تالاب لیپار چابهار

تالاب‌ها یکی از شاهکارها و گنجینه‌های طبیعت هستند و نقش بسزایی در تعدیل آب‌وهوا، جلوگیری از انتشار گردوغبار و جذب گردشگر برای منطقه دارند. این پدیده‌های طبیعی و گاه مصنوعی، زیستگاه امن بسیاری از گیاهان و جانوران محسوب می‌شوند. تالاب لیپار یا دریاچه صورتی یکی از تالاب‌های ایران و از جاهای دیدنی چابهار است.

• آدرس: استان سیستان و بلوچستان، شهرستان چابهار، کیلومتر ۲۰ جاده چابهار به گواتر (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: tr2p

تالاب لیپار یکی از مشهورترین تالاب‌ های ایران است. این جاذبه منحصربه‌فرد در کرانه دریای عمان، شرق چابهار، در جاده ساحلی چابهار به گواتر و کنار روستای لیپار قرار دارد. روستای لیپار از توابع بخش مرکزی شهرستان چابهار محسوب می‌شود. تالاب لیپار که در تنگه‌ای صخره‌ای و مشرف به دره‌ای زیبا شکل گرفته است، با رنگ خاص، نظرها را به خود جلب می‌کند و به‌عنوان عروس چابهار شناخته می‌شود.

تالاب لیپار از ایستا شدن آب اقیانوس عمان در میان دو کوه به وجود آمده و سبب تشکیل اکوسیستم منحصربه‌فردی شده است. این تالاب با ظاهر زیبا و فریبنده، یکی از شورترین آب‌های جهان را دارد. گستره و رنگ این تالاب به فراخور شرایط محیطی در زمان‌های مختلف تغییر می‌کند؛ در فصول پرباران، وسعت تالاب به حدود ۱۰ هکتار می‌رسد و بیش از ۱۴ کیلومتر طول دارد.

منبع عکس: ایران هتل آنلاین

تالاب لیپار یکی از عجایب ایران است که در فاصله ۲۰ کیلومتری شرق (۲۵ دقیقه رانندگی) از مرکز شهر ساحلی چابهار قرار دارد. برای رسیدن به این تالاب در بلوار قدس چابهار حرکت کنید تا به فلکه مادر برسید. در این فلکه به‌سمت بلوار اقیانوس تغییر مسیر دهید؛ سپس دور بزنید و وارد جاده ساحلی چابهار به گواتر شوید. نام این جاده در نقشه مسیر ۹۸ است. پس از حدود ۱۸ کیلومتر رانندگی در این جاده ساحلی، به روستای رمین و سپس تالاب صورتی لیپار می‌رسید.

منبع عکس: tr2p

واژه لیپار از دو بخش «لیپ» و «آر» تشکیل شده است. «لیپ» به معنی خاروخاشاک رودخانه و «آر» به‌معنی آب رودخانه است. با توجه به اینکه در روستای لیپار آب رودخانه با خاروخاشاک آن به دریا می‌ریزد، این نام را برای آن انتخاب کرده‌اند. از طرفی در زبان بلوچی لیپار به محل تلاقی آب رودخانه و دریا گفته می‌شود و واژه لیپار موقعیت این تالاب و روستا را وصف می‌کند.

منبع عکس: tehrantimes

درباره شکل‌گیری تالاب لیپار دو روایت وجود دارد. برخی از بومیان منطقه معتقد هستند که این تالاب در اثر باز شدن راه خورها، با روندی طبیعی به‌مرور تشکیل شده است. در مقابل، گروهی ساخت این تالاب را مدیون فردی به نام « دادکریم شیخ ‌زاده» از اهالی روستای «دمبدف» می‌دانند.

بر اساس روایت دوم، تالاب لیپار در سال ۱۳۶۲ هجری شمسی یا ۱۳۸۱ میلادی احداث شده است. به همت اهالی، بودجه شخصی دادا کریم شیخ زاده و حمایت وزارت نیرو (دراختیار گذاشتن ماشین آلات) تالاب لیپار ساخته می‌شود تا آب‌های سطحی حاصل از بارندگی‌ها را سروسامان دهد.

در سال‌های اول شکل‌گیری یا احداث تالاب لیپار، بارندگی‌های خوبی در منطقه اتفاق افتاد. تالاب سرشار از آب و اطراف آن سرسبز شد. در این مدت پرندگان بسیاری ساکن دائمی یا موقت این تالاب هستند. متاسفانه خشکسالی‌های اخیر حیات این تالاب را به مخاطره انداخته و وسعت و شکل دریاچه در حال تغییر است.

منبع عکس: irantravelx

تالاب لیپار بسیار بکر و آرام است و جلوه‌ای ساده در عین حال باشکوه دارد. ساکنان منطقه معمولا مشغول جمع کردن نمک از دریاچه هستند. اطراف این دریاچه صورتی امکانات گردشگری و رفاهی خاصی وجود ندارد. تنها یک بازارچه کوچک محلی با تعدادی دست‌فروش به چشم می‌خورد که صنایع دستی، صدف و نمک دریایی در بساط خود دارند.

در روزهای شلوغ سال و همچون ایام نوروز که گردشگران بیشتری از تالاب صورتی چابهار دیدن می‌کنند، برخی از بومیان با شتر خود به کنار تالاب می‌آیند و مهمانان تالاب می‌توانند با پرداخت هزینه‌، شترسواری را تجربه کنند. علاوه بر شترسواری، گردشگران می‌توانند از قدم زدن در دشت زیبای کنار تالاب، تماشای منظره رویایی تالاب، پرنده‌نگری، عکاسی و خرید از بازارچه محلی لذت ببرند.

منبع عکس: تابناک

دلیل اصلی شهرت و محبوبیت تالاب لیپار چابهار رنگ صورتی مایل به سرخ آن است. این رنگ در نتیجه ترکیب شوری بالای آب دریاچه با نوعی از جلبک‌ها حاصل می‌شود؛ جلبک «دونالیلا سالینا» (Dunaliella salina) که تحمل شوری زیادی دارد در آب این دریاچه رشد می‌کند و در تماس با دسته‌ای از باکتری‌ها به نام «هالوباکتری» (halobacteria) منجر به تولید کاروتنوئید (رنگدانه) صورتی می‌شود. به‌طور کلی، عوامل گوناگونی در فراهم‌شدن شرایط مناسب برای تشکیل دریاچه‌های صورتی نقش دارند؛ آب‌وهوا، جنس خاک بستر دریاچه و میزان شوری آب از عواملی هستند که محیط مناسب رشد این نوع جبلک و زیست این‌گونه از باکتری را فراهم می‌کنند.

ازدیاد بی‌رویه گروهی از جلبک‌ها در یک محیط آبی، «کشند سرخ» یا «آب‌سرخه» (Red Tide) نام دارد که در طی آن، رشد این جلبک‌ها افزایش یافته و با ترشح سم، منجر به کمبود شدید اکسیژن ماهی‌ها و دیگر آبزیان منطقه و در نهایت خفگی و مرگ آن‌ها می‌شوند. برخلاف ظاهر زیبای پدیده کشند سرخ که سرخ‌تر شدن آب و جذب گردشگران به تالاب‌های صورتی مانند «لیپار» می‌شود، این پدیده تاکنون در دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان خسارات زیادی به ماهیگیران زده است.

منبع عکس: tr2p

شرایط محیطی مختلف، کیفیت آب تالاب و افزایش و کاهش فعالیت باکتری‌ها در فصول مختلف موجب تغییر رنگ تالاب می‌شود. رنگ قرمز و سرخ در برخی فصول جلوه بیشتری دارد و معمولا در ماه‌های فروردین، خرداد، شهریور، مهر، بهمن و اسفند آب تالاب صورتی مایل به سرخ به نظر می‌رسد. همچنین رودخانه و خورهای منتهی به تالاب، مواد آلی و معدنی گوناگونی را به دریاچه صورتی وارد می‌کنند که بر میزان فعالیت جلبک‌ها و باکتری‌ها تاثیر می‌گذارد.

منبع عکس: irantravelx

جریان‌های دریایی حاصل از طوفان‌های مونسون (پدیده طبیعی حوزه عمان)، وزش طوفان و گردوغبار سبب افزایش فعالیت جلبک‌ها در خرداد تا اواسط شهریور می‌شوند و تعداد آن‌ها پس از گذشت چند ماه، در اواخر پاییز به بیشترین میزان خود می‌رسد و این به معنی پررنگ‌تر شدن آب دریاچه است.باکتری‌ها قادر به حرکت و شنا نیستند و جابه‌جایی آن‌ها به امواج و جریان‌های آبی همچون جزر و مد وابسته است.

منبع عکس: irantravelx

موقعیت جغرافیایی خاص تالاب لیپار سبب شده تا شرایط برای رویش گیاهانی چون بلوط، گزنه، گز، کهور، چش (نوعی اقاقیا) و نی در آب فراهم شود. وجود این گیاهان و رنگ تالاب منظره جذابی را پدید آورده است. در کنار تالاب لیپار، دشتی به نام «دشتار» قرار دارد. در زبان محلی دشتار به معنی نامزد یا دختران جوانی است که هنوز ازدواج نکرده‌اند. این دشت به‌دلیل وجود درختان سرسبز و جوان به این نام خوانده می‌شود. در اطراف تالاب لیپار پنبه‌های وحشی می‌رویند و بومیان از آن‌ها تشک و بالشت درست می‌کنند.

منبع عکس: tr2p

بررسی‌های علمی و کارشناسی حضور ۶۴ گونه از نرم‌‌تنان، ۹۳ گونه پلانکتون گیاهی، ۳۱ گونه پلانکتون جانوری، ۸۵ گونه از انواع ماهی، ۲۴ گونه از سخت‌پوستان، ۱۴ گونه مایوبنتوز و ۴۶ گونه مختلف از جلبک‌‌ها را در آب تالاب لیپار نشان داده است.

فلامینگوهای سفید و صورتی (مرغ آتشین)، پرنده‌ سیاه رنگ چنگر، حواصیل (مرغ ماهی‌خوار)، عقاب دشتی، طاووسکن، کشیم، باقرقره، تیهو و گونه‌ حفاظت‌شده و در حال انقراض اردک مرمری از جمله پرندگان بومی و مهاجری هستند که در تالاب لیپار دیده می‌شوند.

منبع عکس: irantripedia

موقعیت جغرافیایی مناسب و دسترسی آسان تالاب لیپار سبب شده تا در تمام طول سال گردشگران زیادی از آن بازدید کنند؛ با این وجود بهترین زمان بازدید از تالاب لیپار اواسط زمستان تا بهار است. در این زمان میزان آب تالاب و رنگ آن بسیار جذاب و گیرا است.

در تابستان معمولا دریاچه کم آب می‌شود و به‌دلیل شرایط محیطی موثر بر جلبک‌ها رنگ صورتی آن جلوه چندانی ندارد. پاییز فصل مهاجرت پرندگان است و بهترین زمان برای تفریح مسئولانه و جذاب پرنده‌نگری در تالاب لیپار محسوب می‌شود. در زمستان نیز پرندگان زمستان‌گذر ویژه‌ای در تالاب لیپار به چشم می‌خورند.

منبع عکس: irantravelx

یکی از گزینه‌های اقامت در تالاب لیپار چادر زدن و کمپ شبانه اطراف دریاچه است. کمپ گردشگری کوه های مریخی یا مینیاتوری در فاصله ۱۶ کیلومتری تالاب صورتی قرار دارد و امکانات رفاهی مطلوبی برای مسافران فراهم آورده است. اقامتگاه بومگردی کپری چیکو در فاصله ۱۰ کیلومتری تالاب، هتل لیپار و خانه معلم در شهر چابهار نیز از گزینه‌های دیگر اقامت در این سفر محسوب می‌شوند.

منبع عکس: پینورست

در بازدید از دریاچه صورتی چابهار به تجهیزاتی چون کلاه آفتابگیر، عینک آفتابی، کفش راحتی، لباس اضافی، دوربین عکاسی برای ثبت خاطرات و دوربین شکاری برای تماشای پرندگان نیاز پیدا خواهید کرد. اگر قصد شب‌مانی در اطراف تالاب لیپار را دارید، حتما چادر مسافرتی، پتو یا کیسه خواب، چراغ قوه و خوراکی کافی به‌همراه داشته باشید.

منبع عکس: tr2p

بازدید از تالاب لیپار رایگان است و ۲۴ ساعت شبانه‌روز می‌توانید به تماشای آن بنشینید. برای بازدید از این دریاچه زیبا باید خودروی خود را در جاده ساحلی چابهار به گواتر پارک کنید و پیاده به کنار تالاب بروید. زمین‌های اطراف دریاچه باتلاقی هستند و امکان گیرکردن خودرو در آن‌ها وجود دارد.

دریاچه صورتی لیپار از پدیده‌های حساس و آسیب‌پذیر طبیعت است و مسئولان منطقه، اهالی بومی و گردشگران، باید برای حفظ و پایداری آن تلاش کنند. در بازدید از تالاب صورتی چابهار هرگز آب دریاچه را آلوده و زباله‌های خود را در منطقه رها نکنید. گردشگران باید بسیار مسئولانه با جانداران ساکن این پهنه آبی منحصربه‌فرد رفتار کنند و با احترام گذاشتن به حریم آن‌ها، زیستگاه امن پرندگان را با آلودگی‌های صورتی ناامن نکنند.

• آدرس: استان سیستان و بلوچستان، ۴۰ کیلومتری شرق چابهار ، حاشیه جاده چابهار به گواتر (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: میهمان شو

کوه های مینیاتوری یا کوه های مریخی چابهار ۱۷ کیلومتر با تالاب لیپار فاصله دارند. این جاذبه طبیعی در ۴۰ کیلومتری جاده چابهار به گواتر دیده می‌شود و تا حدود ۱۰ کیلومتر ادامه دارد. کوه‌های مینیاتوری در واقع ناهمواری‌هایی هستند که شباهت زیادی به سطح سیاره مریخ دارند.

نوع رسوبات و شرایط خاص فرسایش دلیل ظاهر کنونی این کوه‌های مریخی هستند. رسوبات آهکی، بقایای جانداران دریایی، ماسه و خاک رس این کوه‌ها را تشکیل می‌دهند و حکایت از غرق بودن منطقه در دوران خاصی از عمر زمین دارند. بومیان منطقه از آن‌ها با نام «کالانی» یا «آریا» یاد می‌کنند.

منبع عکس: کوچی نو

کمپینگ گردشگری کوه‌های مریخی در کنار جاده چابهار به کنارک برای رفاه حال بازدید‌کنندگان منطقه راه‌اندازی شده است. سالن ویژه اردوهای دانش‌آموزی، فضای سبز، سرویس بهداشتی، سوئیت اقامتی، آلاچیق و سکوی رصد ستارگان از امکانات این کمپ گردشگری هستند.

• آدرس: استان سیستان و بلوچستان، ۲۵ کیلومتری شرق چابهار، روستای رمین (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: ایرنا

جاذبه درخت انجیر معابد چابهار حدود سه کیلومتر با تالاب صورتی فاصله دارد. انجیر معابد به‌دلیل چرخه زندگی غیر معمول و قد بلند خود در طول تاریخ مورد توجه بوده است. دانه‌های این درخت درون فضله پرندگان روی درختان دیگر سقوط می‌کنند، دانه‌ها جوانه می‌زنند و ریشه‌ها به‌سمت زمین حرکت می‌کنند. شاخه‌های انجیر معابد به‌تدریج درخت میزبان را دربر گرفته و آن را خفه می‌کنند؛ به همین دلیل به درخت خفه‌کننده نیز معروف است.

نام‌گذاری درخت انجیر معابد به زمان بودا بازمی‌گردد و دلیل آن درخت انجیر مقدسی است که به اعتقاد بودائیان فردی مشهور به نام «بودا» زیر آن به مراقبه و روشن‌بینی می‌پرداخته است. میوه این درخت قرمز رنگ، به‌شکل انجیر و شیرین است. ریشه‌های درخت انجیر معابد برای جست‌و‌جوی آب تا صدها متر حرکت می‌کند و هر شاخه آن در صورت رسیدن به زمین تبدیل به ریشه می‌شود.

• آدرس: شهرستان چابهار، ۱۰ کیلومتری شرق چابهار، روستای رمین (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: منطقه آزاد چابهار

ساحل صخره‌ ای چابهار در ۱۰ کیلومتری غرب تالاب صورتی قرار دارد. این ساحل سخت و سنگی پذیرای موج‌های اقیانوس است و آب را به آسمان پرتاب می‌کند. در هنگام وزش بادهای موسمی از سوی دریا موج‌ها شدت می‌گیرند و ارتفاع آن‌ها گاهی به ۱۵ متر می‌رسد.

قدم زدن در ساحل صخره‌ای چابهار، تماشای غروب آفتاب، لاک‌پشت‌ها و پرندگان دریایی از جمله تفریحات این جاذبه طبیعی هستند. در گوشه و کنار ساحل برخی بومیان ماهی تازه کباب می‌کنند و به مسافران می‌فروشند؛ علاوه بر آن رستوران‌های خوبی حوالی ساحل فعالیت می‌کنند. به‌دلیل وجود صخره‌ها و مواج بودن دائمی آب، شنا در این ساحل بسیار خطرناک است.

• آدرس: استان سیستان و بلوچستان، جنوب شرقی شهر چابهار (مشاهده روی نقشه)

منبع عکس: باشگاه خبرنگاران جوان

آبفشان صخره ‌ای چابهار در ۱۸ کیلومتری غرب تالاب صورتی قرار دارد. این جاذبه زیبا در اثر برخورد موج‌های خروشان دریا با ساحل صخره‌ای، انتقال آب از طریق کانال‌های طبیعی به زیر صخره‌ها و خروج و فوران آن‌ها از سوراخ صخره به‌صورت آبفشان ایجاد می‌شود. این پدیده طبیعی بیشتر در تابستان‌ها اتفاق می‌افتد و در زمان‌های دیگر شانس زیادی برای تماشای آن وجود ندارد.

اگر از اهالی خون‌گرم چابهار هستید یا از جاذبه تالاب لیپار دیدن کرده‌اید، لطفا نظرات خود را در پایین این مقاله با ما و مخاطبان کجارو به اشتراک بگذارید.

نویسنده: زیبا وکیلی

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: حسین خجاوندی، نصرالله بلوچ)