده شده‌‌اند. همچنین دو نمونه از نادرترین و زیباترین پستانداران در حال انقراض، با نام‌های گورخر ایرانی و یوزپلنگ آسیایی در آن به نمایش گذاشته شده‌ است.

موزه طبیعت و حیات وحش دارآباد از جاهای دیدنی تهران محسوب می‌شود و در ابتدای محدوده دارآباد و خیابان آجودانیه در خیابان موزه واقع شده‌ است. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به موزه، ایستگاه تجریش است که با خط یک می‌توانید خود را به آن برسانید. از میدان تجریش نیز سوار تاکسی‌های تجریش-نیاوران-دارآباد شوید. این تاکسی تا ابتدای خیابان موزه می‌روند. همچنین می‌توانید از اتوبوس‌های تجریش-دارآباد استفاده کنید و در ایستگاه موزه حیات وحش پیاده شوید. از این ایستگاه تا موزه، اندکی پیاده‌روی فاصله است. برای دسترسی به میدان تجریش، علاوه بر مترو، می‌توانید از اتوبوس‌های تندرو (BRT) راه‌آهن-تجریش استفاده کنید.

موقعیت موزه طبیعت و حیات وحش دارآباد روی نقشه

اگر قصد دارید از خودروی شخصی استفاده کنید، از میدان نیاوران (شهید باهنر)، مسیر خود را به‌سمت خیابان پورابتهاج (دارآباد) ادامه دهید. پس از طی ۱.۵ کیلومتر و گذر از تقاطع شهید سباری (آجودانیه)، می‌توانید به خیابان موزه وارد شوید.

ساختمان طبیعت و حیات وحش دارآباد بنایی نیمه‌تمام و متعلق به یکی از اعضای دوره پهلوی بود. این بنا پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در سال ۱۳۷۲ توسط شهرداری تهران خریداری شد. در کوتاه‌ترین زمان ممکن، با انجام تغییرات وسیع و اساسی و صرف هزینه‌ای قابل‌توجه توسط شهرداری منطقه یک، این بنا را به موزه آثار طبیعی و حیات وحش ایران تبدیل کردند.

عکس‌های گالری از آژانس عکس تهران (عکاس: ساناز دریایی)

از جمله اهداف و طرح‌هایی که موزه طی سال‌های متمادی آن را دنبال می‌کرده است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آگاهی‌بخشی به جامعه به‌صورت اعم و ارتباط تنگاتنگ با اساتید، دانشجویان، دانشگاه ها به‌صورت اخص در زمینه‌های جانورشناسی، گیاه‌شناسی، محیط‌زیست، زمین‌شناسی
• برپایی کارگاه‌های علمی و عملی توسط اساتید داخلی و خارجی
• برپایی دوره‌های آموزشی زیست‌محیطی، تورهای طبیعت‌گردی و بازدیدهای علمی
• چاپ و نشر کتب، جزوات، مجلات و تهیه و توزیع فیلم‌های آموزشی
• ایجاد سایت اینترنتی و معرفی امکانات و توانایی‌های موزه به علاقه‌مندان
• برگزاری همایش‌های علمی و زیست محیطی جهت سنین مختلف گروه‌های دانش آموزی و دانشجویی

۱۶۵ گونه از ۵۱۷ گونه پرنده‌ایی که در ایران شناسایی شده‌اند، در این موزه به نمایش عموم درآمده‌اند و حتی پوست ببر منقرض شده ایران نیز به‌عنوان نمونه کمیاب ارائه شده است. بیش از هشت هزار گونه گیاهی از طبیعت ایران، در سالن‌های مختلف موزه، نگهداری و در معرض دید علاقه‌مندان قرار دارد. این موزه در بخش‌های متعدد نمایشگر نمونه‌های زیستی متنوع ایران است:

در بخش آسیای میانه و شرقی در کنار پیتون (درازترین مار دنیا از خانواده بوئیده)، طاووس نر و ماده هند و سریلانکا، ببر بنگال و نمونه‌های برگزیده دیگری از آسیا به نمایش در آمده‌اند. پستانداران حاضر در بخش اروپا و آمریکای شمالی در برگیرنده موس (بزرگترین گوزن دنیا)، شاموا، گوزن زرد اروپایی، خرس قهوه‌ای آمریکای شمالی و ببر سیبری است. پرندگان قاره‌های آسیا و اروپا مشترک هستند.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: ساناز دریایی)

با حرکت در سمت چپ، گونه‌هایی نظیر قوچ ارمنی، آهو، قوچ البرزی، شوکا، شاه بوف، قرقاول، فلامینگو و... نمایشگر جانوری شمال غرب ایران است. در قسمت شمال ایران فیل ماهی خزر با طول بیش از چهار متر و گونه‌های جنگلی خزر به نمایش در آمده‌اند. در این سالن همچنین می‌توانید قوچ‌های اوریال را مشاهده کنید که از گونه‌های شمال شرق هستند. همچنین پرندگان تاکسیدرمی شده در سالن بومی و مهاجر ایران دیده می‌شوند.

در بدو ورود با دو نمونه از نادرترین و زیباترین پستانداران ایران و جهان، یعنی گور ایرانی و یوز پلنگ ایرانی مواجه می‌شود که در معرض خطر انقراض قرار دارند و حفاظت شده هستند. با نگاهی به بالا متوجه حضور «دال»، از انواع لاشخورها خواهید شد. نمونه‌های این سالن نشانگر پراکندگی گونه‌های جانوری در مرکز و جنوب ایران است. نمایش پستاندارانی چون کاراکال، شغال، روباه، کفتار و خزندگانی از انواع مارها و مارمولک‌ها مانند لوس مار نشان‌دهنده این امر است.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: ساناز دریایی)

در این سالن برخی از پستانداران آفریقا و پرندگان مهاجر این قاره و ایران به نمایش گذاشته شده‌اند. در ورودی سالن شاخ و جمجمه گاو وحشی آفریقایی و عاج فیل آفریقایی، گرگدن سیاه، سگ وحشی و پلنگ آفریقایی در معرض نمایش قرار گرفته است.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: ساناز دریایی)

جانوران زنده این سالن شامل جانوران مربوط به دو رده خزندگان و ماهی‌ها است. در بخش آبزیان نمونه‌های گوناگونی از ماهیان آب شیرین شامل نمونه‌هایی از آسیا، آفریقا، آمریکای جنوبی و ماهیان آب شور شامل نمونه‌هایی از خلیج فارس مشاهده می‌شود. تنوع رنگی این موجودات همراه با حرکات زیبای آن‌ها در آب چشم‌نواز است.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: ساناز دریایی)

در بخش خزندگان انواع مارهای سمی و نیمه‌سمی نگهداری می‌شوند و در برگیرنده گونه‌هایی است که در ایران نیز پراکندگی دارند. در این سالن همچنین نمونه‌هایی از خزندگان و آبزیان تاکسیدرمی شده به نمایش در آمده‌اند.

در این سالن دوران مختلف زمین‌شناسی به‌صورت شماتیک و به‌صورت دیوراما به نمایش درآمده‌اند. استناد به آیات قرآنی نشان‌دهنده اهمیت این بخش از دوران صدر اسلام از منظر الهی است. هر یک از دیوراماها، مختصات زیست جانوری و گیاهی و نمایی کلی از هر دوره از زیست زمین را در معرض دید قرار می‌دهد. در این بخش سنگوارهای متنوعی نیز به نمایش در آمده‌اند که قدمت برخی از آن‌ها به بیش از یک میلیارد سال می‌رسد.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: ساناز دریایی)

در سالن زمین‌شناسی می‌توانید تعداد زیادی از کانی‌ها و سنگ‌هایی را مشاهده کنید که از لحاظ دارویی، صنعتی و ساختمانی کاربرد بسزایی دارند.

این سالن در شمال محوطه موزه قرار دارد و به‌منظور آشنایی با انواع بومی و غیربومی پروانه‌ها بر پا شده است. در این سالن علاوه بر نمایش پروانه‌ها، انواع مختلفی از قاب بالان، عقرب‌ها و رتیل‌ها نیز دیده می‌شوند. این بخش بر اساس جغرافیای جانوری به هشت منطقه اصلی برای پراکندگی گونه‌های جانوری تقسیم شده است.

• قاره کهن (Paleartic)
• قاره جدید (Nearctic)
• دنیای گرمسیری جدید (Neotropical)
• آفریقای گرمسیری (Aftropical)
• هند ومالزی (Indo – Malayan)
• استرالیا (Australian)
• جنوبگان (Antarctica)
• جزایراقیانوسی (Oceanic Island)

عکس‌های گالری از آژانس عکس تهران (عکاس: ساناز دریایی)

در حدود ۲۰ هزار گونه پروانه در سراسر جهان وجود دارد که در همه مناطق جغرافیای جانوری به‌جز منطقه جنوبگان پراکنش دارند. همچنین در این سالن هر منطقه جغرافیایی جانوری را با پروانه‌های خاص آن منطقه برای نشان دادن تنوع زیستی پروانه‌ها در مناطق مختلف عرضه کرده‌اند. این بخش بر اساس جغرافیای جانوری به هشت منطقه اصلی برای پراکنش گونه‌های جانوری تقسیم شده است.

سالن گیاه‌شناسی موزه دارآباد دارای ۶۰۰ گونه گیاهی خودرو از مناطق مختلف کشور است. این سالن بر اساس نواحی فیتوجغرافیایی (جغرافیای گیاهی) تقسیم‌بندی شده است و شامل ناحیه هیرکانی، ناحیه ایران-تورانی و ناحیه خلیج فارس-عمانی می‌شود. در این مجموعه حداقل ۵۰ گونه اندمیک ایران (بومی ایران) را در بین گیاهان می‌توان مشاهده کرد.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: ساناز دریایی)

در کارگاه تاکسیدرمی با چگونگی فن حفظ و نگهداری موجودات به‌صورت غیرزنده آشنا می‌شویم. در این قسمت ساخت دیوراما نیز که شبیه‌سازی موجودات تاکسیدرمی شده در محیط زیست طبیعی آن‌ها است، انجام می‌شود. این کارگاه شامل قسمت‌های مختلف تاکسیدرمی پرندگان، پستانداران، خزندگان، آبزیان، و اتاله حشرات است. در کارگاه تاکسیدرمی نمونه‌ای از ماهی‌های تاکسیدرمی شده و تعدادی از سخت پوستان و حشرات اتاله شده نیز به نمایش در آمده‌اند.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: ساناز دریایی)

موزه دارآباد به‌عنوان یک موزه تاریخ طبیعی قصد دارد، علاوه بر نمایش نمونه‌ها که بیشتر جنبه تفریحی و سرگرمی دارد، در زمینه حیات وحش به‌عنوان یک پایگاه و مرجع علمی-تحقیقاتی، بخش‌های آموزشی و تحقیقاتی خود را با تشکیل هیئت علمی در کلیه زمینه‌‌ها و تخصص‌های مرتبط با اهداف موزه گسترش دهد و تقویت کند. این موزه گامی فراتر نهاده و گنجینه تخصصی خود را در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است که کتب و اسنادی را در موضوعات مختلف زیست محیطی شامل می‌شود:

• جانورشناسی
• گیاه‌شناسی
• زمین‌شناسی
• جغرافی
• کشاورزی و دامپروری
• محیط زیست و اکولوژی
• محیط زیست و اکولوژی
• مجلات نشنال جغرافی فارسی

در سالن جانداران آسیا، اروپا و آمریکای شمالی موزه دارآباد، یک سینمای ۶بعدی وجود دارد که دارای ۴۰ صندلی و مجهز به سیستم ایجاد افکت‌هایی مانند لرزش، ضربه، حرکت چپ و راست، پاشیدن آب و وزش باد به‌صورت تماشاگران و ایجاد حرکت حشره یا موش زیر پای تماشاگران است. ۲۰ فیلم در این سینما به نمایش در می‌آید که مدت زمان پخش هر یک پنج دقیقه است.

عکس از سایت موزه طبیعت و حیات وحش دارآباد (عکاس: نامشخص)

از دیگر امکانات موزه حیات وحش دارآباد، سالن آمفی‌تئاتر آن است که حدود ۷۰ نفر ظرفیت دارد. این سالن محل خوبی برای نمایش فیلم‌های آموزشی در مورد محیط طبیعی و برگزاری کلاس‌های آموزشی گروه‌های سنی مختلف و سمینارها پیرامون محیط طبیعی و کنسرت‌ها به شمار می‌رود.

در مجاورت موزه، یک کلینیک دامپزشکی نیز وجود دارد که خدماتی را در جهت معاینه و درمان حیوانات مختلف خانگی ارائه می‌دهد. در فروشگاه این کلینیک، حیوانات مختلف اهلی هم به فروش می‌رسند که از میان آن‌ها می‌توان به انواع پرندگان، سنجاب‌ها، خرگوش‌ها، سگ‌ها و گربه‌ها، لاک‌پشت‌ها و… اشاره کرد.

پارک موضوعی «هیومن پارک» یکی از جدیدترین و پیشرفته‌ترین پارک‌های موضوعی ایران است که از آن به‌عنوان کامل‌ترین پارک بدن انسان در آسیا یاد می‌شود. بازدیدکنندگان این پارک با ورود به بدن انسان در اندازه و ابعاد بسیار بزرگ آن را بیشتر می‌شناسند و با شگفتی‌های آن آشنا می‌شوند.

عکس‌های گالری از ایران فان (عکاس: نامشخص)

• ساعات کار: روزهای شنبه تا چهارشنبه از ۱۱ تا ۲۰ و روزهای پنجشنبه، جمعه و تعطیل از ۱۰ تا ۲۱
• بهای بلیط (۱۴۰۲): ۱۶۵,۰۰۰ تومان

این مجموعه در نوع خود اولین نمونه به‌ شمار می‌رود و بیمارستانی برای کودکان است. دکترلند مانند یک بیمارستان واقعی است و شامل بخش‌های اورژانس، آزمایشگاه، رادیولوژی و سونوگرافی، اتاق عمل، بخش مراقبت­‌های ویژه (ICU)، بخش اطفال و نوزادان، چشم‌پزشکی و دندان‌پزشکی می‌شود. کودکان پس از پوشیدن لباس پزشکی، می‌توانند از قسمت‌های مختلف بیمارستان بازدید و با دستگاه‌ها بازی کنند. همچنین کارشناسان علمی در هر بخش، اطلاعات مرتبط را ارائه می‌دهند.

در بخش اورژانس نیز اطلاعات پایه‌ای اورژانس نظیر تشخیص بیمار اورژانس، تماس با اورژانس، اقدامات اولیه اورژانسی و نحوه سازوکار اورژانس به کودکان آموزش داده می‌شود. در پایان نیز به کودکان مدرک می‌دهند. این مجموعه برای کودکان چهار تا ۱۴ سال مناسب است.

عکس‌های گالری از ایران فان (عکاس: نامشخص)

• ساعات کار: روزهای شنبه تا چهارشنبه از ۱۱ تا ۲۰ و روزهای پنجشنبه، جمعه و تعطیل از ۱۰ تا ۲۱
• بهای بلیط (۱۴۰۲): ۱۰۹,۰۰۰ تومان

رویا پارک مجموعه‌ای از ۱۰۰ اثر هنری را در خود جای داده است که حس بینایی بازدیدکنندگان را به بازی می‌گیرد. در این مجموعه می‌توانید با آرش کمانگیر عکس بگیرید یا سوار قالیچه پرنده شوید. مهم‌ترین نکته در بازدید رویا پارک، خلاقیت و ابتکار شما در عکاسی است. در پایان می‌توانید عکس‌های خود روی تی‌شرت، لیوان یا پیکسل چاپ کنید.

عکس‌های گالری از ایران فان (عکاس: نامشخص)

• ساعات کار: روزهای شنبه تا چهارشنبه از ۱۱ تا ۲۰ و روزهای پنجشنبه، جمعه و تعطیل از ۱۰ تا ۲۱
• بهای بلیط (۱۴۰۲): ۱۶۵,۰۰۰ تومان

رصدخانه دارآباد، از رصدخانه های ایران، به سیستم تلسکوپ ترکیبی با مقر جستجوگر خودکار با دو تلسکوپ مدرن، حرفه‌­ای و قدرتمند تجهیز شده است و مدرن‌ترین رصدخانه خورشیدی تهران به شمار می‌آید. در این رصدخانه، بازدیدکنندگان می‌توانند علاوه بر خورشید در آسمان روز، ماه، سیارات و دیگر اجرام سماوی را در آسمان شب رصد کنند. اولین و تنها موزه شهاب‌سنگ کشور نیز در این مجموعه قرار دارد.

عکاس: نامشخص

• ساعات کار: روزهای شنبه تا چهارشنبه از ۱۱ تا ۲۰ و روزهای پنجشنبه، جمعه و تعطیل از ۱۰ تا ۲۱
• بهای بلیط (۱۴۰۲): ۱۰۹,۰۰۰ تومان

ساعات بازدید از موزه در نیمه اول سال از ساعت ۸ تا ۲۰ و در نیمه دوم سال از ساعت ۸ تا ۱۸ است. بهای بلیط موزه در ۱۳۹۹ چهار هزار تومان است.

نویسنده: فاطمه رشیدی