بقعه‌ شیخ زاهد گیلانی

بقعه‌ شیخ انور که با نام شیخ زاهد گیلانی نیز شناخته می‌شود، از جاهای دیدنی لاهیجان در روستای شیخ انور به شمار می‌رود. این بنای جذاب با گنبد فیروزه‌ای خود در میان مزارع سرسبز و دل‌انگیز چای جای گرفته است و از آثار ملی ایران محسوب می‌شود. در این بقعه شیخ تاج‌الدین ابراهیم، ملقب به شیخ زاهد گیلانی دفن شده است. وی از عرفا و دراویش بزرگ و از استادان شیخ صفی‌الدین اردبیلی بود. برای آشنایی بیشتر با مقبره و شخص شیخ زاهد، با کجارو همراه باشید.

بقعه‌ شیخ زاهد گیلانی بنا بر برخی منابع مدفن شیخ تاج‌الدین ابراهیم، ملقب بهشیخ زاهد گیلانی،از عرفا و دراویش بزرگ و از استادانشیخ صفی‌الدین اردبیلیاست. این بنا در میان مزارع برنج و چای و جنگل محصور شده است و یکی از جاذبه های گردشگری گیلان به حساب می‌آید.

عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: Vahidmali)

بقعه‌ شیخ زاهد گیلانی مربوط به اواخر سده‌ ۹ ه‌جری قمری است. این اثر در تاریخ ۵ دی ۱۳۴۷ با شماره‌ ثبت ۸۲۴ به‌عنوان یکی ازآثار ملی ایرانبه ثبت رسید. در این بقعه و در جوار مزار شیخ زاهد گیلانی، مزار دیگری قرار دارد که طبق کتیبه‌ موجود، متعلق به سید رضی‌ بن سید مهدی الحسینی باشکیجانی است. وی در سال ۸۳۵ هجری درگذشت و در این مکان به خاک سپرده شد.

تاج‌الدین ابراهیم کردی سنجانی خودش را ابراهیم گیلانی می‌نامید. پدر او، روشن امیر بابل‌بن‌‌شیخ‌ بندار کردی سنجانی بود. این خاندان تا هفت جد شیخ و شیخ‌زاده بوده‌اند و جد هفتم ایشان مرید‌بن‌الاشیخ نام داشت. روشن امیر، پدر شیخ زاهد، از ده بهرالاله، از روستاهای کوهستانی گیلان، همسری برگزید و تاج‌الدین ابراهیم در سیاه‌رود از این مادر به دنیا آمد.

استاد بزرگ صوفی (مرشد کامل) شیخ زاهد گیلانی (۱۲۱۶ - ۱۳۰۱) داماد خود شیخ صفی‌الدین اردبیلی را به‌عنوان جانشین معنوی خود در ۱۳۰۱ تعیین کرد /عکس از ویکی‌پدیا (عکاس: Pantherarosa)

روشن امیر ظاهرا در سیاه‌رود مسکن داشت و همان جا از دنیا رفت. شیخ زاهد در طفولیت و هنگامی که هنوز به مکتب می‌رفت، به خدمت سیدجمال‌الدین رسید و مرید او شد. آغاز زهد وی از همان اوان کودکی بود. اوقات او به زراعت می‌گذشت. اقامت او در گیلان بیشتر در سیاه‌رود بود و گاهی نیز در هلیه کران، از بلوک خانبلی، اقامت می‌کرد. بدین صورت از یک طرف به سفیدرود و از طرف دیگر به دریای خزر نزدیک بود. می‌گویند از اقامتگاه وی تا لب دریا حدود نیم فرسنگ مسافت بود و به همین جهت گاهی لب دریا می‌نشست.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: محمدرضا یعقوبی)

وفات شیخ زاهد در سال ۷۰۰ قمری بود. او را در حوالی سیاه‌رود در ناحیه غربی گیلان دفن کردند. بنا بر برخی روایات بعدها، در سال ۸۹۲ قمری، سلطان حیدر صفوی به‌سبب خوابی که دیده بود، با معماران و نجارانی که از شهر شروان با کشتی به گیلان منتقل کرده بود، این بنا را ساخت و جسد شیخ را به آنجا منتقل کرد. البته در این بقعه هیچ کتیبه‌ای مبنی بر تایید دفن شیخ زاهد گیلانی در این مکان وجود ندارد. همچنین بنا بر برخی منابع تاریخی، تعدادی از محققان شک دارند این بنا مدفن واقعی شیخ زاهد گیلانی باشد و مدفن واقعی او را در مکان اولیه، یعنی روستای سیاه‌رود می‌دانند.

بقعه هیچگونه کتیبه‌ای ندارد. مدفن با کاشی سبز رنگی پوشیده شده و در ارتفاع ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متری از کف است. بقعه، ساختمانى هرمى شکل با پوشش سفالى و گنبد نوک‌تیز دارد. سقف درونى بقعه، داراى گچبرى است و ازاره‌هاى آن با کاشى‌هاى رنگى و گلدار مزین شده‌اند.همچنین بقعه دارای دو اتاق مربع و مستطیل شکل در کنار است.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: Asd Qwj)

در سمت شمال، ایوان طویلی با هفت فیلپا قرار دارد. در شرق حرم، ایوانی با ۶ فیلپا و در حاشیه و قسمت جنوبی همین اتاق نیز ایوان دیگری با ۶ فیلپا دیده می‌شود. ازاره دیوارهای ایوان‌ها تا ارتفاع ۱۱۵ سانتی‌متری با کاشی‌کاری هفت رنگ عصر قاجار تزیین شده است و طاقچه‌هایی با طاق جناقی در قسمت‌های مختلف ایوان به چشم می‌خورند. بنا دارای گنبد هرمی و هشت ترک به رنگ فیروزه‌ای است که شیب تند آن به‌دلیل عبور سریع آب باران ساخته شده است. سطح حره را با کاشی کاری زرد و آبی، سفید و سیاه و نقوش سنتی و گلدار پوشانده‌اند. اطراف گنبد و دیگر نقاط بنا را با سفال پوشش داده‌اند.

بقعه‌ شیخ زاهد گیلانی در استان گیلان، لاهیجان، روستای شیخانبر یا شیخانور قرار دارد. (مشاهده روی نقشه)

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: Royal Blue، آریو بزرن، محمد جسین ابراهیمی و س.ه. شریعتی)

روستای شیخانبر در چهار کیلومتری شرق لاهیجان واقع شده است. برای دسترسی به آن، جاده لنگرود به‌سمت لاهیجان را در پیش بگیرید. در ابتدای مسیر میدان شیخ زاهدی قرار دارد. میدان را پشت سر بگذارید. پس از حدود نیم‌کیلومتر، در سمت راست جاده، خیابان شیخ زاهد را مشاهده خواهید کرد که مسیر ورودی بقعه شیخ زاهد گیلانی است.

عکس‌ از ویکی‌پدیا (عکاس: Achaemenes)

• برای اقامت و شب‌مانی می‌توانید در خانه‌های مردم محلی اقامت کنید. مکانی برای اقامت داخل بقعه وجود ندارد.
• بهترین زمان بازدید پیش از غروب خورشید است.
• شاید طی سربالایی انتهایی مسیر برای برخی مشکل باشد.

نویسنده: سپهر حقیقی