کویر سیاه کوه

کویر سیاه کوه یا عقدا که به آن کویر اردکان نیز گفته می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین کویرهای استان یزد است که در شمال اردکان قرار دارد. در داخل کویر هیچ‌گونه پوشش گیاهی قابل‌مشاهده نیست و به‌خاطر عدم دسترسی به چشمه‌های آب شیرین، حیات وحش خاصی در این منطقه وجود ندارد.

کویر سیاه کوه در ۴۰ کیلومتری شمال شهر اردکان و ۲۰ کیلومتری جنوب شهر انارک در استان یزد قرار دارد. این کویر از سمت جنوب به کوه نمک و گریگون، از غرب به بیابان‌های نایین و نو گنبد و از شمال به ارتفاعات انارک محدود می‌شود.

• آدرس: استان یزد، اردکان، شمال اردکان به‌سمت احمد آباد (نمایش روی نقشه)

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سجاد علیزاده)

• مسیر اول: مسیر اردکان به احمدآباد و سپس جاده‌ خاکی احمدآباد است که از کنار خط آهن می‌گذرد و به کویر سیاه کوه می‌رسد.
• مسیر دوم: مسیر انارک به ایستگاه راه‌آهن نایین و سپس جاده‌ خاکی کنارگذر خط آهن تا ایستگاه نو گنبد است.
• مسیر سوم: مسیر خاکی انارک به اسماعیلان (روستایی در ۹ کیلومتری جنوب انارک) و سپس سیاه کوه است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: علی کاشانی‌زاده)

کویر سیاه کوه که با نام کویر عقدا نیز شناخته می‌شود، از جاهای دیدنی اردکاندر استان یزد است. این کویر داخل فرورفتگی نامنظمی در مجاورت کویر‌های اردستان و زردین قرار دارد. اطراف این کویر پوشیده از سنگ‌های آذرین و آهکی است. مخروط‌افکنه‌های وسیعی در امتداد جنوب‌غربی روی سطح این کویر توسعه یافته‌اند. دو رودخانه‌ اصلی آن از انتهای شمالی و جنوبی وارد کویر می‌شوند. جریان‌های سیلابی نیز از سمت جنوب‌شرقی یزد به این کویر جریان می‌یابند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سجاد علیزاده)

در قسمت جنوبی این کویر و در حدفاصل زمین‌های نمکزار، باتلاق وجود دارد. بیشتر سطح صفحات رسی این کویر ناهموار هستند و حالت بادکرده دارند که نشان‌دهنده‌ شوری زیاد و بالابودن سطح آب زیر‌زمینی در این کویر است. به‌طور موضعی در امتداد بخش غربی این کویر حفره‌هایی دیده می‌شود که بر اثر افت سطح زمین به وجود آمده‌اند. بعضی از این فرورفتگی‌ها بیضوی هستند و طول آن‌ها تا یک متر می‌رسد. همچنین ۶۰ سانتی‌متر عرض و ۱۵ سانتی‌متر عمق دارند.

کویر سیاه کوه شکلی شبیه به هلال ماه دارد که در قوس درونی هلال آن سیاه کوه با ارتفاع ۲,۰۵۰ متر قرار گرفته است. میانگین ارتفاع این کویر از سطح آب‌های آزاد حدود ۷۳۰ متر است.

طبیعت انارک؛ منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مهدی داوری)

در داخل کویر سیاه کوه هیچ‌گونه پوشش گیاهی قابل‌مشاهده نیست. تنها در حاشیه‌ کویر گیاهان هالوفیت و شورپسند همچون اشنان و گز وجود دارند. در خارج از منطقه‌ کویری و در زمین‌هایی که شوری خاک کمی کاهش می‌یابد، می‌توان پوشش گیاهی شامل گون، اسفناج وحشی، تره تیزک، کاکوتی، فرفيون، گل گندم، شقايق کوهی، انغوزه، زنبق صحرایی، مليكا و خارشتر را مشاهده کرد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: سجاد علیزاده)

به‌دلیل شوری خاک، ضعف پوشش گیاهی و نبود چشمه‌های آب شیرین تصور نمی‌شود حیات وحشی در این منطقه وجود داشته باشد؛ اما در حاشیه‌ منطقه، حیواناتی مثل گرگ، شغال، روباه معمولی، کفتار، کبک، تیهو، بلدرچین، عقاب دشتی، کبوتر چاهی، یاکریم، شاه بوف، سبزه قبا هندی، دم جنبانک ابلق و گنجشک معمولی یافت می‌شوند. انواعی گوناگون از رده‌ خزندگان نیز در این محل به چشم می‌خورند که از راسته‌ لاک‌پشت‌ها و نیز خانواده‌ آگاما‌ها، سمندر‌ها و اسکینک‌ها هستند. از دیگر خانواده‌های خزندگان می‌توان به بزمجه‌ها اشاره کرد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: علی کاشانی‌زاده)

معمولا در کویر سیاه کوه، باد‌های نسبتا شدیدی می‌وزد.در اين منطقه نوسان دما در تابستان و زمستان و حتی در شب و روز زياد است. درجه‌ حرارت هوا در طول سال حداقل بین ۲۰ درجه سانتی‌گراد زير صفر تا ۴۶ درجه سانتی‌گراد بالای صفر در نوسان است.سردترين ماه‌های سال در این منطقه‌ کویری را می‌توان دی و بهمن و گرم‌ترین آن را تيرماه دانست. بخش شمالی این کویر حتی در ماه مرداد، یعنی گرم‌ترین ماه سال نیز مرطوب است. در صورتی‌ که بخش جنوبی در اواخر خرداد، خشک و در اوایل شهریور مجددا مرطوب می‌شود.

فصل پاییز یکی از بهترین فصل‌ها برای سفر به مناطق کویری از جمله سیاه کوه اردکان است. در نتیجه برای سفر به این منطقه‌ کویری به‌هیچ‌وجه ماه‌های تیر و مرداد را انتخاب نکنید؛ زیرا گرم‌ترین ماه‌های کویر هستند.

منبع عکس: سایت shab.ir (عکاس: ناشناس)

پس از بازدید از سیاه کوه می‌توانید راهی اقامتگاه بوم‌گردی ناروسینه شوید که در شهر انارک، قلعه تاریخی روستای اسماعیلان قرار دارد. این اقامتگاه با ۱۰ اتاق دارای سه سرویس بهداشتی و حمام مشترک است. همچنین می‌توانید در ازای پرداخت هزینه مجزا، غذای خوشمزه‌ای نیز نوش جان کنید. با اقامت در این محل می‌توانید برای چند ساعتی مانند مردم روستایی زندگی کنید و از زندگی شهری فاصله بگیرید.

طبیعت انارک؛ منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: مهدی داوری)

• زمین‌های اطراف این کویر به‌شدت باتلاقی هستند.
• بازدید از این کویر به کسانی پیشنهاد می‌شود که عاشق طبیعت‌گردی در مناطق بکر و بدون شلوغی هستند.

نویسنده: نیلوفر دوشیری/ بازنویسی: صدیقه شجاعی