موزه پارچه و لباس‌ های سلطنتی نیاوران

موزه پارچه و لباس کاخ اختصاصی نیاوران مجموعه‌ای است که پارچه‌های اصیل ایرانی و یراق‌دوزی‌های خاص را به نمایش می‌گذارد. این موزه از جمله گنجینه‌های دائمی این مجموعه به شمار می‌رود که در طبقه دوم کاخ اختصاصی نیاوران، واقع در تالار آبی به نمایش گذاشته شده است. لباس‌های زیبای ایرانی را با کجارو ببینید.

دیدن فضای موزه و لباس‌های موجود این فکر را در ذهن هر بیننده‌ای منعکس می‌کند که لباس اصیل ایرانی تا چه حد به طبیعت بکر و فضای زیبای شهرهای مختلف ایران نزدیک است. هنر پارچه‌بافی طی قرن‌های گذشته تنها وسیله به تصویر کشیدن درونیات زنان و مردان بوده است. شاید به همین خاطر سوزن‌دوزی‌های بلوچ تا این حد زنده و شاد هستند تا جایی که انگار در همین لحظه رویای زنی به تصویر کشیده می‌شود.

عکس از ایرنا (عکاس: مرتضی امین الرعایایی)

موزه پارچه و لباس‌های سلطنتی یکی از جذاب‌ترین دیدنی های تهران در مجموعه نیاوران است. این موزه در طبقه دوم کاخ اختصاصی، در تالار آبی برپا شده است. ارتفاع تالار، تزیینات گچ‌بری سقف و دیوارها و لوسترهای کریستال بسیار ارزشمند تالار، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند و آثار مجموعه، زیبایی این فضا را دو چندان کرده‌اند.

موزه پارچه و لباس‌‌های سلطنتی نیاوران در طبقه دوم کاخ اختصاصی، مجموعه تاریخی نیاوران، واقع در میدان شهید باهنر (نیاوران) قرار دارد. (مشاهده روی نقشه)

برای دسترسی به به موزه پارچه و لباس‌‌های سلطنتی نیاوران می‌توانید از راه‌‌های مختلفی اقدام کنید. اگر با خودروی شخصی هستید، به اتوبان صدر بروید و با استفاده از خروجی کامرانیه، مسیرتان را به‌سمت نیاوران ادامه دهید. پس از رسیدن به خیابان باهنر، در جهت شرق بروید تا به میدان نیاوران برسید. کاخ نیاوران در شمال این میدان در امتداد مسیر خیابان باهنر واقع شده است. همچنین می‌توانید در جهت جنوب به شمال بزرگراه امام علی به خروجی اتوبان ارتش (غرب) بپیچید. پس از رسیدن به خیابان موحد دانش و ادامه مسیر تا انتهای آن، وارد خیابان پاسداران شوید و در جهت شمال خیابان پیش بروید تا به میدان نیاوران برسید.

عکس از خبرگزاری تسنیم (عکاس: محسن روشنده)

نزدیک‌ترین ایستگاه مترو، ایستگاه تجریش است که با خط یک می‌توانید به آن برسید. از میدان قدس با تاکسی‌های خط تجریش-دزاشیب یا تجریش-نیاوران به ورودی اول موزه نیاوران دسترسی خواهید داشت. همچنین می‌توانید با اتوبوس‌های تندرو (BRT) راه‌آهن-تجریش و دیگر اتوبوس‌های پایانه تجریش، به میدان تجریش برسید. از آنجا تا میدان قدس را پیاده بروید و سپس با استفاده از تاکسی‌های مذکور خود را موزه برسانید. البته می‌توانید در میدان تجریش نیز، اتوبوس‌های ازگل یا دارآباد یا میدان رسالت را سوار شوید و به ورودی اول موزه نیاوران بروید.

تالار آبی در ضلع شمالی کاخ اختصاصی نیاوران به وسعت ۳۵۰ متر مربع واقع شده است و به‌دلیل وجود آبنمایی زیبا رو‌به‌روی تالار و رنگ آبی دیوارها و پرده‌ها، نام «تالار آبی» به آن اطلاق می‌شد. این تالار در دوره‌ی پهلوی برای پذیرایی مهمانان دربار استفاده می‌شد. از مهمانی‌های برگزار شده در این تالار می‌توان به مهمانی شب سال نو میلادی ۱۹۷۸ (۱۳۵۶ هجری شمسی) با حضور جیمی کارتر، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، اشاره کرد.

عکس از هنر آنلاین (عکاس: بهاره اسدی)

کمی پیش از انقلاب اسلامی تغییر دکوراسیون و تجهیز آن در حال اجرا بود که با پیروزی انقلاب پروژه متوقف شد. در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۱، به مناسبت روز جهانی موزه و هفته میراث فرهنگی «موزه پارچه و لباس‌های سلطنتی» در این تالار افتتاح شد.

عکس از هنر آنلاین (عکاس: بهاره اسدی)

هدف از ایجاد این موزه نمایش حجم قابل‌توجهی از آثار نفیس بافته، پارچه و لباس‌های دوره‌ پهلوی بود که با ارزش هنری قابلیت نمایش داشتند؛ آثاری که به‌دلیل فقدان فضای نمایشی کافی در چیدمان اصلی کاخ، تا زمان افتتاح موزه در معرض بازدید عموم نبودند و در مخزن کاخ اختصاصی نگهداری می‌شدند. تالار آبی با وسعتی مناسب در کاخ نیاوران می‌توانست بهترین فضا برای نمایش و معرفی آثار مخزن کاخ اختصاصی باشد، بدون آنکه در چیدمان اصلی کاخ تغییری ایجاد شود.

از آثار شاخص مجموعه پارچه و لباس‌‌های سلطنتی نیاوران می‌توان به دو عدد گوبلن، بافت کشور فرانسه، مربوط به قرون ۱۷ و ۱۸ میلادی اشاره کرد که دیوارهای ضلع جنوبی تالار را مزین کرده است. همچنین این مجموعه آثار بسیار زیبایی را از هنرهای اصیل ایرانی نظیر سوزن‌دوزی، گلابتون‌دوزی، گلدوزی، منجوق و ملیله‌دوزی و ترمه را به تصویر می‌کشد. بی‌شک دیدن این هنر‌های زیبا که در قالب لباس به تصویر کشیده شده‌اند، برای طراحان و همه هنردوستان خالی از لطف نیست.

به‌محض ورود به تالار، لباس‌های سلطنتی و دیپلماتیک به چشم می‌خورد که هر بیننده‌ای را مجذوب می‌کند. لباس‌های متنوعی با طرح‌های سوزن‌دوزی بلوچ در این گنجینه وجود دارد. سوزن‌دوزی‌های بلوچ دنیایی هنری از رویاهای زنان این سرزمین را ترسیم می‌کند. رویاهایی که با تار و پود نخ در فضایی پر از رنگ و زندگی به تصویر کشیده می‌شود.

عکس از هنر آنلاین (عکاس: بهاره اسدی)

لباس بلند زنانه با سوزن‌دوزی‌های زیبای بلوچی شکلی کاملا رسمی دارد و دارای سادگی بی‌نظیری است. طرح بلند لباس در کنار سوزن‌دوزی‌های هندسی چشم را خیره می‌کند. عبا با تزیینات سوزن‌دوزی بلوچ یکی دیگر از لباس‌هایی است که در این موزه دیده می‌شود. جنس این عبا کاملا گرم است؛ اما در نگاه نخست سبک و راحت به نظر می‌آید. پیراهن دو تکه با طرح سوزن‌دوزی بلوچ یکی دیگر از آثار موجود است. این لباس نیز دارای طرحی ساده، اما سوزن‌دوزی‌های هندسی و ترکیب رنگی بی‌نظیر است. قسمت زیرین لباس نسبت به کت رویی و قسمت جلو، از تزیین کمتری برخوردار است.

عکس از هنر آنلاین (عکاس: بهاره اسدی)

کت و دامن زمستانه و گرم با تزیینات کاملا سنتی از جمله دیگر آثار هنری است که دیده می‌شود. سوزن‌دوزی‌های موجود روی این لباس طرحی از آثار مناطق غربی ایران در خود دارد. ترکیب رنگ‌های زنده و شادی چون سبز، آبی، قرمز و کرم در پس‌زمینه مشکی حس‌و‌حالی خاص به این کار بخشیده است. این لباس تداعی‌کننده‌ بخشی از معماری ایرانی و خط کوفی است و به‌خودی‌خود یک تابلو زنده از هنر اصیل ایرانی به شمار می‌‌رود که با رنگ‌های شاد و طبیعی تجسم بخشیده شده است.

سرمه‌دوزی از دیگر صنایع دستی و هنرهای ایرانی است که در استان سیستان و بلوچستان و بعضی از مناطق دیگر ایران انجام می‌گیرد. در سوزن‌دوزی روی سطح پارچه‌های ساده طرح‌هایی را با نخ‌های رنگی ترسیم می‌کنند. این کار با کمک سوزن و قلاب انجام می‌شود و بخیه‌های ظریفی روی پارچه می‌دوزند.

عکس از هنر آنلاین (عکاس: بهاره اسدی)

سرمه‌دوزی یکی از دوخت‌های تزیینی و از هنرهای اصیل و با قدمت ۲۵۰۰ تا سه‌هزار ساله ایران است. سارافون مخمل ملکه با تزیینات سرمه‌دوزی یکی از نمونه‌های خاص این هنر اصیل ایرانی محسوب می‌شود. این سارافون طرح بته‌جقه را در پس زمینه مشکی کار به نمایش می‌گذارد. ترکیب رنگ طلایی و نقره‌ای در حواشی لباس به کمک پس‌زمینه مشکی بیش از همیشه جلوه می‌کند.

در این پالتو پارچه ترمه ایرانی به چشم می‌خورد که با حاشیه خز طبیعی تزیین شده است. شکل پوشیده و کاربردی این لباس نشان می‌دهد در مراسم کاملا رسمی و دیپلماتیک کاربرد داشته است. ترمه نوعی پارچه اصیل ایرانی است که در دوره قاجار به‌شدت کاربرد داشت. طرح بته‌جقه نیز با این نوع پارچه معروف است.

عکس‌های گالری از هنر آنلاین (عکاس: بهاره اسدی)

در بین آثار موجود در گنجینه، پیراهن ابریشمی بلندی دیده می‌شود. این لباس با پارچه حریر دوخته شده که تزیینات گلابتون و پولک‌دوزی را در خود دارد. حاشیه مخمل این لباس طرحی زیبا به این کار بخشیده است. عبای مخمل زیبایی نیز با حاشیه‌های گلابتون‌دوزی در این گنجینه وجود دارد. این عبا دارای بلندی خاصی است که در مراسم به‌صورت دنباله روی زمین کشیده می‌‌شد. این اثر زیبا حاشیه‌هایی در خور توجه دارد. قسمت پایین لباس به شکلی طاووسی و ویژه گلابتون‌دوزی شده است. لباس زیبای بندرعباسی نیز در بین سایر آثار گلابتون‌دوزی زیبایی را به تصویر می‌کشد. این لباس فیروزه‌ای شامل پیراهن و شلوار محلی است که با تزییناتی همچون پولک و گلابتون کار شده‌اند.

در حال حاضر گلابتون‌دوزی با الیاف طلا به‌هیچ‌وجه در ایران رایج نیست و گلابتون‌دوزان به‌جای استفاده از نخ طلا، از نخ‌هایی که دارای روکش فلزی زرد یا سفید است استفاده می‌کنند.

منجوق و ملیله از جمله ابزارهای کاربردی و تزیینی هستند که سال‌های زیادی یراق و تجهیزات جانبی لباس را تشکیل می‌دادند. در این نوع کارها معمولا منجوق و ملیله از طرح خاصی برای تزیین حاشیه یا مرکز طرح پیروی می‌کنند. نمونه‌های جالبی از این هنر در گنجینه وجود دارد. از نمونه‌های منجوق‌دوزی، پیراهن تافته‌ای است که با تزیینات ملیله، منجوق و پولک‌دوزی طراحی شده است. قسمت سینه این لباس را به‌صورت کامل بر اساس طرحی خاص منجوق‌دوزی کرده‌‌‌‌اند. سایر قسمت‌های این پیراهن کاملا ساده است؛ اما ترکیب رنگی مناسب این بخش با قسمت سینه لباس، باعث جلوه بیشتر این هنر شده است.

عکس از هنر آنلاین (عکاس: بهاره اسدی)

پیراهن تافته صورتی نیز در قسمت دیگری از این گنجینه وجود دارد که با نگین و منجوق تزیین شده است. پیراهن این اثر را کاملا ساده طراحی کرده‌اند؛ اما در قسمت کت آن منجوق و ملیله به شکلی زیبا کار شده است. طرح‌های کار شده روی این لباس زمینه‌ای هندسی و اسلیمی در خود دارد.

چاپ باتیک و قلم‌کاری از جهات بسیاری به یکدیگر شبیه هستند. این نوع چاپ از جمله روش‌های متداول در ایران به شمار می‌رود که به چاپ کلاقه‌ای نیز معروف است. باتیک هنرى است که نخست در چین ابداع شد و بعد به کشورهاى دیگر از جمله مصر، هند، روسیه، ایران و... راه یافت. این چاپ بیشتر روى پارچه‌هاى ابریشمى انجام مى‌شود. مراکز عمده‌ این چاپ اسکو و تبریز هستند.

عکس از خبرگزاری تسنیم (عکاس: محسن روشنده)

نمونه زیبایی از این چاپ در گنجینه لباس کاخ نیاوران موجود است. این لباس که پس زمینه‌ای مشکی دارد، دارای چاپ زیبایی به رنگ قرمز است. طرح روی لباس شباهت زیادی به آثار اسلیمی دارد و به همین خاطر کرد خاص و زیبایی به این لباس بخشیده است.

زری‌بافی یا زری‌دوزی از جمله دیگر هنرهای سنتی است که در معرض فراموشی و انقراض قرار دارد. این نوع پارچه دارای تارو‌پودی از طلا است؛ به همین خاطر ظرافت بالا و درخشش خاصی در آن وجود دارد. پیراهن حریر با تزیینات زری‌بافی و زری‌دوزی در پس‌زمینه رنگی روشن و گرم یک نمونه خاص از این هنر دیرینه است. درخشش زری‌بافی روی رنگ قرمز و گرم این کار تا حد زیادی کرد دارد.

پیراهن و شنل با تزیینات گلدوزی و حاشیه تکه‌دوزی از جمله دیگر لباس‌هایی است که در این گنجینه به چشم می‌خورد. گلدوزی از جمله هنرهایی است که قرن‌های متمادی در بین تمدن‌های مختلف وجود داشته است. ترکیب پس زمینه‌ رنگی تیره و سرد با گلدوزی و تکه‌دوزی با رنگ‌های گرم تضاد و زیبایی خاصی به کار بخشیده است.

مجموعه کیف و کفش‌ نیز در این گنجینه وجود دارد. برخی از کفش‌های موجود کاملا ایرانی و با طرح‌های سنتی هستند که منطبق با سوزن‌دوزی‌های لباس است.

عکس از هنر آنلاین (عکاس: بهاره اسدی)

در بین لباس‌های مختلف این گنجینه، پارچه‌های نفیس اهدایی کشورهای مختلف آسیایی و اروپایی نظیر ژاپن، هندوستان، لبنان و... به چشم می‌خورد. برخی پارچه‌های سنتی تولید داخل نیز مانند زربافت، ساتن و ابریشم و همچنین سوزن‌دوزی‌های مناطق مختلف و حاصل دسترنج هنرمندانی چون مهتاب نوروزی نیز در این گنجینه به چشم می‌خورد.

عکس از هنر آنلاین (عکاس: بهاره اسدی)

در تزیین داخلی تالار آبی، علاوه بر گچ‌بری و لوسترهای کریستال، از گوبلن‌های (تاپستری‌های) عظیم نیز استفاده شده است. این نوع تزیینات در کاخ‌های اروپایی نیز رواج داشت و علاوه بر زیبایی، عایقی برای گرما و سرما و نیز سر‌و‌صدا بود. از میان این گوبلن‌ها، سه عدد تاپستری که از همه بزرگ‌تر است و در قسمت‌های اصلی کاخ نصب شده‌اند، روایتگر داستان منحصربه‌فردی در خصوص ملکه استر است و با ظرافت خاصی از پشم و ابریشم بافته شده است.

$('.map-container') .click(function(){$(this).find('iframe').addClass('clicked')}) .mouseleave(function(){$(this).find('iframe').removeClass('clicked')});

مجموعه نیاوران در نیمه اول سال، از ساعت ۹ تا ۱۹ و در نیمه دوم سال، از ساعت ۸ تا ۱۷ میزبان بازدیدکنندگان است. برای ورود به مجموعه در سال ۱۴۰۰ باید ۵۰۰۰ تومان (۵۰۰۰۰ تومان گردشگران خارجی) پرداخت کنید. بهای بلیط کاخ اختصاصی نیاوران ۵۰۰۰ تومان برای گردشگران داخلی، ۵۰۰۰۰ تومان برای گردشگران خارجی است.

عکس‌های گالری از هنر آنلاین (عکاس: بهاره اسدی)

نویسنده: زهرا خاقانی