پارک ملی بمو

شیراز از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری در ایران به شمار می‌رود. این شهر در کنار بناهای مشهور و باغ‌‌های معروف خود، جاذبه‌های بکر و طبیعی را نیز پیشکش گردشگران می‌کند. پارک ملی بمو سومین پارک ملی حفاظت‌شده بعد از پارک گلستان و ارومیه است و در فاصله کمی از شیراز قرار دارد. همراه ما باشید و بیشتر درباره پارک ملی بمو بخوانید.

با وجود وسعت بسیار، پارک ملی بمو بسیار کمتر از دیگر پارک‌های ملی ایران شناخته شده است. وجود گونه‌های مختلف حيات وحش شامل پستانداران و پرندگان، چشم‌اندازهای بديع طبيعی و آثار تاريخی موجود در پارک ملی از مهم‌ترين جاذبه‌های گردشگری محسوب می‌شود.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: مهرو جلالی)

در داخل محدوده پارک ملی بمو روستا يا مرکز مسکونی وجود ندارد؛ ولی در حاشيه پارک ۳۰ روستا و شهرهايی مانند شهر شيراز و زرقان جای گرفته‌اند. عمده فعاليت‌های اقتصادی روستایيان و بوميان منطقه دامداری و کشاورزی از نوع باغداری با کشت درختان انگور است.

پارک ملی بمو از جاهای دیدنی شیراز است و در شمال استان فارس و در شمال‌ شرقی شيراز قرار دارد. این پارک به وسيله جاده شيراز-اصفهان به دو بخش شرقی و غربی تقسيم می‌شود و فاصله آن تا شيراز حدود ۳۰ کيلومتر است. برای دسترسی به پارک، از سمت شیراز به طرف زرقان پیش بروید. نرسیده به زرقان، پل غیر همسطح پالایشگاه را به‌سمت راست بروید. تابلوی پارک ملی بمو را خواهید دید. (مشاهده روی نقشه)

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: هادی کریمی)

محدوده‌ فعلی‌ پارک‌ ملی‌ بمو در سال‌ ۱۳۴۱ تحت‌ عنوان‌ منطقه‌ شکار ممنوع‌ با وسعتی‌ حدود ۱۰۰،۰۰۰ هکتار توسط کانون‌ شکار ایجاد شد و در سال‌ ۱۳۴۶ پس‌ از تشکیل‌ سازمان‌ شکاربانی‌ و نظارت‌ بر صید، منطقه‌ شکار ممنوع‌ به‌ منطقه‌ حفاظت‌ شده‌ و سپس‌ به‌ پارک‌ وحش‌ بمو تغییر نام‌ داد. بالاخره‌ در سال‌ ۱۳۵۴ با ایجاد سازمان‌ حفاظت‌ محیط زیست‌، این‌ منطقه‌ با وسعتی معادل‌ ۴۸،۶۷۸ هکتار به‌ نام‌ پارک‌ ملی‌ بمو تغییر نام داد.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: هادی کریمی)

پارک ملی بمو دارای‌ اقلیم‌ نیمه‌ خشک‌ سرد با بارندگی‌ زمستانه‌ است. متوسط بارندگی‌ سالانه‌ در ایستگاه‌ اصلی‌ معروف‌ منطقه‌، یعنی‌ شیراز، برابر ۳۹۲ میلی‌متر و همچنین دمای‌ متوسط سالانه‌ این ایستگاه‌ برابر ۱۷/۹ درجه‌ سانتی‌گراد است‌. زمستان‌ها این نواحی سرد می‌شود و تابستان‌ها گرمای هوا به ۳۴ درجه می‌رسد.

پوشش گیاهی کنونی بمو عمدتا بوته‌زار و بیشتر شامل گون و درمنه است و در طول سال‌های گذشته بیش از ۳۰۰ گونه گیاهی جمع‌آوری و شناسایی شده است. در پارک ملی بمو چشمه‌های فراوانی با پراکندگی مناسب وجود دارد که از آب برخی از چشمه‌ها در گذشته برای کشاورزی استفاده می‌شد.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: مهرو جلالی)

از نظر تنوع جانوری،‌ این پارک بعد از پارک ملی گلستان و ارومیه قرار دارد؛ اما چندان شناخته شده نیست. به اعتقاد برخی محققان محیط زیست هرچه آگاهی و اطلاعات مردم از این‌گونه مناطق کمتر باشد، تعرض و دست‌اندازی به آن‌ها کمتر خواهد بود.

در این پارک تعداد ۳۲ گونه پستاندار، ۹۱ گونه پرنده، ۱۹ گونه خزنده و سه گونه دوزیست شناسایی شده است. در زیستگاه طبیعی بمو، علاوه بر پلنگ، پستاندارانی از جمله، آهو، قوچ و میش، بز و پازن و پرندگانی همچون عقاب طلایی زندگی می‌کنند و کفتار، گربه جنگلی، گربه وحشی، جغد کوچک و شاه بوف از دیگر حیوانات این منطقه است. شمار پلنگ‌های این منطقه در سال ۱۳۹۲ شش قلاده برآورد شد.

عکس‌ها از سایت اداره کل حفاظت محیط زیست فارس (عکاس: محمد جواد نظری)

گونه‌های گياهی موجود در پارک ملی بمو به ۳۰۰ گونه می‌رسد كه در ۵۸ تيره گياهی جای می‌گيرند. اهميت وجودی حدود ۵۱ گونه از گياهان انحصاری در پارک ملی بمو نشان از غنای ذخایر توارثی آن دارد و از نظر حفظ ذخایر ژنتيكی جايگاه ويژه‌ای را اشغال کرده است. تعداد گونه‌های درختی و درختچه‌ای در پارک زياد نيست؛ اما تراكم و پوشش چند گونه درختی بادام و بنه ارتفاعات پارک را جنگلی می‌نمایاند. به‌علاوه وجود تعداد كم گونه‌های مرغوب مرتعی كه ارزش خوشخوراكی خوبی از نظر دامپروری داشته باشند، نشان از تخريب و استفاده‌های بی‌رويه در طی سال‌های گذشته دارد. شمای عمومی پارک به‌جز مناطق صخره‌ای شامل پوشش گياهان درختی و درختچه‌ای مثل هوم (Ephedra Pachyclada)، پیچک (Convolvulus)، پیچک پیکانی (Convolvulus leiocalycinus)، گیاه دارویی انزروت (Astragalus Fasciculifolius)، گون (Astragalus susianus) و جوسیخ (Ebenus stellata) می‌شود.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: مرجع کامل استانداردهای حسابداری)

در هر حال مجموعه عناصر گياهی پارک بمو از ۳۰۰ گونه تجاوز نمی‌كند كه بیشتر آنان را گياهانی چون گون‌ها، جوخار، بومادران شيرازی، گاوچاق كن و گل بی‌مرگ گنويی و درمنه كوهی تشکیل می‌دهد. غالب گونه‌های تيره کاسنیان (Compositae) به‌جز درمنه‌ها كه در فصل پاييز مورد چرا قرار می‌گيرند، فاقد ارزش خوشخوراكی هستند يا گياهان تيره نعنائیان (Labiatae) به دليل معطر و اغلب بدبو بودن كمتر مورد توجه دام وحيات وحش قرار می‌گيرند. گرچه گونه‌های گندميان به نسبت خوب و زياد است؛ ولی اغلب يكساله و فاقد ارزش خوشخوراكی است.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: مرجع کامل استانداردهای حسابداری)

از جمله عوامل تهدیدکننده پارک ملی بمو می‌توان به پادگان‌ها و مراکز نظامی متعدد حاشیه پارک و پروژه‌های عمرانی شامل راه‌آهن شیراز-اصفهان، کمربند شمال‌شرق شیراز، خطوط انتقال نفت سروستان و میعانات گازی آغاردالان – پالایشگاه شیراز، توسعه پالایشگاه شیراز، خطوط انتفال برق و غیره اشاره کرد.

کوه بمو ادامه ارتفاعات سلسله جبال زاگرس است و از مقاصد طبیعت‌گردی و جاذبه های گردشگری استان فارس محسوب می‌شود؛ منطقه‌ای کوهستانی و تپه ماهوری که از شهر شیراز به‌خوبی دیده می‌شود و در آن سه رشته کوه از شرق به غرب امتداد دارد. بلندترین قله آن کل اسد با ارتفاع ۲۷۰۰ متر و پایین‌ترین ارتفاع آن ۱۵۵۰ متر است.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: مرجع کامل استانداردهای حسابداری)

اين رشته كوه در مشرق به ارتفاعات خرمن كوه و در جنوب با درياچه بختگان مرتبط است. رشته كوه بمو، دشت شيراز را از دشت مرودشت جدا می‌كند. گردنه‌های آب باریک و باجگاه در مسیر راه شیراز-اصفهان در جانب شمال‌غربی رشته کوه قرار دارد. آب ركن‌آباد از معروف‌ترين جويبارهای شيراز كه حافظ به آن اشاره می‌كند، در قسمت غربی اين كوه واقع شده است. بند امير در جانب شمال‌ شرقی آن قرار دارد و راه قديمی شيراز از جنوب‌شرقی رشته كوه می‌گذرد. تنگ الله اكبر نیز در جانب جنوبی آن واقع است.

در ميان اين رشته‌كوه‌ها، دشت‌های باریکی قرار دارند كه در يكی از آن‌ها با وجود وسعت كم‌، جمعيت قابل توجهی از آهو ديده می‌شود. در تپه ماهورهای وسيع و گسترده حد فاصل دشت و كوه، قوچ و ميش فراوانی حضور دارند. پرتگاه‌های دامنه جنوبی كوه بمو و ديگر مناطق صخره‌ای پارک نیز، زيستگاه مناسبی برای بز و پازن است.

عکس از گوگل‌مپ (عکاس: مرجع کامل استانداردهای حسابداری)

موزه حیات وحش پارک ملی بمو در ابتدای ورودی محدوده واقع شده است. در این موزه مجموعه‌ای از حیوانات تاکسیدرمی‌شده بومی منطقه را به نمایش گذاشته‌اند. از موزه تنها به‌صورت گروهی می‌توانید بازدید کنید و بازدید از آن در ایام عید و دیگر روزهایی ممکن است که از سمت اداره کل حفاظت محیط زیست فارس اعلام می‌شود.

عکس‌های گالری از گوگل‌مپ (عکاس: هادی کریمی)

پارک ملی بمو شامل دو بخش می‌شود؛ تفرجگاه و موزه حیات وحش و تفرجگاه گسترده. بازدید از بخش اول بدون مجوز و در زمان‌هایی خاص ممکن است که پیشتر به آن اشاره شد. برای دسترسی به بخش دوم نیازمند مجوز از سازمان حفاظت از محیط زیست استان فارس هستید. البته متاسفانه بسیاری از افراد بدون داشتن مجوز وارد منطقه می‌شوند. بهترین راه برای بازدید از پارک ملی بمو، شرکت در تورهایی است که با مجوز سازمان در این پارک ملی برگزار می‌شوند.

نویسنده: نرگس صالح نژاد