عمارت عین ‌الدوله

باغ و عمارت عین‌الدوله از بناهای تاریخی و از آثار ملی ارزشمند ایران است که در دوره قاجاریه احداث شد. این باغ و عمارت محل اقامت ییلاقی عین‌الدوله، وزیر سه دوره حساس تاریخی در دوره قاجار بود و سپس به محل سکونت خانواده هروی بصیرالدوله تبدیل شد. این عمارت همان محل تاریخی است که چرچیل، استالین و روزولت روی ایوان آن عکس انداختند و در مورد سرنوشت جهان پس از جنگ جهانی دوم مذاکراتی انجام دادند. باغ و عمارت عین‌الدوله در تاریخ چهارم تیرماه ۱۳۷۷ هجری شمسی به شماره ۲۰۴۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آدرس: تهران، پاسداران، میدان هروی خیابان وفا منش، خیابان افتخاریان، کوچه جلالی (نمایش روی نقشه)

عمارت عین‌الدوله در پاسداران، میدان هروی، خیابان وفامنش، خیابان جمالی، شماره ۱۷ قرار دارد.

• مترو: برای رسیدن به عمارت عین‌الدوله می‌توانید از ایستگاه مترو حسین‌آباد استفاده کنید که در خط سه مترو قرار دارد. پس از خروج از ایستگاه با تاکسی‌هایی که به میدان هروی می‌روند، در خیابان وفامنش و سر خیابان جمالی از تاکسی پیاده شوید و به‌طرف عمارت عین‌الدوله بروید. همین مسیر را می‌توانید با ۱۵ دقیقه پیاده‌روی طی کنید.
• اتوبوس: همچنین با استفاده از اتوبوس‌هایی که به میدان هروی و پاسداران می‌روند، امکان دسترسی به عمارت وجود دارد.
• خودرو: ابتدا باید از اتوبان امام علی شمال وارد اتوبان صیاد شیرازی شوید و از آنجا به خیابان پاسداران و بعد به میدان هروی بروید. در ادامه وارد خیابان وفامنش شوید و سپس به خیابان جمالی بپیچید. در این خیابان ساختمان عین الدوله با شماره ۱۷ قرار گرفته است.

باغ و عمارت عین‌الدوله یکی از بناهای تاریخی به جا مانده از زمان پهلوی اول است که در ردیف جاهای دیدنی تهران قرار دارد؛ با این حال، شاید کمتر کسی از شهروندان نام آن را شنیده باشد.

در گذشته تعدادی از درخت‌های جنوب باغ به‌علت تغییر مسیر آب قنات از بین رفت و در طرف جنوبی باغ با کوچه مجاور دیواری وجود نداشت. همچنین وسط باغ استخر بزرگی قرار داشت که در میان آن محل‌هایی به‌صورت جزیره کوچک ساخته شده بود. این جزایر به‌وسیله پل‌های فلزی کوچکی به خشکی و یکدیگر متصل می‌شدند. این بنا دارای چهار در است: دو در اصلی شمالی و جنوبی و دو در فرعی شرقی و غربی.

طبقه همکف عمارت، شاه‌نشین محسوب می‌شد و بعدها که عمارت توسط بصیرالدوله مورد نوسازی قرار گرفت، در طبقه همکف دو اتاق به‌شکل دو گوشواره قرینه ایجاد شد. او با ذوق و عشق فراوان تزیینات شگفت‌انگیزی در آن به وجود آورد. تزیینات بسیار زیبایی همچون نقاشی دیواری، گچ‌بری، آینه‌کاری و قاب‌بندی زینت‌بخش این عمارت شده‌اند. در و پنجره‌های چوبی عمارت که با هنر گره‌چینی و با استفاده از شیشه‌های رنگی در میان دیوارهای آن جا گرفته‌اند، بر زیبایی این عمارت افزوده‌اند. همه قسمت‌های عمارت عین‌الدوله، اعم از در و پنجره‌های زیبای آن در دوره جدید ساخته شده‌اند و با شکل پنجره‌های قدیمی تفاوت دارند. در حقیقت، تنها بخشی که از دوره گذشته بدون دست‌خوردگی باقی مانده، ستون‌های عمارت است که بیش از ۸۰ سال از عمر آن‌ها می‌گذرد. طبقه دوم عمارت، بالکن بزرگی دارد که ابعاد آن قدری از یک زمین والیبال بزرگ‌تر است.

عمارت عین‌الدوله در تاریخ ۱۳۷۷/۴/۴ به شماره ۲۰۴۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سال ۱۳۸۶ هجری شمسی توسط شهرداری مورد بازسازی قرار گرفت. سپس این بنا توسط شهرداری تهران در بهار سال ۱۳۸۶ هجری شمسی به مناسبت صدمین سالگرد تاسیس بلدیه تهران، توسط شهردار تهران افتتاح شد. در حال حاضر نگارخانه برگ، یکی از معتبرترین نگارخانه‌های ایران، در عمارت عین‌الدوله فعالیت می‌کند.

باغ و عمارت عین‌الدوله در اواخر دوران قاجاریه و اوایل پهلوی اول، با مساحت ۱۱,۹۰۰ متر مربع و زیربنای ۸۰۰ متر مربع ساخته شد. این باغ و عمارت، محل اقامت ییلاقی «عین‌الدوله» وزیر سه دوره حساس تاریخی در دوره قاجار بود و تقریبا هم‌زمان با تغییر حکومت از قاجار به پهلوی، به محل سکونت دائم خانواده هروی «بصیرالدوله» تبدیل شد. این مکان شامل یک عمارت تشریفاتی، استخری بزرگ و باغ‌های بسیاری در اطراف بود.

بعدها این عمارت زیبا و تاریخی توسط بصیرالدوله هروی از عین‌الدوله خریداری شد. سپس این بنا به پسر ایشان، دکتر نصرت‌الله هروی به ارث رسید و توسط دختر ایشان خانم شیرین هروی به شهرداری تهران واگذار شد.

در پایان جنگ جهانی دوم و هنگام اجلاس سران سه کشور آمریکا، انگلیس و شوروی، این بنا محل اسکان استالین، چرچیل و روزولت بود. در واقع، در پاییز سال ۱۳۲۲ هجری شمسی مصادف با ۱۹۴۳ میلادی، کنفرانس تهران در میان بحبوبه جنگ جهانی دوم برگزار شد. سران سه کشور آمریکا، شوروی و انگلستان در تهران حضور یافتند تا درباره جهان در حین و بعد از جنگ جهانی صحبت کنند. کلید شکست نیروهای آلمان نازی به رهبری هیتلر در این کنفرانس زده شد. حال شما ایوان شمالی عمارت عین‌‌الدوله را تصور کنید که در آن فرانکلین روزولت، جوزف استالین و وینستون چرچیل نشسته‌اند و درباره طرح‌ها و نقشه‌های خود برای غلبه بر نیروهای متحدین و در راس آن‌ها آلمان نازی صحبت می‌کنند. شخصیت‌هایی تاریخی که از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین سردرمداران دولت‌های بزرگ جهان بودند و حضورشان در ایران و اقامتشان در عمارت عین‌‌‌الدوله، باعث ارزش تاریخی مضاعف این عمارت شده است.

در روزگاری که شهر تهران محدود به بخش مرکزی معروف به حصار ناصری بود، عبدالمجید میرزا معروف به عین‌الدوله، صدراعظم دوره مظفرالدین‌شاه، نوه فتحعلی‌شاه و از مخالفان سرسخت مشروطیت، عمارتی در شمال شرق تهران و خارج از حصار ناصری ساخت که امروزه بخشی از منطقه چهار شهرداری تهران به شمار می‌رود.

• بازدید از عمارت عین‌الدوله نیاز به پرداخت ورودی ندارد. هنگام ورود نیز فقط می‌توانید از محوطه آن دیدن کنید و امکان بازدید از داخل ساختمان میسر نیست.
• این عمارت در روزهای جمعه و تعطیلات بسته است.
• ساعت بازدید از عمارت عین‌الدوله از هشت تا ۱۶ است.

نویسنده: علیرضا کیخا/ بازنویسی: صدیقه شجاعی