موزه ارتباطات

شاید در عصر تکنولوژی که به‌راحتی می‌توان با یک گوشی هوشمند، در عرض چند ثانیه با سراسر دنیا در ارتباط بود، دیدن موزه‌‌ای در حوزه‌ ارتباطات و مشاهده‌ سیر تکامل ابزارهای مختلف و ساده‌ ارتباطات در ادوار گوناگون، خالی از لطف نباشد. موزه ارتباطات گزینه‌ای فوق‌العاده برای گردشگران و اهالی پایتخت است. قدمت این موزه به سال ۱۳۱۱ بازمی‌گردد. با کجارو همراه باشید.

با ۱۵ هزار متر مربع مساحت، موزه ارتباطات به‌عنوان محل تلاقی معماری و تاریخ فرهنگی معرفی شده است. این موزه در محل پیشین ساختمان اداره پست ایران قرار دارد. مجموعه ارزشمند موزه شامل آثار مرتبط با ارتباطات از گذشته تا اکنون می‌شود؛ از جمله ابزار ارسال بسته‌های پستی و چاپاری، اولین تلفن‌ها، تلگرام‌های مورس، مجموعه‌های تمبر، ماهواره و... .

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: مازن هواشم)

موزه‌ ارتباطات که با نام موزه‌ پست و مخابرات نیز شناخته می‌شود، از جاهای دیدنی تهران است و در خیابان امام خمینی، سردرباغ ملی تهران قرار دارد. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو با فاصله پنج دقیقه پیاده‌روی، ایستگاه متروی امام خمینی است که با استفاده از خطوط یک (کهریزک-تجریش) و خط دو (فرهنگسرا-صادقیه) می‌توانید به آن برسید. همچنین می‌توانید از اتوبوس‌هایی استفاده کنید که به میدان امام خمینی (ره) و پایانه فیاض‌بخش یا پایانه قورخانه تردد می‌کنند. پس از پیاده‌شدن در یکی از این پایانه‌ها، به‌سمت شمال بروید تا به مقصد برسید.

موقعیت جغرافیایی موزه ارتباطات روی نقشه

اولین بار موزه پست در سال ۱۳۱۱ و با الهام از موزه‌های تخصصی اروپایی، در قسمتی از ساختمان وزارت پست و تلگراف (تلگرافخانه) افتتاح شد. این ساختمان که در ضلع جنوبی میدان توپخانه‌ سابق، مقابل کاخ شهرداری قرار داشت، در سال ۱۳۴۹ تخریب شد. موزه‌ فعلی در بنایی قرار دارد که به شیوه‌ معماری ملی ساخته شده و از ساختمان‌های مهم محدوده باغ ملی و دوره‌ پهلوی اول بوده است. این بنا در سال ۱۳۰۷ و در زمان وزرای قدیم پست، صوراسرافیل و نظام الدین حکمت، با مساحت ۱۵،۰۰۰ متر مربع و صرف ۵۰۰ هزار تومان در خیابان سپه (امام خمینی) ساخته شد.

عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: نامشخص)

موزه‌ پست بعد از وقفه‌ای حدودا ۲۰ ساله، در سال ۱۳۶۹ پس از بازسازی بخش گمرکات امانات پستی در اداره‌ پست سابق (بال غربی آن) و با زیربنای ۶۰۰۰ متر مربع مجددا افتتاح شد. در سال ۱۳۷۴ با موافقت سازمان امور اداری و استخدامی کشور به موزه‌ وزارت پست و تلگراف تلفن تغییر نام داد و سرانجام در سال ۱۳۷۸، آن را با نام موزه‌ پست و مخابرات معرفی کردند. این موزه برای بار دیگر در سال ۱۳۹۳ و با نام جدید موزه ارتباطات افتتاح شد. در حال حاضر مالک این بنا وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است. از دیگر موزه‌های مشابه در شهرهای دیگر ایران می‌توان به ساختمان چاپارخانه میبد یزد، ساختمان پست رشت، ساختمان قدیمی پست چابهار، خانه مجتهدی‌های تبریز و ساختمان منشی باشی شیراز اشاره کرد.

عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: نامشخص)

بنای اداره‌ پست سابق (موزه‌ ارتباطات فعلی) در میدان مشق (مارش) قرار دارد که اکثر ساختمان‌های آن به غیر از ساختمان وزارت جنگ سابق (متعلق به دوره‌ی ناصری) مربوط به دوران قاجار تا پهلوی اول است. در ساختمان موزه مانند سردر باغ ملی و دیگر بناهای میدان مشق و هم عصر، مصالح یکسانی به کار رفته است. مصالح در قسمت‌های مختلف متفاوت است؛ از سنگ که در پی ساختمان به کاررفته تا آجر در اکثر نقاط بدنه و چوب در در و پنجره‌ها و سقف شیروانی. موزه دارای سه ورودی در شمال، جنوب و شرق است.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: محسن دانک)

طراح و معمار ساختمان اداره پست تهران نیکلاس مارکوف، معمار برجسته گرجستانی بود. طرح این بنا تلفیقی از معماری ایرانی و اروپای است که بر جذابیت آن افزوده است. در دوره‌ پهلوی اول گرایش به ساخت بناهای اداری و دولتی بیشتر شد و توجه به معماری آن‌ها به شیوه‌ای رواج پیدا کرد که اصطلاحا التقاطی گفته می‌شود. در این دوره معمارانی چون مارکوف و شاگردانش بسیار اثرگذار بودند، ولی آنچه که در معماری آن روز ایران دیده می‌شود ترکیب معماری اروپایی به شیوه‌ای ایرانی است که معماری ایران را صاحب سبکی نو می‌کند. ساخت ساختمان پست را مهندس مارکوف آغاز کرد و مهندس مظلومیان به پایان رساند.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: محسن دانک)

موزه‌ ارتباطات دارای دو طبقه و یک زیرزمین است که در این دو طبقه هشت غرفه قرار دارد و هرکدام به موضوعی خاص می‌پردازند.

یکی از غرفه‌های طبقه‌ اول، غرفه‌ تشریفات و وزرا است که دارای تصاویری از ۷۲ وزیر از گذشته تا به امروز است؛ مانند اولین وزیر وزارت تلگراف، علی قلی خان مخبرالدوله. در سالن تمبرهای داخلی شاهد انواع تمبرهای دوران قاجاریه، پهلوی و جمهوری اسلامی خواهید بود که در کنار ویترین‌های مربوط به کلیشه ادیسون و کلیشه‌ تمبر احمدشاه، ماکت پستچی زمان قاجاریه و نمادی از کوچه پست قرار گرفته‌اند. یکی دیگر از غرفه‌های طبقه‌ اول، غرفه‌ اشیا پستی نام دارد که در آن می‌توانید انواع صندوق‌های پستی دوران پهلوی و کشورهای مختلف را ببنید. به‌علاوه در این غرفه مهرهای مصرفی در دفاتر پست خارج از کشور، انواع مهرهای دستی، دستگاه‌های باطل کردن تمبر دستی و برقی، انواع ترازوهای قدیمی پست، نمونه لباس‌های رسمی کارکنان پست در کشورهای مختلف، مهر روز جمهوری اسلامی، انواع حکم‌های دولتی، وسایل و پاکت‌های پستی و نمونه‌های ارسال مرسوله‌های پستی نیز به نمایش گذاشته شده‌‌‌اند.

عکس‌های گالری از آژانس عکس تهران (عکاس: مازن هواشم)

غرفه‌ی راه ابریشم یا سالن مرکزی از دیگر غرفه‌های جالب این موزه است که در بردارنده‌ انواع وسایل ارتباطی قدیمی و روش‌های حمل محموله‌های پستی مانند ارابه، ماشین سه‌چرخ و هواپیما در کنار چندین نمونه از مجسمه‌های پستچی‌های زمان قاجار، نقشه‌ راه‌های ارتباطی و پستی، وسایل و هدایایی از کشورها، دولت‌ها و اشخاص است.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: عطیه نیکنام)

در راهروهای طبقه‌ اول شاهد عکس‌هایی از کارکنان پست قدیم، پستچی‌های زمان قدیم و وسایل اهدایی اشخاص نیز هستید. از دیگر بخش‌های طبقه‌ اول قسمت اداری، کتابخانه، فروشگاه، تمبر و منابع قدیمی درباره‌ ارتباطات است که به سه زبان فارسی، انگلیسی و فرانسوی وجود دارد.

طبقه‌ دوم موزه دارای سالن تمبر بین‌الملل است که تمبرهای ۱۳۰ کشور را در خود جای داده است؛ ویترین‌هایی که پاکت‌های مهر شده اهدایی از شخصیت‌های مختلف و تمبر و پاکت‌های ارسالی از کشورهای مختلف را دارد. غرفه‌ اشیا پستی هم در کنار غرفه‌های یک و دو مخابرات در طبقه‌ دوم جای دارد.

عکس از خبرگزاری صدا و سیما (عکاس: سهراب سیدجمالی)

غرفه‌ اول مخابرات شامل وسایل ارتباطی از مورس تا تلگراف، فاکس، ماهواره‌ زهره و نمونه‌ تیرو سیم است. همچنین در یکی از ویترین‌ها دست خط امام خمینی (ره) نگهداری می‌شود. این دست خط مربوط به سال ۱۳۴۱ و در خصوص ثبت تلفن منزل ایشان به اداره‌ تلفن شهرستان قم است. غرفه‌ دوم مخابرات نیز دستگاه‌های تلفن مغناطیسی ۱۰۰ شماره‌ای قدیمی، دستگاه‌های گیرنده و فرستنده، تلفن بیسیم، میز سوئیچ برد و دستگاه‌هایی از این قبیل را دارد که سیر تکاملی مخابرات را به‌خوبی به تصویر می‌کشند. طبقه‌ دوم دارای بخش‌های اداری و سالن اجتماعات با ظرفیت ۱۰۰ نفر است.

عکس از آژانس عکس تهران (عکاس: مازن هواشم)

از دیگر قسمت‌های قابل ذکر موزه حیاط مرکزی آن است که برای برگزاری مراسمی مانند تمبر مشترک با سایر کشورها، نمایشگاه‌های موقت تمبر، ارم‌های پستی کشورهای مختلف عضو اتحادیه جهانی پست مورد استفاده قرار می‌گیرد. چایخانه‌ سنتی موزه نیز برای پذیرایی از بازدیدکنندگان و مقامات مختلف در نظر گرفته شده است. همچنین فروشگاه در ساعات کار موزه آماده‌ سرویس‌دهی است.

ساعات بازدید موزه از شنبه تا چهارشنبه از ۸ تا ۱۴ است. اگر می‌خواهید از همه قسمت‌ها با حوصله دیدن کنید، دو تا سه ساعت زمان لازم دارید. بلیط برای گردشگران داخلی هفت هزار تومان و برای بازدیدکنندگان خارجی، ۱۰ هزار تومان است. با داشتن کارت دانشجویی، می‌توانید بلیط را نیم‌بها خرید کنید. بلیط برای دارندگان کارت منزلت، خانواده شهدا و جانبازان و کودکان زیر هفت سال رایگان است.

عکس‌های گالری از آژانس عکس تهران (عکاس: عطیه نیکنام)

عکس‌های گالری از آژانس عکس تهران (عکاس: عطیه نیکنام)

نویسنده: هانیه احمدی