کاخ هشت ‌بهشت

پایتخت مبارک شاهان صفوی، اصفهان، با گستره وسیعی از بناهای تاریخی در جای‌جای شهر، مقصدی فوق‌العاده برای گردشگران داخلی و خارجی است. در هر گوشه از بافت تاریخی اصفهان، آثاری از سازندگی‌های پادشاهان صفوی را می‌توان مشاهده کرد. در این میان، کاخ‌ها، باغ‌ها و عمارت‌های چهارباغ مرکز ثقل شکوه اصفهان عصر صفوی تلقی می‌شدند. یکی از این عمارات صفوی کاخ هشت بهشت است. با کجارو همراه باشید.

کاخ هشت بهشت یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی اصفهان به شمار می‌رود. تزیینات کاخ در دوران صفويه به‌حدی باشکوه و هنرمندانه بوده که هيچ سياحی از اعجاب و تحسين آن‌ها خودداری نکرده است. این مجموعه امروزه در خیابان باغ گلدسته قرار دارد و با زیبایی‌هایی خود به‌عنوان یکی از زیباترین کاخ‌های ایران شناخته می‌شود.

عکس از ایمنا (عکاس: آزاده عزیزیان)

این کاخ را با نام‌های دیگری نظیر هشت به هشت و هشت در بهشت نیز می‌شناسند. در سال ۱۳۱۳ با شماره‌ ۲۲۷، کاخ هشت بهشت در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. امروزه پارک شهید رجایی، از پارک های مشهور اصفهان، پیرامون کاخ قرار دارد و یکی از تفرجگاه‌های محبوب اهالی اصفهان است.

کاخ هشت‌ بهشت در پارک شهید رجایی، در خیابان باغ گلدسته واقع‌ شده است. برای دسترسی به این مکان می‌توانید از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی یا خودروی شخصی استفاده کنید. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به هشت بهشت، ایستگاه میدان امام حسین است که از ایستگاه تا مقصد را می‌توانید پیاده طی کنید. همچنین ایستگاه‌های اتوبوس میدان امام حسین و خیابان باغ گلدسته (خیابان هشت بهشت) در نزدیکی کاخ قرار دارند. پارکینگ عمومی خیابان گلدسته نیز در فاصله مناسبی از هشت بهشت واقع شده است. (مشاهده روی نقشه)

عکس از ایمنا (عکاس: آزاده عزیزیان)

ساخت كاخ هشت بهشت اصفهان در سال ۱۰۸۰ هجری قمری و مقارن با سومین سال سلطنت شاه سلیمان صفوی به اتمام رسید و نمونه‌ای از عالی‌ترین کاخ‌های نشیمن دوران صفویه است. میرزا محمد طاهر نصرآبادی صاحب تذكره نصرآبادی، در تذكره خود نام بیش از هزار شاعر دوران صفویه را احیا كرد و خود نیز شعر می‌سرود. وی درباره بنای كاخ سلطنتی هشت‌ بهشت اصفهان اشعاری سروده است كه بیشتر آن‌ها ماده‌تاریخ بنای این قصر سلطنتی است.

گرديد زمين اصفهان تاج جنان (۱۰۸۰) از قصر بلند قدر زيبا اركان (۱۰۸۰)

پاينده عمارت از سليمان زمان (۱۰۸۰) درگاه عبادت اين بود ورد ملک (۱۰۸۰)

عکس از ویکی‌پدیا (اثر پاسکال کوست)

عمارت هشت بهشت در دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و حکومت ظل السلطان بر اصفهان به مدرسه همایونی تبدیل شد. میر سید علی جناب مولف تاریخ (الاصفهان) در صفحه ۶۴ از این كتاب كه دفتر اول آن در تاریخ ۱۳۴۲ هجری قمری در مطبعه فرهنگ اصفهان به چاپ رسیده است، چنین شرح می‌دهد:

۱۳۰۰ – ظل السطان مدرسه همایونی را در هشت بهشت تاسیس کرد تحت ریاست علی‌خان ناظم العلوم، دو سال بیشتر دوام نكرد لیكن اثرات خوبی گذارد.

دیولافوآ نیز ضمن شرحی كه در سفرنامه خود از باغ و عمارت هشت بهشت داده است، به مدرسه همایونی هشت بهشت اشاره می‌کند:

ایرانیان بزرگ و کوچک، خوشنویس یا بدنویس، شاگرد یا معلم ، همه كاغذ را به كف دست قرار داده یا روی زانو گذارده ومینوسند، هرگاه فرشی روی زمین افتاده باشد و چوب‌فلکی هم دركناری دیده شود می‌توان فهمید كه اینجا دیوان‌خانه یا مكتب است.

عکس از ویکی‌پدیا (اثر ژان شاردن)

باغ و قصر هشت بهشت از طرف ناصرالدین‌شاه قاجار به بانو عظمی افتخار الدوله واگذار شد؛ مشروط بر اینكه وضع و هیئت آن را تغییر ندهد و حریم آن را در خیابان چهارباغ در كمال تنظیف و تنقیح نگاه‌داری كند. پس از فوت بانوی مزبور، باغ و قصر هشت بهشت در تصرف وراث او باقی ماند؛ ولی در این مدت تغییرات كلی در وضع باغ و قصر مزبور به‌وسیله متصرفین بنا داده‌ و مانند عالی‌قاپو و چهلستون، تزیینات نقاشی و طلاکاری و آینه‌کاری آن در زیر قشری از گچ با تزیینات گچی مستور شد. از تاریخ پانزدهم شهریورماه ۱۳۴۳ باقی‌مانده باغ هشت بهشت و قصر مزبور رسما به وزارت فرهنگ و هنر واگذار شد. هشت بهشت امروز همچون سایر بناها و آثار تاریخی کشور زیر نظر سازمان میراث فرهنگی به حیات خود ادامه می‌دهد.

این عمارت ۳۰ متر طول و ۳۵/۲۶ متر عرض دارد، از سطح مجاور باغ آن دو متر بلندتر است و به‌وسیله دو پلكان ۱۰ پله‌ای (متصل به نماهای شرقی و غربی قصر) از زمین جدا می‌شود. پس‌ از آن ایوانی با دو ستون چوبی بلند وجود دارد كه با ورودی‌هایی به سرسرای مركزی ارتباط پیدا می‌کند. طاق این سرسرا به یک نورگیر گنبدی شكل با هشت پنجره چوبی ختم می‌شود. در وسط سرسرا حوضی هشت‌ضلعی قرار دارد كه قطر آن ۳۰/۳ متر است و فواره دارد. درهای اطراف این سرسرا به اتاق‌های هشت‌ضلعی راه می‌یابد كه به پذیرایی از زن‌ها اختصاص داشته است.

عکس از ایمنا (عکاس: آزاده عزیزیان)

ایوان اصلی به‌سوی شمال قصر و هشت‌ضلعی است و دو ستون بلند از چوب سرو دارد. در وسط ایوان اصلی حوضی به طول ۸۰/۲ و عرض ۳۰/۲ با فواره‌ای در میان آن ساخته‌ شده است. سقف این ایوان دارای تزیینات بسیاری است و دیوارهای داخلی قصر هم با نقاشی و طلاکاری و اشكال پرندگان مختلف و گل‌های رنگارنگ و شیشه‌کاری‌ها و آینه‌کاری‌ها تزیین‌شده‌اند. در این سرسرا دو تابلو نقاشی بزرگ دیده می‌شود كه فتحعلی شاه را روی تخت نشان می‌دهد و در اطراف او چند نفر از فرزندانش قرار گرفته‌اند. تمام این عمارت روی زیربنایی قرار گرفته است كه پایه بنا محسوب می‌شود و از مرمرهای زیبای تبریز ساخته‌ شده است.

عکس از ایمنا (عکاس: آزاده عزیزیان)

اتاق‌های طبقه اول در چهار گوشه عمارت تزیيناتی از گچ‌بری و نقاشی دارند. در طبقه دوم عمارت نيز مجموعه‌ای از رواق‌ها، اتاق‌ها، طاق‌ها و پنجره‌ها بر زیبایی آن می‌افزاید. اين طبقه به راهروها و اتاق‌های متعددی تقسیم‌ شده است که هر يک تزیینات ویژه خود دارند. در برخی حوض آب و در بعضی بخاری‌های ديواری تعبیه‌شده‌اند. ديوارها را نيز آینه‌های فراوان پوشانیده‌اند.

عکس‌های گالری از ایمنا (عکاس: آزاده عزیزیان)

تمام سقف‌های کاخ را نيز موزاییک‌های بسيار عالی پوشانيده‌اند و دالان‌ها و غلام‌گردش‌های بسيار زيبا و هماهنگ آن‌ها را احاطه کرده‌اند. نکته حائز اهمیت در اين عمارت ارتباطی است که ميان فضاها و قسمت‌های مختلف آن پديد آمده است. اين ارتباط باعث می‌شود تا عمارت هشت بهشت اصفهان در عين تنوع و گوناگونی و تعدد فضا از وحدت و يکپارچگی و تزیینات قابل‌توجه برخوردار شود.

عکس از ایمنا (عکاس: آزاده عزیزیان)

اطراف عمارت در قسمت خارجی آن با سنگ‌های سخت پوشیده شده و در وسط این قسمت سنگ‌فرش آبروی كوچكی تعبیه‌ شده است كه اضافه آب‌های حوض‌های داخل و خارج عمارت در آن جریان پیدا می‌کند. از این مجرا آب‌ به داخل دو آب‌نمای بزرگ به عرض هشت متر و طول ۵۰ متر فرومی‌ریزد كه در مقابل ایوان‌های غربی و شرقی عمارت قرار دارند. محوطه كاخ با چنارهای بلند محصور شده است و باغچه‌های گل آن را آرایش می‌دهند. این گل‌ها بیشتر از نوع گل رز و یاسمن هستند. خیابان شمالی كاخ به قصر چهلستون مربوط می‌شود و خیابان غربی با سردر بزرگی به خیابان چهارباغ اتصال می‌یابد.

ورود به پارک شهید رجایی بدون هیچ هزینه‌ای و در تمام ساعات شبانه‌روز ممکن است و در پارک می‌توانید شاهد نمای بیرونی کاخ باشید. برای ورود به کاخ و بررسی دقیق‌تر بنا، از ساعت ۹ تا ۱۷ می‌توانید به آن مراجعه کنید. بهای بلیط برای گردشگران داخلی چهار هزار تومان و برای گردشگران خارجی ۳۰ هزار تومان (۱۳۹۹) است.

عکس‌های گالری از ایمنا (عکاس: آزاده عزیزیان)

نویسنده: عماد جعفری