شهر سوخته

شهر سوخته از قدیمی‌ترین تمدن‌های جهان و قدیمی ترین شهرهای ایران به شمار می‌رود که در جنوب زابل در شهرستان هامون استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. این منطقه که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است، بیش از ۵۰۰۰ سال قدمت دارد. در بخش موزه شهر سوخته می‌توانید شاهد ابزار و لوازم مکشوفه از محوطه باستانی شهر سوخته و دیگر تمدن‌های استان‌های خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان باشید. از مهم‌ترین آثار این منطقه می‌توان به اسکلت زنی با چشم مصنوعی در گورستان شهر سوخته اشاره کرد که حیرت هر بیننده‌ای را به‌همراه دارد.

در این مقاله به معرفی شهر سوخته، از معروف‌ترین جاهای دیدنی استان سیستان و بلوچستان، می‌پردازیم و اسرار و ویژگی‌های آن را بررسی می‌کنیم و اطلاعات مناسبی در خصوص راه‌های دسترسی به شهر سوخته، بهترین زمان سفر و اقامت در اطراف شهر سوخته را به شما خواهیم داد.

هرآنچه می‌خواهید درباره شهر سوخته بدانید:

• آدرس شهر سوخته: استان سیستان و بلوچستان، شهرستان هامون، بخش مرکزی، دهستان لوتک، هشت کیلومتری جنوب شهر جدید رامشار (مشاهده روی نقشه)

شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان و ۵۷ کیلومتری جنوب شهر زابل قرار دارد. شهر سوخته در تپه‌هایی بلند با ارتفاع بین ۱۲ تا ۱۸ کیلومتر و بین رودهای هامون و هیرمند واقع شده است.

منبع عکس: ایسنا

شهر سوخته امروزه در منتهی الیه شرق ایران و در فاصله‌ای کوتاه از مرز ایران و افغانستان واقع شده است و با زاهدان در حدود ۱۷۰ کیلومتر فاصله دارد. فاصله بین شهر سوخته تا فرودگاه زابل ۶۰ کیلومتر است و طی کردن این مسیر در حدود ۵۰ دقیقه زمان می‌برد. فرودگاه زابل به شهرهای تهران و مشهد پرواز دارد.

با توجه به فاصله طولانی شهر سوخته تا تهران و نقاط دیگر کشور، بهترین راه برای رسیدن به این منطقه، سفر هوایی مستقیم و غیر‌مستقیم است.

• از تهران: فاصله تهران تا شهر سوخته در حدود ۱۵۰۰ کیلومتر است و برای طی کردن این مسافت باید ابتدا به‌سمت شاهرود بروید و سپس به‌سمت سبزوار ادامه مسیر دهید. در ادامه در جهت جنوب حرکت کنید و با گذشتن از شهرهای گناباد و بیرجند، در نهبندان به‌سمت چپ بپیچید. از نهبندان تا زابل مسافتی در حدود ۱۷۰ کیلومتر پیش رو دارید. شهر سوخته در ۵۰ کیلومتری جنوب زابل قرار دارد. مسیر دیگر تهران به شهر سوخته از طریق جاده قم و گذشتن از شهرهای کاشان، یزد و کرمان است. از کرمان نیز باید به نهبندان بروید و مانند قبل به زابل برسید. این مسیر کمی از مسیر قبل طولانی‌تر است.
• از سایر نقاط کشور: اگر در شهرهای دیگر اقامت دارید با توجه به محل اقامت خود به یکی از شهرهای زاهدان، کرمان یا بیرجند بروید و سپس به‌سمت زابل و شهر سوخته ادامه مسیر دهید.

منبع عکس: lahzeakhar.com

شهر سوخته از جاهای دیدنی زابل به شمار می‌رود که در گذشته شاه‌راه ارتباطی شبه‌قاره هند و آسیای مرکزی با تمدن‌های حاشیه خلیج فارس بود. در حقیقت شهر سوخته بخش وسیعی از تمدن کهن ایران و ریشه‌های فرهنگی شرق فلات ایران را در بر می‌گیرد و مرکز شهرنشینی در عهد باستان به شمار می‌رود.

شهر سوخته یکی از بزرگ‌ترین شهرهای ایران باستان و از مهم‌ترین تمدن‌های شرق فلات ایران نیز بوده است و اطلاعات جامعی در خصوص فرهنگ، اقتصاد و اجتماع ایران باستان در دشت سیستان ارائه می‌دهد. در بررسی‌های باستان‌شناسی در شهر سوخته و مطالعات گسترده تاریخ‌شناسان در این خطه، سیر تحول چشمگیری در زمینه‌های بازرگانی داخلی، تجارت خارجی، شهر نشینی و معماری، پزشکی، هنر، کشاورزی، جانور شناسی، زمین‌شناسی و همه علوم وابسته به این موارد، در این منطقه به چشم می‌خورد.

اشیای ارزشمند کشف شده در شهر سوخته، از تنوع هنرهای گوناگون مانند سفال‌گری، خراطی، جواهرسازی و بافندگی در شهر سوخته خبر می‌دهند. از سال ۱۹۶۷ میلادی، یعنی در حدود ۵۳ سال پیش، باستان‌شناسان انگلیسی و ایتالیایی کار حفاری و کاوش در محدوده شهر سوخته را آغاز کردند. بعد از انقلاب پس از وقفه‌ای طولانی، از سال ۱۳۷۴ کاوش‌های باستان‌شناسی زیر نظر اساتید ایرانی و با سرپرستی دکتر سید منصور سید سجادی ادامه پیدا کرد. در حال حاضر نیز شهر سوخته منبع مطالعاتی برجسته‌ای در میان پژوهشگران محسوب می‌شود و ظرفیت‌های گسترده پژوهشی آن پایان ناپذیر است.

منبع عکس: خبرگزاری مهر

در طول سالیان اخیر در کنار باستان‌شناسان ایرانی و ایتالیایی و تاریخ‌شناسان برجسته کشور، گروهی از دانش آموختگان پزشکی نیز در محوطه شهر سوخته حضور پیدا کرده‌اند و در طول فصل‌های مختلف کاوش‌های باستانی، در زمینه بیماری‌های سیستان قدیم تحقیق می‌کنند.

در لوحه‌های یافت شده از تمدن سومری، نام شهرهای محل اقامت این اقوام آمده است. در این فهرست شهری با نام «ارته» به چشم می‌خورد که از توصیف‌های موجود درباره این شهر، احتمال می‌رود که همان شهر سوخته باشد. برخی از باستان‌شناسان نام اصلی شهر سوخته را ارته می‌دانند؛ اما در این زمینه هنوز پاسخ قطعی وجود ندارد. تحقیق برای پی بردن به نژاد مردم شهر سوخته نیز به‌صورت محرمانه در جریان است و در حال حاضر نتیجه‌ای برای این سؤال هم وجود ندارد. نظریه ارتباط شهر سوخته و موجودات فضایی به‌دلیل ناشناخته ماندن نژاد مردم این سرزمین باستانی و کشف اجساد با اسکلت‌های بزرگ و وسایل ناشناخته در سال‌های گذشته مورد توجه بعضی از باستان‌شناسان بوده است، که البته هیچ شواهد علمی در این زمینه وجود ندارد.

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان

نام شهر سوخته را از حدود ۱۵۰ سال پیش به این منطقه داده‌اند و دلیل این نام‌گذاری کشف آثار سوختگی در بنایی مستطیل‌شکل، به وسعت تقریبی ۵۰۰ متر بوده است. در این بنا راهروها، پلکان و دیوارهای ضخیم خشتی با ارتفاع سه متر با آثاری از تیرهای سوخته و اسکلت انسان کشف شده‌اند. نام شهر سوخته برای اولین بار توسط «اورل اشتاین»، باستان‌شناس انگلیسی به زبان آمد. شهر سوخته در سال ۱۳۹۳ به‌عنوان اولین تپه باستانی ایران و هفدهمین اثر جهانی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

منبع عکس: سایت شهر سوخته

قدمت شهر سوخته به بیش از ۵۰۰۰ سال می‌رسد و تمدن این منطقه هم ردیف با تمدن جیرفت و دوران برنز است. دوره‌های مختلف شهرنشینی در این شهر باستانی در فاصله زمانی ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ سال پیش از میلاد بررسی شده‌اند و بر اساس شواهد یافت شده، حیات شهر سوخته را به چهار دوره تقسیم کرده‌اند که شامل پایه گذاری شهر، رشد و شکوفایی، شروع زوال و دوره نابودی شهر می‌شود.

مساحت شهر سوخته در گذشته در حدود ۲۸۰ هکتار بوده و به پنج بخش اصلی تقسیم می‌شده است که این بخش‌ها شامل مناطق مسکونی در شمال شرقی و شرق، نواحی گسترده مرکزی، بخش صنعتی در شمال غربی و بناهای یادبود و گورستان در جنوب غربی این منطقه می‌شوند. بخش صنعتی خارج از شهر و با فاصله از نقاط مسکونی قرار داشته است.

منبع عکس: خبرگزاری مهر

عمر دوران شکوفایی شهر سوخته در حدود ۳۰۰ سال و بین سال‌های ۲۵۰۰ تا ۲۲۰۰ پیش از میلاد بوده است و مردم باستان در بازه‌ای در حدود ۱۴۰۰ سال در این منطقه زندگی می‌کردند. برخلاف اقلیم امروزی منطقه شهر سوخته، در گذشته این شهر بسیار سرسبز و پرآب و شغل اکثر مردم شهر سوخته کشاورزی و صنعتگری بوده است. ساخته شدن شهر در آبرفت‌های مصب رودخانه هیرمند، زمین‌های این منطقه را به مناطقی حاصلخیز برای کشاورزی تبدیل کرده بود و وجود عناصر طبیعی مانند رود هیرمند، دریاچه هیرمند و کوه خواجو در اطراف شهر سوخته، بر محبوبیت این منطقه می‌افزود.

استفاده از شتر برای حمل و نقل و استفاده از محصولات آن، اولین بار در شهر سوخته اتفاق افتاده است. از مهم‌ترین قسمت‌های کشف شده شهر سوخته می‌توان به حیاط‌های متعدد، راهروها، انبارها، اتاق‌ها، کوره و اجاق‌ها، پلکان و دیگر فضاهای معماری اشاره کرد و در میان آثار یافت شده می‌توان هزاران قطعه سفال و اشیای زینتی را برشمرد. از میان دیگر صنایع رایج در شهر سوخته نیز می‌توان به ریسندگی، خراطی، معرق سازی، سفال‌گری و ساخت ابزار فلزی اشاره کرد. شهر سوخته تنها سایت باستان‌شناسی کشور است که فعالیت و حفاری‌های باستان‌شناسی در آن بدون وقفه و تعطیلی ادامه پیدا کرده است.

• آدرس موزه شهر سوخته: استان سیستان و بلوچستان، شهرستان هامون، بخش مرکزی، جاده زابل - زاهدان، ۱۰ کیلومتری جنوب شهر سوخته (مشاهده روی نقشه)
• ساعت بازدید از موزه شهر سوخته: همه‌روزه (به‌جز جمعه‌) از ۹:۰۰ تا ۱۸:۰۰
• هزینه بلیط (سال ۱۴۰۳): ۱۵,۰۰۰ تومان

منبع عکس: خبرگزاری مهر

در بازدید از شهر سوخته می‌توانید به موزه شهر سوخته نیز سر بزنید. در این موزه بخش قابل‌توجهی از ابزار و لوازم کشف شده از محوطه باستانی شهر سوخته و دیگر تمدن‌های استان‌های خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان برای عموم به نمایش درآمده‌اند. از جمله این آثار می‌توان به اشيای سفالی، سنگی، پيکرک‌ها، مهره‌ها، نمونه بازسازی‌شده گور‌های مکشوفه در شهر سوخته و... اشاره کرد. بخش اداری و کتابخانه، بخش پژوهشی، سالن آمفی‌تئاتر، سالن پذیرایی و سرویس بهداشتی از دیگر بخش‌های مجموعه هستند. موزه شهر سوخته روبه‌روی محوطه باستانی شهر سوخته در جاده زابل به زاهدان قرار دارد.

منبع عکس: خبرگزاری مهر

مهم‌ترین سوال برای باستان‌شناسان در بررسی‌های این منطقه این بود که چرا شهر سوخته سوخت؟ آیا واقعا این شهر سوخته است؟ در این زمینه کارشناسان باستان‌شناسی نظریه‌های مختلفی دارند. در بررسی‌های اولیه گروهی از باستان‌شناسان خارجی، به‌دلیل وجود لایه‌های خاکستر وسیع در این منطقه و مشاهده آثار سوختگی در بناها، لقب شهر سوخته را به این شهر دادند. بنا بر نظر بعضی کارشناسان شهر سوخته دو بار به آتش کشیده شده است. بار اول به دوران رشد و شکوفایی و بار دوم به زمان نابودی شهر مربوط می‌شود، اما اختلاف نظرهایی دراین‌باره وجود دارد و برخی دیگر از محققان این نظریه را رد می‌کنند.

امروزه کارشناسان معتقد هستند که به‌دلیل رونق صنعت و وجود مناطق صنعتی در اطراف شهر سوخته در گذشته، تلی از خاکستر ناشی از فعالیت‌های این مناطق شهر سوخته را پوشانده بوده است. تغییرات اقلیمی و از بین رفتن رونق صنعت و تجارت از مهم‌ترین دلایل زوال شهر سوخته بوده‌اند.

منبع عکس: خبرگزاری ایلنا

در طول بررسی‌های انجام شده در شهر سوخته، شواهدی یافت شد که تعجب باستان‌شناسان را برانگیخت. این شواهد از پیشرفت علم پزشکی در گذشته در شهر سوخته خبر می‌دهند. در سال ۱۳۵۶ در کاوش‌های شهر سوخته گورستانی دسته‌جمعی کشف شد. در میان اسکلت‌های موجود در آن، جمجمه‌ای یافت شد که روی آن آثار باقی مانده از عمل جراحی به چشم می‌خورد. این اسکلت متعلق به دختری ۱۳ ساله بود و بریدگی عمیق مثلث شکل در قسمت راست آن دیده می‌شد. تاریخ‌شناسان معتقد هستند که این جراحی نخستین جراحی مغز در زمان باستان بوده است. گرچه چند ماه پس از این جراحی، بیمار فوت کرده است، اما این جمجمه از مهم‌ترین کشفیات باستان‌شناسی جهان به شمار می‌رود.

از دیگر یافته‌های مربوط به علم پزشکی در شهر سوخته می‌توان به چشمی مصنوعی در گورستان شهر سوخته اشاره کرد. جنس این چشم مصنوعی ترکیبی از قیر طبیعی و نوعی چربی جانوری است و روی آن طراحی‌هایی با سیم‌های ریز طلایی شبیه مویرگ‌های چشم صورت گرفته است. امروزه از چشم مصنوعی شهر سوخته در موزه‌ای در جنوب شرقی زاهدان نگهداری می‌شود.

در سال ۱۳۹۴ پس از پنج سال تلاش، باستان‌شناسان و هنرمندان مجسمه‌ساز و طراح توانستند اسکلت جمجمه این زن با چشم مصنوعی را بازسازی کنند. طراحی سر و چشم‌ها و تمام ریزه‌کاری‌هایی مانند رنگ پوست و مو و شکل بینی با طراحی سه‌بعدی دستی و انجام اسکن‌های متعدد زیر نظر نگار نادری پور، برای اولین بار در ایران انجام شده است.

منبع عکس: خبرگزاری مهر

از دیگر یافته‌های باستان‌شناسی در شهر سوخته می‌توان به گورستانی با سنگ قبرهایی از خشت خام اشاره کرد. این گورستان در سال ۱۹۷۲ میلادی و به‌صورت کاملا تصادفی کشف شد. تفاوت‌هایی در ساختار قبرها از جهت شکل، اندازه و مصالح وجود دارند که اختلاف طبقاتی، تفاوت‌های دینی و آیینی و باورهای مذهبی مختلف مردمان آن زمان را نشان می‌دهند. همراه با این گورستان مجموعه‌ای عظیم از سفالینه‌ها و ظروف و اشیای مصرفی مردم شهر سوخته نیز به دست آمده است.

منبع عکس: mizboon.com

در میان اشیای زینتی، نمونه‌های جالب توجهی از جواهرات باستانی با فلزات طلا و سنگ‌های قیمتی مانند عقیق، مرمر، لاجورد و فیروزه به چشم می‌خورند که رونق صنعت جواهر سازی در شهر سوخته را نشان می‌دهند. بیشترین جواهرات شهر سوخته گردنبندهای جواهر با سنگ‌های زینتی مختلف هستند.

در طول کاوش‌های باستانی شهر سوخته خط‌کشی ساخته شده از چوب آبنوس نیز یافته‌اند. این خط‌کش ۱۰ سانتی‌متر طول دارد و تا دقت یک میلی‌متر را اندازه گیری می‌کند. گرچه مقیاس اندازه‌گیری متر در دوران باستان به مفهوم امروزی وجود نداشته است، اما دقت اندازه‌گیری خط‌کش شهر سوخته با متر و معیار امروزی این‌گونه بیان می‌شود.

منبع عکس: sistankanon.blog.ir

از دیگر وسایل کشف شده در گورستان تاریخی شهر سوخته، می‌توان به تخته نردی قدیمی با ۶۰ مهره اشاره کرد. تا پیش از کشف این وسیله، قدیمی‌ترین تخته نرد کشف شده در جهان، در گورستان سلطنتی «اور» در منطقه بین النهرین یافت شده بود. جنس چوب این تخته نرد از چوب آبنوس است و روی تخته مستطیل آن، تصویر ماری به خود پیچیده دیده می‌شود. مهره‌های این تخته نرد نیز از سنگ‌های متداول آن زمان مانند لاجورد، عقیق و فیروزه ساخته شده‌اند.

منبع عکس: aftabnetdaily.ir

در یکی از گورهای پنج هزار ساله قبرستان شهر سوخته، باستان‌شناسان جامی با طراحی یک بز در کنار درخت یافتند. آن‌ها با بررسی‌های بیشتر از سایر ظروف و اشیای کشف شده از این منطقه، نکته‌ای جالب دریافتند. تصویر بز روی جام پنج بار با تغییرات کم تکرار شده بود. دنبال کردن این نقش‌ها، حرکت بز به‌سمت درخت و خوردن برگ را نشان می‌دادند. با تکمیل بیشتر این تصاویر به کمک طراحان، باستان‌شناسان فیلمی ۲۰ ثانیه‌ای به دست آوردند. در این فیلم جهش بز به‌سمت درخت کاملا دیده می‌شود.

ارتفاع این جام به حدود ۱۰ سانتی‌متر می‌رسد و پایه‌ای استوانه‌ای شکل دارد. کارشناسان پس از تحقیقات گسترده نتیجه گرفتند که این جام اولین نمونه از تلاش‌های هنرمندان عهد باستان برای خلق نقاشی متحرک یا انیمیشن بوده است.

شگفتی‌های شهر سوخته تنها به موارد گفته شده محدود نمی‌شوند و شکل زندگی اجتماعی در این منطقه در عهد باستان با توجه به یافته‌های تاریخی به سبکی بسیار مدرن بوده است. سیستم لوله‌کشی آب و فاضلاب در شهر سوخته با استفاده از لوله‌های سفالی، که هنوز بقایای آن‌ها وجود دارند، از مظاهر شهرنشینی مدرن در آن زمان به شمار می‌روند.

ساکنان شهر سوخته به پیشه صنعتگری اشتغال داشتند. صنایع کشف‌شده از این شهر، نشان می‌دهد که آن‌ها در صنعت به پیشرفت قابل‌توجهی دست پیدا کرده‌ بودند. کفش، پارچه، زیورآلات و معرق‌کاری‌ها، نشان از چیره‌دستی و مهارت صنعتگران این شهر دارد. صنعت کفاشی و بافندگی نیز در شهر سوخته رونق فراوان داشت و پارچه‌های بافته شده در این منطقه در مناطق اطراف نظیر نداشتند.

منبع عکس: wisgoon.com

از دیگر اشیای باستانی مکشوفه در این منطقه می‌توان به کوزه سفالی با امضای سازنده آن، سوزن، چکش، کوره‌های سفالگری، کوره‌های ذوب فلزات، دکمه لباس، شانه سر، بذر حبوبات و میوه، برنج، زیره و بسیاری از لوازم متداول و روزمره اشاره کرد.

منبع عکس: mehremihan.ir

منطقه‌ای که شهر سوخته در آن قرار دارد از کم بارش‌ترین نقاط ایران به شمار می‌رود. آب و هوای شهر سوخته گرم و خشک است و به‌دلیل بارش‌های محدود در این منطقه بسیاری از چاه‌های اطراف خشک شده‌اند. دمای هوا در سردترین زمان این منطقه در دی ماه از مثبت هفت درجه سانتی‌گراد کمتر نمی‌شود. تابستان‌های شهر سوخته بسیار گرم و سوزان است. دمای هوا در تیرماه تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد بالای صفر هم می‌رسد. شدت وزش باد در شهر سوخته و تپه ماهورهای اطراف آن در کل سال شدید است و در تیرماه اوج می‌گیرد، تا جایی که طوفان شن پدیده‌ای رایج در این زمان است.

این منطقه دو فصل سرد و گرم دارد و فصل سرما در این منطقه به سه ماه آذر، دی و بهمن محدود می‌شود. دیگر ماه‌های سال هوای این منطقه گرم است. میانگین دما در ماه‌های سرد در حدود ۱۳ درجه سانتی‌گراد است، اما شب‌ها سرد است. در همه فصول سال اختلاف دمای شب و روز در شهر سوخته، زابل و مناطق اطراف آن‌ها زیاد است.

با توجه به توضیحات داده شده باید گفت بهترین زمان سفر به شهر سوخته و بازدید از این شهر باستانی از اوایل تا اواسط پاییز است. در بازدید از شهر سوخته به‌دلیل فضای باز این منطقه حتما از کلاه و آفتابگیر استفاده کنید.

اقامتگاه بومگردی کلبه آرامش زهک، منبع عکس: uspace.ir

پس از بازدید از شهر سوخته می‌توانید در هتل‌های شهر زابل اقامت کنید که دسترسی به آن‌ها در مدت‌زمان ۵۰ تا ۶۰ دقیقه رانندگی با خودرو امکان‌پذیر است. اقامتگاه بومگردی روستای ارباب در نزدیکی زابل، گزینه دیگر پیش روی شما خواهد بود که حدود ۷۰ کیلومتر (یک ساعت با خودرو) با شهر سوخته فاصله دارد. در صورت تمایل می‌توانید به شهر ادیمی در شهرستان نیمروز بروید و در اقامتگاه بومگردی آن اقامت کنید که در ۷۰ کیلومتری (یک ساعت با خودرو) شهر سوخته قرار دارد. علاوه بر این، اقامتگاه‌های بومگردی شهر زهک در ۶۰ کیلومتری شهر سوخته (۵۰ دقیقه با خودرو) فعالیت می‌کنند که پذیرای گردشگران هستند.

• آدرس: استان سیستان و بلوچستان، شهرستان هامون، بخش مرکزی دهستان لوتک، ۷۰ کیلومتری جنوب غربی زابل (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از شهر سوخته: ۱۲ کیلومتر (۳۰ دقیقه با خودرو)

منبع عکس: ویکی‌پدیا، عکاس: رسول عباسی

قلعه رستم زابل مربوط به خان‌های سیستانی در زمان صفویه است؛ کسانی که با نام‌های رئیس رستم، رئیس بهمن و... در منطقه حوضدار حکومت می‌کردند. این قلعه بزرگ‌ترین و با عظمت‌ترین قلعه دوران اسلامی سیستان به حساب می‌آید. عظمت منطقه حوضدار به این قلعه جنبه افسانه‌ای تاریخی داده و به نام بزرگ‌ترین و نام‌آورترین شخصیت سیستان، رستم نام‌گذاری شده است.

• آدرس: استان سیستان و بلوچستان، شهرستان هامون، کوه خواجه (مشاهده روی نقشه)
• فاصله از شهر سوخته: ۶۵ کیلومتر (۶۰ دقیقه با خودرو)

منبع عکس: گوگل مپ، عکاس: حامد رزاقی

کوه خواجه یا اوشیدا به‌عنوان تنها عارضه طبیعی دشت سیستان و یکی از مهم‌ترین مناطق طبیعی و باستانی گردشگرپذیر در قلب تالاب بین‌المللی هامون است که مرکز پیوند سه دین اسلام، مسیحیت و زرتشت به شمار می‌رود. در اطراف این کوه تعداد زیادی آثار باستانی از دوران ساسانیان، اشکانیان و بقایای مکان‌های اسلامی و معبد بودایی باقی‌ مانده‌ است که شامل مجموعه کاخا، قلعه کک کهزاد، قلعه چهل دختر، قلعه سرسنگ، آرامگاه خواجه غلطان، ساختمان پیر گندم بریان، خانه شیطان، بناهای منفرد آرامگاهی و قبور اسلامی می‌شود.