غار یخ‌ مراد

غار یخ مراد یکی از جاهای دیدنی گچسر در جاده کرج-چالوس است که استالاکتیت و استالاگمیت‌های یخی بسیار زیبایی دارد. قندیل‌های آویزان از سقف و دریاچه‌های یخ‌زده این غار نگاه هر طبیعت‌دوستی را مجذوب خود می‌کند. این غار که در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید، قدمت بسیار زیادی دارد و در مقایسه با سایر غارهای ایران، از دمای خیلی خنک‌تری نسبت به هوای بیرون برخوردار است. غار یخ مراد از سه تالار بزرگ، سه یخچال زیرزمینی و هفت حلقه چاه تشکیل‌ شده و قسمتی از آن به‌صورت چهار طبقه است.

• آدرس: استان البرز، جاده چالوس، گچسر (نرسیده به خروجی دیزین)، روستای کهنه ده (نمایش روی نقشه)

غار یخ مراد از جاهای دیدنی استان البرز است که در جاده کرج-چالوس قرار دارد. این غار در حوالی روستای آزادبر و کهنه‌ ده واقع شده است.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: Shokravl Arash)

برای بازدید از غار مراد باید وارد جاده کرج-چالوس شوید. نرسیده به گچسر در قسمت غربی جاده، تابلوی روستای کهنه ده شما را به یک جاده فرعی هدایت می‌کند. بعد از حدود چهار کیلومتر، در کنار روستای کهنه ده به یک دو راهی می‌رسید که راه سمت راست، شما را به نزدیکی غار می‌برد. در اینجا خودروی خود را پارک کنید و باقی مسیر را پیاده بروید. پس از یک ساعت پیاده‌روی در این مسیر که نیم ساعت آن پیاده‌روی در مسیری با شیب کم و نیم ساعت دیگر کوهنوردی سبک است، به دهانه غار می‌رسید.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محمد دزفولی)

غار یخ مراد جاذبه‌ای در میانه جاده چالوس است که یکی از غارهای منحصربه‌فرد و پرپیچ‌وخم‌‌ ایران و از معدود غارهای طبقاتی کشور به شمار می‌رود. قندیل‌ها، ستون‌ها و دریاچه‌های یخ‌زده این غار شهرت بسیاری دارند و بازدیدکنندگان زیادی را به سوی خود می‌کشانند. هنوز از طول غار یخ مراد اطلاع دقیقی در دست نیست؛ چراکه حفره‌های متعدد آن مانع از دستیابی غارنوردان به انتهای غار می‌شود و همین مسئله بر شگفتی آن می‌افزاید.

مسیر دسترسی به غار بسیار زیبا است و شامل رودخانه پرآب آزادبر در پایین‌دست و گیاهان کوهستانی می‌شود که در کنار یکدیگر، طبیعتی آرام‌بخش را به شما هدیه می‌دهند. معمولا مسیر رسیدن تا غار پوشیده از برف است که جذابیت بازدید از یخ مراد را دوچندان می‌کند. در نهایت دهانه غار با سه متر طول و هشت متر عرض پدیدار می‌شود که در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: داود دانی)

سنگ بزرگی در دهانه غار وجود دارد که منقش به فسیلی از گونه نرم‌تنان متعلق به دوره سوم زمین‌شناسی به نام کاردیتا است. با استناد به این فسیل می‌توان گفت احتمالا غار یخ مراد ۵۰ میلیون سال پیش در زیر دریا شکل گرفته است؛ گرچه برخی از زمین‌شناسان عمر این غار را ۷۰ تا ۲۳۰ میلیون سال تخمین زده‌اند. ویژگی‌های خاص و متعدد غار یخ مراد باعث شد که این جاذبه در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت برسد.

کهنه‌های (دخیل) موجود در بخش‌‌های مختلف غار نشان می‌دهند که مردم محلی این غار را مکانی مقدس می‌دانستند و شاید این غار به همین دلیل یخ مراد نامیده شده است. عده‌ای دیگر معتقدند که یخ‌های حوض انتهایی این غار قدرت شفابخشی دارد و برای درمان بیماری‌های مختلف مخصوصا مشکل ناباروری موثر است. حتی برخی از افراد بر این باور هستند که هر کسی یخ این غار را بخورد، سال بعد به مراد خود می‌رسد!

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: داود دانی)

غار یخ مراد یکی از معدود غارهای مطبق ایران است و در بخشی از آن چهار طبقه مجزا با اختلاف ارتفاع بیش از ۳۰ متر دیده می‌شود.

اختلاف دمای یخ مراد با فضای بیرون، آن را از سایر غارها متمایز کرده است. معمولا دمای غارهای ایران به‌دلیل نبود جریان هوا و بخار آب، حداقل ۱۰ درجه بیشتر از فضای بیرون است؛ اما این غار به‌دلیل وجود منافذ مختلف بین فضای داخلی و بیرونی و ایجاد جریان هوا و همچنین ارتفاع زیاد از سطح دریا، دمای بسیار کمتری از فضای بیرون دارد.

غار مزبور برخلاف نمونه‌های مشابه خود از تزیینات آهکی کمی برخوردار است و تنها در بخش‌های کوچکی از آن، آهک مشاهده می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: رامتین رادفر)

سه تالار بزرگ، سه یخچال زیرزمینی و هفت حلقه چاه تا عمق ۳۰ متر، بخش‌های مختلف غار یخ مراد را تشکیل می‌دهند. این غار به‌صورت فنری و با شیبی حدود ۳۰ درجه به بخش‌های مختلف راه می‌یابد.

با ورود به غار به تالاری سنگلاخی به طول و عرض ۱۲ در ۱۸ متر و ارتفاع ۶ متر می‌رسید. بخش جالب توجه این تالار، تخته سنگ بزرگی به ابعاد سه در پنج متر با کف صیقلی و گود است. گودی کف سنگ نشان می‌دهد برای مدتی طولانی، آب اسیددار در این بخش جریان داشته و تخته سنگ را در طول هزاران سال به‌شکل امروزی درآورده است. به احتمال زیاد می‌توان نقطه شروع آب اسیددار را سقف همین تالار دانست که پس از جریان در غار، از اعماق آن خارج می‌شد و در پایین‌دست به رودخانه آزادبر می‌ریخت. احتمال دیگری نیز وجود دارد که صدها هزار سال قبل، پیش از آنکه بستر رودخانه تغییر کند، آب رودخانه از روی این تخته سنگ وارد غار می‌شد و گودی روی آن نشانه‌‌ای از جریان رودخانه است.

در انتهای تالار سنگلاخی، به سه راهرو می‌رسید:

• راهروی سمت راست پس از ۲۰ متر به بن‌بست منتهی می‌شود.
• در راهروی سمت چپ پس از طی مسیری لغزنده به طول ۵۰ متر با شیب ۱۰ درجه، به لبه پرتگاهی به عمق ۱۲ متر می‌رسید که برای ورود به آن باید تجهیزات غارنوردی داشته باشید. در انتهای پرتگاه، تالاری به ابعاد ۱۵ در ۱۰ متر وجود دارد که یکی از محل‌​های تشکیل چکنده و چکیده‌های یخی در ماه​‌های سرد سال به شمار می‌رود.
• راهروی سومدر سمت چپ تالار و سه متر بالاتر از کف آن قرار دارد و مسیر اصلی غار محسوب می‌شود. این راهرو از ابتدا تا انتها حدود ۲۵۰ متر است که گردشگران را به قسمت‌های مختلف غار هدایت می‌کند.

پس از ۱۵ متر پیاده‌روی در راهروی سوم به شکافی می‌رسید که دو متر طول و یک متر عرض دارد و در زیر آن پرتگاهی به عمق هشت متر دیده می‌شود. ورقه آهنی محکمی روی شکاف قرار دارد که نقش پل را بازی می‌کند و به شما امکان عبور از آن را می‌دهد. در ادامه، تالار دوم غار با ابعاد ۲۰ در ۲۵ متر و ارتفاع ۱۰ متر پیش روی شما قرار می‌گیرد که دو دهلیز دارد؛ دهلیز ۶ متری که به چاهی با عمق هفت متر می‌رسد و دهلیز ۱۰ متری که به چاهی به عمق هشت متر ختم می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: S.Hamed Salimi)

پس از تالار دوم، تالار سوم به بزرگی ۳۰ در ۲۵ متر قرار گرفته که سقف آن از بقیه تالارها بلندتر است. غارسنگ‌هایی بر دیوارها و سقف این تالار بسیار زیبا خودنمایی می‌کنند که به رنگ‌های نخودی و گل‌کلمی هستند.

دخمه‌ای به نام دخمه دوقلو در انتهای غار وجود دارد که توسط پرتگاهی به عمق پنج متر از تالار سوم جدا شده است. این دخمه شامل دو فضا می‌شود که ابعاد فضای اولی هفت در ۶ متر و ابعاد فضای دومی چهار در سه متر است که ارتفاع سقف هر یک به ۱٫۵ تا سه متر می‌رسد. دخمه اول پوشیده از یخ دائمی است و دریاچه یخی اصلی غار و یک آبشار یخی در آن دیده می‌شود. دخمه دوم نیز یک دریاچه یخی در خود دارد. سطح دریاچه‌ها، ۶۰ متر پایین‌تر از ارتفاع دهانه غار قرار گرفته است و یخ آن‌ها در تابستان تا عمق ۱۰ سانتی‌متر ذوب می‌شود.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: محمد دزفولی)

غار یخ مراد دارای هواکش‌ها و روزنه‌های زیادی است که موجب گردش هوا در آن می‌شود و شرایط مناسبی را برای شکل‌گیری قندیل‌ها و انجماد آب‌های سطحی در غار فراهم می‌کند. به همین دلیل، توده‌های بزرگ و مخازن یخی در گوشه‌وکنار غار مشاهده می‌شوند که به‌صورت استالاگمیت (چکنده) و استالاگتیت (چکیده) بر دیواره‌ها، سقف و کف آن شکل گرفته‌اند. انعکاس نور و سطوح صیقلی این پدیده‌ها، منظره‌ای تماشایی در دل غار ایجاد کرده‌اند.

غارسنگ به تمام سنگ‌هایی اطلاق می‌شود که بعد از تشکیل فضای غار بر اثر چکیدن آب به وجود می‌آیند. این پدیده، زیبایی خاصی به غار یخ مراد بخشیده است و به‌شکل نخود و گل کلم خودنمایی می‌کند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: امین نادری)

ماه‌های اسفند و فروردین، بهترین زمان برای بازدید از این جاذبه است؛ زیرا قندیل‌های یخی در این زمان در اوج زیبایی خود هستند. در واقع، تشکیل چکیده‌ها و چکنده‌های یخی از ابتدای آذر ماه آغاز می‌شود و با ادامه فصل سرما، بارندگی‌ها و نفوذ آب​‌، این فرآیند ادامه می‌یابد. با شروع فصل گرما، یخ‌ها شروع به ذوب می‌کنند؛ به‌صورتی که در روزهای نخستین خرداد ماه تنها دریاچه یخ در غار باقی می‌ماند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: نوشین افشار)

برای بازدید از غار یخ مراد، وسایلی مانند هدلامپ و کفش مناسب و لباس گرم داشته باشید؛ زیرا غار فاقد روشنایی است و دمای آن گاهی اوقات به زیر صفر می‌رسد. آب آشامیدنی، کلاه ایمنی، کیسه زباله، میان‌وعده، فلاسک چای، داروهای شخصی، لباس ضدآب، یک وعده غذای سبک و... از جمله وسایلی هستند که در این سفر باید همراهتان باشد.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: اندروید مرکز)

هنگام بازدید از غار یخ مراد می‌توانید در مکانی مناسب کمپ بزنید و از حضور در طبیعت لذت ببرید. علاوه بر این، هتل گچسر و ویلاها و سوییت‌های مختلف در روستاهای جاده چالوس نیز سایر گزینه‌های پیش روی شما برای اقامت هستند.

منبع عکس: گوگل مپ (عکاس: داود دانی)

• معمولا دو تالار ابتدایی غار مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرد و ادامه مسیر فقط برای غارنوردهای حرفه‌ای میسر است.
• غار یخ مراد بلیط ورودی ندارد و رایگان است. همچنین در هر ساعت از روز امکان بازدید از آن وجود دارد.
• مسیر پیمایش در غار به‌صورت صخره‌ای است و پستی‌ها و بلندی‌های زیادی دارد و در نتیجه برای افراد مسن و کودکان مناسب نیست.
• بازدید از غار را با افراد و گروه‌های حرفه‌ای و آشنا به مسیر غار انجام دهید و به‌تنهایی وارد غار نشوید.
• کیسه زباله به‌همراه داشته باشید و هیچ اثری از خود در طبیعت به جا نگذارید. همچنین از نوشتن یادگاری روی دیوارهای غار بپرهیزید.
• غار یخ مراد فاقد هرگونه امکاناتی است.
• هنگام بازدید از غار با برخورد به قندیل‌ها، باعث شکستن و آسیب آن‌ها نشوید!
• از جاهای دیدنی نزدیک به غار یخ مراد می‌توان به روستای کهنه ده، پل سنگی گچسر، روستای آزادبر و گردنه عسلک اشاره کرد.

نویسنده: احمدرضا فرهبد/ بازنویسی: صدیقه شجاعی