جنگل حرا چابهار

جنگل‌های حرا در هشت منطقه حفاظت‌شده در سواحل جنوبی ایران در محدوده خیلج فارس و دریای عمان دیده می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به کناره‌های شمالی و جنوبی جزیره قشم، جنگل نای‌بند استان بوشهر و بخش‌هایی از چابهار در استان سیستان و بلوچستان نیز اشاره کرد. این جنگل‌های شگفت‌انگیز زیستگاه پرندگان و جانوران دریایی متعددی هستند.

گونه حرا خود به‌تنهایی حیرت‌انگیز است و می‌تواند با آب شور به حیات خود ادامه دهد؛ اما جنگل‌های حرا شگفت‌انگیزتر هستند و در هنگام بالا آمدن آب دریا کاملا زیر آب می‌روند و در هنگام جزر، به‌صورت جزیره‌ای ظاهر می‌شود. این جنگل‌های از جاهای دیدنی چابهار محسوب می‌شوند. با ما همراه باشید تا با جنگل‌های حرا چابهار بیشتر آشنا شوید.

• آدرس: سیستان و بلوچستان، چابهار، روستای تیس، جنگل حرا چابهار (مشاهده روی نقشه)
• آدرس: سیستان و بلوچستان، چابهار، بعد از بندر بریس، روستای گواتر، جنگل حرا گواتر (مشاهده روی نقشه)

منبع: isna.ir

بخش‌هایی از جنگل حرا چابهار در استان سیستان و بلوچستان و در فاصله ۱۵٫۶ کیلومتری (۲۲ دقیقه) شهر چابهار قرار گرفته است. این جنگل‌های زیبا که در میان آب و در مجاورت خلیج چابهار روییده‌اند، در فاصله ۹٫۲ کیلومتری (۱۴ دقیقه) روستای تاریخی تیس قرار دارند و شما می‌توانید در کمتر از ۱۰ دقیقه با طی ۷٫۳ کیلومتر از قلعه مشهور پرتغالی‌ها خود را به جنگل‌های حرا تیس برسانید.

علاوه بر این بخش، در نزدیکی خلیج گواتر نیز می‌توانید به تماشای جنگل‌های حرا بروید. این بخش از این جنگل‌ها در فاصله ۱۲۰ کیلومتری شهر چابهار و در مرز بین ایران و پاکستان قرار گرفته است؛ اما بی‌شک از طی این مسافت پشیمان نخواهید شد. خلیج گواتر در کنار جنگل‌های حرا به‌تنهایی شما را مهمان زیبایی‌های بسیار زیادی خواهد کرد.

برای سفر به چابهار می‌توانید بلیط هواپیما رزرو کنید؛ هرچند که خود چابهار فرودگاه ندارد و باید از فرودگاه کنارک استفاده کنید. کافی است خود را با پرواز به فرودگاه کنارک در شهری به همین نام برسانید. شما از فرودگاه کنارک در حدود ۴۹٫۹ کیلومتر ( ۴۹ دقیقه) تا چابهار فاصله دارید. البته اگر محل اقامت شما در چابهار نباشد، برای رفتن به جنگل حرا تیس باید مسافت کمتری در حدود ۳۴٫۵ کیلومتر ( ۲۹ دقیقه) را با ماشین طی کنید. برای بازدید از جنگل‌های حرا گواتر از فرودگاه کنارک در حدود ۱۴۴ کیلومتر مسافت (دو ساعت و ۱۰ دقیقه) در پیش روی شما خواهد بود.

بندر چابهار ایستگاه راه‌آهن ندارد و اگر قصد دارید زمینی سفر کنید، باید از ماشین شخصی یا اتوبوس استفاده کنید. از اکثر شهرهای بزرگ ایران به‌سمت چابهار اتوبوس وجود دارد. اگر خواستید به‌سمت جنگل‌های حرای خلیج گواتر بروید بهتر است از سمت شرق به چابهار وارد شوید و مسیر خود را به‌سمت روستای گواتر و خلیج آن منحرف کنید؛ اما برای بازدید از جنگل‌های حرا تیس باید به‌سمت روستای تیس چابهار بروید.

منبع: mizboon

جنگل حرا از درختچه‌های کوتاه قدی شکل می‌گیرد که می‌توانند در آب‌هایی شور و در نواحی گرمسیری به حیات خود ادامه بدهند. درختچه‌های حرا به‌شکل شگفت‌انگیزی می‌توانند آب را تصفیه کنند و تمام املاح و مواد غذایی مورد نیاز خود را از آن جذب و باقی را دفع کنند. سازش این درختچه‌‌ها که به مانگرو نیز شهرت دارند، با آب شور از آن‌ها گیاهانی استثنایی ساخته است. این درختان قابلیت دفع نمک و شیرین کردن آب‌های شور را دارند و به این طریق آب، مواد و املاح مورد نیاز خود را دریافت می‌کنند. علاوه بر این، درختان جنگل‌های حرا به هنگام مد دریا همچون جنگلی غرق شده به زیر آب فرو می‌روند و تنها تاج این درختان مشخص است.

منبع: کایت، عکاس: علی صادقی

جزر و مد در حیات درختان مانگرو بسیار تاثیرگذار است. جزر و مد امکان نفوذ مانگروها به عمق خاک را فراهم می‌کند و مواد غذایی مورد نیاز آن‌ها را از دریا به ساحل می‌آورد و آنچه که مانگروها نیاز ندارند به دریا برمی‌گرداند. آنچه که منجر به کاهش شوری خاک می‌شود، همین پدیده جزر و مد است. همین پدیده بذرها و نهال‌های مانگرو را به سایر نقاط منتقل می‌کند و منجر به گسترش و توسعه جنگل‌های حرا می‌شود.

خاک مناسب برای رشد درختچه‌های حرا خاکی لجنی و حاوی رسوبات ناشی از فرسایشی است که در طول سال‌ها با فرسایش سواحل به‌واسطه جزر و مد دریا شکل می‌گیرد. این درختان در فصل تابستان از اواخر تیر تا اواسط مرداد شکوفه و سپس میوه می‌دهند. درختچه‌های حرا دارای گل‌های زرد رنگ زیبا و میوه‌ای بادامی شکل هستند. یکی از ویژگی‌های مهم این گیاه شکل تکثیر آن است.

تخم درختچه‌های حرا باید بخشی از مراحل رشد خود را روی درخت مادر طی کند و پس از گذشت مدت زمانی که می‌تواند یک تا سه سال نیز به درازا بکشد، از آن جدا می‌شود. این گیاه جوان که حدود یک متر طول دارد می‌تواند برای مدتی (حتی یک سال) روی آب به حالت افقی و معلق باقی بماند و با رسیدن به فضایی تالابی حالتی عمودی به خود و در میان گل و لای ریشه بگیرد.

منبع: jabama.com

اکوسیستم جنگل حرا، بسیار ارزشمند و استثنایی است؛ به‌طوری که بخشی از این جنگل‌ها در ایران با عنوان ذخیرگاه‌های زیست‌کره شناخته می‌شوند. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت ۲۲ کاربرد متفاوت را برای جنگل‌های حرا پیش‌بینی کرده است. این جنگل‌ها باعث پایداری رسوبات، ایجاد جزایر و توسعه سواحل می‌شوند و علاوه بر آن، تجمع رسوبات منجر به کاهش انرژی امواج می‌شود و تخریب و خوردگی سواحل و فرسایش خاک را کاهش می‌دهد.

درختچه‌های حرا یا مانگرو منبع غذایی بسیار غنی گیاهی محسوب می‌شوند و به‌عنوان پناهگاه امنی برای حیوانات شناخته شده‌اند. حدود ٨٠ درصد آبزیان خلیج فارس دوران تخم‌ریزی خود را در این منطقه‌ها سپری می‌کنند. علاوه بر این درختچه‌های حرا به‌دلیل ارزش غذایی بالا به‌عنوان منبعی برای تامین علوفه دام مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ هرچند که این موضوع حیات آن‌ها را در طول سال‌های گذشته به خطر انداخته است. این جنگل‌ها برای اهالی بومی منطقه به جهت تامین هیزم نیز اهمیت دارند. مانگروها منبع بسیار مهمی در داروسازی نیز محسوب می‌شوند.

اكوسيستم جنگل‌های حرا به‌واسطه قرار گرفتن در نزدیکی دریا به‌لحاظ زیست محیطی جایگاه بسیار خوبی برای رشد ماهی‌ها است. برخی صدف‌ها به ریشه این گیاهان متصل می‌شوند و تنها قابلیت رشد در تالاب‌های این جنگل‌ها را دارند. علاوه بر صدف گونه‌های آبزی دیگر نیز همچون حلزون‌ها و میگوها نیز در دل جنگل‌های حرا زندگی می‌کنند؛ اما متاسفانه آلودگی‌های وسیعی که اخیرا در این جنگل‌ها رخ داده بسیاری از گونه‌های آبزی و غیرآبزی را بی‌پناه کرده است.

درختچه‌های حرا به‌طور معمول قدی در حدود چهار متر دارند؛ هرچند که با توجه به شرایط زیستی خود می‌توانند تا پنج یا ۱۰ متر نیز رشد کنند. این درختان در هنگام مد به تمامی به زیر آب فرو می‌روند یا فقط تاج آن‌ها مشخص است و وقتی پدیده جزر دریا اتفاق می‌افتد از زیر آب بیرون می‌آیند و در معرض دید قرار می‌گیرند. تقریبا هر ۶ ساعت یک بار وضعیت جزر و مد رخ می‌دهد. ریشه‌های این درختان نیز در همین زمان بخشی از اکسیژن مورد نیاز خود را تامین می‌کنند. برگ‌های این درختچه‌ها بیضی شکل و کشیده هستند.

جنگل‌های حرا اکوسیستم بسیار ارزشمندی برای گونه‌های مختلف حیوانات از جمله پرندگانی همچون فلامینگو، مرغ ماهی‌خوار، پلیکان، لک‌لک و عقاب و آبزیانی همچون خرچنگ، مار دریایی، شیلو، صدف کلینگ و انواع مختلف قورباغه هستند. لانه برخی از این پرندگان روی تاج این درختان است. جنگل‌های حرا پناهگاه امنی برای بسیاری از پرندگان مهاجر نیز محسوب می‌شود. حرا از خانواده گیاهان «شاه‌پسند» است. به این درختچه‌ها در بندرعباس حرا، در بلوچستان «تمر» و در بعضی نقاط دیگر «تول» و در عربی «شوری» نیز گفته می‌شود.

برای بازدید از جنگل حرا بهتر است که نقشه و موقعیت دقیق مکانی را داشته باشید؛ هرچند که بهترین راهنمای شما برای بازدید از این جنگل‌ها مردم محلی منطقه هستند. برای بازید از جنگل‌های حرا محدودیت زمانی نخواهید داشت؛ اما بهتر است طلوع و غروب را از دست ندهید؛ چراکه نور و جزر و مد شما را با چشم‌اندازی به‌غایت زیبا روبه‌رو خواهد کرد.

اگر برنامه دارید که در میان جنگل‌های حرا قایق‌سواری کنید حتما کلاه، کرم ضدآفتاب و کمی آب و خوراکی به‌همراه داشته باشید. جنگل‌های حرا گواتر در نقطه مرزی قرار دارند؛ به همین جهت دسترسی به امکانات و خوراکی در آنجا محدود است.

منبع: jabama.com

در فصل بهار و تابستان به خاطر وجود همین گل‌های خوش بو و خیره‌کننده زنبورهای وحشی از میان این درختان عبور می‌کنند و در لابه‌لای شاخه‌های این درختان برای خود کندوهایی می‌سازند. علاوه بر این، جنگل‌های حرا پناهگاه امنی برای پرندگان است که اگر سکوت حکمفرما باشد می‌توانید به تماشای زیبایی‌های آن‌ها بنشینید.

شما در جنگل‌های حرا با تصاویر خیره‌کننده‌ای روبه‌رو خواهید شد؛ پس دوربین خود را فراموش نکنید تا بتوانید عکس‌های زیبایی از جنگل و درختان، طلوع، غروب و پرندگان مهمان در آن به ثبت برسانید. از دیدن دلفین‌ها تعجب نکنید، چون به زادگاه آن‌ها آمده‌اید؛ دلفین‌ها همواره در میان دریای عمان و خلیج فارس شنا می‌کنند.

منبع: hotelfulton

چابهار شهری است که کمترین تغییرات آب و هوایی را در ایران دارد. همان طور که از نام این شهر نیز مشخص است، چابهار (چهار بهار) در هر چهار فصل سال نشانه‌هایی از بهار را دارد. این شهر با قرار گرفتن در کنار دریا در معرض بادهای موسمی شبه‌قاره هند است؛ به همین جهت آب و هوایی معتدل با رطوبت نسبی دارد.

در اردیببهشت و خرداد رطوبت چابهار به اوج خود می‌رسد؛ اما به‌طور معمول متوسط دمای این شهر حدود ۲۶ درجه سانتی‌گراد است. چابهار در تابستان خنک‌ترین بندر جنوبی ایران و در زمستان گرم‌ترین نقطه ایران محسوب می‌شود. با این اوصاف شما می‌توانید در تمام طول سال به این شهر دوست‌داشتنی سفر کنید؛ اما بهترین زمان سفر به جنگل‌های حرا از اواخر پاییز تا اردیبهشت ماه است که گرمایی مطلوب در دل زمستان و هوایی معتدل در دل بهار در انتظار شما خواهد بود.

• آدرس:استان سیستان و بلوچستان، شهرستان چابهار، سه کیلومتری روستای تیس (مشاهده روی نقشه)

منبع: گوگل مپ، عکاس: سعید نظریه

قلعه پرتغالی‌های چابهار که از آن با نام قلعه تیس نیز یاد می‌کنند، یکی از مشهورترین قلعه‌های پرتغالی در سراسر ایران محسوب می‌شود. این قلعه روی تپه‌ای در کنار دریا ساخته شده است. ساخت این قلعه به دورانی برمی‌گردد که پرتغالی‌ها به جهت استعمار به سواحلی جنوبی ایران آمده بودند. هدف از ساخت قلعه پرتغالی‌ها محافظت از نیرو‌های آن‌ها در برابر حمله مردم محلی بوده است. این قلعه با چهار برج دیده‌بانی طراحی شده است. از این برج‌ها علاوه بر نگهبانی، در شرایط طوفانی دریا به‌عنوان فانوس دریایی نیز استفاده می‌کردند.

سقف قلعه پرتغالی‌های چابهار که امروز اثری‌ از آن دیده نمی‌شود از جنس چوب بوده است. در درون این قلعه آب انبارهایی از جنس سنگ و گچ وجود دارد و بیرون از آن نیز چاهی در نظر گرفته شده است. قلعه پرتغالی‌ها اتاق‌هایی در ابعاد ۱۲ متر و کوچک‌تر دارد. این قلعه به جهت معماری به کاروانسرای‌های دوره شاه عباسی و به جهت برخی تزیینات به آثار دوره سلجوقی شباهت دارد. قلعه پرتغالی‌ها در فاصله ۷٫۶ کیلومتر (۱۰ دقیقه) جنگل حرا تیس چابهار و ۱۱۰ کیلومتر (یک ساعت ۴۷ دقیقه) جنگل حرای گواتر قرار گرفته است.

• آدرس:استان سیستان و بلوچستان، شهرستان چابهار، میدان شیلات، خیابان بعثت (مشاهده روی نقشه)

منبع: گوگل مپ، عکاس: وحید شریعت

آرامگاهی با دیوارهای سفید در میان شهر چابهار وجود دارد که معماری آن به سبک هندی است. این آرامگاه متعلق به سید غلام رسول است که روایت‌های مختلفی در مورد این شخص در میان مردم بومی وجود دارد. برخی سید غلام رسول را فردی لوطی می‌دانستند که بیشتر عمر خود را به شاد کردن مردم سپری کرد و برخی دیگر او را فردی صاحب نام و شیعه می‌دانستند که نزد همه مردم محبوب و قابل احترام بود.

در هر حال آرامگاه سید غلام رسول همواره در میان طرفداران هر دو روایت و افرادی که به او باور داشته‌اند، مورد احترام قرار می‌گیرد و در طول سال مردم با برپایی مراسم‌های مختلف برای او بزرگداشت برگزار می‌کنند. هر سال در سالروز مرگ سید غلام رسول، مردم به‌مدت ۱۰ روز به آوازخوانی، رقص و شادی می‌پردازند؛ چراکه باور دارند او خواسته است که پس از مرگ این‌گونه به یاد آورده شود. این آرامگاه از جهت معماری نیز بسیار زیبا و دیدنی است و روی دیوارهای آن طاقچه‌ها و طاق‌نماهایی با تزیینات گچی طراحی شده است.

آرامگاه سید غلام رسول در فاصله ۱۴٫۲ کیلومتر (۱۸ دقیقه) جنگل حرا تیس چابهار و ۱۰۵ کیلومتر (یک ساعت و پنچ دقیقه) جنگل حرای گواتر چابهار قرار گرفته است.

• آدرس:استان سیستان و بلوچستان، شهرستان چابهار، روستای تیس (مشاهده روی نقشه)

منبع: کایت

برای کسانی که به ماجراجویی و تاریخ علاقه‌مند باشند بازدید از روستای تیس با قدمت ۲۵۰۰ سال و گورستانی قدیمی که به گورستان جن شهرت دارد، انتخاب مناسبی است؛ قبرستانی نسبتا خاموش که در زبان محلی به آن «جن سنط» می‌گویند. در این گورستان سنگ قبرهای بسیار بزرگی وجود دارند. بسیاری از مردم محلی بر این باورند که این سنگ قبرها نمی‌تواند به انسان تعلق داشته باشد. در باور برخی از مردم محلی قبرهای گورستان جن تیس به جن‌ها تعلق دارند و شب‌ها می‌توان صدای مویه‌ها و مرثیه‌های آن‌ها را شنید. بسیاری از مردم به خاطر ترس از نفرین جن‌ها در شب به این گورستان نمی‌روند و سعی می‌کنند از حوالی آن نیز عبور نکنند. گورستان جن تیس در ۸٫۹ کیلومتر (۱۴ دقیقه) جنگل حرا تیس چابهار و ۱۱۲ کیلومتر (یک ساعت و ۵۲ دقیقه) جنگل‌های حرا گواتر قرار گرفته است.

• آدرس:استان سیستان و بلوچستان، شهرستان چابهار، روستای تیس، جنب مسجد جامع تیس (مشاهده روی نقشه)

منبع: تورکده

باغ گیاه‌شناسی تیس یکی از جاهای دیدنی سیستان و بلوچستان است که در روستایی به همین نام در چابهار قرار دارد. این باغ با مساحتی برابر با ۶ هکتار میزبان بیش از چهار هزار گونه از گیاهان بومی و غیربومی است. شما می‌توانید زمان زیادی را به‌همراه خانواده خود در باغ گیاه‌شناسی تیس به گشت‌وگذار بگذرانید و بی‌شک از تنوع رنگارنگ گیاهان حیرت‌زده خواهید شد.

باغ گیاه‌شناسی تیس در دهه ۵۰ افتتاح شد و هدف اصلی آن جلوگیری از نابودی گونه‌های گیاهی در معرض خطر است. در این باغ با همکاری دانشگاه علمی کاربردی و دانشگاه بین‌المللی چابهار روی گیاهان و فرایند کاشت و نگهداری از آنان تحقیق می‌کنند. از دیگر اهداف آن‌ها آموزش باغبانی به مردم و آشناسازی آن‌ها با انواع گیاهان کمتر شناخته شده است. بازدید از باغ گیاه‌شناسی تیس برای عموم آزاد است. این باغ در فاصله ۸٫۵ کیلومتر (۱۴ دقیقه) جنگل حرا تیس چابهار و ۱۱۱ کیلومتر (یک ساعت و ۵۰ دقیقه) جنگل حرای گواتر قرار دارد.

• آدرس:استان سیستان و بلوچستان، شهرستان چابهار، روستای گواتر (مشاهده روی نقشه)

منبع: گوگل مپ، عکاس: احمد حسین پور

در جنوب شرق ایران، در مرزی‌ترین نقطه ایران با پاکستان در چابهار می‌توانید از یکی از زیباترین بنادر و خلیج‌های جنوب کشور دیدن کنید. خلیج یا بندر گواتر به‌واسطه سادگی، سکوت و طبیعت بکر و بی‌همتای خود از شهرت بالایی برخوردار است. جایی که هر ساله در ابتدای پاییز به استقبال بیشتر از ۴۰ گونه متفاوت از پرندگان مهاجر می‌رود. ویژگی‌های طبیعی بندر گواتر همچون موج‌شکن‌ها و صخره‌های آن مثال‌زدنی است؛ موج‌شکن‌هایی طبیعی که در طول سال‌ها بر اثر برخورد امواج با صخره‌ها شکل گرفته‌اند.

گاهی در اثر برخورد موج با این صخره‌های ساحلی زیبا بندر گواتر، فواره‌های به ارتفاع پنج متر شکل می‌گیرد که از آن‌ها با عنوان «موج فشان» یاد می‌کنند. خلیج گواتر بدون واسطه‌‌ای به قطب جنوب متصل می‌شود و به‌واسطه موقعیت خود نسبت به آب‌های اقیانوس هند منظره‌ای بی‌نظیر دارد. شما می‌توانید با کرایه قایق‌های ۶ تا ۱۲ نفره در این خیلج زیبا به گشت‌وگذار بپردازید. بندر گواتر در مجاورت جنگل٬های حرا گواتر و در فاصله ۱۱۶ کیلومتری (یک ساعت و ۴۵ دقیقه) جنگل‌های حرای تیس قرار گرفته است.

نویسنده: شقایق وحیدی

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاسان: صفا دانشور، زهرا محمدی، صادق صبور، سعید میرزایی)