آرامگاه خواجوی کرمانی

گردشگران داخلی و خارجی شیراز را از مقاصد محبوب می‌دانند. دیدنی‌های این شهر چنان زیاد و متنوع است که هر فردی را با هر سلیقه‌ای راضی می‌کند. در میان این دیدنی‌ها، آرامگا‌ه‌های شعرا قرار دارند که از جمله آنان می‌توان به آرامگاه خواجوی کرمانی اشاره کرد. با کجارو همراه شوید و بیشتر درباره این مقبره بخوانید.

کمال‌الدین ابوالعطا معروف به خواجوی کرمانی در سال ۶۸۹ هجری قمری، در استان کرمان به دنیا آمد. او از شاعران دوران مغول بود و در سال ۷۵۲ هجری قمری در شهر شیراز از دنیا رفت. امروزه مقبره‌ خواجوی کرمانی از جاهای دیدنی شیراز به شمار می‌رود و رو‌به‌روی دروازه‌ی قرآن این شهر قرار دارد. چشمه‌ مشهور رکن آباد نیز از نزدیک آرامگاه خواجو عبور می‌کند.

عکس از ایکنا (عکاس: احمدرضا مداح)

آرامگاه خواجوی کرمانی به‌عنوان یکی از دیدنی های استان فارس، به شماره ملی ۹۱۶، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

آرامگاه خواجوی کرمانی در دامنه کوه صبوی، ابتدای جاده شیراز - اصفهان، تنگ الله اکبر قرار دارد. برای دسترسی به این آرامگاه کافی است خود را به دروازه قرآن برسانید. برای این کار، اگر از داخل شهر عازم هستید، راهی بلوار آیت الله ربانی یا بلوار هفت تنان شوید. اگر خارج از شیراز هستید، خود را به ورودی شهر، در بزرگراه مرودشت به شیراز برسانید.

موقعیت آرامگاه خواجوی کرمانی روی نقشه

خواجوی کرمانی از نوابغ عالم ادبیات است. وی در سال ۶۷۹ هجری قمری در کرمان متولد شد و در دوران جوانی علاوه بر تحصیل، به مسافرت نیز علاقه داشت. او در طول زندگی خود به مقاصدی نظیر بيت‌المقدس، مصر، شام، حجاز و عراق سفر کرد. همچنین خواجوی کرمانی مدتی در کشور بغداد زیست. سپس به ایران برگشت و به شهر شیراز رفت. او مدتی از عمر خود را در جوار فردی به نام ابواسحاق گذراند و از وجود ایشان بهره‌ها کسب کرد.

عکس از ایکنا (عکاس: احمدرضا مداح)

خواجوی کرمانی ارتباطی خوب و صمیمی با اشخاصی بنام داشته است؛ کسانی نظیر عماد فقیه کرمانی، سلمان ساوجی (از شاعران قرن هشتم هجری‌ قمری و قصیده‌سرایان و غزل‌گویان معروف)، عبید زاکانی (شاعر و نویسنده‌ی طنز پرداز سده‌ی هشتم هجری قمری)، شیخ امین الدین بلیانی (از عرفای قرن هفتم و هشتم هجری قمری) و خواجه حافظ شیرازی. سرانجام او در سال ۷۵۲ هجری قمری در شهر شیراز دارفانی را وداع گفت. آرامگاه خواجوی کرمانی در سال ۱۳۱۵ هجری قمری، توسط اداره فرهنگ استان فارس بنا شده است.

عکس از ایرنا (عکاس: نامشخص)

طبق اسناد به‌جامانده، سازمان باستان‌شناسی استان فارس در سال ۱۳۳۷ هجری شمسی، اتاقی را در بخش شمالی این بقعه طراحی کرد و ساخت. سردر این اتاق دو بیت از اشعار این هنرمند برجسته تاریخ به خط نستعلیق حک شده است. متن این غزل‌ها بدین شرح است:

دوش می‌کردم سؤال از جان که آن جانانه کو؟ گفت: بگذر زان بت پیمان شکن پیمانه کو؟

صبحدم دل را مقیم خلوت جان یافتم از نسیم صبح بوی زلف جانان یافتم

خواجوی کرمانی به‌عنوان شاعر پرآوازه خطه کرمان شناخته می‌شود و یکی از گوهرتراشان غزل فارسی ایران است .حضور خواجوی کرمانی و نقش وی در سال‌هایی که در شیراز بود، بر هیچ‌کس پوشیده نیست. حافظ شیرازی بسیار از او تاثیر گرفته است و از خواجوی کرمانی می‌توان به‌عنوان شخصیت اثرگذار بر غزلیات حافظ نام برد. در این بخش اول شعرهایی را فهرست کرده‌ایم که در آن‌ها حافظ مصرع یا بیتی از خواجو را عینا نقل قول کرده است.

خواجو (بیت ۱):

خرقه رهن خانه خمار دارد پیر ما ای همه رندان مرید پیر ساغر گیر ما

حافظ (بیت ۲):

ما مریدان روی سوی قبله چون آریم چون روی سوی خانه خمار دارد پیر ما

خواجو (بیت ۲):

گر شدیم از باده بدنام جهان تدبیر چیست همچنین رفتست در عهد ازل تقدیر ما

حافظ (بیت ۳):

در خرابات طریقت ما به هم منزل شویم کاین چنین رفته‌ست در عهد ازل تقدیر ما

عکس از شیرازه (عکاس: احمدرضا مداح)

خواجو (بیت ۲):

تا ببینند مگر نور تجلی جمال همچو موسی ارنی گوی به میقات آیند

حافظ (بیت ۴):

با تو آن عهد که در وادی ایمن بستیم همچو موسی ارنی گوی به میقات بریم

از این ابیات به‌خوبی مشخص می‌شود که چه ارتباط ادبی و معنوی زیبایی بین حافظ و دیوان خواجوی کرمانی وجود دارد. آثار وی شامل دیوان اشعار، مثنوی سام نامه، رساله البادیه، مناظره‌ی نی و بوریا، سبع المثانی و خمسه‌ی خواجو می‌شود که از پنج مثنوی به نام‌های گل و نوروز، روضه الانوار، کمال نامه، همای و همایون و گوهر نامه تشکیل شده است.

عکس از ایکنا (عکاس: احمدرضا مداح)

بقعه‌ی خواجوی کرمانی معماری چشمگیری دارد. در قسمت پایین و بالای آرامگاه وی دو عدد ستون تعبیه شده است و سقف ندارد. در میان این مکان تاریخی گوری وجود دارد که سطح روی آن منحنی شکل است.

عکس‌های گالری از ایکنا (عکاس: احمدرضا مداح)

روی این گور نوشته‌ای مبنی بر وجود خواجو در داخل آن حک نشده است و تنها چیزی که روی قبر به چشم می‌خورد، آیه‌ای از سوره‌ی الرحمن است. این آیه به خط ثلث حکاکی شده و متن آیه این است: «کل من علیها فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال و الاکرام»

عکس از ایکنا (عکاس: احمدرضا مداح)

گویا سه عدد غار در نزدیکی آرامگاه خواجوی کرمانی وجود دارد که بر اساس مدارک موجود، مریدان و عالمان آن زمان یکی از این سه غار را برای عبادت با خداوند انتخاب می‌کردند و روزها و شب‌ها حمد خداوند را در آن‌ها به‌جای می‌آوردند.

عکس از شیرازه (عکاس: احمدرضا مداح)

در یکی از این غارها بقعه‌ی شخصی به اسم خواجه عماد‌الدین محمود وجود دارد که گفته می‌شود از وزرای ابواسحاق اینجو (حاکم مشهور آل اینجو در دوره‌ی ایلخانی در شهرهای اصفهان و شیراز) بوده است. همچنین تصاویری زیبا به‌صورت برجسته در پیرامون این غار بنا شده است و باستان‌شناسان بر این باورند که این نقوش به فرمان حسینعلی میرزا در سال ۱۲۱۸ طراحی شده است.

از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ شب می‌توانید از آرامگاه خواجوی کرمانی بازدید کنند. بهای بلیط مجموعه در سال ۱۳۹۹، سه هزار تومان بوده است.

بهترین زمان بازدید از آرامگاه خواجوی کرمانی بسته به سلیقه افراد می‌تواند متفاوت باشد. مسلما در روز امکان دیدن جزییات و عکاسی با شرایط آسان‌تری وجود دارد و شب‌ها با نورپردازی، فضا جلوه‌ای متفاوت به خود می‌گیرد. با همه این اوصاف، احتمالا بهترین زمان بازدید از آرامگاه خواجوی کرمانی برای اغلب سلیقه‌ها روزهنگام است.

نویسنده: محمد مهدی حسنی